Integraal waterbeleid: - Vlaamse Milieumaatschappij

© Kristien Buyse
Door de intensieve veeteelt in Vlaanderen,
herbergen we op een vrij kleine opper-
vlakte een enorm aantal dieren. Die dieren
produceren allemaal mest, en Vlaande-
ren heeft niet voldoende landbouwgrond
om die mest op een milieuverantwoorde
manier kwijt te geraken. Mest bevat onder
andere stikstof. Dat wordt in de bodem
omgezet in nitraat en dient als voedings-
bron voor de gewassen. Als er echter meer
bemest wordt dan de planten nodig heb-
ben, blijft er te veel nitraat achter in de
bodem. Vanuit de bodem komt het nitraat
terecht in het grondwater en in het opper-
vlaktewater. Zo kan nitraat via het drink-
water de gezondheid van mens en dier
bedreigen. Bovendien veroorzaakt te veel
nitraat eutrofiëring van het oppervlakte-
water en van de zee: het water bevat te
veel voedingsstoffen, wat tot overmatige
algengroei leidt.
Europa: Nitraatrichtlijn
‘In de jaren 80 heeft Europa aan de alarm-
bel getrokken,’ zegt Henk Maeckelberghe
van de VMM. ‘Omdat een aantal drinkwater-
maatschappijen heel hoge nitraatgehaltes
vonden in het grondwater, en ook omdat er
duidelijk een eutrofiëring aan de gang was
van de Noordzee.’ Om aan die twee pro-
blemen het hoofd te bieden, werd in 1991
de Nitraatrichtlijn uitgevaardigd. ‘Eigenlijk
nogal onhandig, want het probleem met het
drinkwater en het probleem van de eutrofië-
ring zijn heel verschillende dingen die eigen-
lijk elk een specifieke aanpak vragen.’
De Nitraatrichtlijn bepaalt dat er in het
grondwater een maximumconcentratie
van 50 mg nitraat/l mag zitten, en trekt
dat meteen ook door naar het oppervlak-
tewater. Kor Van Hoof van de VMM: ‘Om
het probleem met drinkwater op te lossen
volstaat die norm. Maar om de eutrofiëring
van de Noordzee en van traagstromende
waterlopen tegen te gaan, zou je eerder
naar 10 mg moeten gaan.’ De norm van 50
mg halen, blijkt echter al een hele opdracht
voor het overbemeste Vlaanderen. Tot op
vandaag, bijna vijftien jaar na de publicatie
van de Nitraatrichtlijn, voldoen ruim vier op
de tien MAP-meetpunten – meetpunten die
de nitraatvervuiling door de landbouw aan-
tonen – niet aan die norm. Voor het gehele
meetnet van de VMM is dat het geval voor
één op zes meetplaatsen.
De land- en tuinbouw is immers niet de
enige bron van nitraten. Ook huishoude-
lijk afvalwater en afvalwater van bedrijven
en van waterzuiveringsinstallaties bevat-
ten nitraten. Kor Van Hoof: ‘In die sectoren
is de laatste 15, 20 jaar echter een grote
vooruitgang geboekt, onder meer via zui-
vering. De vermindering van de stikstofver-
ontreiniging vanuit de landbouw verloopt
veel trager. Daardoor is de landbouw in
Vlaanderen vandaag verantwoordelijk voor
meer dan de helft van de stikstofbelasting
van het oppervlaktewater.’
Vlaanderen: Mestactieplan
Om te kunnen voldoen aan de Europese
Nitraatrichtlijn, werd in 1995 in Vlaande-
ren het eerste Mestactieplan uitgewerkt.
In 1999 volgde het tweede, MAPIIbis. Het
was een hele verandering voor de boeren.
Zo mochten ze ’s winters geen mest meer
uitrijden, en kregen ze bemestingsnormen
opgelegd – maximale hoeveelheden mest
die ze op een hectare gras of akkerland
mogen uitrijden. Bovendien kreeg elke
boer een maximale mestproductie opge-
legd, de zogenaamde nutriëntenhalte, zelfs
al mocht hij volgens zijn milieuvergunning
meer dieren houden.
Waterkwaliteit Waterkwaliteit www.vmm.be
Door de bemestingsnormen moesten de
boeren een deel van hun mest elders dan
op hun eigen velden kwijt geraken. Mest-
verwerking en vervolgens uitvoer leek de
ideale oplossing, maar dat bleek makke-
lijker gezegd dan gedaan. Heel wat kip-
penmest wordt intussen verwerkt en zelfs
uitgevoerd naar het buitenland, maar voor
varkensmest kwam de verwerking niet
echt van de grond, omdat het een dure
en moeilijke aangelegenheid is.
In de Nitraatrichtlijn verplicht Europa de
lidstaten ook om kwetsbare zones af s
5