De toekomst van aanbieders van jeugd- en opvoed ... - Boer & Croon

4. De gemeenten aan zet
Van alle ontwikkelingen die op de jeugdzorg afkomen is de meest belangrijke wel de overheveling naar de
gemeenten. Het gaat daarbij niet louter om de overdracht van beleid en budgetten, maar ook over een ver-
regaande ontschotting tussen de compartimenten van de jeugdzorg in brede zin, dus inclusief LVB, GGZ en
jeugdzorgplus. Het idee is dat ieder van de ruim vierhonderd gemeenten in Nederland integraal verantwoor-
delijk wordt voor het beleid tot en met de uitvoering en de bekostiging, inclusief alle (financiële) risico’s. De
overheveling gaat ook gepaard met een forse bezuiniging van ongeveer 10%. De gedachte hierachter is dat de
gemeenten dichter bij het kind en het gezin staan en dus beter kunnen inschatten wat nodig is.
In het algemeen betekent dit dat de relatieve beschutting waarin de meeste zorgaanbieders zich nu bevinden
voorbij zal zijn. Op dit moment is er enige zekerheid, doordat er vaak sprake is van gegarandeerde budgetten
en soms zelfs doordat de provincie monopolies actief stimuleert. In de toekomst wordt dit mogelijk anders. Het
is denkbaar dat contracten steeds per jaar, per gemeente en mogelijk zelfs per cliënt gesloten moeten worden.
Het is niet duidelijk wat de waarde is van een goede relatie met een gemeente of met de wethouder. Er zijn
geluiden dat veel gemeenten van de gelegenheid gebruik zullen maken om het veld op te schudden en te
vernieuwen. In ieder geval zal voor iedere gemeente gelden dat er aanzienlijk minder budget is.
Een gemeente kan globaal twee wegen bewandelen om te komen tot een goed en dekkend jeugdzorgaan-
bod. De eerste is een voorzichtige, waarbij de gemeente of een groep samenwerkende gemeenten uitgaat
van een inhoudelijke visie. Daarbij nodigen ze alle partijen in het veld uit om gezamenlijk te werken aan de
meest optimale inrichting van het zorgaanbod. Verwacht wordt dat veel gemeenten in eerste instantie voor
deze strategie zullen kiezen. Door met omliggende gemeenten samen te werken worden de (financiële)
risico’s gedeeld. Door met de zorgaanbieders samen te werken worden de leemte aan kennis over het veld en
de inhoudelijke uitdagingen die er zijn, ingevuld. In deze studie hebben wij de fase, waarin gemeenten kiezen
voor deze eerste strategie, fase één genoemd.
Na verloop van tijd zal de kennis bij de gemeenten toenemen en krijgen de gemeenten ook meer zicht op
de concrete financiële en beleidsmatige uitdagingen waar ze voor staan. De verwachting is dat er dan meer
zakelijkheid in de gesprekken zal komen tussen gemeenten en zorgaanbieders. Gemeenten zullen dan ook
meer openstaan voor alternatief aanbod, mogelijk op afzonderlijke deelterreinen. Gemeenten zullen dan graag
willen vergelijken en mogelijk minder geporteerd zijn van monopolisten. Sommige gemeenten zullen zelfs
gaan kijken naar vormen van aanbesteding. De lokale politiek zal zich dan ook actiever gaan bemoeien met
het dossier, mogelijk met gevolgen voor samenwerking tussen gemeenten. Het is denkbaar dat een gemeente
zaken als communicatie, preventie en wijkgerichte zorg geheel zelf wil bepalen. Duurdere vormen van zorg
zullen (kleinere) gemeenten mogelijk wel samen willen inkopen, omdat dit voor de hand liggende financiële
voordelen met zich meebrengt. De fase, waarin gemeenten kiezen voor deze tweede strategie, wordt in deze
studie fase twee genoemd. In deze fase wordt het zakelijke speelveld voor bestaande zorgaanbieders een stuk
spannender.
10 11