Berkelland beschreven. Cultuurhistorische gebiedsbeschrijving

UITGELICHT:
BOUWHISTORIE IN BERKELLAND
Bouwhistorie in Berkelland
De bebouwing in - met name het oude centrum van
- de kernen heeft een grote historische gelaagdheid
gekregen in de lange tijd dat er gebouwd,
verbouwd, afgebroken en herbouwd is.
Deze historische gelaagdheid is duidelijk te
herkennen in de bekende, beschermde
monumenten zoals het moleneiland van Borculo en
de Oude Mattheuskerk in Eibergen.
Maar juist ook in de ‘gewone’ woonhuizen,
dorpsboerderijtjes, bedrijfjes en winkels ligt een
grote schat aan historische informatie bewaard,
bijvoorbeeld in oude schouwen of kapconstructies.
Wanneer we deze elementen van een pand
onderzoeken en op een rij zetten kunnen we
de bouwhistorie achterhalen.
Gemeente Berkelland wil graag een beeld van de
aanwezige bouwhistorische waarden in de vier
grootste kernen van Berkelland. Zo kan bij
toekomstige ruimtelijke ontwikkelingen rekening
worden gehouden met deze waarden en kan
voorkomen worden dat bij bouw–activiteiten
waarden niet worden herkend en daardoor
verdwijnen. In het kader van deze
cultuurhistorische gebiedsbeschrijving is voor
de vier grootste kernen van de gemeente een
bouwhistorische inventarisatie uitgevoerd.
De bouwhistorische inventarisatie
De bouwhistorische inventarisatie is uitgevoerd
door veldwerk en een uitgebreide studie van
historische kaarten. De situatie zoals deze is
opgetekend in het verleden is vergeleken met
kaartmateriaal van de huidige situatie. Deze
kaartvergelijking is gecombineerd met een
inventarisatie ter plaatse. De inventarisatie vond
plaats vanaf de openbare weg. Daarbij is niet alleen
naar de voorgevels van de panden gekeken. Een
voorgevel wordt, zeker
in een winkelgebied, regelmatig aangepast aan de
mode en de eisen van de huidige tijd en zegt
daardoor meestal weinig over de werkelijke
geschiedenis van een pand. Bij het veldwerk is
daarom vooral gelet op de zijgevels, de kapvorm en
bijvoorbeeld gevelankers die iets verraden over de
constructie van het pand. Op deze manier kan per
perceel worden ingeschat hoe groot de kans is dat
er in, achter of onder het huidige bouwwerk resten
aanwezig zijn van oudere bebouwing.
Bouwhistorische verwachtingen
De inventarisatie resulteerde in een kaart per kern
waarop is aangegeven welke percelen vermoedelijk
bouwhistorisch waardevol zijn. Grote kaarten zijn
te vinden in de bijlagen. Omdat de panden alleen
vanaf de openbare weg zijn bekeken spreken we
van een bouwhistorische verwachtingswaarde.
Bij de panden met een hoge verwachtingswaarde
(rood op de kaart) is er een sterk vermoeden dat
hier bouwhistorische waarden aanwezig zijn.
Deze panden staan al op de Kadastrale Minuutplan
uit 1832 en vertonen uiterlijke kenmerken die
wijzen op een hoge ouderdom.Ook de panden die
een middelhoge verwachtingswaarde hebben
gekregen (blauw op de kaart) vertonen uiterlijke
kenmerken die wijzen op een zekere ouderdom. Zij
zijn echter minder oud dan de panden met een hoge
verwachtingswaarde. Deze panden staan namelijk
niet op de Kadastrale Minuutplan uit 1832, maar
wel op de kaart uit circa 1900.
In Borculo is een derde categorie panden
aangemerkt: de panden die in het kader van de
wederopbouw na de stormramp zijn gebouwd
(groen op de kaart). Deze panden zijn niet heel oud,
maar hebben gezien de impact van de stormramp
en de hierop volgende wederopbouw voor de
gemeente Berkelland een bijzondere historische
waarde. Naast de hierboven genoemde
bouwhistorische categorieën zijn op de kaarten ook
de rijksmonumenten, de gemeentelijke
monumenten en MIP-panden (panden uit het
Monumenten Inventarisatie Project in de jaren ‘80)
aangegeven. Juist bij de panden waar wel sprake is
van een bouwhistorische waarde, maar geen sprake
is van een bescherming als rijksmonument of
gemeentelijk monument hebben de kaarten een
belangrijke signaalfunctie.
Juni 2012 | Gelders Genootschap 51