Altijd stroom voorhanden - boerentaal.nl

36
Door verdergaandeautomatisering
stijgt de behoefte
aan een
noodstroomaggregaat
op
rundvee- en
varkensbedrijven.
FOTO:
MICHEL ZOETER
BOERDERIJ 98 — no. 18 (29 januari 2013)

mechanisatie
Altijd stroom
voorhanden
Minder schade door aggregaat
Stroomuitval leidt snel tot schade door uitval van
ventilatie en melkrobots. Noodstroomaggregaten
rukken daarom op. Vermogen varieert, prijs dus ook.
DOOR de verdergaande automatisering op bedrijven
worden boeren steeds afhankelijker
van stroom. In de intensieve veehouderij is
het gros van de stallen uitgerust met mechanische
ventilatie. Als deze uitvalt, is er meteen geen
luchtverversing meer. Dat kan uiteindelijk leiden tot
verstikking van dieren.
Buiten het feit dat varkenshouders geen vee willen
verliezen door ventilatieuitval is het bedrijfseconomisch
belangrijk om schade door verstikking te
voorkomen. Verstikkingsschade is alleen verzekerbaar
als op het bedrijf een deugdelijke noodstroomvoorziening
aanwezig is. Deze is vaak vanuit de productschapsregelingen
rond dierenwelzijn al vereist.
Op melkveebedrijven kan het niet kunnen melken
van koeien tot problemen leiden als er meer dan
drie uur geen stroom is. Op akkerbouwbedrijven is
door goed geïsoleerde bewaarschuren de nood bij
stroomuitval minder hoog.
Ruime keuze in noodstroomaggregaten
Het direct kunnen opvangen van stroomuitval met
een aggregaat is in de intensieve veehouderij door
het wegvallen van ventilatie het meest urgent. Bij
natuurlijk geventileerde melkvee-, vleesvee- en kalverstallen
speelt dat geen rol. Akkerbouwers gebruiken
nauwelijks aggregaten, ze hebben meer tijd om
noodstroom te regelen als stroomuitval lang duurt.
Noodstroomaggregaten varieren van 2 tot 2.500
kVA (kilovoltampère), afhankelijk van het benodigde
vermogen. In de landbouw begint het vaak bij
een 22 kVA trekkeraangedreven aggregaat en loopt
dat door tot een volautomatisch dieselaggregaat van
250 kVA. “Door de bouw van grotere stallen neemt
de benodigde ventilatiecapaciteit verder toe. Daardoor
verkopen we de laatste jaren ook al volautomaten
van 500 kVA aan varkens- en pluimveehouders”,
zegt sales manager Daan Preijde van Abato Motoren,
één van de leveranciers van aggregaten.
Een noodstroomaggregaat, ofwel generatorset,
bestaat uit een (diesel)motor gekoppeld aan een generator.
Wanneer de dieselmotor draait, levert de
generator elektriciteit. De werking is vergelijkbaar
met die van een fietsdynamo. In plaats van een vaste
dieselmotor op het aggregaat kunnen boeren de
dieselmotor van een trekker gebruiken, zogenoemde
aftakas- of trekkeraangedreven generatoren.
Een zelfstandig draaiend noodstroomaggregaat
met een eigen dieselmotor is handbediend of volautomatisch.
Bij de handbediende uitvoering moet de
boer het aggregaat bij stroomuitval met de hand
starten. Ook moet hij dan de omzetschakelaar of
driestandenschakelaar (zie kader: Capaciteit en aanpassing
meterkast, pag. 41) met de hand omschakelen.
Deze zorgt dat de stroom van het aggregaat
naar de gebruikers gaat. Het is ook mogelijk om kabels
te leggen naar de gebruikers.
Een volautomatisch noodstroomaggregaat start
bij stroomuitval automatisch, waarbij de omkeerschakelaar
ook automatisch van het net naar het aggregaat
schakelt. Dan is vrijwel direct weer stroom
voor gebruik aanwezig. Volautomatische aggre-
→
37

38
Een automatisch werkend
150 kVA-dieselaggregaat. FOTO:
RONALD HISSINK
mechanisatie
gaten staan bijna altijd vast opgesteld, terwijl een
handbediend aggregaat of een trekkeraggregaat
ook mobiel kan zijn. De nieuwste generatoren zijn
borstelloos (geen koolborstels). Bovendien zijn ze
uitgerust met automatische voltageregeling, waardoor
ze minder storingsgevoelig zijn.
Dieselaggregaten op varkensbedrijven
In de IKB-reglementen staat dat varkenshouders
voldoende voorzieningen moeten treffen om te garanderen
dat er geen levensbedreigende situatie
voor de dieren ontstaat. Omdat nagenoeg alle varkenshouders
aan een IKB-systeem deelnemen, moeten
ze dus werken met brandblussers, alarminstallaties
op mechanische ventilatiesystemen, noodluiken
en -deuren of aggregaten. “Bij controles letten de inspecteurs
op bedrijven met mechanisch geventileerde
stallen er op of bij stroomuitval voldoende ventilatie
mogelijk is door het openzetten van deuren en
ramen”, vertelt Freddy van der Sar, secretaris van
IKB Varken. “Bij oudere varkensstallen is dat vaak
geen probleem. Bij stallen met luchtwassers is de
mogelijkheid van natuurlijke trek er vaak niet. In
dat geval moet op het bedrijf een noodstroomvoorziening
aanwezig zijn.” Vaak zijn dat handbediende
of automatische dieselaggregaten, maar ook grotere
trekkeraggregaten zijn bruikbaar.
Voor kleine stallen kunnen varkenshouders een
trekkeraggregaat van 85 tot en met 125 kVA gebruiken.
De meeste varkenshouders met grotere stallen
De meeste leveranciers zijn actief in zowel verkoop als verhuur van aggregaten.
kiezen voor een dieselaggregaat met eigen motor.
Voor grotere stallen is een aggregaat met meer capaciteit
nodig – 100 tot 150 kVA – voor ventilatie en
automatische voersystemen. Er is keuze tussen een
handmatig te starten of automatisch startend aggregaat.
Varkenshouders met bedrijven op afstand kiezen
vaak voor automatisch startende aggregaten.
Om de betrouwbaarheid van het aggregaat te tes-
25 leveranciers beheersen de aggregatenmarkt
overzicht leveranciers van aggregaten (verkoop en/of verhuur)
leverancier/verhuurder plaats internet telefoon
B&N Motoren Twello www.bnmotoren.nl 0571-27 68 00
JCB-aggregaten1 Twello www.jcb-aggregaten.nl 0571-27 68 00
Mecc Alte1 Rotterdam www.mecc-alte.nl 010-419 65 30
Abato Motoren (geen verhuur) Loon op Zand www.abato.nl 0416-36 21 37
Bredenoord Apeldoorn www.bredenoord.nl 055-301 85 01
Kemper en Van Twist Diesel Dordrecht www.kvt.nl 078-632 66 00
Wilson2 Dordrecht www.fgwilson.com 078-632 66 00
Klimarent (verhuur) zeven locaties www.klimarent.eu 0800-554 62 37
De Wit Aggregaten Oudewater www.dewitaggregaten.nl 0348-56 14 71
Voet Verhuur Beesd www.voetverhuur.nl 0345-68 40 00
Haarhuis Generatoren Agelo (Ootmarsum) www.haarhuis-generatoren.nl 0541-29 29 70
Venneman Aggregaten Elsendorp www.venneman-ca.nl 0492-35 14 83
Alons BV Tweede Exloërmond www.alonsbv.nl 0599-67 15 70
Loxam Power (verhuur) Heerhugowaard www.loxam-power.nl 088-570 23 90
Genpower Aggregaten Groot-Ammers www.genpower.nl 0184-60 19 90
GenNed Stadskanaal www.generatorennederland.nl 0599-65 84 03
Koppert Power De Lier www.koppertpower.nl 0174-51 10 65
Michelbrink Elektro Esbeek www.michelbrinkelektro.nl 013-509 13 81
De Potter Aggregaten Gameren (Zaltbommel) www.depotter-aggregaten.nl 0418-56 29 74
Gentec Energy Joure www.gentec.nl 058-288 39 44
Prins Motoren Maasdijk www.prinsmaasdijk.nl 0174-51 60 11
Jelmer Valk Aggregaten Groningen www.jelmervalk.nl 050-318 03 21
Barth Aggregaten ’s-Gravendeel www.barthaggregaten.nl 078-673 37 99
Marcel Treur Mijdrecht www.aggregaten-verhuur.nl 06-534 411 54
Bostools IJsselmuiden www.bostools.nl 038-333 83 94
1) 2) exclusief geleverd door B&N Motoren; exclusief geleverd door Kemper & Van Twist Diesel
BOERDERIJ 98 — no. 18 (29 januari 2013)

ten, draaien automaten elke maand uit zichzelf tien
minuten onbelast. “Ook testen we aggregaten in de
zomer af en toe met 100 procentbelasting om te
kunnen beoordelen of het elektrische vermogen en
de koeling toereikend zijn”, zegt Preijde. “Op onze
dieselaggregaten gaat een rode alarmlamp branden
bij storingen en een groene ter controle van de accuspanning.
Onjuiste accuspanning is storingsoorzaak
nummer één.” Tegenwoordig is dit alarmlampsysteem
vaak aangesloten op de telefoonkiezer. De varkenshouder
krijgt een sms-bericht met de storingsmelding.
Dan kan hij direct actie ondernemen om
de storing te (laten) verhelpen.
Vaak trekkeraggregaten bij melkvee
Melkveehouders kiezen vaak voor een trekkeraggregaat
omdat dat goedkoper is dan een dieselaggregaat
en toch voldoende capaciteit heeft om de nodige
processen op een melkveebedrijf te laten draaien.
Een stroomstoring op een melkveebedrijf kan een
flinke impact hebben, vooral omdat de koeien niet
meer worden gemolken. Dat geldt voor het uitvallen
van melkrobots, en ook voor conventionele melkstallen.
“Bij melkrobots is één uur uitval niet zo’n
probleem”, zegt André de Leeuw, solution manager
VMS & Herd Navigator van DeLaval. “Maar als het
een paar uur gaat duren, kan het veel melk kosten.
Zeker bij hoogproductieve koeien en een hoge bezetting
op een melkrobot. ”
Als koeien uit hun melkritme zijn, geeft dat problemen
met de uiergezondheid en te hoge celgetallen.
Dat kost melk en het verhoogt de diergezondheidskosten.
Ook de koeling van de melktank valt
uit. Als dat lang duurt, kan dat bij zomerse temperaturen
tot melkbederf leiden. Bij een lage melkproductie
per koe en een lage bezetting van de robot
kunnen koeien een stroomuitval van drie à vier uur
nog wel overbruggen. Bij bedrijven met conventionele
melkstallen is een stroomstoring vlak voor of
tijdens het melken overigens ook vervelend en moet
uitstel van het melken evengoed niet te lang duren.
BOERDERIJ 98 — no. 18 (29 januari 2013)
Het schrikbeeld
van elke
veehouder is
dat de dieren
verstikken
door het wegvallen
van
stroom. Een
aggregaat kan
die zorg wegnemen.
FOTO:
GUUS VAN LIER
‘Uitval melkrobots is een te groot risico’
“Ik moet er niet aan denken
dat de stroom één of
twee dagen uitvalt op ons
bedrijf”, zegt melkveehouder
Anton IJsseldijk.
Hij liet in 2010 een nieuwe
ligboxenstal bouwen
waarin veel automatisering
is doorgevoerd. In
zijn nieuwe stal staan
twee melkrobots, een
voerrobot en kalverdrinkautomaat.
“Ze draaien allemaal
op stroom, dus als
die uitvalt, zijn de problemen
groot en heb je meteen
veel extra werk”, vertelt
IJsseldijk.
Bij stroomuitval kan de
veehouder het voeren opvangen
met trekker en
voerwagen. Ook kan hij
aan de kalveren handmatig
melk verstrekken. Het
uitvallen van de melkrobots
ziet hij als een groter
probleem. “Als de stroom
uren weg is en het interval
tussen de melkingen
erg groot wordt, raken de
koeien compleet van de
rit. Dat zou ons veel melk
gaan kosten en veel problemen
geven met uiergezondheid
en te hoge
celgetallen. Na twee dagen
niet melken, zou ik
sommige koeien zelfs
moeten afvoeren.”
Bij het testen van de
nieuwe melkrobots in juni
2010 viel de stroom al
eens uit. Het duurde een
paar uur voordat alles
weer draaide. Het probleem
is toen tijdelijk opgelost
met een aggregaat.
“Dat maakte mij ervan
bewust dat ik zo’n
apparaat moest aanschaffen
om stroomuitval
in de toekomst zelf te
kunnen opvangen.”
Nieuw aggregaat
Hij kocht een Brinkmann
& Niemeijer trekkergedreven
aggregaat van 75
kVA voor €3.200. Tijdens
de nieuwbouw plaatsten
de installateurs direct een
driewegschakelaar in de
meterkast.
In Nederland is het risico op stroomuitval niet zo
groot. Echter, Haaksbergen (Ov.) zat in november
2005 een weekend zonder stroom, mede door een
tekort aan noodaggregaten. En in december 2007
vloog een Apache-helikopter bij Hurwenen (Gld.)
tegen een hoogspanningsmast. Voor melkveehouders
zonder aggregaat duurde het lang voordat ze
weer konden melken. Dat is slecht voor de koegezondheid
en voor de portemonnee, en ook voor de
melkkwaliteit. De aanschaf van een noodaggregaat
is dan een relatief goedkope verzekering die veel
schade kan voorkomen. Net zoals het vanuit IKB is
geregeld, zou de zuivelsector met haar kwaliteitssystemen
een aggregaat op melkveebedrijven kunnen
verplichten.
“Als veehouders een nieuwe stal bouwen of →
IJsseldijk vindt het aggregaat
een prima verzekering
voor stroomuitval.
“Als je eenmaal een aggregaat
hebt, kan het jaren
mee. Hij maakt weinig
draaiuren en er kan weinig
aan kapot.”
De kosten van een
noodstroomvoorziening
zijn relatief laag en staan
niet in verhouding tot de
schade die ontstaat als
melkrobots te lang niet
functioneren. “Dan zijn
we veel verder van huis
met een veel hogere kostenpost
dan die van een
aggregaat. Bijkomend
voordeel is dat het aggregaat
bij stroomuitval ook
zorgt dat ons kinderdagverblijf
blijft draaien.”
PROFIEL
Naam: Anton IJsseldijk (47). Plaats: Steenderen (Gld.).
Bedrijf: maatschap met vrouw Alieke (40), 110 melkkoeien,
90 jongveedieren, 825.000 kg quotum, rjg 10.500
kg melk/koe, 4,35 % vet, 3,55 % eiwit. FOTO: MICHEL ZOETER
39

40
Door de informatie op de display
en de groene lampjes ziet
de veehouder dat het automatische
aggregaat goed functioneert.
FOTO: RONALD HISSINK
“Als je volgens IKB-regels
dan toch een aggregaat
moet hebben,
koop dan meteen een
apparaat met voldoende
capaciteit”, zegt
Jan van den Berg.
Vanwege verdubbeling
van de varkensstal in
2005 was veel meer
vermogen nodig voor
de ventilatie. Daarom
verving Van den Berg
op zijn locatie in Zwolle
al eens een kleiner
type aggregaat door
een groter. Abato Motoren
becijferde hoeveel
capaciteit extra
nodig was. “De uiteindelijk
geplaatste 150
kVA is meer dan we
nodig hebben. Ik heb
graag voldoende capaciteit,
zodat de motor
mechanisatie
een bestaande stal renoveren en de stroomvoorziening
toch aanpassen, is het nuttig meteen te zorgen
voor een omkeerschakelaar in de meterkast”, stelt
Jan-Willem Bilderbeek van Verheij in Toldijk. Hij levert
vooral aan melkveehouders veel trekkergedreven
aggregaten en stelt deze in bedrijf. “We verkopen
meer trekkeraggregaten aan melkveehouders,
zeker als ze met robots melken en ook nog een automatisch
voersysteem hebben. Ze hebben dan wel
een aggregaat nodig met automatische voltageregeling
om de gevoelige elektronica in computers te beschermen”,
stelt hij.
Een trekkeraggregaat van 30 à 40 kVA is in de
meeste situaties voldoende en kost circa €3.200.
Voor een groter aggregaat is een grotere trekker nodig.
Als richtlijn geldt minimaal: 33 kW (45 pk) bij
22 kVA, 58 kW (80 pk) bij 42 kVA, 84 kW (115 pk)
bij 62 kVA, 114 kW (155 pk) bij 85 kVA, 134 kW (183
pk) bij 100 kVA en 169 kW (230 pk) bij 125 kVA.
Preijde merkt dat kalver- en melkveehouders die
meer processen automatiseren, zich meer oriënteren
op automatisch startende aggregaten met een
elektronische toerenregeling. “Want deze zorgt voor
een constante frequentie. De dieselaggregaten zijn
wel drie tot vier keer duurder dan een trekkeraggregaat,
maar veel veiliger voor de elektronica van ventilatiesystemen,
melk- en voerrobots.”
Als bij een trekkeraggregaat te veel gas wordt gegeven
en het toerental omhoog gaat, stijgt de frequentie.
Boven 54 Hertz is er risico op schade. Ook
bij een te lage frequentie, een overbelaste trekker, is
‘Koop een aggregaat met voldoende capaciteit’
niet op vol vermogen
hoeft te draaien”, zegt
de varkenshouder.
In 2010 was een
nieuwe vleesvarkensstal
in Broekland klaar.
Op deze locatie werd
ook een Abato-aggregaat
geplaatst. Naast
de ventilatie houdt dat
bij stroomuitval ook de
computergestuurde
droogvoerinstallatie
aan de gang.
In 2011 kocht de
maatschap een zeugenbedrijf
in Nieuweroord.
Daar stond al
PROFIEL
Naam: Jan
van den Berg
(43). Plaats:
Broekland
(Ov.). Bedrijf: in
maatschap met
vrouw Jacqueline
(41), 1.700
zeugen en 7.000
vleesvarkens
(Star-concept)
op drie locaties.
FOTO: RONALD HIS-
SINK
er kans op schade omdat elektrische stromen toenemen
en apparatuur kan doorbranden.
Noodstroom bij vleeskalveren
De regels voor vleeskalveren lijken veel op die van
de IKB-regelingen voor varkens als het om noodstroom
gaat. De regeling IKB Vleeskalveren schrijft
voor: ‘Bij volledig mechanische ventilatie en afwe-
een aggregaat.
Twee uur storing
Om zeker te weten dat
alle aggregaten goed
blijven werken, starten
ze elke maand automatisch
op en draaien
ze een halfuur. “De
stroom valt nog wel
eens weg. Soms duurt
dat even, maar twee
jaar terug duurde de
storing twee uur. In de
buurt was een hoofdkabel
kapotgetrokken”,
vertelt Van den Bergs
bedrijfsleider Arjan
Besten. “De voerinstallaties,
ventilatie en
luchtwassers, ze werken
allemaal op
stroom. De huidige
dichte stallen met
luchtwassers hebben
geen natuurlijke trek,
bij uitval van de ventilatie
zijn de stallen snel
benauwd, zeker bij
warm weer”, weet hij.
De noodstroomaggregaten
nemen het
vrijwel direct over als
de stroom wegvalt.
“De lampen knipperen
even en dan draait de
boel verder op het aggregaat.”
Van den Bergs
grootste aggregaat van
150 kVA kostte
€15.000. “Het is een
behoorlijke investering,
maar het is nodig en
verplicht. Als een aggregaat
niet op vol vermogen
hoeft te draaien,
is het risico op
oververhitting en storingen
kleiner en gaat
het aggregaat ook langer
mee.”
BOERDERIJ 98 — no. 18 (29 januari 2013)

zigheid van de mogelijkheid tot natuurlijke ventilatie
is er een noodstroomaggregaat op een vleeskalverbedrijf
aanwezig, inclusief werkend alarmsysteem
voor stroomuitval.’
De vleeskalversector bestaat voor 64 procent uit
witvleeskalveren en voor 36 procent uit (jong)rosékalveren.
Ongeveer 70 procent van de vleeskalverstallen
heeft een mechanisch ventilatiesysteem, dat
zijn vooral stallen voor witvleeskalveren. Er komen
echter steeds meer opfokstallen voor (jong)rosés
met mechanische ventilatie bij. Omdat kalverhouders
bij mechanisch geventileerde stallen nog veel
met deurventilatie werken, kunnen ze bij uitval van
de ventilatie makkelijk zorgen voor aanvoer van
frisse lucht door deuren in de zijgevels open te zetten.
De fabrikanten van aggregaten schatten dat het
gebruik van trekkeraggregaten en dieselaggregaten
door kalverhouders fiftyfifty is.
→
Aggregaten zijn in diverse
maten verkrijgbaar. Voor de
stroomvoorziening van het
woonhuis zijn er huis-en-tuinaggregaten
met beperkte capaciteit
die draaien op benzine.
Voor de relatief lage capaciteit
(tot 80 kVA) zijn trekkeraangedreven
aggregaten
geschikt. Is meer capaciteit
nodig, dan zijn er trekkeraggregaten
van 100 tot 125 kVA
te koop. Daarvoor is een grote
trekker nodig. Dieselaggregaten
zijn dan meer geschikt.
Voor het ventileren van varkens-
en kalverstallen en het
BOERDERIJ 98 — no. 18 (29 januari 2013)
Omschakelen
van lichtstroom
op
aggregaat kan
handmatig of
automatisch.
Op bedrijven
met een luchtwasser
heeft
automatische
omschakeling
de voorkeur.
De afdelingen
waarin dieren
zitten, hebben
geen natuurlijke
trek. Dus
vee kan snel
stikken als
de ventilatie
uitvalt. FOTO:
RONALD HISSINK
Capaciteit en aanpassing meterkast
laten draaien van brijvoerinstallaties
op varkensbedrijven
passen aggregaten met meer
capaciteit in een vaste opstelling
het best.
Om een aggregaat te laten
werken, is een omkeerschakelaar
of driewegschakelaar
in de meterkast nodig. Zo kan
het aggregaat stroom leveren
via een vaste verbinding uit
de meterkast, of bij een trekkeraggregaat
via een stekker.
De omkeerschakelaar komt
tussen de hoofdschakelaar
en de verdeelinrichting in de
meterkast. De omkeerscha-
Kies het juiste aggregaat
▶ Zorg voor voldoende
capaciteit. Bepaal voor
aanschaf het doel van het
aggregaat. Kijk goed welke
processen op het bedrijf
bij stroomuitval moeten
blijven functioneren.
Maak samen met de dealer
of installateur een berekening
van het benodigde
vermogen en kies
voor 10 procent overcapaciteit.
Die zorgt ervoor
dat het aggregaat bij een
langdurige stroomuitval
ook zonder problemen
blijft doordraaien en niet
oververhit raakt.
▶ Vraag offertes aan bij
minstens drie leveranciers.
Beslis niet alleen
op de prijs, maar ook op
de kwaliteit van mensen,
de informatie die u krijgt
en de service. Het snel en
vakkundig oplossen van
technische storingen is
belangrijk.
▶ Laat uw leverancier het
aggregaat in bedrijf nemen
en uitleg geven over
de werking en wat u moet
doen bij een alarmmelding.
Eis ook een duidelijke
handleiding op deze
punten.
kelaar kan in drie standen
staan: op het net, op het aggregaat
of uit. Deze aanpassing
in de meterkast kost
€800 tot €3.000, afhankelijk
van het benodigde vermogen
en nieuwbouw of inbouw in
een oudere meterkast.
De automatisch startende
dieselaangedreven aggregaten
variëren van 9 kVA tot
1.000 kVA. Voor gebruik in de
landbouw is het maximum
500 kVA. Een 63 kVA-aggregaat
is in de landbouw het
meest gangbaar, omdat dat
past bij een 80 ampère (A)-
▶ Let bij een vaste opstelling
van het aggregaat
op dat er voldoende frisse
lucht bij de radiateur
komt. Zo voorkomt u
oververhitting van het aggregaat.
▶ Verzeker u ervan dat
de besturingscomputer is
geïntegreerd in het aggregaat
en dat deze is aangesloten
op de accuspanning.
Aansluiting van
de besturingscomputer
op het lichtnet is veel
bliksemgevoeliger.
▶ Koop een aggregaat
met elektronische toerenregeling.
Die zorgt voor
een gestabiliseerde frequentie.
Dat is belangrijk
om schade te voorkomen
aan gevoelige elektronica
van computergestuurde
systemen als melkrobots,
voerrobots of klimaatcomputers.
Tweedehands
aggregaten hebben deze
functie meestal niet.
▶ Schaf alleen een trekkeraggregaat
aan als dat
een automatisch voltageregeling
(AVR) heeft voor
een constante spanning
van 400 volt. Uiteraard
blijft het juiste toerental
belangrijk voor een goede
frequentie (maximaal 52
hertz). Voor een vast toerental
is een moderne
trekker met een regelbaar
aftakastoerental het
meest ideaal.
▶ Kies voor een aggregaat
met een goede en
eenvoudige motor. Let er
op dat alle onderdelen
van zowel de motor als
de generator goed verkrijgbaar
zijn.
▶ Zorg voor voldoende
periodiek onderhoud, zeker
bij grotere automatische
dieselautomaten op
mechanisch geventileerde
stallen.
▶ Kies voor een paralleldieselaggregaat
als de
stroomaansluiting op uw
bedrijf in de zomer (bij
maximale ventilatie en/of
koeling) net te licht is. Dit
type aggregaat draait parallel
aan het net en levert
extra stroom, waarmee u
korte stroompieken kunt
opvangen. De aggregaatspanning
en -frequentie
zijn gesynchroniseerd
met het net en kunnen
ongemerkt terugschakelen
naar netvoeding.
aansluiting. Welke capaciteit
een boer kan nemen, hangt af
van de aansluitwaarde van de
netvoeding op zijn bedrijf.
Deze is er vanaf 32A, oplopend
naar 63A, 80A, 125A,
160A, 250A, 400A en 630A.
Soms hebben bedrijven twee
aansluitingen van 80A in combinatie
met één aggregaat.
Een 100 kVA-aggregaat
wordt vaak toegepast bij een
160A-aansluiting, een 188
kVA bij 250A. Een 250 kVA is
voor een 400A-aansluiting.
Aggregaten zijn te krijgen in
groottes van 20 tot 30 kVA.
41

42
mechanisatie
Aggregaten voor de landbouw variëren in prijs van €2.500 tot €22.000
tabel indicatie benodigde capaciteit en prijs (€) van een aggregaat per bedrijfstype
type bedrijf voor type aggregaat nieuwprijs aanpassing aansluitwaarde
aggregaat * meterkast bedrijf **
excl. btw, in € excl. btw, in € ampère
melkvee conventionele melkstal 22 tot 42 kVA TA 2.500 tot 3.200 400 tot 650 32 of 63
melkrobots 42 kVA TA of 38 kVA DA 3.200 / 8.500 650 63
melk- en voerrobots 62 kVA TA of 60 kVA DA 3.800 / 10.475 650 80
melk-, voerrobots en kalverdrinkautomaat 85 kVA TA of 80 kVA DA 5.770 / 11.650 850 125
vleeskalveren voersysteem 22 tot 42 kVA TA 2.500 tot 3.200 400 tot 650 32 of 63
ventilatie + voersysteem 62 kVA TA of 60 kVA DA 3.800 / 10.475 650 80
ventilatie + voersysteem (groter bedrijf) 85 kVA TA of 80 kVA DA 5.770 / 11.650 850 125
varkens ventilatie + voersysteem 125 kVA DA handbediend + ATS 14.835 2.500 160
ventilatie + voersysteem 125 kVA DA automaat + ATS 15.789 2.500 160
ventilatie + voersysteem + luchtwasser 150 kVA DA handbediend + ATS 17.351 2.750 250
ventilatie + voersysteem + luchtwasser 150 kVA DA automaat + ATS 18.860 2.750 250
bij gebrek aan netverzwaring 100 kVA net-parallel + p-ATS 21.042 1.500 160
akkerbouw bewaring aardappelen/uien etc. 85 kVA TA 5.770 850 125 of 160
bij gebrek aan netverzwaring 100 kVA net-parallel + p-ATS 21.042 1.500 160
*) gemiddelde nieuwprijs van een aggregaat. De prijs kan nogal variëren, afhankelijk van de leverancier en de kwaliteit van een aggregaat (type motor en toegepaste elektronica);
**) welk type aggregaat geschikt is voor een bedrijf hangt van de elektrische aansluitwaarde af. Bij uitbreiding van de ventilatiecapaciteit kan netverzwaring nodig zijn.
DA = dieselaggregaat; TA = trekkeraggregaat; p-ATS = schakelkast voor net-parallelbedrijf; ATS = automatische omkeerschakelaar I-0-II, d.w.z. netvoeding (I) of aggregaatvoeding
(II) bron: B&N Motoren en Abato
Op akkerbouwbedrijven is de
noodzaak voor een aggregaat
niet groot. Er liggen geen opgeslagen
producten die binnen
enkele uren bederven. FOTO:
PETER ROEK
In de tabel staan de meest gebruikte aggregaten per bedrijfstype weergegeven. Welk aggregaat het meest geschikt
is, vraagt maatwerk per bedrijfssituatie.
Weinig akkerbouwers met aggregaat
Een akkerbouwer die een aggregaat heeft, is eerder
uitzondering dan regel. “Zelfs als de stroom een of
twee dagen uitvalt, betekent dat voor de meeste bedrijven
geen grote financiële strop”, zegt adviseur
Peter Maljaars van Omnivent.
De bewaring van producten vraagt de meeste
stroom. De moderne bewaarplaatsen zijn goed ge-
Grootste leveranciers in kaart gebracht
De vier grootste leveranciers
van aggregaten
voor landbouwbedrijven
zijn Brinkmann & Niemeijer
(B&N) Motoren in
Twello (Gld.), Abato in
Loon op Zand (N.-Br.),
Bredenoord in Apeldoorn
(Gld.) en Kemper
en Van Twist Diesel in
Dordrecht (Z.-H.).
B&N Motoren is exclusief
importeur van compactetrekkeraangedreven
generatoren (10-80
kVA) van het Italiaanse
bedrijf Mecc Alte. Ook
levert het bedrijf de JCB
X-serie-dieselaggregaten.
Daarmee richt het
zich op de mechanisch
geventileerde stallen.
De X-serie bestaat uit
een reeks van 8 tot 600
kVA. Alle modellen zijn
volledig elektronisch
geregeld en borstelloos.
B&N Motoren levert zijn
aggregaten via een uitgebreid
dealernetwerk.
Abato Motoren is gespecialiseerd
in ontwikkeling
en verkoop van
dieselaggregaten (sleutelstart
en automaten).
Het bedrijf importeert
Weichai Power-dieselmotoren
van een Chinese
fabrikant die samenwerkt
met de Duitse fabrikanten
Deutz en
MAN. “Onze huismerkaggregaten
hebben
Weichai-Deutz-type
isoleerd. De temperatuur loopt niet snel op, daardoor
is een dag niet ventileren niet meteen een probleem.
Wel kan juist door die goede isolatie het
CO 2 -gehalte sneller oplopen. Dat kan de bakkleur
van aardappelen negatief beïnvloeden. De akkerbouwer
kan dat voorkomen door een deur op een
kier te zetten. De natuurlijke trek voert CO 2 af en
verlaagt zo het CO 2 -gehalte in de bewaring. Wan-
MWM 226B-motoren,
die we ook uitleveren
voor trekkers van Fendt,
Deutz Agrostar en
Renault”, zegt sales
manager Daan Preijde.
“Daarom zijn onderdelen
van onze aggregaten
goed verkrijgbaar.
De borstelloze generator
van Newage Stamford
heeft een automatische
voltageregelaar
(AVR). Daardoor is het
afgegeven voltage stabiel,
ondanks lastwisselingen
in de installatie.”
Abato levert ook zelf
ontwikkelde trekkeraggregaten
(22 tot 125
kVA) en verhuurt ze ook.
Bredenoord bouwt
dieselaggregaten in eigen
beheer en levert Argus-aggregaten
met
motoren van Volvo of
Deutz. Het bedrijf verkoopt
nieuwe aggregaten
en heeft een voorraad
van 150 gebruikte
aggregaten in alle soorten
en maten. “We adviseren
over stroomzekerheid
en over de gewenste
noodstroomset,
gebruikt én nieuw”, zegt
bedrijfsleider verkoop
Franz Hullegie.
Kemper en Van Twist
Diesel is vanaf 1991 importeur
van de Noord-
Ierse generatorfabrikant
FG Wilson. Deze bouwt
al 45 jaar aggregaten.
BOERDERIJ 98 — no. 18 (29 januari 2013)

Door melkrobots en automatische voersystemen heeft
een melkveebedrijf continu stroom nodig.
neer een akkerbouwer wel een aggregaat gebruikt
in de bewaring, is dat vaak waar de stroomtoevoer
een probleem is. Soms maakt een teler een noodbox
in een schuur zonder (kracht)stroom en huurt daarvoor
tijdelijk een aggregaat. Ook laten akkerbouwers
of loonwerkers inschuurapparatuur nog wel
eens draaien op een eigen of gehuurd aggregaat.
Bij nieuwbouw is soms de voedingskabel naar het
bedrijf nog niet zwaar genoeg. Dan is het gebruik
van een paralleldieselaggregaat dat extra stroom levert
naast de netstroom, een oplossing. “De kwaliteit
van de stroomvoorziening is wel anders dan de
kwaliteit van elektriciteit via het vaste net. De akkerbouwers
hebben met een aggregaat vaker storingen
in de bewaarcomputer”, weet Harry Goos, commercieel
directeur van Tolsma Techniek.
Kopen of huren
Huren is voor veel varkens- en witvleeskalverhouders
vanwege IKB-regels geen optie. Zij kopen vaak
een nieuw dieselaggregaat. Afhankelijk van de capaciteit
kost dat €10.000 tot €20.000. Een gebruikt
aggregaat kost de helft. Echter, oudere aggregaten
hebben geen elektronische toerenregeling. Preijde:
“Bij moderne computers gekoppeld aan ventilatiesystemen,
voerinstallaties of melkrobots geeft dat
eerder storingen. Ook is het bij oudere aggregaten
lastiger aan onderdelen te komen. Bij een levensduur
van 20 tot 30 jaar is investeren in een nieuw
aggregaat met minder storingen een goede keuze.”
Ook Clemens van der Logt, sales engineer van
B&N Motoren, vindt nieuwe aggregaten qua prijskwaliteitsverhouding
interessanter dan tweedehands
sets. “De prijs van een gebruikte set is vaak
vrij hoog vanwege weinig draaiuren, maar doordat
het aggregaat al jaren oud is loopt het qua techniek
BOERDERIJ 98 — no. 18 (29 januari 2013)
‘Stroomuitval niet meteen een probleem’
“Als we een halfuur geen
stroom hebben, is dat niet
direct een probleem. Voor
de afmeststal waar 440
jong rosés staan sowieso
niet, die is natuurlijk geventileerd”,
zegt kalverhouder
Bert Folbert.
Voor de opfokstal ligt dat
anders, want die stal
heeft een mechanisch
ventilatiesysteem in combinatie
met een luchtwasser.
De luchtwasser was
nodig voor de vergunning
voor uitbreiding van 400
naar 1.500 rosés. “Bij
stroomuitval vallen de
ventilatoren voor de
luchtwasser stil. Dan
zuigt deze de lucht niet
meer uit de stal. Als dat
te lang duurt, wordt het
benauwd in de stal”, zegt
Folbert.
Als energieleverancier
Enexis aangeeft dat de
stroom er een halfuur af
is, zet de veehouder de
rolluiken in de zijgevels
van de stal verder open.
Duurt dat langer of is er
een onaangekondigde
stroomuitval, dan haalt hij
het aggregaat uit de
schuur. “Voordat ik deze
handmatig start, zet ik ’m
even met de shovel buiten,
zodat de uitlaatgassen
niet blijven hangen.”
Folbert kocht vier jaar
terug een tweedehands
dieselaggregaat met een
eigen motor. Het aggregaat
had dienst gedaan
bij een Albert Heijn-winkel.
“Dit aggregaat van 55
kVA had weinig draaiuren
en kostte €5.500. Voor
ons bedrijf zou 30 kVA
ook al voldoende zijn,
maar wat overcapaciteit
kan geen kwaad”, vindt
Folbert. Hij neemt het aggregaat
ook wel eens
mee naar een klus waarbij
krachtstroom nodig is.
“Dat vind ik handig aan
een mobiel systeem.”
Sms-bericht bij uitval
Als de stroom op het kal-
PROFIEL
flink achter op de nieuwste generatie. Natuurlijk is
tweedehands goedkoper, maar het is altijd de vraag
wat de boer hiervoor krijgt.”
Huren van een aggregaat kan, mits er bij stroomuitval
voldoende tijd is om voor stroom te zorgen.
Dat geldt voor akkerbouwers, melkvee- en vleesveehouders
en een deel van de kalverhouders. Daarbij
is het van belang dat de meterkast zodanig is aangepast
dat een aggregaat erop kan worden aangesloten
(zie kader: Capaciteit en aanpassing meterkast). Bij
stroomuitval in een groter gebied, zoals destijds in
Haaksbergen en Hurwenen, blijkt huren lastig vanwege
een grote vraag en gering aanbod van aggregaten.
Dan betaalt een eigen aggregaat zich snel uit.
Janet Beekman
verbedrijf uitvalt, krijgt
Folbert eerst een smsbericht
op zijn mobiele
telefoon. Als hij niet binnen
vijf minuten reageert,
krijgt zijn vader een melding.
Als die ook niet reageert,
gaat een derde bericht
naar Folberts vrouw
Erna. “Maar dat is nog
nooit gebeurd. We hebben
het aggregaat één
keer nodig gehad, toen
de hele buurt anderhalf
uur geen stroom had. Ik
zag dat direct door het
uitvallen van de verlichting
en heb toen na een
halfuur het aggregaat
aangezet om stroom te
hebben voor het aanmaken
van melk.”
Naam: Bert Folbert (38). Plaats: Vriezenveen (Ov.). Bedrijf:
maatschap met vader Hans (62), 1.500 rosékalveren
op twee locaties. Opfokstal heeft luchtwasser in combinatie
met mechanische ventilatie. FOTO: RONALD HISSINK
43