De toekomst van aanbieders van jeugd- en opvoed ... - Boer & Croon
De toekomst van aanbieders van jeugd- en opvoed ... - Boer & Croon
De toekomst van aanbieders van jeugd- en opvoed ... - Boer & Croon
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Consulting • Corporate Finance • Managem<strong>en</strong>t<br />
<strong>De</strong> <strong>toekomst</strong> <strong>van</strong><br />
<strong>aanbieders</strong> <strong>van</strong><br />
<strong>jeugd</strong>- <strong>en</strong> <strong>opvoed</strong>hulp<br />
Strategische gevolg<strong>en</strong> <strong>van</strong> de<br />
stelselherzi<strong>en</strong>ing
<strong>De</strong> <strong>toekomst</strong> <strong>van</strong> <strong>aanbieders</strong> <strong>van</strong><br />
<strong>jeugd</strong>- <strong>en</strong> <strong>opvoed</strong>hulp<br />
1. Over deze studie. . . . . . . . . 4<br />
2. Wat aan bod komt . . . . . . . . 7<br />
3. <strong>De</strong> <strong>jeugd</strong>zorg in vogelvlucht . . . . . . . 8<br />
4. <strong>De</strong> geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> aan zet . . . . . . . 10<br />
5. Strategische beweging<strong>en</strong> . . . . . . . 14<br />
6. <strong>De</strong> <strong>jeugd</strong>zorg ontleed . . . . . . . 16<br />
7. Zorg<strong>aanbieders</strong> <strong>van</strong> de <strong>toekomst</strong> . . . . . . 20<br />
8. Strategieën voor <strong>aanbieders</strong> <strong>van</strong> <strong>jeugd</strong>- <strong>en</strong> <strong>opvoed</strong>hulp . . . . 22<br />
9. Conclusies . . . . . . . . 25<br />
Onze gesprekspartners bij deze studie . . . . . . 26<br />
Over dit rapport . . . . . . . . 30<br />
3
1. Over deze studie<br />
U hebt het mogelijk al heel vaak gehoord: er gaat in de kom<strong>en</strong>de jar<strong>en</strong> veel verander<strong>en</strong> in de <strong>jeugd</strong>zorg. <strong>De</strong> ge-<br />
me<strong>en</strong>t<strong>en</strong> zijn aan zet. <strong>De</strong> <strong>toekomst</strong> <strong>van</strong> de <strong>jeugd</strong>zorg is ongewis <strong>en</strong> of alle zorg voor de <strong>jeugd</strong> mee overgaat naar<br />
de geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> is nog niet duidelijk. Maar de hoofdlijn staat wel vast: de ruim vierhonderd geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> in Neder-<br />
land word<strong>en</strong> per 1 januari 2015 verantwoordelijk voor het overgrote deel <strong>van</strong> de <strong>jeugd</strong>zorg. Ieder met e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong><br />
visie <strong>en</strong> goede ideeën over hoe je om moet gaat met <strong>jeugd</strong>, <strong>opvoed</strong><strong>en</strong>, zorg<strong>aanbieders</strong> <strong>en</strong> de inkoop <strong>van</strong> zorg.<br />
Het is te verwacht<strong>en</strong> dat de overgang grote gevolg<strong>en</strong> zal hebb<strong>en</strong> voor de huidige <strong>aanbieders</strong> <strong>van</strong> <strong>jeugd</strong>zorg 1 .<br />
Jeugdzorg Nederland wil het d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> over de gevolg<strong>en</strong> <strong>van</strong> deze verandering<strong>en</strong> ondersteun<strong>en</strong>. Dit doet zij on-<br />
der meer door deze studie. Het doel <strong>van</strong> deze studie is tweeledig. Het eerste is om e<strong>en</strong> aantal basisstrategieën te<br />
formuler<strong>en</strong> voor de <strong>aanbieders</strong> <strong>van</strong> <strong>jeugd</strong>- <strong>en</strong> <strong>opvoed</strong>hulp. Het tweede doel is om tegelijk e<strong>en</strong> geme<strong>en</strong>schap-<br />
pelijk strategisch begripp<strong>en</strong>kader te ontwikkel<strong>en</strong>. Dit draagt bij aan e<strong>en</strong> effectieve <strong>en</strong> efficiëntere dialoog over<br />
strategie. Het achterligg<strong>en</strong>de doel is natuurlijk geleg<strong>en</strong> in de maatschappelijk missie <strong>van</strong> de <strong>jeugd</strong>zorg: dat de<br />
<strong>jeugd</strong>zorg in Nederland nog toegankelijker <strong>en</strong> nog beter wordt, teg<strong>en</strong> maatschappelijk aanvaardbare kost<strong>en</strong>.<br />
Daarvoor is <strong>van</strong> belang dat bestaande k<strong>en</strong>nis <strong>en</strong> kunde ook behoud<strong>en</strong> blijv<strong>en</strong> voor de <strong>toekomst</strong>.<br />
<strong>De</strong> insteek <strong>van</strong> deze studie was vooral strategisch <strong>van</strong> aard, gericht op de effect<strong>en</strong> op hoofdlijn<strong>en</strong> <strong>van</strong> de ver-<br />
andering<strong>en</strong> voor de <strong>aanbieders</strong> <strong>van</strong> <strong>jeugd</strong>zorg. Vrag<strong>en</strong> die daarbij aan de orde kwam<strong>en</strong> zijn onder meer: welke<br />
typ<strong>en</strong> <strong>aanbieders</strong> zull<strong>en</strong> er in de <strong>toekomst</strong> zijn <strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> de huidige <strong>aanbieders</strong> in hun huidige vorm <strong>en</strong> schaal<br />
overlev<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> echt scherp <strong>en</strong> duidelijk antwoord op deze vrag<strong>en</strong> is natuurlijk niet te gev<strong>en</strong>. Daarvoor zijn er te<br />
veel regionale <strong>en</strong> geme<strong>en</strong>telijke verschill<strong>en</strong>, ieder weer met de eig<strong>en</strong> specifieke omstandighed<strong>en</strong>. En niemand<br />
weet wat de <strong>toekomst</strong> precies br<strong>en</strong>gt. Maar wel is het mogelijk geweest om op basis <strong>van</strong> e<strong>en</strong> combinatie <strong>van</strong><br />
bedrijfseconomische <strong>en</strong> zorginhoudelijke inzicht<strong>en</strong> <strong>en</strong> gezam<strong>en</strong>lijke k<strong>en</strong>nis <strong>en</strong> ervaring te kom<strong>en</strong> tot vermoe-<br />
delijke hoofdlijn<strong>en</strong>. Potloodschets<strong>en</strong> voor de <strong>toekomst</strong>, zo m<strong>en</strong> wil.<br />
1 Hoewel de led<strong>en</strong> <strong>van</strong> Jeugdzorg Nederland vooral door de provincie <strong>en</strong> het Rijk word<strong>en</strong> gefinancierd, strekt de studie zich uit over de breedte<br />
Jeugdzorg Nederland heeft voor deze studie <strong>Boer</strong> & <strong>Croon</strong> ingehuurd. <strong>Boer</strong> & <strong>Croon</strong> heeft daarin e<strong>en</strong> vrije<br />
opdracht gekreg<strong>en</strong>. Het resultaat <strong>van</strong> de studie – onder meer dit boekje - is dan ook niet de visie <strong>van</strong> het be-<br />
stuur <strong>van</strong> Jeugdzorg Nederland, maar de visie <strong>van</strong> <strong>Boer</strong> & <strong>Croon</strong> op de <strong>toekomst</strong> <strong>van</strong> de <strong>jeugd</strong>zorg. <strong>De</strong> studie<br />
is uitgevoerd in sam<strong>en</strong>werking met e<strong>en</strong> d<strong>en</strong>ktank, ingericht door Jeugdzorg Nederland, bestaande uit neg<strong>en</strong><br />
ervar<strong>en</strong> bestuurders <strong>van</strong> organisaties in de <strong>jeugd</strong>- <strong>en</strong> <strong>opvoed</strong>hulp. In drie sessies hebb<strong>en</strong> zij bijgedrag<strong>en</strong> door<br />
discussie, comm<strong>en</strong>taar <strong>en</strong> het del<strong>en</strong> <strong>van</strong> hun inzicht<strong>en</strong> <strong>en</strong> ervaring.<br />
Het concrete resultaat <strong>van</strong> de studie bestaat uit twee del<strong>en</strong>. Dit boekje is de sam<strong>en</strong>vatting <strong>van</strong> het d<strong>en</strong>k<strong>en</strong>.<br />
Voor deg<strong>en</strong><strong>en</strong> die dieper will<strong>en</strong> kijk<strong>en</strong> is er ook e<strong>en</strong> PowerPoint-pres<strong>en</strong>tatie beschikbaar die bij Jeugdzorg<br />
Nederland <strong>en</strong> <strong>Boer</strong> & <strong>Croon</strong> is op te vrag<strong>en</strong>.<br />
<strong>van</strong> de <strong>jeugd</strong>zorg zoals die in de <strong>toekomst</strong> zal zijn, dus inclusief <strong>jeugd</strong>-GGZ <strong>en</strong> <strong>jeugd</strong>-LVB.<br />
4 5
2. Wat aan bod komt<br />
In het eerste hoofdstuk wordt kort ingegaan op de <strong>jeugd</strong>zorgsector, waarbij in het bijzonder wordt ingezoomd<br />
op het deel dat nu <strong>jeugd</strong>- <strong>en</strong> <strong>opvoed</strong>hulp heet. <strong>De</strong> belangrijkste cijfermatige k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong> <strong>en</strong> professionele uitda-<br />
ging<strong>en</strong> word<strong>en</strong> daarin kort op e<strong>en</strong> rij gezet.<br />
Het tweede hoofdstuk gaat in op de belangrijkste verandering in de markt: de overheveling naar de geme<strong>en</strong>te.<br />
Zoals gezegd heeft deze studie niet het doel om alle externe ontwikkeling<strong>en</strong> in kaart te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>, dat is reeds<br />
afdo<strong>en</strong>de gedaan. In het bestek <strong>van</strong> deze studie wordt vooral ingegaan op de betek<strong>en</strong>is <strong>van</strong> deze overheveling,<br />
waarbij ook gekek<strong>en</strong> wordt naar hoe de geme<strong>en</strong>te haar rol zal gaan invull<strong>en</strong> in de <strong>toekomst</strong>.<br />
Het derde hoofdstuk gaat over de strategieën die zorg<strong>aanbieders</strong> nu volg<strong>en</strong> om zich voor te bereid<strong>en</strong> op de<br />
verandering<strong>en</strong>. Hierin wordt bepleit dat veel <strong>van</strong> deze strategieën logisch zijn, maar soms ook slechts tijdelijke<br />
oplossing<strong>en</strong> bied<strong>en</strong>. <strong>De</strong> uitdaging<strong>en</strong> op de langere termijn zijn mogelijk <strong>van</strong> andere aard.<br />
Het vierde hoofdstuk is e<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong>stap <strong>en</strong> gaat in op wat de <strong>jeugd</strong>zorg eig<strong>en</strong>lijk is, ontleed naar verschill<strong>en</strong>de<br />
typ<strong>en</strong> aanbod. Daarvoor is de <strong>jeugd</strong>zorg opgedeeld in logische clusters <strong>van</strong> aanbod, die ieder op zich naar<br />
verwachting zorginhoudelijk <strong>en</strong> bedrijfskundig bestaansrecht hebb<strong>en</strong> in de (<strong>toekomst</strong>ige) markt. Dit inzicht is<br />
belangrijk om e<strong>en</strong> voorspelling over het <strong>toekomst</strong>ige veld te gev<strong>en</strong>.<br />
In het vijfde hoofdstuk wordt e<strong>en</strong> poging gedaan e<strong>en</strong> schets te gev<strong>en</strong> <strong>van</strong> het zorglandschap <strong>van</strong> de <strong>toekomst</strong>.<br />
<strong>De</strong> verwachting is dat de verscheid<strong>en</strong>heid <strong>van</strong> organisaties die actief zijn in de markt sterk zal to<strong>en</strong>em<strong>en</strong>, maar<br />
daarover later meer.<br />
In hoofdstuk zes wordt t<strong>en</strong>slotte ingegaan op de kernvraag <strong>van</strong> deze studie: wat zijn de strategieën die op<strong>en</strong>-<br />
staan voor de huidige <strong>aanbieders</strong> <strong>van</strong> <strong>jeugd</strong>- <strong>en</strong> <strong>opvoed</strong>hulp. Daarna, in hoofdstuk zev<strong>en</strong>, volg<strong>en</strong> de voornaam-<br />
ste conclusies <strong>van</strong> deze studie. Aan het eind kom<strong>en</strong> de led<strong>en</strong> <strong>van</strong> de d<strong>en</strong>ktank aan het woord.<br />
6 7
3. <strong>De</strong> <strong>jeugd</strong>zorg in vogelvlucht<br />
In Nederland wordt in totaal ruim € 3,1 miljard uitgegev<strong>en</strong> aan <strong>jeugd</strong>zorg 2 . Dit bedrag omvat alle provinciaal<br />
gefinancierde <strong>jeugd</strong>- <strong>en</strong> <strong>opvoed</strong>hulp, maar ook de uitgav<strong>en</strong> aan <strong>jeugd</strong>-LVB, <strong>jeugd</strong>-GGZ, de <strong>jeugd</strong>zorgplus <strong>en</strong><br />
de <strong>jeugd</strong>zorg gefinancierd op basis <strong>van</strong> pgb’s 3 . In Euro’s is de <strong>jeugd</strong>zorg misschi<strong>en</strong> e<strong>en</strong> relatief kleine zorgsector,<br />
maar in maatschappelijke importantie, politieke aandacht <strong>en</strong> aantal cliënt<strong>en</strong> is de sector om<strong>van</strong>grijk. Het pre-<br />
cieze aantal unieke cliënt<strong>en</strong> is niet bek<strong>en</strong>d, maar ligt erg<strong>en</strong>s tuss<strong>en</strong> de 200.000 <strong>en</strong> 300.000 ofwel 6% tot 8% <strong>van</strong><br />
alle jonger<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> nul <strong>en</strong> achtti<strong>en</strong> jaar. Daarmee heeft de sector e<strong>en</strong> <strong>en</strong>orme impact op de sam<strong>en</strong>leving <strong>en</strong><br />
haar <strong>toekomst</strong>.<br />
<strong>De</strong> uitgav<strong>en</strong> aan de <strong>aanbieders</strong> <strong>van</strong> <strong>jeugd</strong>- <strong>en</strong> <strong>opvoed</strong>hulp <strong>en</strong> <strong>jeugd</strong>zorgplus bedrag<strong>en</strong> € 1,1 miljard. <strong>De</strong>ze<br />
<strong>aanbieders</strong> behandel<strong>en</strong> ruim 100.000 cliënt<strong>en</strong> per jaar. In totaal gaat het daarbij om ongeveer 60 organisaties,<br />
met e<strong>en</strong> gemiddelde omzet <strong>van</strong> bijna € 20 miljo<strong>en</strong>. Vergelek<strong>en</strong> met andere zorgsegm<strong>en</strong>t<strong>en</strong> is de gemiddelde<br />
aanbieder <strong>van</strong> <strong>jeugd</strong>- <strong>en</strong> <strong>opvoed</strong>hulp dus relatief klein. <strong>De</strong>ze organisaties zijn overig<strong>en</strong>s wel financieel gezond<br />
<strong>en</strong> daarnaast lijk<strong>en</strong> de vooruitzicht<strong>en</strong> wat betreft instroom <strong>van</strong> cliënt<strong>en</strong> positief. Aan de bedrijfseconomische<br />
kant valt echter wel op dat de tariev<strong>en</strong>, kostprijz<strong>en</strong> <strong>en</strong> verdi<strong>en</strong>st<strong>en</strong> uite<strong>en</strong>lop<strong>en</strong>, iets wat mogelijk ook voortkomt<br />
uit de wijze waarop provincies nu de zorg contracter<strong>en</strong>.<br />
<strong>De</strong> <strong>jeugd</strong>- <strong>en</strong> <strong>opvoed</strong>hulp kampt wel met e<strong>en</strong> aantal uitdaging<strong>en</strong>. Zo lijkt de kwaliteit <strong>van</strong> zorg niet voldo<strong>en</strong>de<br />
uniform <strong>en</strong> is het voor veel behandeling<strong>en</strong> (nog) niet mogelijk objectief vast te stell<strong>en</strong> of ze effectief zijn. E<strong>en</strong><br />
deel <strong>van</strong> de oorzaak daar<strong>van</strong> is geleg<strong>en</strong> in het werk zelf: <strong>jeugd</strong>zorg is complex, vaak nauwelijks voorspelbaar <strong>en</strong><br />
vraagt <strong>van</strong> zorgverl<strong>en</strong>ers veel inzet op basis <strong>van</strong> brede k<strong>en</strong>nis <strong>en</strong> ervaring. Mede daardoor zijn er tuss<strong>en</strong> zorgaan-<br />
bieders veel verschill<strong>en</strong> in aanpak, werkwijze <strong>en</strong> opvatting<strong>en</strong> over wat goede zorg is. Het is de opgave voor de<br />
<strong>jeugd</strong>zorg om – uitgaande <strong>van</strong> de eig<strong>en</strong>heid <strong>van</strong> de sector – toch te werk<strong>en</strong> aan de maatschappelijk eis<strong>en</strong> voor<br />
transparantie, voorspelbaarheid <strong>en</strong> beheersing <strong>van</strong> kost<strong>en</strong> <strong>en</strong> risico’s.<br />
In zijn totaliteit geeft dit het beeld <strong>van</strong> e<strong>en</strong> sector die wat maatschappelijke betek<strong>en</strong>is betreft veel te bied<strong>en</strong><br />
heeft. Maar tegelijkertijd moet er nog e<strong>en</strong> slag gemaakt word<strong>en</strong> op het gebied <strong>van</strong> transparantie <strong>en</strong> (relatieve)<br />
uniformiteit. Hierdoor ontstaat bij de buit<strong>en</strong>wereld mogelijk het beeld dat de <strong>jeugd</strong>zorg e<strong>en</strong> sector is die toe is<br />
aan vernieuwing.<br />
2 Cijfers 2009, onderzocht in 2011<br />
3<br />
Persoonsgebond<strong>en</strong> budget<br />
8 9
4. <strong>De</strong> geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> aan zet<br />
Van alle ontwikkeling<strong>en</strong> die op de <strong>jeugd</strong>zorg afkom<strong>en</strong> is de meest belangrijke wel de overheveling naar de<br />
geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong>. Het gaat daarbij niet louter om de overdracht <strong>van</strong> beleid <strong>en</strong> budgett<strong>en</strong>, maar ook over e<strong>en</strong> ver-<br />
regaande ontschotting tuss<strong>en</strong> de compartim<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>van</strong> de <strong>jeugd</strong>zorg in brede zin, dus inclusief LVB, GGZ <strong>en</strong><br />
<strong>jeugd</strong>zorgplus. Het idee is dat ieder <strong>van</strong> de ruim vierhonderd geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> in Nederland integraal verantwoor-<br />
delijk wordt voor het beleid tot <strong>en</strong> met de uitvoering <strong>en</strong> de bekostiging, inclusief alle (financiële) risico’s. <strong>De</strong><br />
overheveling gaat ook gepaard met e<strong>en</strong> forse bezuiniging <strong>van</strong> ongeveer 10%. <strong>De</strong> gedachte hierachter is dat de<br />
geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> dichter bij het kind <strong>en</strong> het gezin staan <strong>en</strong> dus beter kunn<strong>en</strong> inschatt<strong>en</strong> wat nodig is.<br />
In het algeme<strong>en</strong> betek<strong>en</strong>t dit dat de relatieve beschutting waarin de meeste zorg<strong>aanbieders</strong> zich nu bevind<strong>en</strong><br />
voorbij zal zijn. Op dit mom<strong>en</strong>t is er <strong>en</strong>ige zekerheid, doordat er vaak sprake is <strong>van</strong> gegarandeerde budgett<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> soms zelfs doordat de provincie monopolies actief stimuleert. In de <strong>toekomst</strong> wordt dit mogelijk anders. Het<br />
is d<strong>en</strong>kbaar dat contract<strong>en</strong> steeds per jaar, per geme<strong>en</strong>te <strong>en</strong> mogelijk zelfs per cliënt geslot<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong>.<br />
Het is niet duidelijk wat de waarde is <strong>van</strong> e<strong>en</strong> goede relatie met e<strong>en</strong> geme<strong>en</strong>te of met de wethouder. Er zijn<br />
geluid<strong>en</strong> dat veel geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>van</strong> de geleg<strong>en</strong>heid gebruik zull<strong>en</strong> mak<strong>en</strong> om het veld op te schudd<strong>en</strong> <strong>en</strong> te<br />
vernieuw<strong>en</strong>. In ieder geval zal voor iedere geme<strong>en</strong>te geld<strong>en</strong> dat er aanzi<strong>en</strong>lijk minder budget is.<br />
E<strong>en</strong> geme<strong>en</strong>te kan globaal twee weg<strong>en</strong> bewandel<strong>en</strong> om te kom<strong>en</strong> tot e<strong>en</strong> goed <strong>en</strong> dekk<strong>en</strong>d <strong>jeugd</strong>zorgaan-<br />
bod. <strong>De</strong> eerste is e<strong>en</strong> voorzichtige, waarbij de geme<strong>en</strong>te of e<strong>en</strong> groep sam<strong>en</strong>werk<strong>en</strong>de geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> uitgaat<br />
<strong>van</strong> e<strong>en</strong> inhoudelijke visie. Daarbij nodig<strong>en</strong> ze alle partij<strong>en</strong> in het veld uit om gezam<strong>en</strong>lijk te werk<strong>en</strong> aan de<br />
meest optimale inrichting <strong>van</strong> het zorgaanbod. Verwacht wordt dat veel geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> in eerste instantie voor<br />
deze strategie zull<strong>en</strong> kiez<strong>en</strong>. Door met omligg<strong>en</strong>de geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> sam<strong>en</strong> te werk<strong>en</strong> word<strong>en</strong> de (financiële)<br />
risico’s gedeeld. Door met de zorg<strong>aanbieders</strong> sam<strong>en</strong> te werk<strong>en</strong> word<strong>en</strong> de leemte aan k<strong>en</strong>nis over het veld <strong>en</strong><br />
de inhoudelijke uitdaging<strong>en</strong> die er zijn, ingevuld. In deze studie hebb<strong>en</strong> wij de fase, waarin geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> kiez<strong>en</strong><br />
voor deze eerste strategie, fase één g<strong>en</strong>oemd.<br />
Na verloop <strong>van</strong> tijd zal de k<strong>en</strong>nis bij de geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> to<strong>en</strong>em<strong>en</strong> <strong>en</strong> krijg<strong>en</strong> de geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> ook meer zicht op<br />
de concrete financiële <strong>en</strong> beleidsmatige uitdaging<strong>en</strong> waar ze voor staan. <strong>De</strong> verwachting is dat er dan meer<br />
zakelijkheid in de gesprekk<strong>en</strong> zal kom<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong> zorg<strong>aanbieders</strong>. Geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> zull<strong>en</strong> dan ook<br />
meer op<strong>en</strong>staan voor alternatief aanbod, mogelijk op afzonderlijke deelterrein<strong>en</strong>. Geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> zull<strong>en</strong> dan graag<br />
will<strong>en</strong> vergelijk<strong>en</strong> <strong>en</strong> mogelijk minder geporteerd zijn <strong>van</strong> monopolist<strong>en</strong>. Sommige geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> zull<strong>en</strong> zelfs<br />
gaan kijk<strong>en</strong> naar vorm<strong>en</strong> <strong>van</strong> aanbesteding. <strong>De</strong> lokale politiek zal zich dan ook actiever gaan bemoei<strong>en</strong> met<br />
het dossier, mogelijk met gevolg<strong>en</strong> voor sam<strong>en</strong>werking tuss<strong>en</strong> geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong>. Het is d<strong>en</strong>kbaar dat e<strong>en</strong> geme<strong>en</strong>te<br />
zak<strong>en</strong> als communicatie, prev<strong>en</strong>tie <strong>en</strong> wijkgerichte zorg geheel zelf wil bepal<strong>en</strong>. Duurdere vorm<strong>en</strong> <strong>van</strong> zorg<br />
zull<strong>en</strong> (kleinere) geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> mogelijk wel sam<strong>en</strong> will<strong>en</strong> inkop<strong>en</strong>, omdat dit voor de hand ligg<strong>en</strong>de financiële<br />
voordel<strong>en</strong> met zich meebr<strong>en</strong>gt. <strong>De</strong> fase, waarin geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> kiez<strong>en</strong> voor deze tweede strategie, wordt in deze<br />
studie fase twee g<strong>en</strong>oemd. In deze fase wordt het zakelijke speelveld voor bestaande zorg<strong>aanbieders</strong> e<strong>en</strong> stuk<br />
spann<strong>en</strong>der.<br />
10 11
In de gesprekk<strong>en</strong> met de d<strong>en</strong>ktank is het vermoed<strong>en</strong> gerez<strong>en</strong> dat iedere geme<strong>en</strong>te uiteindelijk in e<strong>en</strong> vorm <strong>van</strong><br />
fase twee uitkomt. <strong>De</strong> gedachte dat groep<strong>en</strong> <strong>van</strong> sam<strong>en</strong>werk<strong>en</strong>de geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> op middellange termijn zij aan<br />
zij zull<strong>en</strong> blijv<strong>en</strong> optrekk<strong>en</strong> sam<strong>en</strong> met de huidige zorg<strong>aanbieders</strong> is zorginhoudelijk wellicht w<strong>en</strong>selijk. Maar<br />
vermoedelijk zal het niet vaak voorkom<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> eerste voorwaarde daarvoor is dat geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> beleidsmatig <strong>en</strong><br />
inhoudelijk ge<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong>de opvatting<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>. Dit kan als <strong>jeugd</strong> lokaal e<strong>en</strong> minder belangrijk thema is of<br />
doordat de druk op budgett<strong>en</strong> kleiner is. E<strong>en</strong> andere voorwaarde is dat de geme<strong>en</strong>te tevred<strong>en</strong> is met de kwali-<br />
teit <strong>en</strong> ook ge<strong>en</strong> heil ziet in het stimuler<strong>en</strong> <strong>van</strong> concurr<strong>en</strong>tie door het contracter<strong>en</strong> <strong>van</strong> nieuwe zorg<strong>aanbieders</strong>.<br />
T<strong>en</strong>slotte is het <strong>van</strong> belang dat de bestaande zorg<strong>aanbieders</strong> goed met elkaar kunn<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>werk<strong>en</strong>. <strong>De</strong>ze<br />
situatie, waarin aan al deze voorwaard<strong>en</strong> wordt voldaan, zal zich zeker niet overal voordo<strong>en</strong>. In de meeste regio’s<br />
is de verwachting dat geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> langzaam zull<strong>en</strong> opschuiv<strong>en</strong> naar meer zakelijkheid <strong>en</strong> e<strong>en</strong> meer eis<strong>en</strong>de<br />
houding richting de zorg<strong>aanbieders</strong>. Maar, zoals gezegd, hoe snel de geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> zull<strong>en</strong> opschuiv<strong>en</strong> <strong>en</strong> hoe ver<br />
ze daarin zull<strong>en</strong> gaan is erg afhankelijk <strong>van</strong> lokale omstandighed<strong>en</strong>.<br />
Fase 1: Coöperatieve Beleidspartner<br />
• In de eerste fase zull<strong>en</strong> geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> kiez<strong>en</strong> voor behoud <strong>van</strong><br />
de richting uitgezet door de huidige financiers (provincies,<br />
zorgkantor<strong>en</strong>)<br />
• (Kleinere) geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> beschikk<strong>en</strong> nog over onvoldo<strong>en</strong>de<br />
k<strong>en</strong>nis <strong>en</strong> ervaring om eig<strong>en</strong>standig keuzes te mak<strong>en</strong><br />
• Integratie <strong>van</strong> ket<strong>en</strong>s <strong>en</strong> inhoudelijke motiev<strong>en</strong> voer<strong>en</strong> in<br />
deze fase de bov<strong>en</strong>toon. Van “zorginkoop” in zakelijke zin is<br />
nog ge<strong>en</strong> sprake<br />
• Meerdere geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> zull<strong>en</strong> – ev<strong>en</strong>tueel sam<strong>en</strong> met de<br />
provincie – sam<strong>en</strong> met de bestaande <strong>aanbieders</strong> het<br />
<strong>toekomst</strong>ige zorgveld gaan vormgev<strong>en</strong><br />
• In deze fase prat<strong>en</strong> geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> graag met partij<strong>en</strong> die<br />
(ev<strong>en</strong>tueel sam<strong>en</strong>) in staat zijn e<strong>en</strong> breed palet <strong>van</strong> <strong>jeugd</strong>zorg<br />
aan te bied<strong>en</strong><br />
Fase 2: Zakelijke Zorginkoper<br />
• Na verloop <strong>van</strong> tijd zull<strong>en</strong> geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> meer k<strong>en</strong>nis <strong>en</strong><br />
ervaring verwerv<strong>en</strong>. <strong>De</strong> druk op het budget neemt toe<br />
• Er meld<strong>en</strong> zich bij geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> ook andere <strong>aanbieders</strong> met<br />
andersoortige oplossing<strong>en</strong> <strong>en</strong> mogelijk ook financieel<br />
aantrekkelijker aanbod<br />
• <strong>De</strong> geme<strong>en</strong>te wordt snel zakelijker <strong>en</strong> evolueert naar<br />
zorginkoper. Aansluiting <strong>van</strong> zorgket<strong>en</strong>s wordt nadrukkelijker<br />
gezi<strong>en</strong> als verantwoordelijkheid <strong>van</strong> de <strong>aanbieders</strong> zelf<br />
• <strong>De</strong> politieke invloed neemt toe, vooral op zak<strong>en</strong> als prev<strong>en</strong>tie<br />
<strong>en</strong> wijkgerichte zorg. Steeds meer will<strong>en</strong> geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> hierin<br />
autonoom kunn<strong>en</strong> operer<strong>en</strong><br />
• Gespecialiseerde dure (bov<strong>en</strong>regionale) zorg, zoals intramurale<br />
LVB <strong>en</strong> <strong>jeugd</strong>zorgplus word<strong>en</strong> mogelijk wel sam<strong>en</strong> ingekocht.<br />
Daarmee word<strong>en</strong> (financiële) risico’s ook gedeeld<br />
12 13
5. Strategische beweging<strong>en</strong><br />
Veel <strong>jeugd</strong>zorg<strong>aanbieders</strong> zijn al aan het voorsorter<strong>en</strong> op het verander<strong>en</strong>de veld <strong>en</strong> de dreig<strong>en</strong>de bezuinigin-<br />
g<strong>en</strong>. Opvall<strong>en</strong>d is dat de continuïteit <strong>van</strong> de organisatie daarbij niet het <strong>en</strong>ige <strong>en</strong> zeker niet het hoogste doel<br />
is. T<strong>en</strong> minste ev<strong>en</strong> belangrijk is de continuïteit <strong>van</strong> k<strong>en</strong>nis <strong>en</strong> ervaring t<strong>en</strong> behoeve <strong>van</strong> de <strong>jeugd</strong>. Om dit te<br />
kunn<strong>en</strong> behoud<strong>en</strong> zijn veel zorg<strong>aanbieders</strong> in gesprek met collega-<strong>aanbieders</strong>, waarbij het belangrijkste motief<br />
lijkt te zijn om e<strong>en</strong> goede uitgangspositie voor de <strong>toekomst</strong> te verwerv<strong>en</strong>. Sommige kiez<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> sterke<br />
positie bij de geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong> beweg<strong>en</strong> daartoe richting de voorkant <strong>van</strong> de ket<strong>en</strong> <strong>en</strong> gaan sam<strong>en</strong>werk<strong>en</strong> met<br />
welzijnsorganisaties <strong>en</strong> het maatschappelijk werk. Andere kiez<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> steviger zorginhoudelijk profiel <strong>en</strong><br />
zoek<strong>en</strong> de sam<strong>en</strong>werking met de <strong>jeugd</strong>-GGZ <strong>en</strong> <strong>jeugd</strong>-LVB <strong>aanbieders</strong> of trekk<strong>en</strong> zich terug naar de achterkant<br />
<strong>van</strong> de ket<strong>en</strong> om zich daar nadrukkelijker te specialiser<strong>en</strong>. Weer andere zijn bezig met e<strong>en</strong> duidelijker profilering<br />
in het veld. In veel gevall<strong>en</strong> lijkt schaal steeds e<strong>en</strong> belangrijk motief: groter lijkt veiliger te zijn <strong>en</strong> maakt het voor<br />
de geme<strong>en</strong>te lastig om de zorg<strong>aanbieders</strong> te passer<strong>en</strong>.<br />
Andere doelgroep<strong>en</strong><br />
Jeugd<br />
1<br />
Prev<strong>en</strong>tie<br />
2<br />
Welzijn &<br />
Maatschappelijk werk<br />
Ambulant Geïndiceerd<br />
ambulant<br />
Indicatie<br />
1 Opschuiv<strong>en</strong> naar de voorkant <strong>en</strong> richting nancier<br />
2<br />
3<br />
4<br />
5<br />
4<br />
LVB<br />
Resid<strong>en</strong>tieel<br />
3<br />
GGZ<br />
& Verslaving<br />
Opschuiv<strong>en</strong> naar de voorkant <strong>en</strong> verbred<strong>en</strong>: meer toegevoegde waarde<br />
Integratie met GGZ, gespecialiseerd curatief proel<br />
Integratie met LVB, gespecialiseerd careproel<br />
Gespecialiseerd inhoudelijk <strong>jeugd</strong>proel<br />
5<br />
<strong>jeugd</strong>zorgplus<br />
JJI<br />
Veel <strong>van</strong> deze beweging<strong>en</strong> zijn ingegev<strong>en</strong> door logische <strong>en</strong> verstandige strategische motiev<strong>en</strong> voor de kortere<br />
termijn. Als zorgaanbieder kom je daarmee automatisch aan tafel bij de geme<strong>en</strong>te, verwerf je meer k<strong>en</strong>nis over<br />
wat de geme<strong>en</strong>te wil <strong>en</strong> krijg je ook nog de mogelijkheid om e<strong>en</strong> relatie op te bouw<strong>en</strong>, vaak met meerdere<br />
geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> tegelijk. Met <strong>en</strong>ig geluk heb je de kans om het beleid naar je hand te zett<strong>en</strong>.<br />
Gelegd langs het beeld <strong>van</strong> het vorige hoofdstuk is de conclusie wel dat deze voordel<strong>en</strong> soms maar <strong>van</strong> tij-<br />
delijke aard zijn. Zodra de geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> inhoudelijk, beleidsmatig <strong>en</strong> financieel zak<strong>en</strong> op e<strong>en</strong> rij hebb<strong>en</strong> <strong>en</strong> de<br />
lokale politiek zich ermee gaat bemoei<strong>en</strong>, word<strong>en</strong> de verhouding<strong>en</strong> anders. In e<strong>en</strong> aantal gevall<strong>en</strong> zull<strong>en</strong> de<br />
allianties, fusies <strong>en</strong> sam<strong>en</strong>werking<strong>en</strong> die nu word<strong>en</strong> gesmeed, leid<strong>en</strong> tot organisaties die goed stand kunn<strong>en</strong><br />
houd<strong>en</strong> in de omstandighed<strong>en</strong> zoals geschetst in fase twee. In andere gevall<strong>en</strong> zal de meerwaarde daar<strong>van</strong><br />
op langere termijn klein zijn. Bijvoorbeeld omdat geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> uiteindelijk helemaal niet zitt<strong>en</strong> te wacht<strong>en</strong> op<br />
grote organisaties, “die alle problem<strong>en</strong> uit hand<strong>en</strong> nem<strong>en</strong>”. <strong>De</strong> bestuurders <strong>van</strong> deze laatste vorm<strong>en</strong> <strong>van</strong> sam<strong>en</strong>-<br />
werking moet<strong>en</strong> zich dus voorbereid<strong>en</strong> op de stapp<strong>en</strong> die daarna kom<strong>en</strong>. Dit kan inhoud<strong>en</strong> dat deze nieuwe<br />
organisaties weer moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> omgebouwd, of zelfs dat del<strong>en</strong> afgesplitst of overgedrag<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong>.<br />
Welke organisaties in de <strong>toekomst</strong>, in fase twee, wel <strong>en</strong> niet zull<strong>en</strong> overlev<strong>en</strong> is de grote vraag. In de volg<strong>en</strong>de<br />
hoofdstukk<strong>en</strong> zull<strong>en</strong> wij daarop e<strong>en</strong> antwoord prober<strong>en</strong> te gev<strong>en</strong>.<br />
14 15
6. <strong>De</strong> <strong>jeugd</strong>zorg ontleed<br />
In het vorige hoofdstuk is betoogd dat veel <strong>van</strong> de strategische beweging<strong>en</strong> <strong>van</strong> zorg<strong>aanbieders</strong> mogelijk<br />
slechts tijdelijke voordel<strong>en</strong> zull<strong>en</strong> oplever<strong>en</strong>. <strong>De</strong> vraag is dan welke organisaties op langere termijn succesvol<br />
kunn<strong>en</strong> zijn. Tijd<strong>en</strong>s de discussie hierover werd duidelijk dat er ge<strong>en</strong> e<strong>en</strong>duidig beeld is <strong>van</strong> wat er in de toe-<br />
komst <strong>van</strong> de <strong>jeugd</strong>zorg (in brede zin) verwacht wordt. Ook e<strong>en</strong> geme<strong>en</strong>schappelijke taal ontbreekt. Voordat<br />
de kernvrag<strong>en</strong> kond<strong>en</strong> word<strong>en</strong> beantwoord, was het dus zaak om eerst e<strong>en</strong> helder overzicht te gev<strong>en</strong> <strong>van</strong> de<br />
verschill<strong>en</strong>de typ<strong>en</strong> aanbod die in de <strong>toekomst</strong> gevraagd zull<strong>en</strong> word<strong>en</strong>. Daarvoor is de <strong>jeugd</strong>zorg in acht typ<strong>en</strong><br />
aanbod ontleed. Ieder type is in de <strong>toekomst</strong> maatschappelijk <strong>en</strong> zorginhoudelijk rele<strong>van</strong>t. Daarnaast is ieder<br />
type op zich zorginhoudelijk <strong>en</strong> bedrijfskundig uitvoerbaar voor e<strong>en</strong> zorgaanbieder, mits dit op de juiste wijze<br />
wordt georganiseerd.<br />
Vaststell<strong>en</strong><br />
Aanspraak<br />
Wettelijke<br />
Tak<strong>en</strong><br />
Programmatisch<br />
Aanbod<br />
Gespecialiseerd<br />
(intramuraal )<br />
• Stelt het recht op geme<strong>en</strong>telijk<br />
g<strong>en</strong>ancierde zorg vast<br />
• Door of in opdracht <strong>van</strong> de<br />
geme<strong>en</strong>te<br />
• Onafhankelijk<br />
• Voert de wet uit (<strong>jeugd</strong>bescherming,<br />
<strong>jeugd</strong>reclassering<br />
<strong>en</strong> voogdij)<br />
• Heeft e<strong>en</strong> primaire focus op het<br />
kind, het gezin <strong>en</strong> de wettelijke rol<br />
• Doel <strong>en</strong> werkwijze staan vaak vast<br />
• Gestandaardiseerd aanbod<br />
(zorg <strong>en</strong>/of prev<strong>en</strong>tie)<br />
• Input <strong>en</strong> resultaat vooraf goed<br />
voorspelbaar<br />
• Geschikt voor specifieke situaties<br />
<strong>en</strong>/of doelgroep<strong>en</strong><br />
• Specifieke intramurale<br />
voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> voor bepaalde<br />
doelgroep<strong>en</strong> of situaties<br />
• Biedt k<strong>en</strong>nis, zorg <strong>en</strong> verblijf,<br />
inclusief voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> daar<br />
omhe<strong>en</strong><br />
Publieksfuncties<br />
Wijk & Buurt<br />
Won<strong>en</strong> &<br />
Opgroei<strong>en</strong><br />
Gespecialiseerd<br />
(ambulant/<br />
poliklinisch)<br />
In het bov<strong>en</strong>staande is het gehele <strong>jeugd</strong>veld begrep<strong>en</strong>, dus inclusief <strong>jeugd</strong>-GGZ <strong>en</strong> <strong>jeugd</strong>-LVB<br />
• Informatie, voorlichting,<br />
meldpunt<strong>en</strong> <strong>en</strong> speciale project<strong>en</strong><br />
gericht op bewustwording bij het<br />
publiek<br />
• Door of op last <strong>van</strong> de geme<strong>en</strong>te<br />
• Communicatie staat c<strong>en</strong>traal<br />
• <strong>De</strong> primaire zorgfunctie in wijk<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> buurt<strong>en</strong><br />
• Lokaal sterk aanwezig<br />
(o.m. in schol<strong>en</strong>)<br />
• Lever<strong>en</strong> zelf ook zorg <strong>en</strong> verwijz<strong>en</strong><br />
door indi<strong>en</strong> nodig<br />
• Primaire focus op (langdurig)<br />
verblijf in combinatie met<br />
opgroei<strong>en</strong><br />
• Lange <strong>en</strong> nauwe relaties tuss<strong>en</strong><br />
<strong>aanbieders</strong> <strong>en</strong> cliënt<strong>en</strong><br />
• Specifieke ambulante <strong>en</strong><br />
poliklinische voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> voor<br />
bepaalde doelgroep<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
situaties<br />
• (Zeer) gespecialiseerd<br />
‘Vaststell<strong>en</strong> Aanspraak’ doet d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> aan indicatiestelling. Het gaat daarbij echter niet alle<strong>en</strong> om het vaststell<strong>en</strong><br />
<strong>van</strong> de zorginhoudelijke noodzaak, maar vooral ook om het vaststell<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> door de geme<strong>en</strong>te betaald recht<br />
op zorg voor de burger. <strong>De</strong> verwachting is dat ‘Vaststell<strong>en</strong> Aanspraak’ onafhankelijk zal zijn, zeer dicht bij de<br />
geme<strong>en</strong>te zal ligg<strong>en</strong> <strong>en</strong> mogelijk zelfs in eig<strong>en</strong> beheer zal word<strong>en</strong> uitgevoerd. E<strong>en</strong> <strong>en</strong>kele zorgaanbieder kan op<br />
basis <strong>van</strong> vertrouw<strong>en</strong> ook aanspraak vaststell<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> verl<strong>en</strong>gde armconstructie (zelfindicatie), maar zal daarbij<br />
wel achteraf getoetst word<strong>en</strong> op rechtmatigheid.<br />
‘Publieksfuncties’ zijn meer communicatief getint <strong>en</strong> gericht op het bredere publiek, zoals informatie <strong>en</strong> voor-<br />
lichting, maar ook het AMK valt hieronder. <strong>De</strong> aard <strong>van</strong> dit werk is relatief minder zorgverl<strong>en</strong><strong>en</strong>d. <strong>De</strong> afstand tot<br />
de geme<strong>en</strong>te zal klein moet<strong>en</strong> zijn, aangezi<strong>en</strong> ‘Publieksfuncties’ rele<strong>van</strong>t zijn voor beleidsmakers <strong>en</strong> voor de<br />
lokale politiek; <strong>en</strong>erzijds als instrum<strong>en</strong>t <strong>van</strong> het beleid, maar anderzijds ook als aanvoer <strong>van</strong> ess<strong>en</strong>tiële beleidsin-<br />
formatie. Aanbieders <strong>van</strong> ‘Publieksfuncties’ zull<strong>en</strong> naar verwachting zeer dicht bij de geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> operer<strong>en</strong>.<br />
‘Wettelijke Tak<strong>en</strong>’ omvat <strong>jeugd</strong>bescherming, <strong>jeugd</strong>reclassering <strong>en</strong> voogdij. <strong>De</strong> organisaties die ‘Wettelijk Tak<strong>en</strong>’<br />
uitvoer<strong>en</strong> zijn gebond<strong>en</strong> aan de aanwijzing<strong>en</strong> <strong>van</strong> rechters, de regels die in de wet zijn opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> <strong>en</strong> aanwij-<br />
zing<strong>en</strong> die daarover door het betreff<strong>en</strong>de ministerie word<strong>en</strong> gegev<strong>en</strong>. Het doel <strong>van</strong> het handel<strong>en</strong> is formeel<br />
vastgelegd <strong>en</strong> is vaak helder <strong>en</strong> concreet. <strong>De</strong> geme<strong>en</strong>te heeft daarmee veel minder invloed op de uitvoering <strong>van</strong><br />
de werkzaamhed<strong>en</strong>. <strong>De</strong> verwachting is dat ‘Wettelijke Tak<strong>en</strong>’ door regionaal werk<strong>en</strong>de, middelgrote organisaties<br />
zull<strong>en</strong> word<strong>en</strong> aangebod<strong>en</strong>, die zich iets meer afstand <strong>van</strong> de geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> veroorlov<strong>en</strong>.<br />
‘Wijk & Buurt’ betreft <strong>jeugd</strong>zorg in wijk<strong>en</strong> <strong>en</strong> buurt<strong>en</strong>, op schol<strong>en</strong>, plein<strong>en</strong> <strong>en</strong> in strat<strong>en</strong>. Het gaat daarbij om zorg<br />
aan individu<strong>en</strong> of aan gezinn<strong>en</strong> geleverde (algem<strong>en</strong>e) <strong>jeugd</strong>zorg, maar ook om advies aan lerar<strong>en</strong>, het deelne-<br />
m<strong>en</strong> in zorgadviesteams, het meedraai<strong>en</strong> in wijkteams, <strong>en</strong>zovoorts. <strong>De</strong> professionals die deze werkzaamhed<strong>en</strong><br />
uitvoer<strong>en</strong> zijn doorgaans ervar<strong>en</strong> <strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> e<strong>en</strong> brede k<strong>en</strong>nis <strong>van</strong> de <strong>jeugd</strong>zorg <strong>en</strong> het werkterrein. Het is nu al<br />
duidelijk dat de geme<strong>en</strong>te zich zeer actief zal bemoei<strong>en</strong> met dit type aanbod. Daardoor is het de verwachting<br />
dat ‘Wijk & Buurt’ doorgaans zal word<strong>en</strong> geleverd door vertrouwde lokale organisaties met e<strong>en</strong> zeer sterk lokaal<br />
netwerk. Ook is het d<strong>en</strong>kbaar dat de geme<strong>en</strong>te dit zelf gaat do<strong>en</strong>.<br />
16 17
‘Programmatisch Aanbod’ gaat over zorg of prev<strong>en</strong>tie waarbij er sprake is <strong>van</strong> e<strong>en</strong> sterk geprotocolleerde werkwijze,<br />
waarbij de uitkomst<strong>en</strong> <strong>en</strong> kost<strong>en</strong> relatief voorspelbaar zijn <strong>en</strong> de kost<strong>en</strong> doorgaans ook lager ligg<strong>en</strong>. Dit type werk-<br />
zaamhed<strong>en</strong> wordt vaak uitgevoerd door medewerkers die speciaal daarvoor zijn opgeleid. Om ‘Programmatisch<br />
Aanbod’ te kunn<strong>en</strong> ontwikkel<strong>en</strong> is e<strong>en</strong> relatief grote schaal nodig, soms zelfs e<strong>en</strong> bov<strong>en</strong>regionale schaal. Het is<br />
echter niet nodig om – zoals bij ‘Wijk & Buurt’ – bek<strong>en</strong>d te zijn met de haarvat<strong>en</strong> <strong>van</strong> de geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong>.<br />
‘Won<strong>en</strong> & Opgroei<strong>en</strong>’ gaat over de situaties waarbij e<strong>en</strong> jongere langdurig uit huis wordt geplaatst, waarbij normaal<br />
opgroei<strong>en</strong> het doel is. Zorg is misschi<strong>en</strong> wel nodig <strong>en</strong> mogelijk ook rele<strong>van</strong>t, maar de zorg vormt niet de kern <strong>van</strong> de<br />
toegevoegde waarde. <strong>De</strong> verwachting is dat veel partij<strong>en</strong> in staat zull<strong>en</strong> zijn om ‘Won<strong>en</strong> & Opgroei<strong>en</strong>’ aan te bied<strong>en</strong>.<br />
Daarom is het ook aannemelijk dat de concurr<strong>en</strong>tie <strong>en</strong> verscheid<strong>en</strong>heid voor dit type aanbod zeer groot zull<strong>en</strong> zijn.<br />
Het ‘Gespecialiseerd Ambulant <strong>en</strong> Poliklinisch aanbod’ is er voor die gevall<strong>en</strong> die niet door ‘Wijk & Buurt’ of ‘Pro-<br />
grammatisch Aanbod’ word<strong>en</strong> opge<strong>van</strong>g<strong>en</strong>. Het gaat bijvoorbeeld om comorbiditeit, minder voorkom<strong>en</strong>de aan-<br />
do<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> of gevall<strong>en</strong> waarin zeer bijzondere k<strong>en</strong>nis betrokk<strong>en</strong> moet word<strong>en</strong>. Fysieke nabijheid <strong>van</strong> deze zorg zal<br />
ongetwijfeld door geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> word<strong>en</strong> geëist. Om het aanbod goed vorm te gev<strong>en</strong>, is echter wel <strong>en</strong>ige schaal <strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> relatief grote adher<strong>en</strong>tie <strong>van</strong> belang. Aanbieders <strong>van</strong> ‘Gespecialiseerde Ambulante of Poliklinische zorg’ lijk<strong>en</strong><br />
het beste regionaal of bov<strong>en</strong>regionaal georganiseerd te kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong>, mogelijk met meerdere (gedeelde) loca-<br />
ties verspreid over de regio.<br />
Het ‘Gespecialiseerd Intramuraal aanbod’ betreft de combinatie <strong>van</strong> zorg <strong>en</strong> e<strong>en</strong> (tijdelijke) opname. <strong>De</strong> opname<br />
heeft als doel om de zorgverl<strong>en</strong>ing mogelijk te mak<strong>en</strong> of effectiever te mak<strong>en</strong>. In die zin onderscheidt het zich<br />
<strong>van</strong> ‘Won<strong>en</strong> & Opgroei<strong>en</strong>’. Organisaties die dit aanbied<strong>en</strong> staan voor grote bedrijfseconomische <strong>en</strong> inhoudelijke<br />
uitdaging<strong>en</strong>. Naast voldo<strong>en</strong>de bedbezetting is ook k<strong>en</strong>nis, specialisatie, instroom <strong>en</strong> doorverwijzing <strong>van</strong> voldo<strong>en</strong>de<br />
casuïstiek <strong>van</strong> groot belang. In de markt zal de vraag naar intramurale capaciteit afnem<strong>en</strong>, hetge<strong>en</strong> de uitdaging<strong>en</strong><br />
vergroot. <strong>De</strong> verwachting is dat het ‘Gespecialiseerd Intramuraal aanbod’ in de <strong>toekomst</strong> alle<strong>en</strong> op bov<strong>en</strong>regionale<br />
schaal kan bestaan.<br />
18 19
7. Zorg<strong>aanbieders</strong> <strong>van</strong> de <strong>toekomst</strong><br />
Nu we e<strong>en</strong> werkbare indeling hebb<strong>en</strong> <strong>van</strong> de <strong>jeugd</strong>zorg is het mogelijk om aan te gev<strong>en</strong> welke typ<strong>en</strong> aanbie-<br />
ders er in de <strong>toekomst</strong> zull<strong>en</strong> zijn <strong>en</strong> hoe deze zich kunn<strong>en</strong> profiler<strong>en</strong>. In het vorige hoofdstuk werd al aange-<br />
gev<strong>en</strong> wat vermoedelijk belangrijke aspect<strong>en</strong> per type aanbod zull<strong>en</strong> zijn. In dit hoofdstuk wordt ingegaan op<br />
de organisaties die in het uiteindelijke zorglandschap e<strong>en</strong> goede kans <strong>van</strong> slag<strong>en</strong> zull<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>. Uiteraard is dit<br />
afhankelijk <strong>van</strong> de specifieke lokale omstandighed<strong>en</strong>.<br />
In het vorige hoofdstuk werd al duidelijk dat ieder type aanbod zijn eig<strong>en</strong> schaal <strong>en</strong> nabijheid tot de geme<strong>en</strong>te<br />
nodig heeft. Zo is het niet de verwachting dat kleine gespecialiseerde intramurale voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> stand-<br />
houd<strong>en</strong> in de <strong>toekomst</strong>. Aanbieders <strong>van</strong> ‘Wijk & Buurt’ kunn<strong>en</strong> echter zeer goed op kleine schaal operer<strong>en</strong>. Orga-<br />
nisaties die ‘Programmatisch Aanbod’ ontwikkel<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> weer <strong>van</strong> nature e<strong>en</strong> grotere schaal nodig.<br />
Ook is het zo dat niet alle combinaties <strong>van</strong> meerdere typ<strong>en</strong> aanbod mogelijk zijn. Sommige combinaties heb-<br />
b<strong>en</strong> e<strong>en</strong> dermate andere schaal of afstand tot de geme<strong>en</strong>te nodig dat ze nauwelijks voorstelbaar zijn binn<strong>en</strong><br />
dezelfde organisatie. Sommige combinaties zijn gewoonweg niet logisch, d<strong>en</strong>k daarbij aan de combinatie <strong>van</strong><br />
‘Vaststell<strong>en</strong> Aanspraak’ <strong>en</strong> ‘Programmatisch Aanbod’.<br />
Vanuit deze overweging is het beeld zoals weergegev<strong>en</strong> op de pagina hiernaast ontstaan. Dit overzicht schetst<br />
het palet <strong>van</strong> organisaties die in fase twee succesvol kunn<strong>en</strong> concurrer<strong>en</strong> in de markt.<br />
Opvall<strong>en</strong>d is de verwachting dat er eig<strong>en</strong>lijk maar twee typ<strong>en</strong> organisaties zull<strong>en</strong> ontstaan die drie of meer<br />
soort<strong>en</strong> aanbod concurrer<strong>en</strong>d zull<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> neerzett<strong>en</strong>.<br />
Het eerste type is het regionaal werk<strong>en</strong>de Jeugdconcern, dat bestaat uit ‘Wijk & Buurt’ <strong>en</strong> ‘Programmatisch Aan-<br />
bod’, ev<strong>en</strong>tueel gecombineerd met (bescheid<strong>en</strong>) ‘Gespecialiseerd Ambulant of Poliklinisch aanbod’ voor e<strong>en</strong><br />
specifieke doelgroep, lokaal aanbod voor ‘Won<strong>en</strong> & Opgroei<strong>en</strong>’ <strong>en</strong> mogelijk ook e<strong>en</strong> aanbod voor ‘Wettelijke<br />
Tak<strong>en</strong>’. <strong>De</strong>ze organisatie is geheel gespecialiseerd in <strong>jeugd</strong> <strong>en</strong> is opgedeeld in heldere bedrijfsonderdel<strong>en</strong>, ieder<br />
met e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> opdracht <strong>en</strong> markt. Mogelijk voer<strong>en</strong> de onderdel<strong>en</strong> ook e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> label in de markt.<br />
Het tweede type is het bov<strong>en</strong>regionale Specialistische Concern met ‘Gespecialiseerd Ambulant, Poliklinisch <strong>en</strong><br />
Intramuraal aanbod’ ev<strong>en</strong>tueel in combinatie met ‘Programmatisch Aanbod’ dat aansluit op het profiel <strong>van</strong> de<br />
specialisaties. Dit specialistische concern biedt e<strong>en</strong> breed palet aan zorg voor specifieke casuss<strong>en</strong> <strong>en</strong> doelgroe-<br />
p<strong>en</strong>, waarmee ook de risico’s in de bedrijfsvoering word<strong>en</strong> verkleind. Belangrijk in deze organisatie is e<strong>en</strong> hoge<br />
mate <strong>van</strong> zorginhoudelijke professionaliteit, e<strong>en</strong> adequate bedbezetting <strong>en</strong> e<strong>en</strong> pass<strong>en</strong>de relatie met de door-<br />
20 21<br />
Eén type aanbod<br />
Twee typ<strong>en</strong> aanbod<br />
Drie of meer<br />
typ<strong>en</strong> aanbod<br />
verwijzers.<br />
Kleine <strong>aanbieders</strong><br />
(in e<strong>en</strong> klein aantal geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> actief )<br />
• Geme<strong>en</strong>telijke organisaties voor<br />
Vaststell<strong>en</strong> Aanspraak<br />
• Geme<strong>en</strong>telijke organisaties voor<br />
Publieksfuncties<br />
• Kleinere Wijk & Buurt-organisaties<br />
• Lokale <strong>en</strong> kleinschalige<br />
initiatiev<strong>en</strong> voor Won<strong>en</strong> &<br />
Opgroei<strong>en</strong><br />
• Kleine ket<strong>en</strong>s voor Won<strong>en</strong> &<br />
Opgroei<strong>en</strong><br />
• Geme<strong>en</strong>telijke organisatie voor<br />
Wettelijke Aanspraak <strong>en</strong><br />
Publieksfuncties<br />
• Wijk & Buurt-organisaties met<br />
Programmatisch aanbod<br />
<strong>De</strong>ze twee typ<strong>en</strong> concerns zull<strong>en</strong> de grotere <strong>en</strong> draagkrachtige spelers zijn in het zorglandschap <strong>van</strong> de toe-<br />
komst. Niettemin is de verwachting dat de markt zeer dynamisch zal zijn, ingegev<strong>en</strong> door het grote aantal<br />
geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong>, de verwachte zakelijkheid in de zorginkoop <strong>en</strong> de concurr<strong>en</strong>tie. In e<strong>en</strong> dergelijke markt hebb<strong>en</strong><br />
kleinere, w<strong>en</strong>dbare spelers wel vaak e<strong>en</strong> voordeel.<br />
Middelgrote <strong>aanbieders</strong><br />
(in meerdere geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong>, regionaal<br />
actief )<br />
• Regionale organisaties voor<br />
Vaststell<strong>en</strong> Aanspraak<br />
• Regionale organisaties voor<br />
Publieksfuncties<br />
• Organisaties voor Wettelijke Tak<strong>en</strong><br />
• Regionale <strong>aanbieders</strong> <strong>van</strong><br />
Programmatisch aanbod<br />
• Gespecialiseerd Ambulant of<br />
Poliklinisch aanbod voor specifieke<br />
doelgroep<strong>en</strong> of aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong><br />
• Ket<strong>en</strong>s voor Won<strong>en</strong> & Opgroei<strong>en</strong><br />
• Regionale organisaties voor<br />
vaststell<strong>en</strong> aanspraak <strong>en</strong> publieksfuncties<br />
• Gespecialiseerd Ambulant <strong>en</strong><br />
Poliklinisch aanbod voor specifieke<br />
doelgroep<strong>en</strong> of aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> in<br />
combinatie met Programmatisch<br />
aanbod<br />
• Jeugdconcerns met aanbod in Wijk<br />
& Buurt, Wettelijke Tak<strong>en</strong>, Programmatisch<br />
aanbod <strong>en</strong> Gespecialiseerd<br />
Ambulant of Poliklinisch aanbod<br />
Grote <strong>aanbieders</strong><br />
(actief in meerdere provincies)<br />
• Aanbieders/ontwikkelaars <strong>van</strong><br />
Programmatisch aanbod<br />
• Gespecialiseerd Ambulant of<br />
Poliklinisch aanbod voor meerdere<br />
aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> of doelgroep<strong>en</strong><br />
• Gespecialiseerd Intramuraal aanbod<br />
voor specifieke doelgroep<strong>en</strong> of<br />
aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong><br />
• Specialistische concerns met (breed)<br />
Gespecialiseerd Intramuraal,<br />
Ambulant <strong>en</strong> Poliklinisch aanbod in<br />
combinatie met Programmatisch<br />
aanbod
8. Strategieën voor <strong>aanbieders</strong><br />
<strong>van</strong> <strong>jeugd</strong> <strong>en</strong> <strong>opvoed</strong>hulp<br />
Dit laatste hoofdstuk gaat over de vraag wat de opties zijn voor de huidige <strong>aanbieders</strong> <strong>van</strong> <strong>jeugd</strong>- <strong>en</strong> <strong>opvoed</strong>-<br />
hulp. Zodra de geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> verschuiv<strong>en</strong> naar e<strong>en</strong> meer zakelijke zorginkoop, wordt aanpassing <strong>van</strong> het eig<strong>en</strong><br />
aanbod <strong>en</strong> het opnieuw vormgev<strong>en</strong> <strong>van</strong> de organisatie dus <strong>van</strong> groot belang. In de studie zijn vier strategieën<br />
geïd<strong>en</strong>tificeerd.<br />
<strong>De</strong> eerste strategie is de omvorming tot ‘Wijk & Buurt’-partner. Dit impliceert e<strong>en</strong> primaire focus op e<strong>en</strong> beperkt<br />
aantal geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> sterke lokale betrokk<strong>en</strong>heid. Gespecialiseerde voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> dan grot<strong>en</strong>-<br />
deels word<strong>en</strong> afgestot<strong>en</strong>. ‘Won<strong>en</strong> & Opgroei<strong>en</strong>’ is dan ge<strong>en</strong> onderdeel meer <strong>van</strong> het aanbod, omdat ander<strong>en</strong> dit<br />
beter kunn<strong>en</strong> aanbied<strong>en</strong>. <strong>De</strong> ‘Wijk & Buurt’-partner kan overig<strong>en</strong>s zelf wel onderdeel zijn <strong>van</strong> e<strong>en</strong> grotere speler<br />
die zich mede richt op welzijnswerk <strong>en</strong> maatschappelijk werk <strong>en</strong> die nauwe band<strong>en</strong> onderhoudt met onderwijs.<br />
<strong>De</strong> tweede mogelijkheid is de stap richting het <strong>jeugd</strong>concern, zoals hiervoor beschrev<strong>en</strong>. Daarmee kan veel<br />
aanbod blijv<strong>en</strong> behoud<strong>en</strong>. Niettemin zal het voor veel organisaties noodzakelijk zijn om buit<strong>en</strong> de regio con-<br />
tract<strong>en</strong> te verwerv<strong>en</strong> om de te verwacht<strong>en</strong> krimp door concurr<strong>en</strong>tie in de thuismarkt te comp<strong>en</strong>ser<strong>en</strong>. Ieder<br />
onderdeel <strong>van</strong> het <strong>jeugd</strong>concern moet ook de juiste schaal hebb<strong>en</strong> <strong>en</strong> op zichzelf e<strong>en</strong> positieve uitgangspositie<br />
in de markt hebb<strong>en</strong>. Intramurale voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> vermoedelijk wel word<strong>en</strong> afgestot<strong>en</strong>.<br />
<strong>De</strong> derde mogelijkheid is de omvorming tot nichespeler. Daarvoor zijn veel mogelijkhed<strong>en</strong>, zoals focus op be-<br />
paalde doelgroep<strong>en</strong>, specifieke casuïstiek of e<strong>en</strong> specifiek product. <strong>De</strong> omvorming <strong>van</strong> e<strong>en</strong> organisatie met<br />
e<strong>en</strong> algem<strong>en</strong>e <strong>jeugd</strong>zorgsignatuur naar e<strong>en</strong> meer gefocuste organisatie is de uitdaging. Het werkgebied zal<br />
doorgaans ook aanzi<strong>en</strong>lijk vergroot moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong>. Het is goed d<strong>en</strong>kbaar dat nichespelers onderdeel zijn <strong>van</strong><br />
grotere bov<strong>en</strong>regionale organisaties met belang<strong>en</strong> buit<strong>en</strong> de <strong>jeugd</strong>zorg.<br />
<strong>De</strong> vierde strategie is de omvorming naar het Specialistisch Concern, zoals in het vorige hoofdstuk beschrev<strong>en</strong>.<br />
Hoewel de toegevoegde waarde <strong>en</strong> marktpositie <strong>van</strong> e<strong>en</strong> dergelijk concern door zijn inhoudelijke bijdrage on-<br />
betwist zijn, is het former<strong>en</strong> er<strong>van</strong> e<strong>en</strong> grote opgave. Het vereist aanzi<strong>en</strong>lijke opschaling in e<strong>en</strong> situatie waarin de<br />
intramurale markt sterk afneemt. <strong>De</strong> inhoudelijke <strong>en</strong> bedrijfseconomische uitdaging<strong>en</strong> zijn tegelijk erg groot.<br />
Wijk &<br />
Buurt-partner<br />
• Wijk & Buurt<br />
• Programmatisch<br />
aanbod<br />
Specialistisch<br />
Concern<br />
• Gespecialiseerd<br />
(intramuraal)<br />
• Gespecialiseerd<br />
(ambulant/<br />
poliklinisch)<br />
• Programmatisch<br />
aanbod<br />
• Verdieping <strong>van</strong> geme<strong>en</strong>telijke <strong>en</strong><br />
wijkgerichte k<strong>en</strong>nis <strong>en</strong> netwerk<strong>en</strong><br />
• Fysiek aanwezig <strong>en</strong> zichtbaar in lokale<br />
structuur, waaronder ook schol<strong>en</strong><br />
• Franchises verwerv<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> brede<br />
keur aan geprotocolleerd aanbod<br />
• Excell<strong>en</strong>t netwerk voor verwijzing<strong>en</strong><br />
naar tweede <strong>en</strong> derde lijn<br />
• Tuss<strong>en</strong>persoonfunctie voor Won<strong>en</strong> &<br />
Opgroei<strong>en</strong><br />
• Topmanagem<strong>en</strong>t <strong>van</strong> de organisatie<br />
is lokaal zichtbaar <strong>en</strong> beschikbaar<br />
• Afscheid nem<strong>en</strong> <strong>van</strong> intramurale<br />
voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong><br />
• In om<strong>van</strong>g krimp<strong>en</strong><br />
• Sam<strong>en</strong>voeg<strong>en</strong> <strong>van</strong> intramurale<br />
voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> <strong>en</strong> gespecialiseerde<br />
poliklinisch <strong>en</strong> ambulante<br />
voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> (<strong>jeugd</strong>zorgplus, <strong>jeugd</strong>-<br />
LVB <strong>en</strong> <strong>jeugd</strong>-GGZ), ev<strong>en</strong>tueel<br />
uitbreid<strong>en</strong> met aansluit<strong>en</strong>d<br />
Programmatisch aanbod<br />
• Verbred<strong>en</strong> <strong>van</strong> het werkterrein,<br />
bov<strong>en</strong>regionale focus<br />
• Legg<strong>en</strong> <strong>van</strong> nieuwe relaties met<br />
bestaande <strong>aanbieders</strong> (verwijsrelaties)<br />
• Geheel specialiser<strong>en</strong><br />
• K<strong>en</strong>nis <strong>en</strong> kapitaalint<strong>en</strong>sief<br />
• Afscheid nem<strong>en</strong> <strong>van</strong> wijkgerichte<br />
voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong><br />
• Onthechting <strong>van</strong> de organisatie <strong>van</strong><br />
de regionale missie<br />
• Impliceert aanzi<strong>en</strong>lijke groei in schaal<br />
t<strong>en</strong> opzichte <strong>van</strong> de huidige situatie<br />
Jeugdconcern<br />
• Wijk & Buurt<br />
• Programmatisch<br />
aanbod<br />
• Wettelijke Tak<strong>en</strong><br />
• Gespecialiseerd<br />
(ambulant/<br />
poliklinisch)<br />
• Won<strong>en</strong> &<br />
Opgroei<strong>en</strong><br />
22 23<br />
Nichespeler<br />
• Organisatie opdel<strong>en</strong> in regionaal aanbod<br />
<strong>en</strong> productgericht aanbod<br />
• Verdieping <strong>van</strong> het bestaande<br />
regionale aanbod (Wijk & Buurt <strong>en</strong><br />
Programmatisch Aanbod)<br />
• In geografie verbred<strong>en</strong> <strong>van</strong> het aanbod<br />
<strong>van</strong>uit de productkant<br />
• (wettelijke tak<strong>en</strong>, Won<strong>en</strong> & Opgroei<strong>en</strong><br />
voor specifieke doelgroep<strong>en</strong>)<br />
• Mogelijk - indi<strong>en</strong> de schaal dat toelaat<br />
- ook Gespecialiseerd ambulant <strong>en</strong><br />
poliklinisch aanbod<br />
• Mogelijk separaat label<strong>en</strong> <strong>van</strong> de<br />
onderdel<strong>en</strong><br />
• Stur<strong>en</strong> op de portfolio, synergie <strong>en</strong><br />
sam<strong>en</strong>hang<br />
• Afscheid nem<strong>en</strong> <strong>van</strong> (e<strong>en</strong> aantal)<br />
intramurale voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong><br />
• Groei buit<strong>en</strong> de regio is noodzakelijk<br />
<strong>en</strong> impliceert concurr<strong>en</strong>tie<br />
• Ge<strong>en</strong> e<strong>en</strong>voudige strategie in e<strong>en</strong><br />
regio waar al veel concurr<strong>en</strong>tie is<br />
• Op basis <strong>van</strong> kernkwaliteit<strong>en</strong> kiez<strong>en</strong><br />
voor e<strong>en</strong> of twee onderscheid<strong>en</strong>de<br />
specialism<strong>en</strong> of e<strong>en</strong> duidelijk<br />
herk<strong>en</strong>bare doelgroep (binn<strong>en</strong> de<br />
<strong>jeugd</strong>)<br />
• Kiez<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> of maximaal twee<br />
soort<strong>en</strong> aanbod die wat betreft aard<br />
of doelgroep sterk in elkaars<br />
verl<strong>en</strong>gde ligg<strong>en</strong><br />
• Invester<strong>en</strong> in de geografische<br />
verbreding, door het legg<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />
goede relaties naar ket<strong>en</strong>partners <strong>en</strong><br />
verwijzers<br />
• Organisatie geheel focuss<strong>en</strong> op de<br />
aard <strong>van</strong> het aanbod (doelgroep,<br />
product of casuistiek)<br />
• Zeer k<strong>en</strong>nisint<strong>en</strong>sief <strong>en</strong> afhankelijk<br />
<strong>van</strong> goede zorgmarketing<br />
• Is voor de algem<strong>en</strong>e <strong>jeugd</strong>zorgaanbieder<br />
e<strong>en</strong> fundam<strong>en</strong>tele<br />
verandering <strong>van</strong> missie, personeel,<br />
werkwijz<strong>en</strong> <strong>en</strong> verhouding tot de<br />
omgeving
9. Conclusies<br />
Op dit mom<strong>en</strong>t zijn veel <strong>aanbieders</strong> <strong>van</strong> <strong>jeugd</strong>zorg, vooruitlop<strong>en</strong>d op de aanstaande verandering<strong>en</strong> in de markt,<br />
sam<strong>en</strong>werking aan het verk<strong>en</strong>n<strong>en</strong>. Dit is logisch <strong>en</strong> verstandig, want sam<strong>en</strong>werking verkleint de bedrijfsrisico’s<br />
voor de organisatie op korte termijn. Het is e<strong>en</strong> effectieve manier om e<strong>en</strong> goede uitgangspositie bij geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />
te verwerv<strong>en</strong>. Veel geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> werk<strong>en</strong> daaraan mee door sam<strong>en</strong> met zorg<strong>aanbieders</strong> na te d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> over de<br />
inrichting <strong>van</strong> de lokale <strong>jeugd</strong>zorg.<br />
Naarmate de geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> echter meer ler<strong>en</strong> over de <strong>jeugd</strong>zorg, de druk op de budgett<strong>en</strong> groter wordt <strong>en</strong> de<br />
lokale politiek e<strong>en</strong> belangrijker rol gaat spel<strong>en</strong>, wordt het speelveld vermoedelijk anders. <strong>De</strong>ze verandering<strong>en</strong><br />
zull<strong>en</strong> er waarschijnlijk toe leid<strong>en</strong> dat geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> zich, langzaam maar zeker, zull<strong>en</strong> ontwikkel<strong>en</strong> tot professio-<br />
nele inkopers <strong>van</strong> <strong>jeugd</strong>zorg. Er zal dan meer gestuurd word<strong>en</strong> op wie de beste prijs/kwaliteitverhouding biedt.<br />
Geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> zull<strong>en</strong> in die fase ook niet schuw<strong>en</strong> om del<strong>en</strong> <strong>van</strong> de zorg te gunn<strong>en</strong> aan verschill<strong>en</strong>de partij<strong>en</strong>.<br />
<strong>De</strong> aansluiting <strong>van</strong> ket<strong>en</strong>s wordt daarmee e<strong>en</strong> probleem <strong>van</strong> de zorg<strong>aanbieders</strong>. <strong>De</strong>ze nieuwe marktomstan-<br />
dighed<strong>en</strong> zull<strong>en</strong> voor veel bestaande <strong>en</strong> nieuwe partij<strong>en</strong> kans<strong>en</strong> bied<strong>en</strong>. <strong>De</strong> verwachting is dat e<strong>en</strong> deel <strong>van</strong><br />
het huidige volume aan <strong>jeugd</strong>zorg zal overgaan naar nieuwe, kleinere <strong>en</strong> w<strong>en</strong>dbare <strong>aanbieders</strong> <strong>van</strong> <strong>jeugd</strong>zorg.<br />
Voor de huidige provinciale <strong>jeugd</strong>zorg<strong>aanbieders</strong> geldt dat e<strong>en</strong> wijziging in strategie noodzakelijk is. Niet bewe-<br />
g<strong>en</strong> betek<strong>en</strong>t bijna zeker gedwong<strong>en</strong> krimp <strong>van</strong> de organisatie <strong>en</strong> onnodige teloorgang <strong>van</strong> k<strong>en</strong>nis <strong>en</strong> ervaring.<br />
Om dit te voorkom<strong>en</strong> zijn er vier strategieën geformuleerd, die duidelijk leiderschap <strong>van</strong> de bestuurders vrag<strong>en</strong>.<br />
Bij de strategie richting ‘Wijk & Buurt’-partner krimpt de organisatie, maar ligg<strong>en</strong> er kans<strong>en</strong> door de relatie met<br />
aanpal<strong>en</strong>de sector<strong>en</strong>, zoals welzijn, onderwijs <strong>en</strong> maatschappelijk werk. <strong>De</strong> omvorming tot <strong>jeugd</strong>concern be-<br />
tek<strong>en</strong>t doorgaans dat verlies <strong>van</strong> lokaal marktaandeel <strong>en</strong> krimp door het afstot<strong>en</strong> <strong>van</strong> intramurale capaciteit in<br />
omligg<strong>en</strong>de geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> gecomp<strong>en</strong>seerd. <strong>De</strong> gang naar nichespeler betek<strong>en</strong>t aanpassing <strong>van</strong><br />
de organisatie op e<strong>en</strong> breed palet <strong>van</strong> aspect<strong>en</strong>, <strong>van</strong> de missie tot <strong>en</strong> met de werkprocess<strong>en</strong>. Het Specialistische<br />
Concern vereist aanzi<strong>en</strong>lijke opschaling <strong>van</strong> de organisatie in e<strong>en</strong> markt die onder druk staat.<br />
Hoe groot de opgave ook is, het goede nieuws is dat er voor veel zorg<strong>aanbieders</strong> nog tijd is. <strong>De</strong> meeste geme<strong>en</strong>-<br />
t<strong>en</strong> zijn nog aan het verk<strong>en</strong>n<strong>en</strong>. Dit geeft de tijd om de opties te weg<strong>en</strong> <strong>en</strong> te kijk<strong>en</strong> naar wat de concurr<strong>en</strong>tie<br />
doet. Maar geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> in het verled<strong>en</strong> ook lat<strong>en</strong> zi<strong>en</strong> ine<strong>en</strong>s snel te kunn<strong>en</strong> schakel<strong>en</strong>. Goed contact<br />
houd<strong>en</strong> met de omgeving <strong>en</strong> goede timing zijn op dit mom<strong>en</strong>t de sleutelsuccesfactor<strong>en</strong> voor bestuurders in<br />
de <strong>jeugd</strong>zorg.<br />
24 25
Onze gesprekspartners bij deze studie<br />
Micky Adriaans<strong>en</strong>s, Triade<br />
“<strong>De</strong>ze studie helpt ons e<strong>en</strong> duidelijke positionering te kiez<strong>en</strong>. Zodat de geme<strong>en</strong>-<br />
t<strong>en</strong>, ouders <strong>en</strong> schol<strong>en</strong> wet<strong>en</strong> wat wij kunn<strong>en</strong> betek<strong>en</strong><strong>en</strong>. Zodat we kwalitatief<br />
goede ondersteuning kunn<strong>en</strong> blijv<strong>en</strong> lever<strong>en</strong> aan kinder<strong>en</strong> <strong>en</strong> gezinn<strong>en</strong>.”<br />
Frank Candel, LSG-R<strong>en</strong>tray & Zonnehuiz<strong>en</strong><br />
“Ons maatschappelijk doel is kind, gezin <strong>en</strong> sociaal netwerk te ontzorg<strong>en</strong> <strong>en</strong> te ver-<br />
sterk<strong>en</strong>. Minder institut<strong>en</strong> rondom het kind, <strong>en</strong> waar het onmisbaar is professionele<br />
zorg op maat. Jeugdzorg transformeert mee <strong>en</strong> biedt perspectief.”<br />
Wybe Cnoss<strong>en</strong>, Elker<br />
“In deze studie hebb<strong>en</strong> we lessons learned uit andere sector<strong>en</strong> gebruikt om e<strong>en</strong><br />
eig<strong>en</strong> strategisch d<strong>en</strong>kkader te ontwikkel<strong>en</strong>. Dit nieuwe kader helpt ons om naar<br />
onze eig<strong>en</strong> <strong>toekomst</strong> <strong>van</strong>uit e<strong>en</strong> brede invalshoek te kijk<strong>en</strong> <strong>en</strong> gezam<strong>en</strong>lijk de<br />
juiste strategische stapp<strong>en</strong> te zett<strong>en</strong>.”<br />
Rob Egg<strong>en</strong>huiz<strong>en</strong>, BJ Brabant<br />
“Om als sector de transitie tot e<strong>en</strong> succes te mak<strong>en</strong> is het belangrijk dat in sa-<br />
m<strong>en</strong>hang het beoogde doel wordt bereikt. <strong>De</strong> studie draagt hieraan bij door e<strong>en</strong><br />
geme<strong>en</strong>schappelijk <strong>toekomst</strong>beeld te schets<strong>en</strong> <strong>en</strong> de toegevoegde waarde <strong>van</strong> de<br />
sector duidelijk te mak<strong>en</strong>.”<br />
Hans du Prie, Horizon<br />
“<strong>De</strong> uitkomst<strong>en</strong> <strong>van</strong> de studie zijn <strong>van</strong> grote waarde omdat e<strong>en</strong> helder <strong>toekomst</strong>-<br />
beeld wordt geschetst <strong>en</strong> de kans<strong>en</strong> <strong>van</strong> de transitie. <strong>De</strong>ze optimistische kijk op de<br />
transitie is zeer stimuler<strong>en</strong>d <strong>en</strong> zet direct aan tot actie.”<br />
26 27
Peter Stam, Yorneo<br />
“Ik sta volledig achter de stelselherzi<strong>en</strong>ing, omdat de dec<strong>en</strong>tralisatie bijdraagt aan<br />
e<strong>en</strong> kwaliteitsverbetering <strong>van</strong> de sector. Om de dec<strong>en</strong>tralisatie tot e<strong>en</strong> succes te<br />
mak<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> we ons als sector wel goed voorbereid<strong>en</strong>.<br />
<strong>De</strong> inzicht<strong>en</strong>, die de sectorstudie ons biedt, help<strong>en</strong> ons, maar ook ander<strong>en</strong> actief in<br />
de <strong>jeugd</strong>- <strong>en</strong> <strong>opvoed</strong>hulp, om de juiste keuzes te mak<strong>en</strong> in de voorbereiding op de<br />
stelselherzi<strong>en</strong>ing.”<br />
Fred V<strong>en</strong>us, Jeugdformaat<br />
“Als organisatie voor <strong>jeugd</strong>- <strong>en</strong> <strong>opvoed</strong>hulp vind ik dat je verantwoording moet<br />
aflegg<strong>en</strong> aan de sam<strong>en</strong>leving <strong>en</strong> transparant moet zijn over de kwaliteit <strong>van</strong> de<br />
zorg <strong>en</strong> de kost<strong>en</strong>. Als sector zijn we hierin achtergeblev<strong>en</strong>. Ik verwacht dat de<br />
stelselherzi<strong>en</strong>ing dit proces zal versnell<strong>en</strong>.<br />
<strong>De</strong> sectorstudie is <strong>van</strong> grote waarde, omdat het bijdraagt aan de transparantie <strong>van</strong><br />
de sector. Het maakt duidelijk wie we zijn, wat er op ons afkomt <strong>en</strong> voor welke<br />
keuzes wij staan.“<br />
Mariënne Verhoef, Spirit<br />
“Het inzicht in de <strong>toekomst</strong>ige ord<strong>en</strong>ing <strong>van</strong> het zorglandschap <strong>en</strong> de invloed <strong>van</strong><br />
de lokale <strong>en</strong> regionale omstandighed<strong>en</strong> hierop, zijn <strong>van</strong> grote waarde. Het kijk<strong>en</strong><br />
door e<strong>en</strong> bedrijfseconomische én zorginhoudelijke bril was zeer inspirer<strong>en</strong>d <strong>en</strong><br />
draagt bij aan het vergrot<strong>en</strong> <strong>van</strong> de kwaliteit <strong>van</strong> onze sector.”<br />
Annet <strong>van</strong> Zon, Lind<strong>en</strong>hout<br />
“<strong>De</strong> studie heeft e<strong>en</strong> heldere ord<strong>en</strong>ing <strong>van</strong> het zorglandschap gebracht met e<strong>en</strong><br />
grote voorspell<strong>en</strong>de waarde. <strong>De</strong> uitkomst<strong>en</strong> zijn daarmee zeer bruikbaar op de<br />
weg naar de transformatie.”<br />
28 29
30<br />
Over dit rapport<br />
Dit rapport is opgesteld door <strong>Boer</strong> & <strong>Croon</strong> in opdracht <strong>van</strong> Jeugdzorg Nederland. Bij het totstandbr<strong>en</strong>g<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />
het gedacht<strong>en</strong>goed is gewerkt met e<strong>en</strong> d<strong>en</strong>ktank, die de rol had om inhoudelijk <strong>en</strong> strategisch mee te d<strong>en</strong>k<strong>en</strong>,<br />
concept<strong>en</strong> <strong>en</strong> versies te besprek<strong>en</strong> <strong>en</strong> waar nodig bij te stur<strong>en</strong> in de gedacht<strong>en</strong>vorming. Het rapport is inhou-<br />
delijk echter geheel de verantwoordelijkheid <strong>van</strong> <strong>Boer</strong> & <strong>Croon</strong>.<br />
<strong>De</strong> auteurs <strong>van</strong> het rapport bedank<strong>en</strong> de led<strong>en</strong> <strong>van</strong> de d<strong>en</strong>ktank voor hun input. Zonder de d<strong>en</strong>ktank <strong>en</strong> vooral<br />
de op<strong>en</strong>hartige discussies die daar gevoerd zijn, was dit rapport er niet gekom<strong>en</strong>. Ook will<strong>en</strong> wij graag Caroline<br />
Verkerk <strong>en</strong> Hanneke <strong>van</strong> d<strong>en</strong> B<strong>en</strong>t <strong>van</strong> Jeugdzorg Nederland bedank<strong>en</strong> voor alles wat zij hebb<strong>en</strong> gedaan om<br />
dit project tot e<strong>en</strong> succes te mak<strong>en</strong>. Lieke <strong>van</strong> Domburg zijn wij bijzondere dank verschuldigd voor de tijd die<br />
zij g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> heeft om ons wegwijs te mak<strong>en</strong> in de diversiteit <strong>van</strong> het aanbod <strong>van</strong> <strong>jeugd</strong>zorg. T<strong>en</strong>slotte ook veel<br />
dank aan de collega’s <strong>van</strong> <strong>Boer</strong> & <strong>Croon</strong> die strategisch <strong>en</strong> inhoudelijk hebb<strong>en</strong> meegedacht.<br />
Nadine de Kort-Biekart (n.de.kort@boercroon.nl)<br />
Brian Esselaar (b.esselaar@boercroon.nl)
aanpassing<strong>en</strong>:<br />
p. 3: Inhoudopgave > Inhoud<br />
Sam<strong>en</strong>vatting eerst of inhoud eerst? Sam<strong>en</strong>vatting = inleiding?<br />
p. 6: Titel opgesplitst in titel <strong>en</strong> intro-tekst<br />
p 9. introtekst aanpass<strong>en</strong> (RJ)<br />
p. 10: hoofdstuk 4 onderverdeeld in 4.1, 4.2 etc...<br />
titels bov<strong>en</strong> 4.1 ed nu zelf bedacht, anders?<br />
p. 12: ‘Op de volg<strong>en</strong>de pagina’s’ > ‘hieronder’?<br />
<strong>Boer</strong> & <strong>Croon</strong><br />
Postbus 75784<br />
1070 AT Amsterdam<br />
Amstelve<strong>en</strong>seweg 760<br />
1081 JK Amsterdam<br />
Tel.: +31 (0)20 301 40 00<br />
Fax.: +31 (0)20 301 40 09<br />
info@boercroon.nl<br />
www.boercroon.nl<br />
<strong>Boer</strong> & <strong>Croon</strong> staat voor hoogwaardige di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong>ing op het gebied <strong>van</strong><br />
consulting, corporate finance <strong>en</strong> managem<strong>en</strong>t. <strong>De</strong> unieke combinatie <strong>van</strong><br />
deze activiteit<strong>en</strong> stelt ons in staat strategische vraagstukk<strong>en</strong> <strong>van</strong> onze klant<strong>en</strong><br />
te doorgrond<strong>en</strong> <strong>en</strong> daadwerkelijk op te loss<strong>en</strong>. Van ‘inspiratie tot realisatie’.<br />
<strong>Boer</strong> & <strong>Croon</strong> combineert als ge<strong>en</strong> ander toonaangev<strong>en</strong>de d<strong>en</strong>k-, durf- <strong>en</strong><br />
daadkracht. E<strong>en</strong> ijzersterke mix waarmee we snel e<strong>en</strong> vernieuw<strong>en</strong>de weg<br />
kunn<strong>en</strong> inslaan naar duurzame prestaties. <strong>De</strong> groep telt ongeveer 450 ervar<strong>en</strong><br />
consultants, managers <strong>en</strong> stafmedewerkers.