De Invloed van Cultuur en Religie - Adviesraad Internationale ...

Woord vooraf
Op 30 januari 2004 ontving de AIV een adviesaanvraag van de minister voor Ontwikkelingssamenwerking
over de invloed die culturele en religieuze factoren op
ontwikkelingsprocessen kunnen uitoefenen. De aanvraag kwam voort uit een toezegging
van de minister tijdens het debat in de Tweede Kamer op 17 november
2003 over de beleidsnotitie ‘Aan Elkaar Verplicht’, waar discussie was ontstaan
over de vraag of cultuur en religie een obstakel of juist een basis voor ontwikkeling
vormen.
Drie vragen zijn in dit verband aan de AIV voorgelegd:
• Hoe beoordeelt de Raad de invloed van culturele en religieuze waardenstelsels
op ontwikkelingsprocessen tegen de achtergrond van een voortdurende mondialisering
van politieke, economische en culturele omgevingsfactoren?
• Kunnen hierbij duidelijk herkenbare positieve en negatieve factoren worden
onderscheiden die van betekenis kunnen zijn voor het formuleren van strategieën
voor duurzame en zo stabiel mogelijke sociaal-economische ontwikkeling?
• Hoe kan de invloed van dergelijke factoren worden geoperationaliseerd bij het
formuleren van een ontwikkelingssamenwerkingsbeleid dat gegrondvest is op
respectering van mensenrechten en de beginselen van de internationale rechtsorde?
De eerste en tweede vraag zijn algemeen gesteld en vooral evaluatief van aard. De
derde vraag streeft naar verdere concretisering. Bij de eerste vraag gaat het vooral
om de mogelijke gevolgen van een steeds alomvattender mondialisering voor
cultuur en religie en, in het verlengde daarvan, voor ontwikkelingsprocessen. In
hoofdstuk I van dit advies verkent de AIV globaal de dimensies van de centrale
concepten cultuur, religie en ontwikkeling.
De tweede vraag vereiste een meer specifieke uitwerking van het weerbarstige
onderwerp: is er sprake van zodanige culturele en religieuze veranderingen ten
gevolge van mondialisering, dat het ‘slagen of falen’ van ontwikkelingsinterventies
er mede door worden bepaald? In hoofdstuk II licht de AIV toe waarom een werkelijk
concrete opsomming van algemeen geldende, positieve en negatieve factoren
niet mag worden verwacht: de beoogde factoren zijn in werking en effect immers
afhankelijk van het gekozen perspectief, vigerende belangen en gehanteerde termijnen.
Desondanks zal de AIV toch voorstellen doen om te komen tot enkele
richtlijnen.
In de derde vraag wordt aandacht gevraagd voor de culturele dimensie van beleid
in relatie tot het respect voor de mensenrechten en de beginselen van de internationale
rechtsorde, naast het streven naar een zo stabiel en duurzaam mogelijke
sociaal-economische ontwikkeling. Is het mogelijk en wenselijk dat culturele en
religieuze houdingen en veranderingsprocessen betrokken worden bij formulering
en implementatie van ontwikkelingsbeleid? Dit onderwerp komt aan de orde in
hoofdstuk III. Het advies wordt afgesloten met enkele conclusies en aanbevelingen
in hoofdstuk IV.