Artikel caleidoscoop

Monique Cox, Paul Jamart, Roger Conings en Linda Graindourze. We doen méér dan ze te
slapen leggen! Een nieuw elan in de Vlaamse internaten. 2003, 15:5, 2
Wie denkt dat we de 'Vlaamse Interne' stilaan tot de met uitsterving bedreigde soorten
moeten rekenen, vergist zich. Terwijl enkele jaren geleden internaten hun deuren sloten,
is het aantal internen in de Vlaamse internaten sinds 2002 opnieuw gestegen.
Ouders vertrouwen hun kinderen aan professionele plaatsvervangers toe omdat ze thuis
geen goede werksfeer kunnen scheppen, omdat ze niet altijd de gepaste opvang kunnen
vinden of omdat ze wensen dat hun kind met andere jongeren opgroeit en met hen leert
samenleven. Of ouders zien dat hun kind behoefte heeft aan een sterkere regelmaat dan
met hun eigen aard of leefsituatie te verenigen is.
Internaten vangen ook kinderen met problemen op. Hun aanwezigheid stelt de
opvoeders voor een dilemma: in hoever kunnen we ruimte maken voor de begeleiding
van individuele problemen? Of moeten we het belang van de groep laten primeren?
Dat dilemma zal veel leraars en interne leerlingenbegeleiders vertrouwd in de oren
klinken.
Een revival
De voorbije jaren nam zowel het aantal internen als het aantal internaten in Vlaanderen af.
Het aantal erkende internaten daalde bijv. van 157 in het schooljaar 96-97 tot 143 in 99-00.
Het aantal internen in het gewoon onderwijs daalde in dezelfde periode van 12 327 tot 10 319.
De daling van het aantal internen schreef men toe aan maatschappelijke tendensen, aan de
neiging om kwaliteitsverschillen tussen scholen kleiner in te schatten dan vroeger, en aan
financiële redenen. Enkele internaten moesten de deuren sluiten omdat ze niet rendabel
waren, of omdat de financiële middelen voor infrastructuuraanpassingen ontbraken,
bijvoorbeeld omdat de normen qua brandveiligheid strenger werden. Dus ging de
internaatsdeur dicht. Ook het - soms - hoge kostgeld zou bij de ouders remmend werken.
Uit recente cijfers over het aantal internen kunnen we echter afleiden dat de dalende beweging
blijkbaar gestopt is. De laatste jaren zijn de aantallen zelfs lichtjes gestegen.
In het vrij onderwijs stopte de dalende beweging in 2001 en steeg het aantal internen van
7701 in 2001 naar 7862 in 2002. In het Gemeenschapsonderwijs steeg het totale aantal van
2080 in 2001 naar 2187 in 2002, en ook in 2003 lijkt die stijging door te zetten.
Blijkbaar voldoen de internaten ook vandaag aan een behoefte bij ouders en jongeren.
Nog van deze tijd?
Monique Cox ging in Hasselt op bezoek in het internaat Kindsheid Jesu: "Alleen al de zeer
prettige en warme aankleding van gangen en verloren hoekjes verlost mij van de beklemming
die het woord 'internaat' vroeger bij mij opriep. Hier zie ik frisse kamertjes zonder luxe, die
van de jongens herkenbaar soberder dan die van de meisjes; de hele kleintjes wonen gezellig
per twee of drie.
De ruimtes kregen een thematische of seizoensgebonden aankleding, soms met een knipoogje
naar het echte leven of de grotemensenwereld. Eenvoudig, vaak afgedankt klooster- en
schoolmateriaal, veel creativiteit en vooral veel kleurige verf zorgen voor een gevoel van

'thuiskomen op internaat'.
Dat is een belangrijke stap naar welbevinden, vertelt mevrouw Ilona Knaepen,
internaatsbeheerder. Ze straalt rustige warmte en betrokkenheid uit, maar in haar taal spreekt
de kordate zelfverzekerdheid die het rechtlijnig opvoeden van jongeren vereist."
Het internaat als antwoord
Opvoedingsondersteuning
De keuze voor het internaat ligt bij de ouders vaak in de gezins- en werksituatie, zegt
mevrouw Knaepen. Sommige ouders hebben een beroep dat hen sterk opslorpt of dat het
moeilijk maakt om thuis een goede werksfeer te scheppen. Of er is de alleenstaande ouder die
thuis niet altijd de gepaste opvang kan vinden. Er zijn ouders met een enig kind of een
nakomertje die willen dat hun kind met andere jongeren opgroeit en met hen leert
samenleven. Of ouders zien dat hun kind behoefte heeft aan een sterkere regelmaat dan met
hun eigen aard of leefsituatie te verenigen is. Andere ouders merken dat een internaat
mogelijkheden aanreikt die ze thuis niet kunnen bieden, zoals sport, cultuur, uitstapjes.
Enkele kinderen hebben zeer specifieke leer- en opvoedingsproblemen, zoals ADHD,
dyslexie, verwenningproblemen… In een maatschappij waar waarden vervagen en de
prestatiedrang verhoogt, vragen de ouders opvoedingsondersteuning voor hun kinderen. Voor
vele jongeren in de onstuimige puberteitsjaren is het internaat een bijkomende hulp om de
vele stromingen in de maatschappij gepast aan te kunnen. Voorwaarde is dat ze er tijdig, zeg
maar preventief, terechtkomen. Al te vaak dreigen ouders met internaat als het op studie- of
opvoedingsvlak misgelopen is. Maar dan vraagt de bijsturing hopen energie; problemen
voorkomen is beter.
De traditie doorbroken
Ouders kiezen dit internaat in Hasselt voor de opvoedingsstijl of voor de specifieke
studierichtingen van de school of scholengemeenschap. Het waarde- of opvoedingsproject van
een school krijgt gestalte in de schoot van het internaat. Kinderen uit de verre omgeving
kiezen van oudsher voor de sterk uitgebouwde onderwijsstructuur van deze scholengroep.
Veel leerlingen hebben een moeder, tante of zelfs grootmoeder die hier zelf hun opleiding
genoten. Ook vindt men frequent de broertjes of zusjes van ouderen die hier reeds op internaat
waren.
Tegelijk doorbreekt men een traditioneel concept over internaten. De interne dient zich niet
aan te passen aan het vooropgestelde project van het internaat, maar het internaat is
uitgebouwd rond de figuur van de interne, die er de centrale plaats krijgt.
Elk opvoedersteam staat geregeld stil bij voorbije probleemsituaties om remediërend voor de
toekomst te kunnen werken. Ze vertrekken van belangrijke vragen als: wat boeit de jeugd?
Aan welke dingen hechten jongeren belang? Hoe kunnen we daarop inspelen? Wat
verwachten wij van hen en zij van ons? Wat verwachten ouders en school van ons?
Studiebegeleiding
Het internaat zorgt voor een studiebevorderend klimaat, waarin plaats is voor gezonde studieijver
en optimale studietijd. Studeren is immers meer dan stil zijn en werken. De jongsten

studeren meestal in groep; voor de ouderen stimuleert de studie op hun kamer het zelfstandig
werk. Regelmatig overleg met school en CLB laat toe elke interne persoonlijk te volgen en
indien nodig een meer gespecialiseerde begeleiding op te zetten.
Zo helpt het internaat jongeren voor wie studeren een haast onmogelijke opdracht is, om hun
schoolloopbaan toch tot een bevredigend einde te brengen. Want ook individuele
studiebegeleiding met een van de opvoeders of de vrijgestelde leerkrachten van de school is
mogelijk.
Persoonlijkheidsvorming
In de vrije tijd krijgen de internen volop kansen tot zelfontplooiing en tot het ontwikkelen van
hun sociale vaardigheden. Er is ruimte voor individuele keuzes of hobby's, naast activiteiten
voor kleinere en grotere groepen. Wekelijks is er een uitgebreid activiteitenprogramma waarin
sport en spel een voorname plaats hebben. Respect, verdraagzaamheid en fairplay, gratuïteit
en solidariteit, openheid en christelijke waarden worden met veel minder zware woorden ook
al in jonge zieltjes genesteld.
De dagelijkse avondafsluiting geeft mogelijkheid tot bezinnen en soms uitpraten. Een
belangrijke vorm van samenhorigheid, net voor ieder zich op zichzelf terugtrekt.
In het internaatsparlement krijgen internen kansen tot initiatief, engagement en inspraak. Een
internaatkrantje geeft iedereen de kans iets te melden via een dagboekbladzijde, verslagje,
spel, gedicht, brief.
Jacky Van Dijck, beheerder van het Don Bosco-internaat in Hechtel: "Samenleven in groep
helpt onze gasten om structuur, richting en zin te geven aan hun jonge leven. Het leidt tot
afspraken en leefregels, die we ervaren als een dienst aan de jongeren. We zien vaak dat zij
dat ook zo ervaren.
Het internaat is niet voor iedereen is beste oplossing. We geloven dat een internaat sommige
jongeren echt vooruithelpt, dat ze zonder het leven in dat internaat minder gelukkig zouden
zijn. Voorbeelden daarvan? Er zijn jongens die hun studie alsnog afwerken. We zien velen
uitgroeien tot waardevolle persoonlijkheden, die nu een belangrijke maatschappelijke rol
spelen.
Centraal in ons project staan de elementen 'thuis, school, zingeving en speelplaats'. Onze
jongens weten zich in een familiale sfeer opgenomen én ze kunnen zichzelf zijn. Het element
school krijgt op het internaat inhoud via de ondersteuning van een actieve werkhouding en via
de begeleide studie. Zingeving houdt in dat we plaats, tijd en rust bieden om inspiratie te
vinden in christelijke waarden. Het element 'speelplaats' krijgt gestalte in de (zelf)organisatie
van gezonde en aangename ontspanning en in een cultureel aanbod."
De visie van Ilona Knaepen en Jacky Van Dijck bevestigt de resultaten uit het onderzoek van
Hermans, Van Assche en Lauwers (rapport 1999-2000). De onderzoekers interviewden
opvoeders in vijftien geografisch gespreide internaten.
Onderzoek naar de taak van het internaat
Wat willen opvoeders in onze internaten hun gasten bijbrengen? Waarden en normen, vooral
respect en verdraagzaamheid, zijn prioritair. Opvoeders vinden ook de verwerving van
algemene houdingen en vaardigheden, zoals zelfstandigheid, verantwoordelijkheid of
discipline zeer belangrijk. Jongeren moeten volgens de opvoeders leren beseffen dat ze niets

voor niets krijgen, maar dat ze er zelf voor zullen moeten 'werken'. Ze willen bovendien dat
de jongeren op het internaat vooral ook vriendschap en amusement beleven en er 'meer mens
worden'. In groep kunnen leven, sociaal voelend zijn, openstaan voor de mening van anderen
zijn essentiële voordelen van het internaatsleven. Die vaardigheden leren de jongeren in het
dagelijkse groepsleven in het internaat.
Naast het gezin en de school vervullen de internaatsopvoeders een belangrijke taak in de
socialisatie van kinderen en jongeren, maar de eigenlijke opvoeding blijft in handen van de
gezinnen. Het internaat staat tussen het gezin en de school. De school beklemtoont veeleer
kennis en kunde, de intellectuele ontwikkeling van het kind. In het gezin ligt de nadruk meer
op 'gezinswaarden', op affectie en op steun. Tijdens de schoolweek neemt het internaat de
opvoedingstaak van de ouders over en zorgt het voor een overdracht van elementaire
opvoedingswaarden en -vaardigheden. De nadruk ligt op begeleiding. Door de groepswerking
komen relationele vaardigheden in een internaat meer dan in het gezin aan de oppervlakte.
Het gezin socialiseert vooral op het gebied van de privaatsfeer, het internaat op het gebied van
de publieksfeer.
Mevr. Knaepen: De internaatsopvoeder houdt regels voor waarvan hij oordeelt dat ze het
samenleven ten goede komen. Maar hij is daarin soepel en communicatief, en laat op die
manier aanvoelen dat echte moraliteit ook inhoudt dat men regels moet kunnen relativeren om
doorheen de letter ook de geest van de wet op het spoor te komen.
Die waardeopvoeding is geen surplus, maar een synoniem voor een kwaliteitsvol
opvoedingsmilieu waar de jongeren van vandaag terecht naar hunkeren.
Sommige internaatsopvoeders leggen nog eigen accenten.
Een eerste groep heeft het in de eerste plaats over opvoeding, over doelstellingen die in het
verlengde liggen van de opvoeding die door een gezin aangeboden wordt. Ze verwijzen naar
autonomie en toekomstige zelfbeheersing en noemen: zelfontplooiing, zelfstandigheid,
zelfdiscipline en verantwoordelijkheid, maar ook verdraagzaamheid, sociale vaardigheden,
beleefdheid en assertiviteit. Ze doen een appèl aan identiteits- en welzijnselementen en
trachten te werken aan individuele ondersteuning, hetzij via een intern persoonlijk leerproces
(bijv. structuur, vertrouwen), hetzij via externe ondersteuning (sociaal functioneren, het
vinden van een eigen weg).
Enkele opvoeders benaderen die ondersteuning meer dan anderen vanuit een
schoolgerichtheid.
Een tweede groep opvoeders noemt ook opvoedingswaarden op, maar legt de klemtoon op het
internaat als socio-cultureel gebeuren. De groepsgerichtheid staat bij hen centraal: passieve
en/of actieve groepswerking (internaat als 'ervaring', 'sport en ontspanning'). Bij de passieve
groepswerking staat bijvoorbeeld het verwerven van een groepsgeest en het samenleven in
groep voorop. Actieve groepswerking draait eerder rond het internaat als 'ervaring' (moet je
meegemaakt hebben'), sport en ontspanning en 'door het groepsgebeuren meer mens worden'.
Minder jongeren uit 'zwakke' milieus?
In principe staat elk internaat open voor elke leerling die zich daar thuis voelt, maar er zijn
ook internaten die nog in volle evolutie zijn van een publiek met alleen jongens of meisjes
naar een gemengde groep bijvoorbeeld.
Sommige internaten profileren zich als een echt 'studie-internaat'.

Godfried Peeters van het internaat Sint-Gertrudis in Landen: "Ons internaat vangt veel
Franstalige jongeren op. Professoren van Wallonië en de grootindustriëlen sturen hun
kinderen naar ons om Nederlands te leren, want ze zien de noodzaak in om tweetalig te zijn in
België. Toen de onderwijsstakingen begonnen in Wallonië, hebben de Franstaligen hun
kinderen in Vlaamse scholen geplaatst. We zijn dus echt een 'studie-internaat'. De Vlaamse
jongeren vormen een doorsneepubliek en komen uit alle lagen van de bevolking".
Een andere internaatbeheerder : "Vaak zijn het kinderen van zelfstandigen of ambtenaren.
Nochtans zijn er ook kinderen van lagere sociale klassen, waar de ouders problemen hebben.
Het grote verschil met de thuissituatie is dat hier regelmaat en structuur zijn, en die hebben ze
thuis vaak niet."
Volgens het rapport van Deloitte & Touche is de sociale herkomst van de internen de laatste
decennia gewijzigd. Het aandeel van de lagere sociale klassen is significant gedaald. Tussen
1990 en 2000 is het aantal internen met een studietoelage in het VGO zelfs gedaald van 21
naar 10 %. Naast sociaal-culturele tendensen wordt de (gepercipieerde) hoge kostprijs als
oorzaak aangezien.
Er is wel een tendens waarneembaar waarbij steeds minder ouders uit sociaal zwakkere
groepen hun kinderen op internaat sturen.
Jacky Van Dijck: "Ongeveer tweederde van onze leerlingen komen uit intacte gezinnen. We
hebben nog maar één keer een allochtone jongen ingeschreven. Die is twee jaar gebleven.
Van deze ouders krijgen we weinig vraag naar internaat."
Meer jongeren met problemen?
In het onderzoek van Hermans, Van Assche en Lauwers (rapport 1999 - 2000) vinden we
aanwijzingen voor een tweede trend.
De onderzoekers stellen een verschuiving in het internenpubliek vast. Meer en meer komen
bij de keuze voor een internaat familiale en sociale motieven op de voorgrond. Het aandeel
jongeren uit problematische thuissituaties en/of het aandeel van jongeren met probleemgedrag
in de totale internengroep neemt toe. Kinderen komen op het internaat terecht wegens
conflicten in het gezin. Ook het aantal kinderen dat op internaat gaat wegens de
arbeidsomstandigheden van de ouders is relatief hoog. De ouders dan hebben niet voldoende
tijd voor de opvang en de studiebegeleiding van hun kinderen.
Ook stellen opvoeders vast dat het internaat meer en meer een tussenvorm wordt tussen het
gezin en een instelling van de Bijzondere Jeugdbijstand. Het internaat vormt dan een soort
vangnet en ook een buffer.
(Anoniem) "Kinderen met problemen? Momenteel zijn er hier leerlingen met HDD, met het
syndroom van Asperger, met dyslexie. Daarnaast hebben we ook kinderen uit de Bijzondere
Jeugdzorg en geplaatste kinderen. Momenteel zijn er dat 8 van de 85 leerlingen. De andere
kinderen weten niet dat deze kinderen geplaatst zijn."
Dat betekent niet dat de meeste ouders van internen zich in probleemsituaties bevinden.
Opvoeders in het onderzoek van Hermans e.a. zeggen wel dat ze met jongeren in
probleemsituaties geconfronteerd worden, en veel opvoeders nemen een verschuiving in die
richting waar. Maar niet elke opvoeder vermeldt probleemsituaties, en niet iedere opvoeder

noemt in het onderzoek andere dan geografische en louter pedagogische motieven. Daaruit
leiden de onderzoekers af dat er grote verschillen tussen de internaten bestaan. Beïnvloedende
factoren zijn onder meer het kostgeld, de specificiteit van de opleiding die in de naburige
scholen wordt aangeboden, de bereikbaarheid van de scholen en het opnamebeleid van het
internaat.
Ook uit onze gesprekken blijkt dat niet alle internaten in even grote mate met jongeren met
problemen te maken krijgen.
Godfried Peeters: We krijgen in onze internaten meer kinderen die uit probleemgezinnen
komen, maar zelf geen probleemkinderen zijn. Kinderen die een echtscheiding meemaakten,
zijn op zich niet verschillend van andere kinderen. Het is wel goed dat wij er zijn om hen op
te vangen, maar ze krijgen geen gespecialiseerde opvang.
Mevrouw Gebruers, internaatbeheerder in het Kardinaal van Roey-Instituut in Vorselaar: "Er
zitten inderdaad kinderen met problemen in de internaten, maar het is niet zo dat de internaten
vol zitten met probleemkinderen of dat elke interne wel wat aan de hand heeft. Ik zie hier wel
eens kinderen aankomen waar de ouders geen problemen vermelden, maar waar je nadien
merkt dat die er wel zijn".
Worden leerlingen geweigerd?
Sommige internaten laten alleen jongeren toe die schoollopen in een school die hetzelfde
pedagogisch project als het internaat heeft.
Jacky Van Dijck: "Voorlopig nemen we hier enkel jongens uit Don Bosco-scholen op. Die
scholen kennen we van binnenuit en dat vereenvoudigt de samenwerking. Het ontstaan van de
scholengemeenschap heeft ons voor nieuwe uitdagingen en vragen geplaatst.
We willen een thuis bieden, niet afwijzen. We bekijken behoeften van de jongeren en onze
mogelijkheden. Bij de vraag naar internaat onderzoeken we de achtergronden en gaan we na
of ons internaat een gepast antwoord kan bieden. Bij twijfel kiezen we voor het belang van de
jongere, dat is waar we in geloven. Het gezin blijft de ruggengraat, ons project moet daarop
invoegbaar zijn.
Er is een jongen intern geworden, waarvan we vooraf wisten dat hij experimenteerde met
drugs. We hebben het gewaagd; toen het niet uitpakte zoals afgesproken hebben we dat met
hem en zijn leefgroep besproken. Hij is opgevangen in een jongenstehuis van onze orde, waar
men beter met die jongen kon werken. Denk niet dat we bij opvoedingsproblemen de
handdoek snel in de ring werpen. We zoeken oplossingen. Om problemen te voorkomen
wordt het intakegesprek met de nodige diepgang gevoerd. Daar worden afspraken gemaakt
tussen internaat, ouders en gasten. We staan open voor iedereen die zich bij ons thuis kan
voelen."
Of het klikt tussen de nieuwkomer en het internaat, toetst men meestal in een
kennismakingsgesprek.
(Anoniem) "Voor een leerling zich wil inschrijven, spreekt de beheerder met de ouders (liefst
met beiden) en de leerling. De bedoeling is, om af te tasten waaraan de begeleiders vooral
aandacht moeten schenken. bijv. allergie. Vaak zien ze in de loop van dit gesprek ook de
relatie ouder-kind en ook dat is interessant om weten.

Wanneer we in de loop van het gesprek merken dat het kind niet past in deze omgeving of
zich niet wil aanpassen, kunnen we een leerling weigeren. Leerlingen kunnen ook geweigerd
worden wegens het aantal inschrijvingen, want met de beperkte groep opvoeders moeten we
het aantal internen beperken, als we ook nog kwaliteit willen afleveren."
Mevrouw Gebruers, Vorselaar: "Wanneer ouders met hun kind bij ons komen, dan vraag ik
gewoon: waarom kiest u voor internaat?, en dan probeer ik ook met het kind alleen te praten.
Ik wil hier alleen maar kinderen die hier echt willen komen."
Soms vindt een formeler overleg plaats. Godfried Peeters: "Er is een klassenraad, die beslist:
kunnen wij als leerkrachten en als opvoeders van het internaat die leerling begeleiden? Zijn
we daar sterk genoeg voor, of gaat dat ons petje te boven? En als dat ons petje te boven gaat,
dan zeggen we: neen, we nemen dat kind niet op."
De opvoeders
Mevr. Knaepen: "De taak van het opvoedend personeel omvat veel meer dan het traditionele
verzorgen en voeden. Elk opvoedersteam (LO/1°graad SO/ 2° en 3°graad SO) staat geregeld
stil bij voorbije probleemsituaties.
Op intensieve werkvergaderingen worden problemen van de internen besproken, zoals
studieproblemen, aanpassing, aanpak, pesten, heimwee… De voorbije activiteiten worden
geëvalueerd en nieuwe voorbereid. De manier waarop de internaatsbegeleiders tegenover de
individuele thuissituatie van elke interne staan, bepaalt de kwaliteit van het leven als interne.
Ruimdenkendheid en respect voor de achtergrond van elke jongere geeft hem de kans zonder
terughoudendheid persoonlijke problemen ter sprake te brengen. Want een goede relatie
tussen begeleider en intern is van cruciaal belang. De internen moeten vertrouwen hebben in
de hen begeleidende volwassenen, zij moeten met hun kommer en kwel, maar ook met fijne
dingen hun ervaringen kunnen delen."
(Anoniem) "Vaak denken ouders dat het internaat maar alles moet oplossen, maar eigenlijk
zijn zij de eindverantwoordelijken. Vaak schuiven ouders echter de problemen naar ons.
Gezien de talrijke problemen die momenteel steeds meer de kop opsteken (zoals druggebruik,
het alcoholgebruik en verslavingsverschijnselen, karakteriële problemen, ADHD, HDD enz.),
zal het nodig zijn dat opvoeders 3 jaar orthopedagogiek afmaken.
Vaak weten we als opvoeder niet hoe we deze kinderen in de groep moeten benaderen en
vaak staan we met de rug tegen de muur."
De opvoeders in internaten krijgen, net zoals leraars, af en toe te maken met spanningen en
conflicten en ook met probleemgedrag van jongeren. Ook leerlingen botsen op grenzen. Soms
gaan ze voorbij die grens. De leraar herkent dat ongetwijfeld. Op het ene moment vertellen ze
je over een probleem, en meteen daarna moet je optreden als gezagsfiguur.
Uit het onderzoek van Hermans, Van Assche en Lauwers komt naar voren dat de volgende
drie vragen jeugdwerkers en opvoeders bezighouden in hun omgaan met spanningen en
conflicten in de werkomgeving:
1 waar stel ik mijn grenzen? Hoe ga ik om met het bewaken van grenzen?
2 hoe vestig ik gezag?
3 hoe kan ik een conflict aangrijpen als vertrekpunt om met deze jongere iets te bereiken?
1 Omgaan met grenzen

Omgaan met probleemgedrag betekent omgaan met grenzen. Die grensbewaking houdt heel
wat opvoeders bezig. De meeste opvoeders zijn het erover eens dat jongeren moeten leren
waar de grenzen liggen. Heel wat jongeren trachten met de grenzen te spelen; ze gaan na
hoever ze kunnen gaan. Jongeren testen de volwassenen uit, dat gebeurt vooral bij nieuwe
opvoeders. De reactie van de opvoeder op dat testgedrag bepaalt vaak de verdere relatie met
de jongeren.
Praten is voor later
Er zijn jeugdwerkers en opvoeders die zeer strikt optreden tegenover probleem- en
conflictgedrag. Ze bekijken het probleemgedrag op de eerste plaats als regelovertreding. Daar
maken ze doorgaans weinig woorden aan vuil. Verandering van het probleemgedrag staat
voorop, en daartoe zijn er sancties. Men wil het probleemgedrag zo snel mogelijk indijken en
staat niet stil bij de achterliggende context en wat voordien gebeurde. Praten is voor later.
Dat strikte reageren verantwoordt men tegen de achtergrond van de groep. Men wil
voorkomen dat andere jongeren nadeel ondervinden van de 'probleemjongeren'. Daarachter
schuilt een visie op de eigen organisatie. Men meent dat een dergelijk gedrag niet past in het
aanbod van de werking. Het imago van het internaat, de jeugdwerking enz. neemt daarbij een
belangrijke plaats in.
Nadruk op dialoog
Bij andere opvoeders ligt de nadruk niet zozeer op de correctie van het probleemgedrag, maar
eerder op de correctie van de gedrags- en probleemcontext, op de correctie van het probleem.
Hun reactie houdt rekening met de situatie en het individu. Men houdt rekening met de
aanleiding tot het gedrag en probeert ook met de oorzaak te werken. Terwijl de vorige groep
opvoeders vooral de bescherming van de groep op het oog heeft, gaat het bij deze begeleiders
vooral om de binding met het individu. Ze willen de dialoog met de jongere op gang houden
en voorkomen dat een jongere verder wegglijdt in zijn problemen.
Nergens kan men een extreme nadruk leggen op een van beide aspecten. Vaak gaan internaten
over tot een eerder groepsgerichte aanpak.
Factoren die bepalen waar jeugdwerkers en opvoeders hun grenzen leggen, zijn: de plaats
waar het probleemgedrag zich voordoet (binnen of buiten de werking), de ernst van het
probleemgedrag en wie er allemaal bij betrokken is. Er zijn ook duidelijke verschillen tussen
opvoeders onderling.
Het type jongeren waarmee men werkt, speelt daarbij een rol. In jeugdbewegingen en
internaten worden conflicten sneller als negatief en te vermijden groepselement beoordeeld
dan bij jeugdwerkers en opvoeders wier doelgroep veel probleemgedrag stelt. Ook het
mandaat dat de opvoeder krijgt van het beleid en de visie van dat beleid bepalen of men meer
of minder groepsgericht denkt.
Dilemma's
1 Beschouw ik probleemgedrag als een regelovertreding die om een sanctie vraagt, of zie ik
dat gedrag als een indicator van (andere) problemen en als sleutel om aan die problemen te
werken?
2 Kies ik voor een groepsgerichte grens en sluit ik de rangen om de groep te beschermen
tegen negatieve invloeden, of accepteer ik tot op zekere hoogte probleemgedrag, zodat een
dialoog met deze jongeren mogelijk blijft?
3 Beschouw ik het werken met het probleemgedrag als onderdeel van mijn opdracht ('daar

zijn we voor') of betekent het voor mij eerder gedrag dat niet in ons aanbod past?
2 Gezag vestigen
Indien men jongeren zo ver wil brengen dat ze de regels respecteren (omdat ze die voor een
stuk aanvaarden) of hen minder (of geen) probleemgedrag wil laten stellen, dan moet men niet
alleen de grenzen bewaken, maar dan is ook een vorm van aanvaard en gerespecteerd gezag
nodig. Elke opvoeder vraagt zich af hoe hij gezag kan verwerven.
Gezag door overwicht
Opvoeders willen méér dan grenzen afdwingen. Ze streven naar gezag ten aanzien van de
jongeren, en daarbij speelt respect een belangrijke rol. Sommigen bouwen hun gezag op basis
van 'aankunnen'. Ze kunnen de jongeren de baas, ze kennen de kneepjes van het vak. Ze gaan
kordaat de confrontatie met de jongeren aan. Bij sommigen gaat het werkelijk om fysiek
overwicht, anderen onderlijnen het belang van mentaal overwicht.
Gezag door vertrouwen
Anderen trachten hun gezag eerder uit de relatie met de jongeren te halen. Hun gezag steunt
op een vertrouwensrelatie. Dergelijk gezag wordt op verschillende manieren opgebouwd. In
de internaten wijst men op de huiselijke en warme sfeer, een sfeer waarin de jongeren zich
thuis voelen.
Bij de aanpak van probleemgedrag moet men afwegen tussen 'streng zijn' en werken aan de
relatie. Vereffeningssancties en herstelgedrag zorgen voor herstel van de band. Ook het
opmaken van een contract en het redeneren vanuit een ruiltheorie kan men op die manier
verstaan. De begeleider maakt in zijn reactie de jongere duidelijk dat er telkens twee partijen
in het conflict zijn en dat van beide kanten iets verwacht kan worden.
De hoofdmotivatie achter een dergelijk optreden van de begeleider is het verkrijgen van gezag
tegenover het individu in de groep.
Het vraagstuk van de gezagsopbouw is voor een aantal opvoeders een moeilijke keuze. Aan
beide keuzen zijn grenzen verbonden. Doorgaans treffen we in een instelling beide vormen
van gezag aan. We zien ook dat leiders die de nadruk op bindinggezag leggen, van tijd tot tijd
terugvallen op leidinggezag, terwijl begeleiders die vooral het 'aankunnen' van de jongeren
benadrukken, met sommige jongeren een diepere band opbouwen.
Ook hier wordt de begeleider geconfronteerd met een dilemma:
tracht ik greep op het probleem- en conflictgedrag te krijgen door overwicht, zodat ik het in
de groep haal en zodat ik ook in de groep gezag verwerf? Of tracht ik het probleem- en
conflictgedrag eerder te counteren door in te spelen en terug te vallen op de band die ik met
de jongere heb, en tracht ik dus eerder gezag tegenover die individuele jongere te krijgen?
Kies ik dus voor groepsgericht gezag dan wel voor individueel gezag?
3 Conflicten als werkpunt
Conflicten kan men opvatten als grensovertredingen die gestraft moeten worden, maar ook als
een moment in een leerproces, zowel voor het individu als voor de groep.

Sterker na een conflict
Een eerste groep opvoeders grijpt conflicten aan als vertrekpunt om de jongere te begeleiden.
Ze zien probleemgedrag als een indicator van andere problemen of als een sleutel om aan die
problemen te werken. Het helpt niet om een straf op te leggen zonder aan de grond van de
zaak te werken. Daarom koppelen ze aan de sanctie een gesprek. Deze begeleiders reageren
dus op de persoon achter het conflictgedrag en op de context, en dat doen ze uit bezorgdheid
voor de individuele jongere. Ze trachten het individu te versterken. Dat alles gebeurt met het
oog op het welbevinden van die jongere. De klemtoon ligt vaak op de wederzijdse
vertrouwensrelatie en op de ontwikkeling van een binding als vertrekpunt voor een
pedagogische actie. Vaak interpreteert men het probleemgedrag als een aanwijzing voor een
gebrek aan weerbaarheid, en tracht men de jongere communicatieve en sociale vaardigheden
bij te brengen. Soms wordt daarvoor externe hulp ingeschakeld.
Een tweede groep begeleiders legt de klemtoon niet zozeer op de versterking van het individu,
maar wil de jongeren als groep sterker maken en ontwikkelen. Conflicten grijpt men hier aan
om groepsbevorderend en groepsversterkend te werken.
Ook achter deze keuze schuilt een dilemma: kies ik voor de begeleiding van de individuele
jongere of concentreer ik mij op de groep, zelfs al betekent dit dat ik conflicterende
individuen uit de groep moet zetten.
Opvoeders in de internaten leggen meestal de nadruk op de groepsbegeleiding, en de
individuele begeleiding gebeurt er vaak met de groep in het achterhoofd.
Bij de grensbewaking hanteren de internaatsopvoeders over het algemeen een groepsgerichte
en strenge grensbewaking. Bij zware conflicten reageren ze vooral met overwichtsgezag.
Daarnaast speelt ook bindingsgezag een belangrijke rol. Daarbij gaat het vooral om de
binding in het licht van de goede relatie, van de goede groepssfeer, en minder met het oog op
hulpverlening of begeleiding. De nadruk ligt op groepsbegeleiding.
Jacky Van Dijck: "Het gaat om een evenwicht tussen de groepsopvoeding en de persoonlijke
begeleiding.Formeel vindt dat zijn neerslag in een internaatsrapport waarin de persoonlijke
evolutie verwoord wordt. Het is een functioneel communicatiemiddel voor ouders en leerling.
Om het overzicht te behouden en een gecoördineerde aanpak mogelijk te maken is een
logboek in roulatie. Daarin noteren we de gebeurtenissen van de dag. Voor sommige gasten
wordt er een zorgplan uitgewerkt. Dat kan een stappenplan zijn, of het kan 'contracten' en
externe begeleidingen bevatten. Maar belangrijker dan die formele uitwerking is de nadruk op
inzet in een sfeer van hartelijkheid en wederzijds respect."
Knelpunten
1 Onbegrip van de school
(Anoniem):"Een internaat heeft vele taken, maar wordt door de scholen nog vaak als
minderwaardig gezien. Ze vinden dat het lesgeven primeert en ze denken dat wij de leerlingen
alleen maar "te slapen moeten leggen".
We bevinden ons in een moeilijke positie. We staan namelijk tussen de school, het kind en de
ouders. De ouders denken dat de school de problemen oplost, en de school denkt dat het
internaat ze zal oplossen. Als taak van de school ziet men vooral het bijbrengen van leerstof.

Wij moeten niet alleen 's avonds de leerstof helpen verwerken, maar de jongeren ook nog in
de pas laten lopen, manieren leren en naar hen luisteren wanneer ze kampen met problemen."
2 Probleemjongeren
Volgens het onderzoek van Hermans e.a. worden internaten ook ingeschakeld als een
noodoplossing. Wegens het structurele tekort aan plaatsen in de voorzieningen voor
bijzondere jeugdzorg worden jongeren tijdelijk in een internaat geplaatst in afwachting dat er
een plaats vrijkomt.
Sommige internaten proberen een toeloop van probleemjongeren te voorkomen door niet alle
jongeren die zich aanbieden, op te nemen en/of voor die jongeren andere oplossingen te
zoeken.
Godfried Peeters: "Wij zijn geen therapeuten. We geven kinderen zoveel mogelijk kansen,
maar we moeten natuurlijk afwegen. Iemand kansen laten, is dat niet een andere jongere
kansen ontnemen? Wanneer we hier kinderen met zware problemen opnemen, dan bestaat het
gevaar dat we andere kinderen schaden, en dat wordt dus wel afgewogen. Onze capaciteit om
kinderen met problemen op te vangen is beperkt. We kunnen kinderen in begeleiding nemen,
maar niet in therapie
Wel hebben we meer dan vroeger kinderen die uit probleemgezinnen komen, maar die zelf
geen probleemkinderen zijn. Kinderen bijv. die een echtscheiding meemaakten, op zich
verschillen die kinderen niet van andere kinderen. Het is goed dat wij er zijn om hen op te
vangen, maar ze krijgen geen gespecialiseerde opvang.
De MPI's en de instellingen voor bijzondere jeugdzorg hebben wel de nodige therapeuten.
Wanneer wij kinderen met zware problemen gaan opnemen, dan gaan wij meer verkeerd dan
goed doen en dan zeg ik: men zit in andermans vijver te vissen."
Mevrouw Gebruers: "Er zitten inderdaad kinderen met problemen op de internaten, maar het
is niet zo dat de internaten vol zitten met probleemkinderen of dat elke interne wel wat aan de
hand heeft. Ik zie hier wel eens kinderen toekomen waar de ouders geen problemen
vermelden, maar waar je nadien merkt dat die er wel zijn. Als het over echt ernstige
problemen gaat, die een heel vakkundige aanpak vergen, dan gebeurt het wel dat het internaat
zegt: dat is niets voor ons. Want die groep moet kunnen functioneren, en een groep internen
waar echt ernstige gedragsproblemen voorkomen, dat functioneert niet. Daar hebben we ook
geen personeel voor.
We hebben hier wel heel wat kinderen die problemen hebben met hun studieloopbaan.
Daarvoor heb je een ander soort van begeleiding, en daar zijn wij voor. Wij proberen ook wel
andere problemen te begeleiden, en het gebeurt ook dat we advies geven waar die kinderen
beter terechtkunnen."
Andere internaten nemen elke kandidaat-interne op en signaleren welke problemen dat met
zich meebrengt.
(Anoniem) "Er zijn ook kinderen met suïcidegedachten en depressieve gevoelens. Kinderen
kunnen hard zijn voor elkaar en elkaar bijvoorbeeld pesten. Opgroeiende kinderen worden
soms al gekraakt van kleinsaf aan.
Het zou goed zijn dat we een groene opvoeder zouden krijgen voor bijvoorbeeld leerlingen

met leesproblemen of voor leerlingen waar er thuis problemen zijn; zoals er in de scholen
leerlingenbegeleiding is. Daar hebben ze nu in Brussel nog geen oren naar, hopelijk zal die
mogelijkheid er in de toekomst wel doorkomen. We hebben zelf geen pedagogische adviseur.
We vragen daarom ook extra ondersteuning.
Het hele probleem komt neer op een gebrek aan omkadering om met specifieke problemen
om te gaan. We hebben kinderen uit de bijzondere jeugdzorg en geplaatste kinderen. In het
weekend gaan de jeugdzorgkinderen terug naar huis. De kinderen die door de jeugdrechter
geplaatst werden, moeten in het weekend wel naar tehuizen; maar die zitten vol. Daarom
bemiddelt de sociale dienst met een van de twee ouders om die kinderen in het weekend op te
vangen.
De grotere gaan naar Mol, maar ook Mol zit vol. Dat wordt in de toekomst een groot
probleem. Ook wij zouden deze kinderen kunnen opvangen in het weekend, maar dat zal
uiteraard geld kosten. Vandaar dat het noodzakelijk is dat de Diensten voor sociale zaken, de
Welzijnsminister en onze Onderwijsminister eens samen rond de tafel gaan zitten om die
problemen te bespreken.
Momenteel krijgen we goede steun van het CLB. We hebben daar een zeer goede band, maar
ook die mensen zijn onderbemand. We hebben momenteel een hoogbegaafde jongen van 10
jaar, met een IQ 158, maar hij kan niet lezen of schrijven. Wat doen we met deze jongen? Met
zulke vragen nemen we contact op met het CLB, maar dat is slechts één probleem van de 83
leerlingen die hier rondlopen.
Momenteel hebben we 10 leerlingen die speciale begeleiding nodig hebben, maar aangezien
we weinig personeel hebben en daardoor ook weinig mogelijkheden tot bijscholing, zitten we
vast.
Wat we alvast doen, en dat helpt, is gewoon luisteren naar de kinderen en naar hun
problemen. We praten daar dan onderling over en met de ouders en proberen op die manier
een regeling te treffen. Meer kunnen we echt niet."
3 De financiering
Vanaf 1 september 1999 betaalt de overheid zowel in de gesubsidieerde als in de
gemeenschapsinternaten een beheerder per erkend internaat van ten minste 30 internen uit het
basis- en secundair onderwijs.
Bij de financiering van de opvoeders bestaan er grote verschillen tussen de
gemeenschapsinternaten en de gesubsidieerde internaten. In elk gemeenschapsinternaat is er
minstens één opvoeder, plus telkens een opvoeder per schijf van 21 internen. Voor het
schooljaar 1998-1999 betekende dat een opvoeder per 13 leerlingen.
In de gesubsidieerde internaten bestaat dat systeem niet. Die internaten moeten hun opvoeders
dus een bediendestatuut aanbieden en hen betalen met de werkingsmiddelen, de kostgelden
en/of andere inkomstenbronnen. In de praktijk betekent dat een verschil van bruto 10 % loon.
In de internaten van het VGO trof men 1 opvoeder per 23 leerlingen aan. Vrije internaten
moeten dus op zoek gaan naar bijkomende inkomsten.
Jacky Van Dijck: "De orde (Don Bosco) springt financieel bij, omdat we geloven dat een
internaat voor vele jongeren een meerwaarde biedt."

Godfried Peeters: "Minister Vanderpoorten heeft een studie over de objectiveerbare
verschillen laten uitvoeren en beloofd de lat gelijk te leggen. Die studie toonde aan dat de
omkadering in het vrije net veel geringer is dan in het gemeenschapsonderwijs. Wat heeft men
daaraan gedaan? Waar vroeger vanaf 50 internen een beheerder gesubsidieerd werd, gebeurt
dat nu vanaf 30; er zijn dus meer beheerders, maar onze opvoeders worden nog altijd niet
betaald door de staat, en hun loon ligt tien procent lager dan bij hun collega's in het GO.
Ondertussen zijn er geen paters en zusters meer die gratis werken, en hebben een aantal
internaten hun deuren gesloten. Grote ordes kunnen een internaat sponsoren, maar wij zitten
hier met een orde die nog drie of vier paters telt, en die komen zelf tekort. Zonder bijkomende
financiële steun is het zeer moeilijk om een internaat aan het draaien te houden."
Maar ook in de internaten van het GO ziet men problemen met de omkadering. Vooral wie
veel leerlingen met ernstige problemen opvangt, is geneigd de vergelijking te maken met de
tehuizen voor bijzondere jeugdzorg.
(Anoniem) "Veel van onze kinderen komen uit eenoudergezinnen en heel wat kinderen
vertonen gedragsproblemen. Dan is één opvoeder voor 21 leerlingen wel zeer weinig. Heeft
men bovendien 40 of 41 leerlingen en geen 42, dan is de kloof veel te groot om een extra
opvoeder te krijgen. In de tehuizen krijgt men per 15 leerlingen een opvoeder.
Opvoeders werken nu 36 uren in het totaal, maar als je weet dat één nachtprestatie slechts
voor 3 uren telt, dan merk je hoeveel uren ze in werkelijkheid presteren. Ook doen de
opvoeders hier gratis een beurtregeling op zondagavond. Wanneer we al die uren optellen,
zitten we aan meer dan 50 uren per week. Daarnaast zijn er nog allerhande vergaderingen en
de oudercontacten in de scholen."
Ook voor de verdeling van de publieke werkingsmiddelen zijn er verschillende systemen voor
het GO en het gesubsidieerd onderwijs. Dat had tot gevolg dat de laatste jaren - vooral vrije -
internaten de deur sloten.
Godfried Peeters: "Een aantal internaten gingen dicht omdat ze niet meer rendabel waren. Er
waren ook infrastructuuraanpassingen nodig, bijv. omdat de normen qua brandveiligheid veel
hoger werden. Daarvoor had men niet de nodige financiële middelen, en men deed dan maar
de deur dicht."
Om dat verschil in subsidiëring te compenseren werd vanaf 1999 in de begroting een som van
80 miljoen frank ingeschreven (met jaarlijkse indexatie) een voorlopige tegemoetkoming. Die
som wordt verdeeld over de internaten volgens het aantal internen die een studietoelage
krijgen. Een stap in de goede richting, maar internaten met veel leerlingen uit het
basisonderwijs vallen bij deze regeling uit de boot. Ook de berekeningswijze valt bij de
internaatbeheerders niet in goede aarde.
Godfried Peeters: "De 80 miljoen worden verdeeld over de internen die een studietoelage
krijgen. Hoe die verdeling gebeurt is voor ons ondoorzichtig. Het ene jaar kun je 500 000
extra krijgen, maar het volgende jaar heb je niets. Daar kun je je dus niet op baseren om de
uitgaven te plannen. Men zegt ook niet welke internen dat krijgen. De som waarop je recht
hebt is dus onvoorspelbaar. Iedereen is het ermee eens, dat die verdeelsleutel nergens op slaat.
Uiteindelijk is die maatregel een lapmiddel. Wat we nodig hebben, dat is de omkadering van
de opvoeders door de staat."

Omdat de vrije internaten genoodzaakt zijn een deel van hun werkingsmiddelen te gebruiken
voor de bezoldiging van hun opvoedend personeel, zijn ze ook verplicht hogere kostgelden te
vragen.
De opleiding internaatwerking
Bij de opvoeders in de internaten treffen we zowel mensen aan met getuigschrift secundair
onderwijs als afgestudeerden met een diploma uit het hoger onderwijs (graduaat
orthopedagogie, lerarenopleiding).
Voor internaatopvoeders bestaat er ook een specifieke opleiding 'internaatwerking', namelijk
een zevende specialisatiejaar TSO.
Dat kun je volgen in de volgende scholen:
- Kardinaal van Roey-Instituut, Mgr. Donchelei 7 2290 Vorselaar
- Koninklijk Technisch Atheneum Vesaliusinstituut Oostende, Leffingestraat 1 8400
Oostende
- Margareta-Maria-Instituut, Handzamestraat 18 8610 Kortemark
Mevrouw Gebruers is internaatbeheerder in het Kardinaal van Roey-Instituut in Vorselaar en
ze geeft les aan de toekomstige internaatwerkers.
Welke leerlingen kiezen voor het specialisatiejaar 'internaatwerking'?
Het specialisatiejaar is op de eerste plaats toegankelijk voor leerlingen uit de
overeenstemmende richtingen uit de derde graad TSO. De leerlingen komen dus vooral uit
studierichtingen zoals bijv. bijzondere jeugdzorg, sociale en technische wetenschappen,
gezondheids- en welzijnswetenschappen .
Leerlingen die uit een niet-overeenstemmende richting komen kunnen worden toegelaten,
wanneer ze een jaar hoger onderwijs gevolgd hebben in bijv. de lerarenopleiding, de opleiding
voor maatschappelijk werker of orthopedagogie. Ze hoeven niet geslaagd te zijn in dat eerste
jaar. Voor hen moeten we een afwijking vragen.
Dat is een opleiding op TSO-niveau; er moet dus ook ernstig gestudeerd worden?
Naast de praktijkvakken is er ook een serieus pakket algemene en technische vakken. Het
pakket van pedagogie bijv. is redelijk zwaar; ze moeten daar toch wel wat voor studeren Voor
leerlingen die uit een beroepsafdeling komen, verzorging bijv., is dat soms een probleem. Ze
hebben daarvoor extra ondersteuning nodig, waar de school ook voor zorgt.
Wat verwacht u van hen nog meer, behalve studeren?
Het belangrijkste is, dat ze sociaal ingesteld zijn en dat ze wat communicatievaardig zijn. Het
is ook heel goed dat ze ervaring in jeugdbeweging of vakantiekampen hebben opgedaan; die
leerlingen hebben natuurlijk een stapje voor. In het internaat moeten ze met redelijk grote
groepen werken. Je moet dat ook durven. Ook daarin moeten we onze leerlingen soms extra
ondersteunen wanneer ze dat niet gewoon zijn. Een achttienjarige die net uit het SO komt

zonder dergelijke ervaring, heeft daarmee in het begin vaak wel problemen.
Zijn er dingen waar mensen op afknappen, die ze niet verwacht hadden toen ze aan de
opleiding begonnen?
Ja, dat gebeurt. De structuur van een internaat vraagt toch wel wat regelmaat. Je moet zorgen
dat wat je zegt ook gebeurt, op studiemomenten bijvoorbeeld. Je moet dan voldoende tucht
hebben om dat studieklimaat te verwezenlijken, zeker als je grotere groepen hebt. En daar
knappen mensen op af.
Er zijn ook mensen die de algemene vakken een beetje onderschatten.
Een groot deel van het jaar zijn de leerlingen op stage?
Ze lopen acht weken stage buiten huis, dus in een ander internaat dan het onze. Die acht
weken draaien ze echt mee in dat internaat, waar ze helemaal in het rooster opgenomen
worden; op het einde van die acht weken moeten ze in staat zijn om alleen een groep te
dragen.
Op die stage worden ze voorbereid door de praktijkoefeningen gedurende heel het schooljaar.
Hoeveel leerlingen studeren hier jaarlijks af?
Een klas bestaat voor ons uit zo'n 15 leerlingen. Dat is geen echte norm, maar we moeten
voorzien in voldoende mogelijkheid tot stagepraktijk in ons eigen internaat. De opleiding
duurt ook slechts een jaar. We hebben leerlingen die echt helemaal van nul beginnen wanneer
ze hier aankomen. Op het einde van het schooljaar moeten ze het vak beheersen. Dat vraagt
dus een intensieve stagebegeleiding.
Waar zijn de afgestudeerden aan het werk?
Behalve in de internaten komen ze terecht op alle plaatsen die je maar kunt bedenken waar
kinderen buitenschools opgevangen worden. Denk aan de kinderopvang, maar ook in allerlei
instellingen, kinderdagverblijven, de residentiele jeugdzorg, de bijzondere jeugdzorg enz.
Houden ze het werken in het internaat lang vol?
Dat hangt af van hun motivatie. Als je daarvoor geboren bent - en sommige mensen zijn dat -
dan houd je dat lang vol. Ik heb hier in het internaat mensen die meer dan twintig jaar in
dienst zijn, en er zijn er andere die het een of twee jaar doen en het dan voor bekeken houden.
Niet zozeer het werk op zich is zwaar, maar wel het blijven inslapen, en dat gecombineerd
met hun gezinssituatie. Wanneer ze afstuderen is dat nog geen probleem, ook al hebben ze een
vaste relatie, maar als ze dan een gezin willen stichten, dan wordt dat natuurlijk moeilijker. Ik
probeer dan oplossingen aan te bieden door twee nachten te laten inslapen, dan houdt men het
wel langer vol. Het hangt er dus ook van af hoe je dat als verantwoordelijke invult, denk ik.
Ik waarschuw hen ook wanneer ze zich komen inschrijven: houd daar rekening mee, dat is
heel eigen aan deze job.
Van vondelingenschuif tot conservatorium: tussen levenskans en internering
De onzekere middeleeuwen dwongen vele mensen ertoe hun kinderen te vondeling te leggen.
De betere overlevingskansen waren voor de vondelingen aan de kloosterpoort. In
overeenstemming met de christelijke deugden werd de kleine medemens opgenomen in de

leefgemeenschap, wat niet alleen menslievend was, maar ook een betere plaats in de hemel
betekende.
Voor het klooster als economische entiteit was die vorm van groei ook welkom. Meer mensen
betekende meer middelen en uiteindelijk: meer macht.
Een arduinen nis in de oude seminariemuur bij de Sint-Baafskathedraal in Gent getuigt nog
van de zorg voor de opvang van deze vondelingen. In die nis konden de moeders hun
Mozeskes deponeren.
Voor het kind vormde dat de start van een loopbaan in dienst van het klooster en in het
godsdienstige leven. De muren van deze kloosters sloten af van buiten naar binnen en
omgekeerd.
Wie daar opgroeide was binnen, was in (de) orde. De kinderen werden opgevoed tot devotie
en hun gezang vrolijkte de talrijke misoffers op. In die primaire vorm van internaat - tussen
levenskans en internering - ontstond een folie die tot in de twintigste eeuw stand hield.
De betere koorknapen wachtte castratie om hun breekbaar stemgeluid te conserveren.
Ontmand behielden ze hun kinderlijke stem.
De vroegste betekenis van 'conservatorium' - bewaarplaats voor vondelingen - waar zo
wonderlijk gezongen werd, evolueerde naar zang-/muziekacademie.
De huidige jonge tenoortjes hoeven niet langer verstoken te blijven van hun mannelijke
hormonen. Door oefening komen zij eveneens tot engelachtig, geslachtsoverstijgend gezang.
Ook de internen van vandaag mogen ten volle de turbulenties van hun hormonen beleven. Ze
kunnen bijkomend naar het conservatorium gaan.
Zowel het loflied als de klaagzang over internaten kan nu in alle toonaarden gezongen
worden.
Roger Conings
Bronnen
Deloitte & Touche Eindrapport 11 juli 2001
www.ond.vlaanderen.be/berichten/artikels/ objectiveerbareverschillen.htm
Hermans G., Van Assche V. en Lauwers J., Internaten: plaatsvervangend of aanvullend?
Rapport over de derde fase (1999 - 2000) van het onderzoeksproject 'Zorg en
Maatschappelijke integratie'. UIA, departement Politieke en Sociale wetenschappen.
Hermans G., Van Assche V. en Lauwers J., Omgaan met grenzen: reflecties van jeugdwerkers
en opvoeders. Rapport over de vierde fase (1999 - 2000) van het onderzoeksproject 'Zorg en
Maatschappelijke integratie'. UIA, departement Politieke en Sociale wetenschappen.
Vercruysse M., Hedebouw G., De Bock S. e.a. Doorlichting van de Katholieke internaten in
Vlaanderen. Feiten, belevingen en knelpunten. Leuven - Kortrijk, KU Leuven - IPSOC, 1990.