Opm. Drents landschap 7 - Stichting Het Drentse Landschap

Kwartaalblad
7
sept. 1995
no. 7
Kremboong

2
Kwartaalblad van de
Stichting Het Drentse Landschap
ISSN 1380-3263
Overname van artikelen met bronvermelding is toegestaan.
De inhoud van de bijdragen van gastschrijvers weerspiegelt
niet noodzakelijk de opvattingen van de Stichting ‘Het
Drentse Landschap’.
Het Drentse Landschap is een uitgave van de Stichting
‘Het Drentse Landschap’. Het geeft informatie over de
terreinbezittingen en activiteiten van de Stichting.
Het blad verschijnt viermaal per jaar, bij het wisselen
der seizoenen en wordt gratis toegezonden aan de
Beschermers van het Landschap. Beschermer kan men
worden door bijgevoegde kaart in te vullen en
te verzenden. Minimale bijdrage ƒ. 30,– per jaar.
Als u ‘Het Drentse Landschap’ extra wilt steunen
dan kan dat op de volgende wijze:
Lijfrente Dit betreft een vaste periodieke uitkering
(minimaal 5 jaar) en moet worden geregeld door
een notaris.
Giften Voor minimaal 1% en maximaal 10% van
uw onzuiver inkomen zijn giften aftrekbaar voor
de inkomstenbelasting.
Legaten of erfstellingen Tot een bedrag van
ƒ. 15.310,– (1995) is ‘Het Drentse Landschap’ geen
successierechten verschuldigd. Daarboven geldt voor
‘Het Drentse Landschap’ een tarief van 11%.
3
5
11
12
16
18
23
Inhoud
Van de bestuurstafel
— bestuursberichten
Kremboongbos
— terreinbeschrijving
Hero Moorlag
Week van het Landschap
Ik hoef geen nieuwe nota’s...
— interview
Jan Wierenga
De Kadernota
— beleidszaken
Kortweg
— berichten
Agenda
Redactie
E.W.G. van der Bilt
J.N.H. Elerie
B.R.W. Grevink
J.D.D. Hofman
J.G. Schenkenberg van Mierop
R. H. van der Sleen
Omslag:
Kremboong
(foto: Harry Cock)

Van de bestuurstafel
Elders in dit blad zult u een bericht tegenkomen over de provinciale Kadernota 1996.
Dat is een nota waarin de Provincie alvast aangeeft hoe ze de begroting voor 1996 denkt
op te zetten. Bezuinigingen bepalen al enige jaren de trend en het leek er even op dat
‘Het Drentse Landschap’ een gevoelige tik zou krijgen door subsidievermindering.
Er werd gelukkig anders besloten, maar het signaal is er toch dat ons werk niet boven
alles verheven is. Vervelend elk jaar weer vol spanning te moeten afwachten of we ons
werk wel op een verantwoorde wijze zullen kunnen voortzetten.
Waar wij al jarenlang een steeds
omvangrijker opdracht met stijgende
kosten en verminderende middelen
moeten uitvoeren, lijkt de grens van
wat met maximale inzet en creativiteit
van de medewerkers haalbaar is zo
langzamerhand echt bereikt. Bewust
hebben we dan ook contact gezocht
met de nieuwe provinciale bestuurderen,
te weten de Commissaris van de
Koningin, gedeputeerden en leden van
Provinciale Staten, om hen ervan te
doordringen dat ‘Het Drentse
Landschap’ eraan bijdraagt natuur en
landschap in Drenthe in stand te
houden en daarmee een belangrijke
economische en maatschappelijke rol
vervult.
We zijn er best trots op dat we de boel
nog steeds financieel rond weten te
krijgen. Dat bleek weer uit de jaarrekening
1994 die de penningmeester
en de financiële mensen van het rentambt
in mei aan het Algemeen Bestuur
voorlegden.
Een post met een duidelijk negatieve
uitkomst – waarvoor we onze reserves
moesten aanspreken – was natuurlijk
het jubileumjaar. Maar daar malen we
niet om. Dat was nodig om ‘Het
Drentse Landschap’ nadrukkelijker dan
voorheen voor het voetlicht te brengen
en meer Drenten bij hun natuur en
landschap te betrekken. Draagvlakvergroting
heet dat. Met het nieuwe
kwartaalblad, excursies, scholenproject,
exposities van Drentse landschapsschilders,
spaaralbum en de vogelkijkhut
hebben we veel nieuwe mensen
bereikt die met ons de zorg voor de
Archief HDL
3
toekomst van natuur en landschap
delen en begunstiger zijn geworden.
En zo is er dan toch een positieve
uitkomst.
Al kijkt het bestuur met genoegen op
het jubileumjaar terug, de medewerkers
die er vele overuren voor gedraaid
hebben, zullen er wat genuanceerder
over denken. Hulde en respect voor
hun geweldige inzet!
In het streven naar kostenbewaking
past de collectieve brandverzekering
voor de gebouwen die via de Unie van
Landschappen is aangegaan. De UvL is
een 5 jaar geleden in het leven geroepen
overkoepelend orgaan van alle
provinciale Landschappen. Het doel
was enerzijds de Landschappen op
landelijk niveau via één kanaal te
vertegenwoordigen bij bestuurlijk
overleg en belangenbehartiging,
anderzijds de samenwerking en
informatie-uitwisseling op technisch en
financieel gebied te verbeteren. En dat
dat vruchten kan afwerpen, blijkt nu
bij die verzekering. ‘Het Drentse
Ingemetseld ornament in de boerderij Rheebruggen 8,
afkomstig uit het in ca. 1840 gesloopte huis
Rheebruggen

4 Bestuursberichten
Landschap’ heeft zo’n 40 gebouwen,
variërend van woningen en boerderijen
tot schaapskooien en een havezathe.
Een waarde van vele miljoenen. Met
alle Landschappen bij elkaar een veelvoud
daarvan. Door nu alle gebouwen
van alle Landschappen bij één
verzekering onder te brengen, kon een
soort kwantumkorting worden
Het bestuur vraagt uw medewerking
om een nieuwe voorzitter te vinden.
Als u het zou willen doen of als u
iemand anders ervoor geschikt vindt,
dan wil het bestuur dat graag
vernemen. Dat kunt u telefonisch
laten weten aan de secretaris,
Mr.O.W.E.Berg, privé tel. 05920-10505,
of schriftelijk p/a Kloosterstraat 5,
9401 KD Assen met vertrouwelijk op
de envelop.
Uw suggesties worden uiteraard
strikt vertrouwelijk behandeld.
Nadere inlichtingen over wat het
precies voorstelt, kunt u desgewenst
krijgen bij de voorzitster:
mw. Hollema, tel. 05924-3088.
Van de kandidaten wordt wel
verlangd, dat zij
• in Drenthe wonen of daar
werkzaam zijn;
• achter de doelstellingen van
‘Het Drentse Landschap’ staan;
• flexibel zijn in beschikbaarheid
overdag;
• ervaring hebben in het
besturen/leidinggeven.
bedongen. Het scheelt ons vele tienduizenden
guldens aan premie en dat
geeft een beetje lucht bij al die
stijgende kosten.
Bij het opmaken van de balans over
1994 bleek dat ons bezit aan reservaatsgrond
met 133 ha was toegenomen,
waardoor we thans op ca 4800 ha zitten.
Met de uitbreiding konden we vele
reservaten versterken. Maar na de A
van aankoop komen de B van beheer
en de C van centen. In dit ABC-tje
ligt de essentie van de Stichting
besloten. Als één facet tekort schiet,
dan komt het functioneren van de
Stichting en daarmee behoud van
natuur en landschap in Drenthe op de
tocht te staan.
In de vergadering van het Algemeen
Bestuur is de heer D.H. Keuning te
Borger tot bestuurslid benoemd.
U kunt hem toevoegen aan de lijst van
bestuursleden die in kwartaalblad
nr. 4 is gepubliceerd.
Statutair zou de voorzitster, mw.
Hollema, haar bestuurslidmaatschap dit
jaar moeten beëindigen. Aangezien zij
echter tevens vice-voorzitter van de
Unie van Landschappen is en haar
benoeming daar pas over enige tijd
afloopt, heeft het Algemeen Bestuur
tot dispensatie besloten zodat zij haar
bestuursperiode bij de Unie kan afmaken.
‘Het Drentse Landschap’ zal in elk
geval volgend jaar een nieuwe voorzitter
moeten hebben.
foto: Harry Cock

Het Kremboongbos
cultuur en natuur nauw verweven
Hero Moorlag*
Het parklandschap ten noordoosten van
Hoogeveen is de laatste honderd jaar
nauwelijks veranderd. Aan de Pesserdijk, ter
hoogte van het fabriekscomplex Fokker,
liggen in de gemeente Ruinen Klein
van Begin met Tonckensbos en verder
naar het oosten de Wijken van Eleveld.
Bij het streekje Siberië gaat de Pesserdijk
over in de Bottersdijk, een door
oude eiken gemarkeerd zandpad
naar Tiendeveen. Haaks op deze
overgang loopt de Pesserraai, in de
Franse Tijd ‘Limite de Drijberde et de
Pesse’ genoemd. Links van deze weg
ligt het Pesserveld met Zwartschaap en
Stuifzand, rechts het Drijberseveld met het
Kremboongbos in de uiterste zuidhoek van
de gemeente Beilen. Hier, aan de rand van
de Tiendevenen, veranderde het landschap wel
ingrijpend. Van heideveld in Kremboongbos
(ca. 1860) en van bos in cultuurland (1938).
Het restant van het Kremboongbos, ruim
31 hectare, kwam op 14 mei 1980 in handen
van de Stichting ‘Het Drentse Landschap’.

6 Het Oude Diep
Pabrik Gula Kremboong
De naam Kremboong is niet Drents. In diverse oude stukken
staat het woord geschreven als Krembong, Kremboong,
Krembung, Kremboeng en zelfs als Crembong. In 1980 vroeg
ik op aanwijzing van de gemeentearchivarissen van
Rotterdam en Elspeet het Handboek voor Cultuur- en
Handelsondernemingen in Nederlandsch-Indië(1891) aan
bij de Koninklijke Bibliotheek. Onder het hoofd Cultures
vond ik: “Kremboong, suikeronderneming, werkende op
contract met het Nederlandsch-Indisch Gouvernement, in
de residentie Soerabaja, afdeling Sidoardjo, district
Rawapoeloe I en Rawapoeloe II, zevenenhalve paal westnoordwest
van de spoorweghalte Porong.” Het Algemeen
Rijksarchief in Den Haag vertelde dat de suikerfabriek
Kremboong in 1847 was opgericht door Frederik s’ Jacob,
een gewezen zee-officier. s’ Jacob (met komma achter de s)
was adjudant van Gouverneur-Generaal Rochussen en had
zich op 37-jarige leeftijd als suikerplanter bij de dessa
Kremboeng gevestigd.
Ter bevestiging van de aanwezigheid van de suikeronderneming
Kremboong gaf ik alle gegevens aan de Hoogeveense
persfotograaf Julius Pangkey. In 1988 liet Pangkey namelijk
zijn gezin zijn geboorteland Indonesië zien. Na een reis over
Java rustten ze drie dagen in Malang. Pangkey maakte van
de gelegenheid gebruik, bestelde een taxi en gaf de
chauffeur opdracht de dessa Krembung te zoeken binnen de
driehoek Surabaja, Porong en Sidoarjo. Krembung bleek de
grootste van zeven dessa’s in de landstreek Krembung.
Overal waren uitgestrekte suikerrietvelden waarop men
bezig was met het binnenhalen van de oogst. Pangkey vond
de suikerfabriek vlot. Op afstand las hij het jaartal 1847 op
de fabrieksschoorsteen. Hoofdgebouw en bijgebouwen,
opgetrokken in oud-Hollandse stijl, maakten de gegevens
compleet. Op het bord bij de ingang stond: Pabrik Gula
Kremboong (suikerfabriek Kremboong, met twee o’s). Na
enige aarzeling van de directie mocht hij een fotoserie
maken op het terrein van de staatsonderneming.
Dennenplantage Kremboong
Frederik s’ Jacob maakte op zijn suikeronderneming fortuin.
In 1857 keerde hij naar Nederland terug, vestigde zich in
Rotterdam en vervulde o.a. de functie van commissaris van
de Staatsspoorwegen. In hetzelfde jaar ging de Amsterdamse
wijnkoper Johan Coenraad Rahder een burgerlijk vennootschap
aan met “den oud-suikerplanter F. s’Jacob tot
verveening van de Tiender- en Drieveenen, groot
700 Hectaren” in de zuidpunt van de gemeente Beilen.
s’ Jacob bracht de helft van het kapitaal in. Tevens kocht hij
in etappes 350 hectare van het Drijbersche Heideveld van
Mr. Albertus Hermannus Witsenborg te Kampen. Zijn
kleinzoon, H.Th. s’ Jacob, vertelde in 1929 aan journalist
M.J. Brusse van de N.R.C.: “Mijn grootvader F. s’ Jacob is,
toen hij in 1857 uit Indië in Nederland teruggekeerd was,
een van de eerste ontginners geweest. Hij heeft in Drenthe
een heivlakte van 350 bunder laten bebosschen en met
kanalen laten doorgraven. Het landgoed Kremboong met
merendeels dennen en heel mooie eiken.(...) Er gaat nu een
rentmeester over, maar de leiding van den boschbouw houd
ik toch in handen.” Rentmeesters op het Kremboong waren
Herbert en Jan Rahder uit Noordscheschut.
Vervener J.C. Rahder liet ook uitgestrekte bossen aanleggen,
naast het Kremboong. Hij gaf de wijken die hij liet graven
namen van de Amsterdamse grachten waar hij had
gewoond, zoals Kattenburgswijk, Binnenkantswijk,
Buitenkantswijk, Herengrachtwijk en Keizersgrachtwijk.
s’ Jacob liet het Drijbersche Heideveld bebossen en gaf zijn
wijken namen van rivieren: Vechtwijk, Maaswijk,
Amstelwijk, IJsselwijk en Geynwijk. De heide veranderde
hier in een dennenplantage doorsneden met wijken, sloten
en greppels. Over de Drijbersche Hoofdvaart, een brede
wijk op de zuidgrens van het Kremboong, liet hij een brug
bouwen met in de bovenligger de naam KREMBOONG.
In het Handboek voor Cultuur- en Handelsondernemingen
in Nederlandsch-Indië heb ik de hoogste opbrengst van de
suikeronderneming Kremboong in de vorige eeuw opgezocht.
Er staat: “De totale opbrengst, buiten de stroop, was in
1887 49542 pikols, gemiddeld 112 pikols per bouw.” Op
Java was een bouw 7096, 5 vierkante meter. Omgerekend
had de suikeronderneming Kremboong een oppervlakte van
ongeveer 350 hectare. Is het toeval dat F. s’ Jacob in
1857 350 hectare heideveld kocht, daarop een dennen-

Links het dambordpatroon van de
vroegere Kremboongbosschen op de
topografische kaart van 1927.
Rechts het huidige Kremboongbos
(Top. kaart 1978).
Archief HDL
De Kremboongbosschen stonden
bekend om hun uitgestrekte
dennenaanplanten. Hier ontwikkelde
zich een half natuurlijke naaldhout -
vegetatie met Stekende wolfsklauw
(rechts) en Linnaeusklokje (links).
(Fotoreproductie Julius Pangkey)
Terreinbeschrijving
7
plantage aanlegde en die noemde naar zijn
suikerplantage Kremboong op Java?
s’ Jacob was een persoonlijke vriend van
Koning Willem III. De koning bracht in 1873
per stoomtrein een bezoek aan Hoogeveen en
bezichtigde de machinale veenderij van Rahder bij
Nieuweroord. s’ Jacob had de hand gehad in de aanleg van
de spoorlijn langs Hoogeveen en was grootaandeelhouder in
de veenderij van Rahder. Op verzoek van de koning werd
s’ Jacob in 1880 Gouverneur-Generaal van Nederlandsch-
Indië. Hij maakte de uitbarsting van de Krakatau in de Straat
van Soenda mee. Na zijn aftreden in 1884 trok hij zich terug
op het landgoed Nieuweroord bij Utrecht en stierf in 1901.
Het beheer van de Kremboongbosschen werd overgenomen
door zijn zoon Frederik Bernard s’ Jacob, civiel ingenieur
bij de Staatsspoorwegen in Nijmegen en later burgemeester
van Rotterdam. In 1905 kocht F.B. s’ Jacob het landgoed
Staverden bij Elspeet van R.J. Kemper, baron van Ittersum,
ten behoeve van zijn zoon Herman Theodoor, landhuis-
Archief HDL

8 Kremboong
houdkundige. Later studeerde H.Th. s’ Jacob bosbouw in
Duitsland. Hij paste op landgoed Staverden een beheer toe
waarbij zaaibomen bleven staan na een kaalkap. Veel aandacht
besteedde hij aan de ondergroei en onderzocht nauwgezet
de ondergrond alvorens een bepaald boomtype te
planten. Op het Kremboong ontstonden door zijn toedoen
uitgestrekte sparrenbossen, gedeelten met Eiken, Beuken en
meer natuurlijke stukken met spontane opslag van Berken.
Samen met zijn vader bezocht hij Kremboong regelmatig
per auto, bestuurd door een Zweedse chauffeur in livrei.
Het was de eerste auto die over de Kremboongbrug reed.
Wolfsklauwen en Linnaeusklokje
Vermoedelijk is rond 1860 een begin gemaakt met de
aanplant van de Kremboongbosschen. F. s’ Jacob maakte
daartoe gebruik van de bosbaas van J.C. Rahder, Evert Kersten.
Hij werd de eerste boswachter op het Kremboong. In 1880
kwam zijn zoon, Hendrik Jan Kersten, toen vijftien jaar, als
hulpboswachter in dienst van de familie s’ Jacob. Aan de
Drijbersche Hoofdvaart, dichtbij de Kremboongbrug, werd
in 1887 een boswachterswoning gebouwd. De boswachter
bezat verlof en pension. De woning werd eindpunt van
menig dagtochtje vanuit Hoogeveen met bok, punter of Jan
Plezier. Tiendeveners spraken niet over het Kremboongbos,
maar over het Karstensbos, het bos van Kersten. Wim
Kersten, zoon van H.J. Kersten, schreef mij in 1983: “Na
het overlijden van grootvader werd mijn vader Hendrik Jan
boswachter. Hij is dat zestig jaar geweest. De bezitting
ontwikkelde zich tot een prachtig landgoed. Na de ophaalbrug
kreeg je een mooie oprijlaan met Kastanjes en aan
weerszijden hoge Douglas- en Zilversparren. Veel
Hoogeveners kwamen in de weekends Kremboong
bezoeken en de drankjes en flensjes van mijn moeder
vonden veel afnemers.” De biologen W. Beijerinck en
G.A. Brouwer zullen hiervan zeker gebruik hebben gemaakt
tijdens hun bezoeken aan Kremboong vanaf 1920.
Wie de eerste is geweest die de zeldzame naaldhoutvegetatie
in het bos heeft ontdekt, is niet zeker. Vermoedelijk heeft
L. Brandsma, leraar biologie en natuur-/scheikunde aan de
Ambachtsschool in Hoogeveen, de biologen getipt. Zeker is
dat Jac. P. Thijsse enkele keren bij Beijerinck in Wijster op
In 1938 werd het Kremboong op de schop genomen. De grond moest 90 cm
worden omgespit. (Fotoreproductie Julius Pangkey).
bezoek is geweest om niet alleen over het behoud van het
Geusingerveld (nu Dwingelderveld) te praten, maar ook
over de planten van Kremboong. Beijerinck legde deze
vegetatie vast in artikelen in het tijdschrift De Levende
Natuur van 1923, 1929, 1931 en 1943. In 1921 vond
Beijerinck de nu voor ons land door luchtvervuiling uiterst
zeldzaam geworden baardmossen Usnea barbata en Alectoria
jubata. Ze worden als relikwieën gedroogd bewaard in het
Biologisch Station in Wijster, thans Beijerinckinstituut. Ook
de combinatie van Truffelknotszwam in groepen groeiend
op Stekelige hertetruffel acht hij vermeldenswaard. Hij
beschrijft de smaragdgroene kraaiheidevelden, de Rode- en
Blauwe bosbes en de rijke mosflora van de
Kremboongbosschen. Beijerinck en Brouwer vinden op
eerste kerstdag 1928 “in een sterk bemost, blankstammig
berkenbosch” een grote plek van Stekende wolfsklauw.
Later vinden ze Grote wolfsklauw, Dennewolfsklauw en
Plompe wolfsklauw. Enthousiast vertelt Beijerinck over de
vondst van Linnaea borealis, het Linnaeusklokje. Hij noemt
de beide groeiplaatsen in het Kremboongbos Hoogeveen I
en Hoogeveen II en vergelijkt ze met de groeiplaats in de
naaldbossen bij Appelscha. In 1929 schrijft hij: “Op 28 Mei
jl. bezochten de Heer van S. (bedoeld wordt s’ Jacob van
Staverden), mijn vrouw en ik de eerste plek bij Hoogeveen
en groot was onze vreugde, toen we tal van bloemknoppen
ontdekten, een enkele reeds eenigermate roze getint.
10 Juni daarop telde ik over de 800 bloemen en 14 Juni
telde de Heer G.A. Brouwer 1030 bloemen.” Beijerinck
vermoedde dat deze boreale soort zich vanuit Scandinavië
had verspreid via Kramsvogels en Koperwieken. De vruchtjes
zouden zich met hun kleverige schutbladen aan de veren
hebben gehecht. Verder vinden de biologen Dennenorchis,
Rondbladig wintergroen, Hengel, Bosaardbei, Dalkruid,
Moeraswederik, Eikvaren, Dubbelloof, Koningsvaren en in
de resterende open heidegedeelten Wilgeroosje, Tormentil,
Zonnedauw, Valkruid, Gewoon- en Schermhavikskruid en
Liggend walstro.
Het Kremboong gaat op de schop
In het verslag van het boekjaar 1936/37 schrijft de Stichting
‘Het Drentse Landschap’: “Met groote teleurstelling is
ongetwijfeld in vele kringen het bericht ontvangen, dat de

ezitting Kremboong bij Hoogeveen werd verkocht en de
prachtige bosschen zouden worden gekapt.” Aan de korte,
maar hevige bloei van de Kremboongbosschen kwam abrupt
een einde. Op 15 maart 1935 overlijdt Frederik Bernard
s’ Jacob van Staverden. Zijn kinderen wensen Kremboong
af te stoten en verkopen het kaprijpe bos aan J. Langeraap
(koopman), B. van der Zee (aannemer) en L. Hof (houthandelaar).
Dit driemanschap richt een vennootschap op
onder de firmanaam Rondhouthandel Kremboong, gevestigd
in Steenwijk. De Stichting ‘Het Drentse Landschap’ heeft
samen met het Staatbosbeheer te Assen in Den Haag gepleit
voor het behoud van het bos, maar het mocht niet baten. In
enkele jaren wordt een groot deel kaal geslagen en de
stobben gerooid.
Omdat Hof bang is met de ondergrond te blijven zitten,
biedt hij die in de Hoogeveensche Courant te koop aan. In
1938 koopt de familie Ubbens uit Uithuizermeeden de
ondergrond voor 70.000 gulden. In het kader van de werkverschaffing
kan Ubbens 90% rijkssubsidie krijgen. De
Heidemij maakt als aannemer het ontginningsplan en onder
leiding van H. Wijnbergen, Hoofd Ambtsgebied Assen,
Terreinbeschrijving
nemen werklozen uit Den Haag, Amsterdam, IJmuiden en
later uit Vlagtwedde en Emmen het Kremboong letterlijk
op de schop. Alles moet met de hand gebeuren, ook het uitgraven
van de stobben, 1400 per hectare. De grond wordt
80 tot 90 cm omgegooid, bemest met 40 ton VAM-compost
per bunder en ingepoot met Eigenheimers. De eerste
bedrijfsleider op het Kremboong, R. Buikema, vertelt dat
de opbrengsten enorm waren. Tijdens de oorlogsjaren ligt
de ontginning zo goed als stil. Incidenteel werken joden uit
Kamp Westerbork op de ontginning. Veel kaalslagen raken
weer begroeid. In het opgroeiende bos aan de Nieuwe Wijk
worden twee onderduikershutten gegraven. Bezembinders
krijgen vergunning berketakken te snijden. Veel takkenbossen
gaan als ovenhout naar bakkers in Hoogeveen.
Houtskoolbrander Beekman uit Uddel brandt de stobben in
meilers tot houtskool, een lonende bezigheid in de oorlogsjaren.
Toen uiteindelijk de kaalkap tegen het einde van de
oorlog de boswachterswoning naderde, vertrok H.J. Kersten
naar Hoogeveen. Al in 1938 had H. Wijnbergen Ubbens
voorgesteld het meest reliëfrijke deel van het bos, ruim
31 ha, niet te ontginnen. Wijnbergen vertelde mij in juni
1983: “Het was slechte, hoge grond. Ubbens was het ermee
eens dat te laten liggen. De bomen werden wel door Hof
gekapt. Wat er nu staat, zijn de uit die tijd nog niet kaprijpe
bomen en opslag van na 1938.” Er ontwikkelde zich op
deze 31 hectare ongeroerde grond een nieuw Kremboongbos
dat in 1980 alsnog in handen kwam van de Stichting
‘Het Drentse Landschap’.
Het Kremboongbos leeft
Het Kremboong ligt op de rand van het Drents Plateau dat
zich in dit deel van Drenthe uitstrekt tussen het Oude Diep
en de dalgronden van de vroegere Tiende- en Drievenen.
Door de geologisch gave ondergrond van dek- en stuifzandlagen
in sterk reliëf liggend op leemlagen heeft het bos in
potentie een hoge graad van natuurlijkheid. Linnaeusklokje
en Dennenorchis zijn verdwenen. Vóór de kaalkap werden
ze door L. Brandsma in fietstassen vervoerd naar het
Spaarbankbos ten noorden van Hoogeveen, de bossen van
Dwingeloo en een wal met dennen bij Kralo. Een vitale
plek van tien vierkante meter met Stekende wolfsklauw
bleef. Ieder jaar stuiven de aartjes hun sporen in het bos. De
9

10 Kremboong
plek breidt zich gestaag uit. Langs de Nieuwe Wijk of
Leemwijk en in het bos bloeien Cyperzegge, Moerasandoorn,
Waterscheerling, Glidkruid, Koningsvaren,
Poelruit, Heggewikke, de halfparasiet Hengel, Dalkruid in
grote velden, Helmkruid, Breedbladige wespenorchis, Sint
Janskruid en Stijf havikskruid. Grote delen van de bodem,
met name op de rabatten in de laagten, zijn bedekt met
Blauwe- en Rode bosbes.
Het aantal soorten paddestoelen is enorm. Evenals Beijerinck
in 1923 vond ik in 1974 de Truffelknotszwam, parasiterend
op de Stekelige hertetruffel. De Groene glibberzwam en de
Cantharel verdwenen midden zeventig. De laatste jaren
groeien weer enkele Cantharellen langs het pad op de leemwal
aan de Nieuwe Wijk. Op het vele dode hout staan
massaal Echte tonderzwam en Berkezwam en sinds 1992
hier en daar de Vermiljoenhoutzwam. Berkeboleet, Peperboleet,
Eekhoorntjesbrood, Kastanjeboleet en Fluweelboleet
staan er bijna ieder jaar. Fraai zijn de zes soorten Russula’s
waaronder de Grofplaat- en de Groene russula, de ridder-
foto: Harry Cock
zwammen waaronder Koningsmantel en de Witte duifridderzwam,
de zes Mycenasoorten waaronder Schijfsteelmycena
en de vier soorten Amanieten. In 1993 vond ik een
groep viltige bekerzwammetjes die door Bernard de Vries
van het Biologisch Station in Wijster werden gedetermineerd
als Leucoscypha leucotricha of Viltkogeltjes.
Met het ouder worden van het bos nam het aantal vogelsoorten
toe, hoewel Koekoek, Vliegenvanger, Ransuil en
Houtsnip verdwenen. De eerste Grote bonte specht
verscheen in 1985. Verder broeden in het bos Winterkoning,
Roodborst, Fitis, Tjiftjaf, Tuinfluiter, Zwartkop,
Vink, Houtduif, Koolmees, Pimpelmees, Matkopmees,
Boompieper, Merel, Geelgors en Gekraagde roodstaart.
Havik, Sperwer, Buizerd, Torenvalk, Kramsvogel en
Koperwiek komen er op bezoek.
Het beheer van de Stichting ‘Het Drentse Landschap’ is
erop gericht exoten te verwijderen. De opslag van
Amerikaanse vogelkers wordt verwijderd en eind 1991
werden de sparren geringd. Inmiddels zijn de meeste omgewaaid,
waardoor open plekken zijn ontstaan die in het
voorjaar worden bezet door Boompiepers. Het bos heeft
een vast bestand van vier Reeën en enkele Vossen. Door de
uitbundige groei van Kamperfoelie en het vele stormhout
krijgen grote delen een oerkarakter. Het Kremboongbos ligt
als een oase in het omringende cultuurland. In de toekomst
bestaan mogelijkheden tot uitbreiding vanwege braaklegging
van akkers aan de westkant van het bos. Kremboong blijft
een typisch voorbeeld van opkomst, bloei en teloorgang van
een heidebebossing waarin de mens steeds nadrukkelijk
heeft ingegrepen. In het huidige restant wordt nauwelijks
ingegrepen, waardoor zich, zij het kleinschalig, een nieuwe
bosgemeenschap kan ontwikkelen.
* De auteur is leraar biologie, natuur-/
scheikunde in Hoogeveen. Hij is parttime toezichthouder
in de Boerenveense Plassen en het
Kremboongbos en lid van het Algemeen Bestuur
van de Stichting ‘Het Drentse Landschap’.
Archief HDL

Week van het Landschap 1995
Zaterdag 16 t/m zondag 24 september
Evenals in de voorgaande
jaren organiseren de
provinciale Landschappen
weer de ‘Week van het
Landschap’. Dit jaarlijks
terugkerende evenement
is bedoeld om de natuur
dichter bij de mensen te
brengen. Deze keer is
gekozen voor het thema:
‘Naar een grenzeloos
mooi landschap’.
Omdat 1995 uitgeroepen
is tot Europees Natuurbeschermingsjaar
is
besloten het thema
hieraan aan te passen.
Het thema is op meerdere
manieren te vertalen:
de landsgrens waar de
natuur geen rekening
mee houdt, de landschappelijke
grens van
bos naar hei bijvoorbeeld,
het mooie landschap waar
buitenlanders (vogels)
kunnen verblijven,
etc., etc.
Wanneer u in een andere
provincie de ‘Week van
het Landschap’ wilt
bezoeken dan kunt u bij
de Unie van Provinciale
Landschappen de speciale
folder aanvragen.
Telefoon: 04117-32245
De “Week van het Landschap” in Drenthe
Waar
Natuurgebied Het Scharreveld.
De start is vanaf de schaapskooi te Westerbork aan de Pieterbergweg 14.
Het Scharreveld is gelegen op loopafstand van de schaapskooi.
Ter plaatse zal één en ander herkenbaar zijn door middel van borden en
spandoeken. De eventuele auto's graag op de aangegeven parkeermogelijkheden.
Openingstijden
Zaterdagen en zondagen: van 10.00 tot 17.00 uur
Maandag t/m vrijdag: van 13.00 tot 16.00 uur
Wat
• Wandelexcursie dagelijks om 14.00 uur en op de zondagen bovendien
om 10.00 uur
• Uitgezette wandelroute
Fietsroute met beschrijving
•
• Dia-show
• Foto-expositie
• Woensdagmiddag-kindermiddag
• Zaterdag 23 september “Lopen voor het Landschap”
Zondag 24 september 07.00 uur vogelkijkexcursie
•
Uitnodiging
De officiële opening van de Week van het Landschap zal zijn op zaterdag
16 september om 13.00 uur.
Graag nodigen wij de Beschermers van het Landschap uit hierbij aanwezig
te zijn. In ieder geval hopen wij u tijdens de week te mogen verwelkomen.
Het Drentse Landschap, dicht bij de mensen... dicht bij de natuur.
11

12
’t Is een boeiende betrekking. Veelzijdig
ook: zo loop je in de stromende regen
tussen Schotse Hooglanders in een
natuurreservaat, zo zit je voor het eerst
van je leven heel officieel bij de TT. Vanuit
de diepe stilte van het Drentse landschap
naar het kabaal van huilende motoren.
Gedeputeerde Ali Edelenbosch heeft het
allemaal ’in portefeuille’ zoals dat heet.
Natuur en landschap, landinrichting,
herinrichting Veenkoloniën, plattelandsontwikkeling,
welzijnsbeleid, emancipatie,
sport. De 47-jarige gedeputeerde, dit jaar
aangetreden in het hoogste bestuurscollege
van Drenthe, is momenteel bezig
zich in te leven in haar rijkgeschakeerde
takenpakket. Letterlijk; en dat betekent
dat ze als het maar even kan ‘naar buiten’
gaat. Praten met de mensen, met eigen
ogen zien wat er gebeurt. “Dat is belangrijk,
zeker als je een groene portefeuille
hebt.”
“Ik hoef geen nieuwe nota’s. Ik wil a
Jan Wierenga - interview
Inmiddels heeft ook de Stichting ‘Het
Drentse Landschap’ op deze wijze kennis
gemaakt met de nieuwe
gedeputeerde. Dat was in juni, toen ze
op uitnodiging van de Stichting de
terreinen Landgoed Vossenberg en
Scharreveld tussen Wijster en
Westerbork bezocht. Daar is energiek
aan natuurontwikkeling gedaan. “Het
mooie was, dat ik mij door al het
verrichte graafwerk heen al heel goed
een beeld kon vormen van hetgeen
daar bezig is te ontstaan.”
Eén ding is zeker: het groene Drenthe
heeft in gedeputeerde Edelenbosch een
enthousiaste pleitbezorgster getroffen.
“Drenthe heeft zoveel spannende
delen. Als we ook nog de weersomstandigheden
in de hand hadden, dan
hoefde niemand meer met vakantie
naar het buitenland....” Zelf houdt ze
van open, gevarieerde landschappen.
Van gebieden waar je tussen de
stoffering door ook in de verte kunt
kijken. Zoals het Drouwenerzand en
het Balloërveld, Kampsheide. “Ik kom
ook graag in de bossen, maar niet voor
al te lang. Daarvoor zijn ze me uiteindelijk
te zwaar, te donker.” De Veenkoloniën
hebben voor haar hun eigen
specifieke charme. Niet in de winter,

als alles grijs is en druipt en drupt van
regen en mist. “Men zegt ook dat het
er kaal en vlak is en dat het er geweldig
kan stuiven. ’t Is allemaal waar. Maar
het landschap is óók zeer karakteristiek;
het zegt wat over de mensen die er
wonen. En bij zonsondergang kan de
lucht hier soms zo mooi paars opkleuren
tegen de bomenrijen aan de horizon.
Dat heeft een heel aparte, zelfs wat
mystieke sfeer.” Ze woont zelf al zo’n
jaar of twintig in de Veenkoloniën.
Eerst een paar jaar in Stadskanaal,
daarna en tot op heden in
Gasselternijveenschemond, op de grens
van Drenthe en Groningen. Ze woont
daar met haar levensgezel – haar twee
zonen zijn inmiddels het huis uit – zeer
landelijk. De tuin die de behuizing
omringt, is met een oppervlakte van
eenderde hectare flink aan de maat.
Vroeger onderhield ze hier volgens
biologisch-dynamische richtlijnen een
moestuin, nauwgezet de aanwijzingen
van de zaaikalender volgend; met
inachtneming van de maanstanden. “In
weer en wind, hoor. Als het tijd was
om de wortels te zaaien en het
stroomde toevallig die dag van de
regen, wel, dan werden ze gezaaid. En
ik vond het heerlijk met m’n handen
in de modder.”
an ’t werk”
Gedeputeerde Edelenbosch beschouwt
de Veenkoloniën als een gebied waar
grote uitdagingen liggen te rijpen. “In
het kader van de herinrichting is er al
heel veel gebeurd, en zonder dat daarbij
het karakter van het gebied is aangetast.
Maar er is nog veel meer
mogelijk. Ontwikkeling van woningbouw.
Nieuwe wegen in de akkerbouw
met aandacht voor mindertraditionele
gewassen. Veeteelt ook.
De Stichting ‘Het Drentse Landschap’
heeft mooie plannen klaar liggen voor
het Hunzedal.” De uitdaging ligt vooral
hierin, dat alle betrokkenen elkaar
weten te vinden. Boeren, burgers,
beschermers, bestuurders. In het
verleden telde bij landinrichtingsplannen
het boerenbelang vaak meer
dan dat van de natuur. “De boeren
hebben wat dat betreft altijd wel veel
in de schoenen geschoven gekregen.
Maar ik kan me niet aan de indruk
onttrekken dat ook zij belang hebben
bij een mooi landschap. Maar boeren
houden niet van gezeur. Ze willen graag
een duidelijke afbakening van gebieden:
hier wij, daar jullie. Ik zou echter graag
zien dat de boer, als landschapsstoffeerder
van oudsher, zijn belangen
vervlecht met die van de natuur.”
Ze is van huisuit een stadskind.
Geboren in Den Haag, op 12-jarige
leeftijd verhuisd naar Leeuwarden. In
de Friese hoofdstad volgde ze het
middelbaar onderwijs en daarna de
kweekschool. Stond vervolgens enkele
jaren voor de klas in het dorp
Beetgum. Daarna kwam, met
Cock
Stadskanaal als tussenstation, de ruimte Harry
van het Drentse platteland. Ze kwam foto:

14 Interview
voor de PvdA terecht in de politiek en
heeft nu in dit métier via de Drentse
Staten binnen de provincie de hoogste
trede bereikt. Een mooie loopbaan
dus. “Ach, carrière.... Ik vind ’t eerlijk
gezegd een beetje een raar woord. Ik
heb nooit zo de dingen nagejaagd. Ik
zie wel hoe het loopt en probeer dan
er het beste van te maken. Ik wilde
destijds ook nog pedagogiek gaan studeren.
Maar toen kreeg ik
verkering en dat vond ik eigenlijk veel
leuker. Ik wilde best voluit blijven
werken, maar toen kwamen de
kinderen. Zie je, voor mij rolden de
dingen zoals ze rolden. Maar over de
laatste stap, die naar het gedeputeerdeschap,
heb ik wel lang nagedacht hoor.
Want ’t is een drukke baan waar erg
veel aan vast zit.” Daarbij kwam nog
dat haar benoeming in het college van
GS binnen de eigen PvdA voor
enorme deining zorgde. Ze kreeg van
een meerderheid binnen haar fractie de
voorkeur boven prominent partijgenoot
en beoogd gedeputeerde Bert
Middel. Nog waren ten tijde van dit
interview, in juni, intern naweeën van
deze turbulente episode voelbaar, maar
de nieuwe bestuursvrouw heeft zich er
niet door laten ontmoedigen, stroopte
de mouwen op en is met overtuiging
aan het werk gegaan. “’t Komt allemaal
goed en ik heb niet gemerkt dat
iemand mij persoonlijk iets kwalijk
neemt”, zegt ze.
Reeds als statenlid streed ze voor de
belangen van natuur en milieu. Juist op
dit terrein vindt ze haar politieke motivatie.
Het is de dwingende gedachte
dat ook het nageslacht, de kinderen,
recht hebben op een leefbare wereld
en niet met een vuilnisbelt mogen
worden opgeknapt. Ze wordt oprecht
kwaad op hen die menen dat ze moeder
natuur naar hartelust kunnen manipuleren.
Die de mond vol hebben van
een leefbaar milieu maar zich in werkelijkheid
laten leiden door zakelijk of
politiek gewin. “Waar halen mensen
de arrogantie vandaan om alles naar
hun hand te zetten. Wat zijn we nou
eigenlijk helemaal. Niet meer dan een
nietig schakeltje in een groot geheel.
Mieren in een mierennest, van grote
hoogte bekeken. De Fransen gaan
weer kernproeven nemen in de Stille
Zuidzee. Ik vind het een schande. Als
ze dan zo nodig moeten, laten ze ’t dan
voor de kust van Bretagne doen. Of in
de Dordogne. Maar nee: ze gaan
natuurlijk lekker ver van huis. Op dit
moment (juni, red.) is Shell met een
afgedankt booreiland onderweg naar
de oceaan om het daar te laten zinken.
Het is het oude liedje: iedereen is het
roerend eens over natuur en milieu
maar als het erop aankomt, verliest het
milieu het. Je ziet het in de plannenmakerij
rond Schiphol. Of dichter bij
huis in de gasopslag bij Langeloo. Wat
hebben we eigenlijk geleerd van
Lekkerkerk? Of van Tsjernobyl?”
(Enkele dagen na dit interview zag
Shell onder druk van de internationale
publieke opinie af van het voornemen,
het booreiland op de oceaanbodem te
dumpen, red.).
Voor het gewezen stadskind is het een
groot voorrecht te wonen en te werken
in Drenthe. Het verschil met haar
jeugd is groot. Vroeger maakte ze met
haar ouders uitstapjes naar de relatief
kleine natuurterreinen in de Randstad,
nu is haar achtertuin als het ware een
landschapspark ter grootte van een hele
provincie. Hoewel het woord park in
deze misschien niet helemaal juist is:
Drenthe is natuurlijk wel wat meer dan
dat. Niettemin blijft er in het mooie
gewest werk genoeg. “Wat ik heel erg
zonde vind is bijvoorbeeld het gemak
waarmee zomaar ergens bedrijventerreinen
worden gesticht. Bij Vries en
Tynaarlo liggen ze lukraak langs de
weg. Open en bloot in het zicht van
iedereen die er langs komt. Drenthe
moet ook wat dit betreft op z’n visitekaartje
letten. Of neem de ‘verschimmeling’
van de Hondsrug: de dorpsuitbreidingen
op de essen, die
tegenwoordig worden beheerst door in
witte steen uitgevoerde nieuwbouw.
Heel on-Drents. Dat schokt.” Een
belangrijke tendens ten plattelande is
de omvorming van landbouwgrond in
natuurterrein. De grote landschapsbeheerders
in Drenthe nemen daarin
het voortouw: Natuurmonumenten,
Het Drentse Landschap,
Staatsbosbeheer. In het verlengde hiervan
doen ook particuliere boeren mee.
Het kan voor hen dankzij subsidies
financieel aantrekkelijk zijn hun akkers
in te planten met bomen. Als iedereen
daarmee ongeremd aan de slag gaat,
dreigt echter het gevaar van wildgroei.
“Want je kunt niet overal maar lukraak
plukken bos neerleggen.” Vandaar dat
de provincie regels heeft opgesteld
waarmee de nieuwbakken bosboeren
uit oogpunt van een verantwoorde
landinrichting in het gareel gehouden
worden.

Gedeputeerde Edelenbosch zegt het
alvast maar even: ze is niet het type
bestuurder dat zich met nieuwe en
krachtig getoonzette, persoonlijk
getinte en vooral ook lijvige nota’s een
plaatsje voor de eeuwigheid wil
verwerven. “Die plannen zijn er
namelijk al. We hebben een prima
streekplan, een fonkelnieuw bestuursprogram,
een goed natuurbeleidsplan.
Laten we eerst maar eens uitvoeren
wat er allemaal aan voornemens ligt. Ik
hoef voorlopig geen nieuwe nota’s; ik
wil aan ’t werk. En als ’t aan mij ligt
niet naar de letter, maar liever naar de
geest van de wet.”
Drenthe’s nieuwe natuur-gedeputeerde
is tot in haar kleine teentje overtuigd
van de missie die ze op zich genomen
heeft. Ter illustratie en bewust een
beetje gechargeerd: “Je kunt vandaag
aan de dag zelfs geen insect zomaar,
gedachtenloos, doodtrappen. Want de
kans bestaat dat het een exemplaar is
van een zeer zeldzame soort, waarvoor
Drenthe de allerlaatste wijkplaats is.
Want zulke soorten zijn er. Een
boeiende gedachte, niet?” ’t Is een
verwijzing naar het zogeheten soortenbeleid,
dat ook tot de portefeuille van
de nieuwe gedeputeerde behoort. Ze
was al begunstiger van de Stichting
‘Het Drentse Landschap’. “Deze
organisatie is typisch van Drenthe zelf
en geworteld in de eigen bevolking.
Dat vind ik goed van ze; ze kennen de
mensen in de gebieden waar ze bezig
zijn. En ze houden die gebieden ook
toegankelijk voor iedereen. Dat maak
je ook wel eens anders mee.” Het
bevreemdt gedeputeerde Edelenbosch
dat ondanks dit het aantal begunstigers
van ‘Het Drentse Landschap’ relatief
gering is. Terwijl ze toch het gevoel
heeft dat de bevolking de organisatie
een warm hart toedraagt. Maar per
inwoner dragen de Drenten slechts
23 cent bij aan het werk van de
Stichting. Daarmee scoort de provincie
landelijk gezien het laagst. Pal daarboven
zit de zusterorganisatie in
Noord-Brabant: 24 cent. Heel wat
beter scoort bijvoorbeeld It Fryske
Gea: 40 cent. Maar ja: de Friezen
steunen op een legertje van 18.000
begunstigers. “Het Drentse Landschap
zou toch veel meer begunstigers dan
de huidige 4000 moeten hebben? En
begrijp me goed: ik zeg dit niet om de
Stichting op te kunnen zadelen met
nieuwe bezuinigingen! (Ten tijde van
dit gesprek lag er het voorstel de
provinciale subsidies voor ‘Het Drentse
Landschap’ te korten met een bedrag
van 110.000 gulden, red.). Ik zeg het
omdat de Drenten zo prettig wonen in
hun provincie en er ook wel wat voor
over mogen hebben om dat zo te
houden. Ik vraag me af waarom het
Interview
aantal begunstigers zo gering blijft. De
Stichting doet rustig en gedegen haar
werk. Prima. Maar ik geloof dat ze te
bescheiden is. Te Drents zeg maar.
Kijk eens naar het elan waarmee een
organisatie als Natuurmonumenten
haar plan Goudplevier heeft gelanceerd.
Kijk eens naar de Waddenvereniging,
die over het hele land verspreid een
enorme achterban heeft. Dat moet
voor Drenthe ook mogelijk zijn.
Hoeveel mensen komen hier bijvoorbeeld
wel niet hun vakantie doorbrengen?
Ik denk dat de Stichting
‘Het Drentse Landschap’ méér nog
moet uitleggen waar ze mee bezig is.
Als ze op de Vossenberg een groot
project aanpakt dan moet dat uitgelegd
worden. Daar gaat het om. Ik ben er
zelf geweest, heb er mijn uitleg gehad
en ben er laaiend enthousiast vandaan
gekomen. Als een weg wordt aangelegd,
dan zie je die elke dag een
stukje groeien. Met een nieuw stuk
natuur ligt dat anders; dat groeit maar
langzaam. Dat moet uitgelegd worden;
meer voor het voetlicht worden
gebracht. Ik zal mijzelf daar als
gedeputeerde sterk voor maken. En als
de Stichting dat wenst, dan wil ik haar
best ondersteunen bij het werven van
begunstigers. In de publiciteitssfeer bijvoorbeeld.”
15

16 Beleidszaken
De Kadernota 1996
123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890123
12345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890123456
In de kadernota 1996 van eind mei, waarin
de Provincie Drenthe haar financiële beleid
voor de komende jaren heeft vastgelegd,
werd voorgesteld om de Stichting
‘Het Drentse Landschap’ vanaf 1998
ƒ.110.000,– op haar subsidies te korten.
Verder zou het aankoopfonds voor de
traditionele natuurgebieden in 1996
slechts ƒ.100.000,– bedragen om pas
vanaf 1997 weer ƒ.200.000,– te worden.
Overigens nog belangrijk minder dan
de ƒ.500.000,– die het voor 1992 nog
bedroeg. Tenslotte zou ook de
Milieufederatie ƒ.100.000,– gekort
worden.
Al met al een voor de sector natuur,
landschap en milieu bedreigend
toekomstbeeld. Om de effecten van
een dergelijke bezuiniging op de
Stichting inzichtelijk te maken, werd aan
alle Statenleden een toelichting gezonden.
Bezuinigingen
Gedurende een reeks van jaren wordt ‘Het Drentse Landschap’, zoals zoveel organisaties
in deze tijd, onderworpen aan bezuinigingen. Herinnerd kan worden aan het in 1991
verdwijnen van de ISP-bijdrage, die in 1983 nog ƒ. 360.000,– bedroeg. Het Rijk heeft
recent de Stichting een bezuiniging van 10,2% opgelegd, ten bedrage van ruim
ƒ.100.000,–. In het kader van de gewijzigde omslagkostenverordening van de nieuwe
waterschappen staat ‘Het Drentse Landschap’ waarschijnlijk een stijging van de
waterschapslasten van ruim 40% te wachten. De bezwaren hiertegen worden door
de waterschappen tot nu toe niet gegrond verklaard en de verwachting is dat de
provincie daarin geen verandering zal brengen. Deze ontwikkeling resulteert in een
netto kostenverhoging van opnieuw ruim ƒ.110.000,–. Samen met de voorgenomen
bezuinigingen van de Provincie Drenthe leidt dit tot een kostenstijging van
ca. ƒ.320.000,– in korte tijd. Deze sterke vermindering van structurele middelen is
door onze Stichting niet op te vangen.
Ontwikkeling in breder perspectief
Om duidelijk te maken hoezeer de voorgestelde of reeds geëffectueerde bezuinigingen
onze bedrijfsvoering beïnvloeden, zullen de veranderingen tussen 1980 en 1995
worden beschreven.
Situatie 1980 Situatie 1995
30 medewerkers in de buitendienst 11 medewerkers in de buitendienst
(exclusief 2 leidinggevenden) (exclusief 3 leidinggevenden)
1 medewerker op 80 ha reservaat 1 medewerker op 440 ha reservaat
te beheren oppervlakte 2400 ha te beheren oppervlakte 4800 ha
waterschapslasten ƒ.38,–/ha waterschapslasten ƒ.53,–/ha
stijgend tot ca. ƒ.74,– per ha
ha-bijdrage van de Prov. ƒ. 45,– ha-bijdrage van de Prov. nog
steeds ƒ. 45,– (niet gestegen vanaf 1965)
Bovenstaande kerngetallen geven aan dat ‘Het Drentse Landschap’ haar beheer,
gemeten aan de arbeid in de buitendienst en de te beheren oppervlakte, in 1995 met
een factor 6 efficiënter uitvoert dan in 1980.
Grotere efficiëntie is niet meer te bereiken zonder dat ons terreinbeheer daadwerkelijk
verslechtert. Hetgeen onvermijdelijk betekent dat natuurwaarden verloren zullen
gaan. Sinds 1987 is de totale structurele steun van de Provincie aan het Landschap
vrijwel gelijk gebleven, terwijl er wel 800 ha meer beheerd moet worden. Nog los
van de toenemende complexiteit van onze sector.
34567890123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901234

Beleidszaken
4567890123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901234
Wanneer de waterschapslasten gekoppeld worden aan de hectare-bijdrage van de
Provincie Drenthe valt op dat in 1995 de bijdrage bij lange na niet toereikend is om deze
vaste waterschapslasten te kunnen betalen. En dan staat ons nog de geweldige stijging
te wachten. De Stichting heeft het altijd als een eer gezien om geen hogere hectarebijdrage
te vragen, hoewel daarvoor beleidsmatig indertijd wel ruimte geboden werd.
De sectorale positie van de Stichting
De Provincie Drenthe heeft zich altijd ingespannen om een goed natuurbeleid te voeren.
De voordelen van dit beleid laten zich ondermeer afmeten aan het economische
belang van de sector toerisme en recreatie. Eén en ander gebaseerd op ondermeer
de aanwezigheid van natuurreservaten in combinatie met een geheel eigen cultuurlandschap.
Deze waarden staan echter nog steeds geweldig onder druk en het vergt
een continue beheersinspanning om ze te behouden.
‘Het Drentse Landschap’ is een bedrijf, dat op zakelijke wijze uitvoering aan het
natuurbeleid van de Provincie geeft. Zelfs al zou de hele buitendienst opgeheven
worden en er geen enkele vorm van beheer gepleegd worden, dan nog zullen de
waterschapslasten betaald moeten worden. Daling van structurele inkomsten heeft
onafwendbaar gevolgen voor het reguliere beheer.
In onze tijd is het geen eenvoudige opdracht om de doelen van het natuurbeheer te
verwezenlijken. Tussen 1980 en 1995 is er veel veranderd. Onze opdracht is anno nu
veel moeilijker geworden en wel om de volgende redenen:
– ‘Het Drentse Landschap’ heeft de opdracht een ambitieus Provinciaal- en
Rijksbeleid mede vorm te geven. Denk aan het beleid zoals geformuleerd in het
(Provinciaal) Natuurbeleidsplan en het Structuurschema Groene Ruimte.
– De milieuproblematiek bemoeilijkt het beheer aanmerkelijk. Door verdroging,
vermesting en verzuring treden op elke vierkante centimeter effecten op. Dit wordt
onderkend in het Nationaal Milieubeleidsplan en het Provinciaal Milieubeleidsplan.
In Drenthe zijn de meeste natuurwaarden aan voedselarme omstandigheden gebonden.
Afvoer van de overvloed aan nutriënten dwingt tot een veel ingrijpender en kostbaarder
beheer. Allerhande projectmatige steunregelingen van de overheid zoals
REGIWA, GEBEVE, SEB, EGM en OBN zijn niet voor niets in het leven geroepen. Het
is uiterst tijdrovend om in de doolhof van al die regelingen steeds de juiste weg te
vinden.
– De maatschappelijke discussie over het natuurbeheer als onderdeel van de leefbaarheid
van het platteland is sterk verbreed. Op de Stichting wordt meer en meer
beroep gedaan deel te nemen aan de discussie over de toekomst.
– De bureaucratie van het Ministerie van LNV, met haar voortdurende reorganisaties,
de steeds veranderende ad hoc projectsubsidies en de schotten tussen de verschillende
potten en geldstromen van ministeries, doen een steeds groter beslag op onze formatie.
– Door reorganisaties en bezuinigingen is de rol van de Rijksoverheid inzake landinrichting,
planologie en ontwikkelingen in het buitengebied vrijwel volledig weggevallen.
Van de particuliere natuurbescherming wordt een steeds grotere inspanning
op dit veld gevraagd.
Gevolgen
De stapeling van bezuinigingen op de structurele middelen maakt de positie van ‘Het
Drentse Landschap’ als uitvoerder van het provinciale beleid kwetsbaar. Nog maar
nauwelijks nadat onder invloed van de Decentralisatie Impuls (DI) het natuur- en
landschapsbeleid als kerntaak van Rijk naar Provincie is overgeheveld, leek ‘Het
Drentse Landschap’ een korting van ƒ. 110.000,– opgelegd te worden. De Stichting
ervoer dit niet als een bemoedigende eerste stap, zeker niet in combinatie met de
reductie van het aankoopfonds voor de traditionele natuurgebieden.
Door het wegvallen van structurele middelen zal het voor ‘Het Drentse Landschap’
moeilijker worden om het door de Provincie zelf vastgestelde natuurbeleid te helpen
realiseren. In plaats daarvan worden er door Rijk en Provincie steeds meer fondsen
ontwikkeld om ad hoc allerlei projecten mee uit te voeren. Het betreffen veelal
inrichtingsprojecten waarna het reguliere beheer vaak minder ondersteund wordt.
Gezien de ervaringen in het verleden kan men de effectiviteit van deze inzet van
middelen tenminste betwijfelen.
Het leek er even op dat de bereidheid om gelden te besteden aan het regulier noodzakelijke
natuurbeheer minder draagvlak krijgt. Terwijl het structureel onherroepelijk
middelen zal blijven vergen wanneer de Provincie haar eigen beleid wil realiseren en
we de plicht hebben de Drentse natuurgebieden als waardevolle erfenis voor de toekomst
in stand te houden.
Eind juni werd bekend dat de Provincie Drenthe structureel meer middelen uit het
Provinciefonds tegemoet kon zien dan aanvankelijk ingeschat was.
Hierop heeft de Provincie de voorgenomen bezuinigingen op de subsidies van ‘Het
Drentse Landschap’ en het aankoopfonds voor traditionele natuurgebieden in haar
herziene kadernota ongedaan gemaakt. Hiervoor past de Stichting erkentelijkheid.
Zij ziet dit als een stimulans om met toewijding het natuurbeleid van de Provincie zo
snel en effectief mogelijk te helpen realiseren. De voorgenomen bezuiniging op de
Milieufederatie werd tot onze spijt wel gehandhaafd.
12345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012
17
12345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890123456

18 Heideheim
Kortweg
Ringslang
•
Doldersummerveld 22
Tijdens een wandeling met het
IVN werd op 17 juni midden op
het veld een Ringslang waargenomen.
Adder, Gladde slang en
Hazelworm werden al eerder aangetroffen.
Hierdoor is aangetoond
dat het Doldersummerveld als leefgebied
voor deze steeds zeldzamer
wordende reptielen van groot
belang is.
Eind juni werden op verzoek van
de Agrarische School te Leeuwarden
15 Letlandse boeren op het veld
rondgeleid om hen een indruk te
geven hoe natuurbeheer en biologische
landbouw hier ter plaatse
met elkaar verweven zijn. De
indruk bestond echter dat zo’n
benadering in Letland meer regel
dan uitzondering is. Alleen noemt
men het daar gewoon landbouw,
zij het dan in een traditionele
vorm.
Op 23 mei vond een kennismakingsbezoek
van het bestuur van
‘Het Drentse Landschap’ aan de
Gemeente Diever plaats. Met
Burgemeester en Wethouders van
Diever werd op open en prettige
wijze gesproken over actuele zaken
als het Nationaal Park Drents-
Friese Woud (in oprichting), de
recreatie, natuurontwikkeling en
landbouw.
Ter afsluiting werd een bezoek aan
de beheersboerderij Sofiahoeve aan
de Huenderweg gebracht.
Archief HDL
•
Hunzedal 34
In het vorige nummer werd
melding gemaakt van het feit dat
de Stichting ‘Het Drentse
Landschap’, de Stichting ‘Het
Groninger Landschap’ en de
Milieufederatie Drenthe het
Kroonberoep tegen de grondwaterwinning
te Annen hebben
ingetrokken. De procedure speelt
al enige jaren en zou op 23 mei
behandeld worden. Het leek de
Stichting een goede zaak u wat uitvoeriger
te informeren omtrent
haar beweegredenen.
In de afgelopen jaren heeft ‘Het
Drentse Landschap’ deel uitgemaakt
van de projectgroep Oostermoer,
ingesteld om het door de Provincie
Drenthe aan de WMD opgelegde
hydrologische onderzoek rond de
winning Annen te begeleiden. Via
deze projectgroep en de verdere
contacten is een goede gespreksbasis
tussen de particuliere natuurbescherming
en de drinkwaterwinners
ontstaan. Binnen de
context van elkaars legitieme
doelen lijkt het mogelijk om in
win-win situaties tussen drinkwaterwinning
en natuurontwikkeling
een maatschappelijke meerwaarde
te genereren. Hoe dat proces vorm
zal krijgen, is nog onderwerp van
discussie. Het ligt in de bedoeling
dit streven binnenkort in een
intentieverklaring, ondermeer met
het Wereldnatuurfonds, vast te
leggen.
Het hoofdpunt in het geschil rond
de waterwinning Annen vormde
het feit dat ter plaatse van een
kerngebied van de Ecologische
Hoofdstructuur van het Natuurbeleidsplan
(NBP, 1990) een
grondwaterwinning van 4,9 miljoen
m 3 wordt gerealiseerd. Hoewel dit
deels op basis van oud beleid
ontstond, spoorde deze keuze niet
met de intenties van het NBP en
het anti-verdrogingsbeleid. Uit de
toelichting van de Provincie, zoals
op schrift gesteld voor het kroonberoep,
bleek een bredere afweging
van belangen mogelijk dan bij
eerder overleg bleek. Los van de
ontwikkelingen bij de waterwinbedrijven
heeft de Stichting in toenemende
mate vertrouwen in de
bereidheid van de Provincie om
naast economische en waterwintechnische
meer dan voorheen
ecologische aspecten in de afweging
te betrekken. Vooral dit laatste, wat
naar onze mening zou moeten leiden
tot het beperken van de effecten
van Annen, heeft ons doen
besluiten het kroonberoep in te
trekken.
Ondanks het feit dat er van toezeggingen
in welke zin dan ook op dit
moment geen sprake is,
vertrouwt de Stichting erop dat de
verschillende partijen in consensus
een nieuwe toekomst voor het
Hunzedal vorm weten te geven.
Naar wij hopen ook op interprovinciale
schaal. De voorgenomen
fusie van de verschillende drinkwaterleidingbedrijven
kan op dit
punt een eerste stap betekenen.
Recente berichten uit het
Groningse duiden op de wens van
de Provincie om integraal gebiedsbeleid
rond het Zuidlaardermeer zo
snel mogelijk in samenspraak met
de verschillende belangen vorm te
geven. De Provincie Drenthe zou
eenzelfde initiatief kunnen nemen.

•
Hijkerveld 10
De vogelkijkhut in Diependal
trekt steeds meer belangstelling. Via
mond op mond-reclame horen
steeds meer mensen van het bestaan
van de hut. Ook veel groepen
maken gebruik van de mogelijkheid
om tijdens een uitstapje vanuit
de hut van de vogelrijkdom van
ons reservaat te genieten. Te noemen
zijn bijvoorbeeld de Kring Drenthe
van de Notariële Broederschap,
medewerkers van de ABN-AMRO
die zoals u weet bedrijfssponsor van
‘Het Drentse Landschap’ is, en een
groep medewerkers van de Drentse
VVV's. Het ligt in de bedoeling
nauwer met de verschillende VVVvestigingen
te gaan samenwerken
om ook langs die weg de resultaten
van ons werk bij een groter publiek
onder de aandacht te brengen.
In juni hebben herhaaldelijk
Lepelaars de vloeivelden bezocht.
Tot genoegen van de aanwezige
vogelaars.
De kalveren van de Hooglanders
doen het goed. De drie dieren bij
de schaapskooi, verzorgd door de
scheper Tjitse Terpstra, heeft u van
nabij kunnen zien groeien. Het is
ons bekend hoeveel mensen de
schaapskooi bezoeken. Om te
weten hoeveel fietsers het
Hijkerveld doorkruisen, bleek de
Gemeente Beilen bereid om tellers
op het fietspad te plaatsen.
Zodoende kunnen we achterhalen
hoe belangrijk het veld voor de
recreant is. Het ziet ernaar uit dat
de telling een imposant resultaat zal
opleveren.
Overigens moet nog vermeld
worden dat de Provincie Drenthe
de voorgenomen bezuinigingen op
de gescheperde schaapskudden,
waaronder die van het Hijkerveld,
heeft afgeblazen.
De enorme betekenis van de heide
met schaapskudde voor het Drents
toeristisch produkt en de noodzaak
onze heideterreinen met schapenbegrazing
in stand te houden,
hebben hierbij de doorslag gegeven.
•
Reestdal 7
De Stichting heeft in samenspraak
met Monumentenzorg van
de Provincie Drenthe en de
Gemeente De Wijk stappen gezet
om de brandveiligheid van de als
hotel-restaurant in gebruik zijnde
havesathe De Havixhorst aan de
strengste normen te laten voldoen.
Om in een dergelijk monumentaal
pand eigentijdse funkties te
realiseren, vergt een voortdurende
inspanning.
•
Rheebruggen 25
In de leiding Spijk vlak ten
oosten van het landgoed ving dhr.
Pannekoek van het IVN vier
Kleine modderkruipers. Een zeldzaam
visje dat alleen in schoon,
stromend water voorkomt. Zo’n
vangst zegt veel over de waterkwaliteit
van deze watergang en
daarmee iets over de binnen het
reservaat onlangs herstelde
Scheidgruppe die hiermee in
verbinding staat.
•
22
25
23
HOOGEVEEN
MEPPEL
7
ASSEN
10
7
Berichten
Uffelter Binnenveld 23
In het kader van de ruilverkaveling
Havelte is de Stichting
beheerder van het gehele weidevogelgebied
“Meeuwenveen” bij
Havelte geworden. Om enerzijds
het gebied vochtiger te maken en
•
Hondstongen 6
De Stichting beheert al vele
jaren gronden in het beekdal van
de Runsloot. Middels een maai- en
naweidebeheer heeft verschraling
in een groot deel van het reservaat
geresulteerd in bloemrijke graslanden
met een grote rijkdom aan
insekten.
De laatste jaren zijn er ook landbouwgronden
langs de flanken verworven.
Hierdoor kunnen gradiënten
worden ontwikkeld en wordt
er aan de beekdalgronden betere
bescherming geboden.
Het zou een heel lange weg zijn
om met verschralingsbeheer op die
landbouwgronden resultaat te boeken.
Daarom is besloten de sterk
bemeste bovenste bodemlaag af te
graven. Tevens wordt de dwars
door de percelen lopende waterleiding
onderduikerd, zodat deze
de grondwaterstand niet langer zal
beïnvloeden.
anderzijds een integrale nabeweiding
mogelijk te maken, zijn
alle sloten van dammen met hooggelegen
duikers voorzien.
Uitvoering vond plaats met steun
van de Landinrichtingsdienst.
•
6 34
Drouwenerzand 19
Al vanaf 1982 doet de kudde
Drentse heideschapen probleemloos
haar beheerswerk. Tot onze
verbazing waren er dit jaar
onverwacht veel lammeren, wel
120 stuks op 80 ooien. Zo’n
gegeven zegt toch wel iets over de
degelijkheid van het beheersmiddel:
het heideschaap.
19
19
34
EMMEN

20 Berichten
Een Nieuwe Kijk op het Oude Diep
Het onderzoek naar de mogelijkheden voor natuurontwikkeling in het dal van het Oude Diep,
waarover in het vorige kwartaalblad werd geschreven, is afgerond. Het resultaat is neergelegd
in een rapport met de titel ‘Een Nieuwe Kijk op het Oude Diep’. Deze natuurontwikkelingsvisie
is op 14 juni door de voorzitter van ‘Het Drentse Landschap’ aangeboden aan de gedeputeerden
voor natuur en landschap en voor milieu, resp. de dames A. Edelenbosch en M. Kool.
De gebeurtenis vond plaats als sluitstuk van een kort symposium over het Oude Diep in de
Spaarbankhoeve bij Hoogeveen. Een zeventigtal vertegenwoordigers van gemeenten,
boermarken, milieuwerkgroepen, natuurbescherming, landbouw, waterschap,
bedrijfsleven, rijksdiensten en Provincie woonden de bijeenkomst bij.
In het Natuurbeleidsplan van
1990 was voor het eerst sprake
van begrippen als natuurontwikkeling
en Ecologische
Hoofdstructuur (EHS). Daarmee
werd aangegeven dat er naast
behoud het ontwikkelen van
nieuwe natuur als beleidsdoel
werd gekozen en dat de toekomst
van de natuur door grote, samenhangende
eenheden gewaarborgd
moest worden. Dit leidde tot een
hele generatie van nieuwe visies
om hieraan vorm te geven.
‘Een Nieuwe Kijk op het Oude
Diep’ is er één van. ‘Het Drentse
Landschap’ heeft hiertoe het
initiatief genomen, omdat er in
het stroomgebied van het Oude
Diep enkele prachtige natuurgebieden
liggen en het nieuwe
beleid aanleiding gaf om na te
gaan in hoeverre het mogelijk
zou zijn hier het verbindende
element – het dal van het Oude
Diep – in natuurtechnische zin te
ontwikkelen.
Door de vele cultuurtechnische
ingrepen die er hebben plaatsgevonden,
vond niet iedereen
natuurontwikkeling in het Oude
Diep een voor de hand liggende
mogelijkheid. Om het beekdal als
een geheel te zien, viel niet ieder-
een gemakkelijk. Ondanks dat
bleken alle benaderde instanties
bereid aan het onderzoek bij te
dragen door mee te denken en/of
het project financieel te steunen.
Het feit dat de visie kon worden
uitgebracht, dient vooral te
worden toegeschreven aan het
Prins Bernhard Fonds, dat als
eerste bereid was een substantiële
bijdrage voor het onderzoek te
verlenen. Ook het Waterschap
Middenveld (nu Meppelerdiep),
Zuiveringschap Drenthe,
Vereniging Natuurmonumenten
en later ook Rijk (LNV) en
Provincie stelden gelden
beschikbaar.
Na de presentatie toonde
mevrouw Kool zich namens de
Provincie ingenomen met het feit
dat het onderzoek door een groot
aantal organisaties van
verschillende signatuur werd
gedragen. In haar optiek wordt
het tijd dat ook de regio’s zelf de
integrale ontwikkeling van hun
omgeving ter hand gaan nemen.
De Provincie zal zich inspannen
hiervoor de diverse fondsen
flexibeler dan tot nu toe in te
zetten. In dat opzicht heeft de
Provincie recent besloten om met
een groot aantal instanties
Integrale Gebiedsontwikkeling
Oude Diep vorm te gaan geven.
Hiervoor is een forse bijdrage van
de Europese Unie beschikbaar.
‘Een Nieuwe Kijk op het Oude
Diep’ zal daarbij zeker een bruikbare
bouwsteen zijn.
Bij de afsluiting van de bijeenkomst
memoreerde de rentmeester
van ‘Het Drentse
Landschap’, dhr. Van der Bilt, dat
het onderzoek heeft aangetoond
dat het Oude Diep bijzondere
potenties voor natuur heeft en dat
herstel van het beekdallandschap
goed mogelijk is. De positieve
houding van het waterschap geeft
het vertrouwen op medewerking
bij de natuurgerichte herinrichting
van de beek en de waterhuishouding.
Rijk en Provincie werden
verzocht het beekdal meer dan
voorheen als één geheel te
behandelen. De ‘nieuwe kijk’
moet ook vernieuwend werken
op oude ideeën. Het zou onwaarschijnlijk
positief zijn als
Hoogeveen haar stuk van het
beekdal een harmonieuzer
bestemming zou geven dan die
van industrieterrein. Hoogeveen
heeft kapitalen uitgegeven om
een 800 m lange betonnen
cascade door het centrum te laten
meanderen. En dat terwijl aan
haar voeten een beek ligt te
wachten om weer te doen wat zij
behoort te doen: meanderen in
een afwisselend landschap.
De recreatie als sector wordt uitgedaagd
mee te doen aan het
ontwikkelen van nieuwe natuur.
Meer natuur levert meer mogelijkheden
voor recreatie en
genereert een nieuwe economische
drager in het gebied.
De VAM tenslotte heeft met haar
GAVI een 21e eeuws ridderkasteel
gerealiseerd dat net als de
stortheuvels hoog uitrijst boven
het Oude Diep. Ontegenzeggelijk
beïnvloedt dit het landschap en
de leefbaarheid. Door een goed
landschapsplan waarin het
realiseren van de ‘Nieuwe Kijk op
het Oude Diep’ een plaats krijgt,
kan de VAM de schade aan landschap
en natuur beperkt houden.
De natuurontwikkelingsvisie
biedt diverse scenario’s die
hopelijk tot creatieve plannen
zullen inspireren en in de
komende decennia vorm zullen
krijgen.

Berichten
Waterschapsverkiezingen: kies voor natuur- en milieukandidaten
Aanstaande november vinden verkiezingen plaats voor de nieuwe besturen van een vijftal
waterschappen die door fusies zijn ontstaan: drie waterschappen op het grondgebied van
Drenthe en Groningen (Noorderzijlvest, Hunze en Aa, Dollardzijlvest), één Drents waterschap
(Meppelerdiep) en één waterschap op de grens van Drenthe en Overijssel (Wold en Wieden).
Door straks te kiezen voor kandidaten die extra aandacht vragen voor de natuur- en milieuaspecten
van het waterbeheer kunt u ervoor zorgen dat de noodzakelijke verbreding van het
waterschapsbestuur tot stand komt.
Nieuwe bestuurscategorie:
ingezetenen
De Waterschapswet uit 1992
heeft ervoor gezorgd dat iedere
inwoner (ingezetene) van de
genoemde waterschappen zich
kandidaat kan stellen voor een
bestuursfunctie. Alleen in waterschap
Wold en Wieden kiezen de
inwoners van het waterschap
deze nieuwe bestuursleden rechtstreeks;
bij de andere waterschappen
brengen dit jaar de
gemeenteraadsleden hun stem op
de kandidaten uit.
Voor de ingezetenen zijn in elk
waterschap een vastgesteld aantal
bestuursplaatsen gereserveerd: in
de genoemde waterschappen gaat
het om 34 bestuurszetels. De
nieuwe bestuurscategorie hangt
nauw samen met de verruimde
taak van de waterschappen. Deze
vereist een democratisering van
het waterschapsbestuur en dus
een gevarieerder bestuurssamenstelling,
waar landbouwbelangen
minder zullen domineren.
De democratisering van het
waterschapsbestuur heeft tot
gevolg dat elk huishouden in de
genoemde waterschappen zal
moeten meebetalen aan het
waterschapswerk. Ieder huishouden
in de drie provincies zal
inmiddels wel zijn verrast door de
‘ingezetenen-omslag’ op de deurmat.
Bredere taak waterschap
De maatschappij vraagt vandaag
de dag van de waterschappen om
bij het waterbeheer duchtig
rekening te houden met de
kwaliteit van natuur en milieu.
Het rekening houden met meer
belangen dan alleen ‘droge
kelders’ en ‘bewerkbare landbouwgrond’
wordt in de waterschapswereld
sinds enkele jaren
omschreven met de term ‘brede
kijk’.
Kandidaten met oog voor
natuur en milieu
De milieufederaties en de terreinbeheerders
in Groningen,
Drenthe en Overijssel hebben al
in een vroeg stadium mensen
benaderd met de vraag of ze zich
kandidaat willen stellen voor een
bestuursplaats. Ook hebben zich
mensen spontaan aangemeld.
Van degenen waarmee over de
kandidatuur contact is geweest,
is te verwachten dat ze door hun
betrokkenheid, kennis en
ervaring, op een overtuigende en
stimulerende manier aandacht
zullen vragen voor de natuur- en
milieu-aspecten van het waterbeheer.
De mensen die zich eind
september officieel bij de waterschappen
zullen aanmelden als
kandidaat genieten de steun en
het vertrouwen van de drie
milieufederaties, de beheerders
van natuurterreinen, waaronder
‘Het Drentse Landschap’en de
Waddenvereniging.
Kiezen voor natuur en milieu
Op de verkiezingen voor de ingezetenen-bestuursleden
kunt u,
tenminste als u niet toevallig zelf
gemeenteraadslid bent, geen
directe invloed uitoefenen.
U kunt natuurlijk wel raadsleden
in uw gemeente vragen om op
kandidaten te stemmen die door
de natuur- en milieuorganisaties
worden ondersteund. Als u in een
gemeente in Zuidwest Drenthe
woont binnen het waterschap
Wold en Wieden kunt u in het
najaar wel uw stem laten gelden.
De kandidaten voor de bestuurs-
21
categorieën ‘ongebouwd’ en
‘gebouwd’ worden, zoals
gebruikelijk, in alle waterschappen
direct gekozen door
respectievelijk grond- en huizenbezitters.
Als u een huiseigenaar
bent en/of een zekere hoeveelheid
grond heeft, kunt u bestuurskandidaten
kiezen die een
deskundige inbreng van natuuren
milieubelangen garanderen.
Welke mensen verdienen uw
steun ?
Ruim voor de verkiezingsdatum
in november zullen de kandidatenlijsten
door de waterschappen
worden gepubliceerd. Wie van
de kandidaten met steun van de
milieufederaties, de terreinbeherende
organisaties en de
Waddenvereniging de belangen
van natuur en milieu in het bijzonder
zullen behartigen, kunt u
gewaar worden door tegen die
tijd even contact op te nemen met
‘Het Drentse Landschap’ of één
van de andere organisaties.
Half oktober zal een folder
beschikbaar zijn met informatie
over de ondersteunde kandidaten.

22 Berichten
Diversen
• Hemelvaartsdag
Op 25 mei, Hemelvaartsdag, vond
een door alle regionale radiozenders
in Nederland georganiseerde
natuurdag plaats. Thema in
Drenthe vormde het onderwerp
“geredde natuur”. Radio Drenthe
organiseerde één en ander samen
met Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten
en ‘Het Drentse
Landschap’. De Stichting
concentreerde haar activiteiten
vooral op het Hijkerveld.
Dauwtrap-excursies, rondleidingen,
fiets- en wandeltochten,
demonstraties van de herder met
zijn honden en de vogelkijkhut
Diependal. Daarnaast werd er aan
de meer van rust houdende fietsers
en wandelaars de mogelijkheid
geboden om vanuit het
Doldersummerveld aktief te zijn.
De dag werd bezocht door enige
honderden deelnemers.
•
Bezoek van de Commissaris
van de Koningin
Op 2 juni mocht de Stichting
dhr. A.L. ter Beek die enkele
maanden geleden tot Commissaris
van de Koningin in Drenthe werd
benoemd, op het rentambtkantoor
ontvangen. Het betrof een kennismakingsbezoek.
Er vond een korte
rondleiding door het kantoor plaats
waarbij medewerkers en bestuursleden
werden voorgesteld.
Onze voorzitter, mevr. Hollema,
heette de Commissaris welkom in
een korte toespraak waarin zij de
positie van de Stichting binnen de
natuur- en landschapsbescherming
aangaf. De rentmeester gaf
vervolgens kort aan hoe de
Stichting als beheersbedrijf
functioneert.
Gedurende de tweede helft van de
middag werd de Commissaris
rondgeleid over het Hijkerveld. De
grootsheid van het open heidelandschap,
de demonstratie van de
scheper met zijn schapen en honden
en de ervaring van de vogelkijkhut
Diependal spraken voor zich. De
Commissaris gaf er blijk van deze
confrontatie met natuur- en landschapsbeheer
bijzonder gewaardeerd
te hebben.
•
Gesprek CDA-fractie
Het bestuur van de Stichting streeft
ernaar om met de
verschillende fracties van
Provinciale Staten eens van
gedachten te wisselen over zaken
betrekking hebbend op natuur- en
landschapsbescherming. Op 14 juni
werd een afvaardiging van de
CDA-fractie op het rentambt
ontvangen. Bijna twee en een half
uur werd op een openhartige en
zakelijke manier gesproken over de
relatie landbouw en natuur, de verhouding
tussen aankoop en beheer
en andere zaken die het bestaande
natuurbeleid betreffen. De
Stichting hoopt de voltallige fractie
nog dit jaar bij een werkexcursie de
resultaten van haar werk te kunnen
tonen.
Aanbieding voor Beschermers
Vlees van het Landschap
•
Voor het beheer van haar natuurgebieden maakt ‘Het Drentse
Landschap’ gebruik van schapen, Limousin- en Schotse Hooglanderrunderen.
Ieder najaar wordt, na selectie, een aantal dieren verkocht.
De kwaliteit van het vee is van dien aard dat het geproduceerde vlees tot
het minst belaste en meest smakelijke behoort dat er te vinden is. Verkoop
vindt dan ook hoofdzakelijk plaats aan de slager/groothandel die zijn dieren
betrekt van biologische bedrijven.
Voor de Stichting moet het produceren van dit kwalitatief hoogwaardig
vlees gezien worden als een bijkomend beheerseffect.
U, als beschermer van het Drentse landschap, wordt de mogelijkheid
geboden van dit vlees te genieten, door één of meer vleespakketten te
bestellen voor uw diepvries. Een pakket bestaat o.a. uit gesorteerd gesneden
vlees, gehakt en soepbeenderen.
De prijs voor een Limousinpakket of Hooglanderpakket van 30 kg
bedraagt ƒ. 420,–. Een Drents heidelam kost ƒ. 140,–, een Schoonebeker
lam kost ƒ. 175,–.
U dient zelf het vlees af te halen in Anloo en in porties te verpakken.
De dieren worden in oktober en/of november geslacht.
Mogelijk heeft u ook kennissen of buren die in een kwalitatief hoogwaardig
vleespakket geïnteresseerd zijn. Voorwaarde is wel dat men beschermer
moet zijn, of dit moet worden (minimaal bedrag ƒ. 30,– per jaar).
Hooglandervlees is beperkt beschikbaar. Indien dit niet meer voorradig is
komt u in aanmerking voor Limousinvlees. Alle aanvragen worden
behandeld in volgorde van binnenkomst en zolang de voorraad strekt.
De uiterste inzenddatum is 30 september 1995. Na binnenkomst van uw
aanmeldingsformulier ontvangt u een nota die u tijdig, voor het afhalen van
het vleespakket, dient te voldoen. Op de nota staat tevens de afhaaldatum
en tijd. Indien dit problemen geeft wordt u verzocht contact op te nemen
met het kantoor.
Op bijgaande bon kunt u uw bestelling kenbaar maken. Deze zenden aan
Stichting ‘Het Drentse Landschap’, Kloosterstraat 5, 9401 KD ASSEN.
Voor nadere informatie kunt u tussen 10.00 en 12.00 uur naar het kantoor
bellen. Aaltje Stroetinga begeleidt één en ander, tel. 05920-13552.
Bestellen vóór 30 september a.s.

Agenda 1995
De boswachterswoning van Kremboong deed dienst van 1887
tot de afbraak van het bos in de oorlogsjaren.
Algemeen Schaapskudde Hijkerveld
De schapen vertrekken met de
herder om 09.30 uur naar de heide
en komen om 16.30 uur terug bij
de kooi.
De schaapskooi is te bereiken vanaf
het dorp Hijken via de Leemdijk.
Vogelkijkhut Diependal
Tot en met 1 oktober is de hut op
zaterdagen en zondagen van 10.00
tot 18.00 uur vrij toegankelijk. De
hut is te bereiken via de Zwarte
weg, vlakbij de ‘Speelstad Oranje’.
In kwartaalblad nr. 4 heeft een uitgebreid
artikel over dit watervogelreservaat
gestaan.
foto: Harry Cock
16 t/m 24 sept.
za. 23 en
zo. 24 sept.
09.30 - 16.00 uur
zo. 8 okt.
14.00 uur
za. 14 okt.
14.00 uur
zo. 29 okt.
10.30 uur
di. 26 dec.
10.00 uur
23
Week van het Landschap
Het programma staat elders in dit
blad.
Wedstrijden schapen drijven met honden
bij de schaapskooi op het Hijkerveld.
Zaterdag zijn er promotiewedstrijden
voor jonge honden en
zondag vinden er de kwalificaties
voor de Europese Kampioenschappen
plaats. Ook de schaapsherder
van ‘Het Drentse Landschap’,
Tjitse Terpstra, zal aan de
kwalificaties deelnemen.
De schaapskooi is te bereiken vanaf
Hijken via de Leemdijk.
Wandeling door de Gasterse Duinen
met gidsen van het I.V.N.
Vertrekpunt is de parkeerplaats
aan de weg van Gasteren naar
Oudemolen
Wandeling over het Bouwersveld en de
Vledderhof onder begeleiding van
I.V.N.-gidsen.
Startpunt is de picknick/dagcamping
op de hoek van de Storklaan en de
Solweg,halverwege Vledder en
Doldersum.
Paddestoelenexcursie door de Vossenberg
onder leiding van Eef Arnolds van
het Biologisch Station Wijster.
Vertrekpunt is brug no. 4 over het
Linthorst-Homankanaal (de weg
van Wijster richting Mantinge)
Winterwandeling over het Hijkerveld
Voor alle activiteiten geldt dat honden niet mee
mogen; ook niet aangelijnd!

24
Deze uitgave werd mede mogelijk gemaakt
dankzij een financiële bijdrage van:
• Koninklijke BOOM PERS
Meppel 05220-66111
• Aannemingsbedrijf VEDDER BV
Eext 05926-2620
Grond-, weg- en waterbouw
• Bouwbedrijf H. POORTMAN
Veeningen (Zuidwolde Dr.) 05289-1482
Restauratie-nieuwbouw-onderhoud-verbouw
• IWACO
Groningen 050-214214
Adviesbureau voor water en milieu
• KUIK Assurantiën
Beilen 05930-25600
Assurantie- en pensioenadviseurs. Lid NVA. NEN-ISO 9002
• GRONTMIJ DRENTHE
Assen 05920-42971
Advies- en ingenieursbureau
• ORANJEWOUD BV - HEERENVEEN
Heerenveen 05130-34567
Ingenieursbureau
• ABN AMRO BANK N.V.
Assen 05920-33300
District Drenthe
• N.V. EDON (Holding EGD en IJsselmij)
Zwolle 038-554134
Energiebedrijf en kabelexploitant
• NAM
Assen 05920-62074
Aardoliemaatschappij
• Havesathe ‘DE HAVIXHORST’
De Wijk 05224-1487
Hotel - Restaurant
• NV Waterleidingmaatschappij ‘DRENTHE’
Assen 05920-95555
Water, het wonder uit de kraan
• Buro HOLLEMA
Rolde 05924-1313
Tuin- en landschapsarchitekten BNT
• VAM Wijster
Wijster 05936-3924
Hergebruik en (eind)verwerking van afvalstoffen
• HOLLAND CASINO Groningen
Groningen 050-123400
Prominent in uitgaan
• HEIDEMIJ ADVIES BV Regio Noord/LB&P Ecologisch Advies BV
Assen 05920-92111
Advies- en ingenieursbureau (inrichting, infrastructuur, milieu en ecologie)
Colofon
Uitgave
Stichting
Het Drentse Landschap
Kloosterstraat 5
9401 KD Assen
Tel. 05920-13552
Fax 05920-18089
Bankrek. nr. 43.97.50.962
Postbanknr. 19 45 729
Vormgeving
Albert Rademaker bNO
Annen
Zetwerk
Von Hebel bv
Groningen
Lithografie
Repro Groningen
Groningen
Druk en afwerking
Boom Pers
Drukkerijen BV
Meppel