Collega: - OK Nieuws

5 e JAARGANG, NR. 3, Mei 2010
Nieuw:
Opleiding
hbov-technische
stroom
In opleiding:
Vier aankomende
OA’s over studie
en werk
Competentiegericht
onderwijs
Erasmus Mc
herziet leerplan
Laparoscopie:
Bijblijven is
noodzakelijk
OPLEIDINGS-
SPECIAL
Collega:
Opleidingscoördinator Martin
Veldhoen: ‘Meer tijd en geld nodig
voor goede opleidingen’

Het proces voor en tijdens de operatie wordt steeds complexer.
Kwaliteit moet de complexiteit bijhouden. Biomet kan hierbij helpen.
Door u, voor zover het in ons vermogen ligt, ‘zorg’ uit handen te
nemen. Onze interne en externe medewerkers hebben kennis
en kunde van zaken. Hun snelle en gedegen adviezen moeten
www.biomet.nl
Eén telefoontje zet
alles in beweging.
het voorbereiden van de ingreep makkelijker maken. Daarnaast
stellen wij een zeer ruim assortiment en top bruikleensets met
bijbehorende handboeken beschikbaar. Ook onze begeleiding
en assistentie kunnen tijdens de ingreep het verschil maken.
Interesse? Eén telefoontje kan alles in gang zetten. 078 629 29 29
MOBIEL MET

.
Voor de OK chirurgie en de Anesthesiologie zijn
wij per direct op zoek naar een enthousiast
unithoofd (beide 1,0 fte) die de afdeling de
komende jaren verder gaat vormgeven.
Onze vraag
Je hebt het diploma anesthesiemedewerker/
operatieassistent, aangevuld met een opleiding op
hoger managementniveau of gelijkwaardig niveau
door een combinatie van opleidingen en werkervaring.
Je bent een leider met lef en een goede
gesprekpartner voor professionals. Vanzelfsprekend
beschik je over goede communicatieve en sociale
vaardigheden. Je bent doortastend en goed in staat
de teamleden te betrekken, te stimuleren en te
motiveren om ook hen een juiste bijdrage te laten
leveren aan de kwaliteit van zorg. Wij bieden een
dynamische werkomgeving, waarin volop uitdaging
te vinden is. Je komt te werken in een enthousiast
team professionals.
Ook zijn wij op zoek naar gediplomeerde anesthesiemedewerkers
en operatieassistenten. Ben je tactvol,
accuraat en kun je snel inspelen op verschillende
situaties? Vind je het leuk om met mensen te werken
en kun je goed in teamverband samenwerken?
Ben je daarnaast minimaal 24 uur per week
beschikbaar? Ga dan naar www.hagaziekenhuis.nl
voor meer informatie.
HagaZiekenhuis van
de unithoofden
Jouw werkkring
Leidinggeven aan een team op de OK van ons
ziekenhuis is een uitdaging! Vrijwel alle specialismen
zijn in onze organisatie vertegenwoordigd.
We beschikken onder andere over een cardiochirurgisch
centrum, een groot traumacentrum,
een orthopedisch centrum, een kinderziekenhuis en
een perinatologisch centrum. De dynamiek die dit
met zich meebrengt vind je ook op de OK terug. Voor
onze OK en voor jou, als toekomstig unithoofd ligt er
dus een enorme uitdaging.
Jouw vragen
Voor meer informatie over deze uitdagende functie
kun je contact opnemen met Margret Beliën,
sectormanager RVE OK/CSA, via (070) 210 2140 of
per email: m.belien@hagaziekenhuis.nl.
De arbeidsvoorwaarden zijn conform CAO
Ziekenhuizen. Inschaling gebeurt op basis van
opleiding en werkervaring.
Jouw sollicitatie
Je sollicitatie met curriculum vitae zien wij graag
voor 5 juni 2010 tegemoet via:
www.werkenbijhaga.nl/ vacatures of per mail naar:
m.belien@hagaziekenhuis.nl.
Hier vind je de uitgebreide vacaturetekst en kun je
direct solliciteren.
Het HagaZiekenhuis is
lid van de vereniging
Samenwerkende
Topklinische opleidings
Ziekenhuizen (STZ) en
biedt vrijwel alle
medische specialismen.
Ruim 3700 mede werkers
en 220 specialisten
werken vanuit de
kernwaarden
Zorgzaamheid,
Innovatie en
Samenwerking aan zorg
met een menselijke
maat.
Het Ziekenhuis is
gevestigd op de locaties
Leyweg en Sportlaan,
Juliana Kinderziekenhuis
en de buitenpolikliniek
Wateringse Veld.
100784_HZ_AdvUnithoofden_OK.indd 1 19-4-10 9:31
185 x 255 mm_OK Operationeel

Internationaal meetellen
Een aantal LVO-bestuursleden heeft in Denver het Amerikaanse congres
voor operatieverpleegkundigen bijgewoond. Het aantal deelnemers:
12.000! Wat een gedreven collega’s hebben wij in Amerika, en
natuurlijk is alles ‘very big’ opgezet. Afgezien van de omvang verschilde
het congres op twee punten met het Nederlandse LVO-congres: de
diversiteit aan onderwerpen en de inbreng van de beroepsgroepen
zelf. Wij zien in Nederland graag presentaties van spectaculaire operatietechnieken
en ‘bloed op het projectiescherm’, meestal gepresenteerd
door artsen. Maar op dit congres had de beroepsgroep zelf een
grote inbreng. Daarnaast hebben onze Amerikaanse collega’s dikwijls
een universitaire opleiding, en de meesten hebben een hele rij titels
achter hun naam staan. Er kwamen dus niet alleen operatietechnieken
ter sprake, maar ook overstijgende onderwerpen als budgettering,
arbeidsmarkt en onderzoek.
Maar we konden met trots constateren dat we het in Nederland
zeker niet slecht doen. De richtlijn die de LVO heeft ontwikkeld
voor onbedoeld achterblijven van materialen maakt gebruik van de
inzichten van de Amerikaanse veiligheidsgoeroe en chirurg dr. Atul
Gawande. Hij ontbrak niet in Denver en gaf – hoe kan het anders
– een lezing over safer surgery. Charmaine Betzema had een meetand-greet
met hem, waarin ze hem onze richtlijn overhandigde. Hij
was zowaar impressed.
Deze OK Operationeel staat in het teken van onderwijs en ontwikke-
ling. Vera Meeusen vertelt uitgebreid hoe het leeftijdsbewust ontwikkelingspalet
(LOP) in zijn werk gaat. Martine Kuif en Corrie van Dulm
beschrijven hun ervaringen met een laparoscopische cursus. Jeanine
Stuart stelt zich voor als bestuurslid van de commissie onderwijs. Paul
Meijsen pleit voor de opleiding hbov-technische stroom. Een opleiding
waarmee hbo-niveau en BIG-registratie haalbaar zijn voor operatieassistenten
en anesthesiemedewerkers. Misschien kunnen wij in de
toekomst ook de titels Bachelor of Nursing
(BN) en Registered Nurse (RN) achter onze
naam zetten? Dat zou de (h)erkenning van
onze beroepen vergroten in Nederland en
daarbuiten. We kunnen dus gaan meetellen
in meerdere opzichten.
4 OK OPERATIONEEL MEI 2010
Hennie Mulder
Bestuurslid Media
hmulder01@onsbrabantnet.nl
Nieuwe opleiding
voor de OK
Het is mogelijk én verantwoord om het hoger
beroepsonderwijs voor verpleegkundigen
(hbov) te combineren met de opleiding tot operatieassistent
respectievelijk anesthesiemedewerker.
Met de opleiding hbov-technische
stroom krijg je een diploma op hbo-niveau en
kom je in aanmerking voor een BIG-registratie.
16
30
Het leeftijdsbewuste
ontwikkelingspalet
Er zijn wel degelijk mogelijkheden op het
gebied van loopbaanontwikkeling voor operatieassistenten.
Het is aan de organisatie om
deze mogelijkheden te benoemen en aan de
medewerker om te bepalen wat hij kan en
wil. Het ‘leeftijdsbewuste ontwikkelingspalet’
(LOP) is speciaal ontworpen om de diversiteit
aan mogelijke activiteiten een plaats te geven.

Operatieassistenten
in opleiding
Waarom wordt iemand operatieassistent?
Journalist en fotograaf Valentijn Brandt sprak
met vier OA’s in opleiding over hun motivatie,
de voors en tegens van het vak en hun toekomstverwachtingen.
22
32
VMS-themaconferentie:
verwisseling
van en bij patiënten
Sinds 2004 zijn alle ziekenhuizen verplicht de
veiligheid van de zorgverlening in te richten
met behulp een veiligheidsmanagementsysteem
(VMS)
Op 12 maart 2010 heeft de eerste landelijke
themaconferentie plaatsgevonden over verwisseling
van en bij patiënten.
Competentiegericht
onderwijs aan
Erasmus Mc
In 2004 startte de Erasmus MC Zorgacademie
het project ‘Anders leren’, waarbij het reguliere
onderwijs werd omgeturnd tot competentiegericht
leren. Veurink en Van de Fliert zagen als
opleiders van de Opleiding Operatieassistent de
kans schoon om het hele leerplan te herzien.
26
36
Kijk op laparoscopietechniek
De technologische groei houdt nooit meer op
en de mogelijkheden om nieuwe technologie
bij operaties te gebruiken evenmin. Laparoscopie
is sterk in ontwikkeling en heeft als
‘gesloten operatietechniek’ veel voordelen voor
patiënt en ziekenhuis. Martine Kuif en Corrie
van Dulm waren de eerste operatieassistenten
die konden deelnemen aan een cursus
‘dedicated nursing’ over laparoscopie.
Verder in dit nummer:
4 Redactioneel
6 Nieuws
10 LVO-nieuws
13 LVO-bestuurder
14 Collega
38 Column Paul Meijsen
39 Agenda en colofon
OK OPERATIONEEL MEI 2010 5

Tekst: Menno Goosen
Aantal patiënten
met darmkanker
stijgt
In 2009 is bij 11.450 mensen in Nederland
darmkanker vastgesteld.
Dit blijkt uit voorlopige gegevens op
basis van de Nederlandse Kankerregistratie.
Het totale aantal nieuwe
kankerpatiënten in 2009 is nog niet
bekend, maar zal ongeveer 90.000
bedragen, zodat een op de acht nieuwe
kankerpatiënten darmkanker
heeft. In de periode 2005-2008 is het
aantal patiënten bij wie darmkanker
is vastgesteld toegenomen van
10.500 tot 11.650. In 2009 was er een
kleine daling tot 11.450, net zoveel
als in 2007. Een op de twintig Nederlanders
krijgt gedurende zijn leven
met darmkanker te maken, waarvan
ongeveer 40% ook aan de ziekte zal
overlijden. Om het percentage sterfte
te verminderen heeft de Gezondheidsraad
minister Klink geadviseerd
te starten met een bevolkingsonderzoek
naar darmkanker. Andere
vormen van kanker in het maagdarmkanaal
die veel voorkomen in
Nederland zijn maagkanker en slokdarmkanker.
Het aantal patiënten
met slokdarmkanker is de afgelopen
vijf jaar sterk gestegen, van 1.520
in 2005 tot 1.900 in 2009. Daarmee
was het aantal nieuwe patiënten met
slokdarmkanker in Nederland voor
het eerst groter dan het aantal patienten
met maagkanker.
6 OK OPERATIONEEL MEI 2010
Mbo-opleiding voor medewerkers
operatieteam
Het Opleidingscentrum van het UMC
Utrecht heeft, in samenwerking met ROC
Midden Nederland, een nieuwe opleiding
voor doktersassistenten ontwikkeld. De
opleiding bestaat uit twee varianten.
Doktersassistenten worden speciaal opgeleid
om te ondersteunen bij behandelingen
en onderzoeken binnen een operatieteam
of een radiotherapeutisch team.
De opleiding tot doktersassistent biedt
ziekenhuizen vanaf september 2010 de
mogelijkheid om medisch ondersteunende
medewerkers op te leiden tot een
mbo-niveau 4-diploma. De doktersassistent
wordt opgeleid om administratieve
en organisatorische taken uit te voeren
en om ruimtes en apparatuur te beheren
en klaar te maken. Binnen de opleiding
is veel aandacht voor de opvang, begeleiding
en voorlichting van de patiënt en
voor het samenwerken met collega’s en
specialisten. Na een gemeenschappelijk
opleidingsprogramma wordt de student
opgeleid voor een van de twee varianten.
De doktersassistent operatieve zorg
werkt in operatieteams bij geplande,
kortdurende ingrepen of behandelingen.
De doktersassistent radiotherapie assisteert
op een bestralingsunit bij de behan-
Cardiologen SAZ dichten als eersten
hartoor
Cardiologen van het Sint Antonius Ziekenhuis
in Nieuwegein hebben als eersten
een hartoor afgesloten. De ingreep werd
uitgevoerd bij een patiënt met ritmestoornissen
en boezemdefibrilleren om bloedingen
te voorkomen. Dat meldde chirurg
Benno Rensing op Radio 1: ‘Een plugje
in het hartoor moet voorkomen dat zich
gestold bloed ophoopt. Het hartoor wordt
wel vaker weggehaald bij klepoperaties,
en dat zorgt voor minder kans op bloedingen.
Dit is de eerste keer dat we het
deling van patiënten. Het UMC Utrecht
zal als eerste ziekenhuis met beide opleidingsvarianten
starten. Cathrien van Aar
is teamleider Beroepsopleidingen van
het Opleidingscentrum UMC Utrecht en
medeverantwoordelijk voor het ontwikkelen
van de opleiding: ‘Er moest een
oplossing komen voor de structurele en
steeds nijpendere tekorten in verschillende
medisch ondersteunende functies,
waaronder de functie van operatieassistent.
De huidige opleidingen voorzien
onvoldoende in deze behoefte. Het UMC
Utrecht heeft, in samenwerking met het
Diakonessenhuis, een mbo-functieprofiel
ontwikkeld dat aansluit bij de veranderende
inhoud en organisatie van het
medisch ondersteunend werk. Werkgevers
bereiken met dit nieuwe aanbod
ook andere doelgroepen.’ De nieuwe
opleiding duurt twee jaar en is een leerwerktraject
voor kandidaten die een diploma
verzorgende mbo-niveau 3 hebben
of zijn afgestudeerd op mbo-niveau 4 met
een zorggerelateerde opleiding. Verpleegkundigen
of doktersassistenten krijgen
een maatwerktraject aangeboden. Alle
kandidaten solliciteren voor een opleidingsplaats
bij een ziekenhuis.
hartoor gaan opvullen door te katheteriseren.’
De chirurg verwacht dat de ingreep
vlot zal verlopen. ‘Deze ingreep is geschikt
voor een grote patiëntengroep, maar we
zullen de komende tijd alleen degenen behandelen
met een verhoogd bloedingsrisico.
Omdat het geld voor de ingreep uit het
innovatiepotje van het ziekenhuis komt,
is er de komende tijd slechts een beperkt
budget beschikbaar om de ingreep uit te
voeren.’
[Bron: Radio 1, Zorgpers]

Advies: laat huisarts eenvoudige
operaties verrichten
De huisarts moet een deel van de taken
van het ziekenhuis overnemen. Zo zal
hij eenvoudige operaties verrichten,
zoals sterilisaties en ooglidcorrecties. Dit
toekomstbeeld staat in de discussienota
die de Raad voor de Volksgezondheid en
Zorg onlangs presenteerde. De Raad stelt
voor om het mogelijk te maken patiënten
voor korte duur in de praktijk van
hun huisarts te laten verblijven. Verder
zou de huisarts van de toekomst spreekuur
kunnen houden door middel van
een webcam en e-mail. Huisartsen zullen
volgens het rapport op termijn zelf medicijnen
verstrekken. Ook prikken ze dan
bloed voor laboratoriumonderzoek, ma-
Model voorspelt de beste behandeling
voor patiënt met eierstokkanker
Artsen kunnen binnenkort beter voorspellen
wat de beste behandel strategie
is voor een patiënt met een vergevorderde
eierstoktumor. Gynaecoloog
Kees Gerestein van het Erasmus MC
heeft voor zijn promotieonderzoek
modellen gemaakt die voor individuele
patiënten voorspellen hoe groot
de kans is dat de tumor tijdens een
operatie volledig kan worden verwijderd.
Ook voorspellen de modellen
het risico op complicaties tijdens de
ingreep. Nu is het vaak lastig om te
bepalen welke behandeling de meeste
kans van slagen heeft. Artsen baseren
hun keuze op hun eigen ervaring
en voorkeur. Bij eierstokkanker zijn
verschillende behandelingen mogelijk.
In het ene geval is het beter
om eerst operatief zo veel mogelijk
tumor te verwijderen en dan verder
te behandelen met chemotherapie.
In andere gevallen is het beter om te
ken ze röntgenfoto’s en hebben ze echoapparatuur
om aandoeningen als galstenen
vast te stellen. Door het overhevelen
van zorg uit ziekenhuizen naar de huisartsen
kan het aantal ziekenhuizen slinken.
Dat zijn er nu zo’n 100, maar dat
kunnen er 50 worden. Deze kunnen zich
dan specialiseren in topzorg. Volgens de
Raad voldoet het huidige aantal huisartsen
voor de plannen. [Bron: RvZ]
starten met chemo. Welke keuze het
beste is, hangt onder andere af van de
grootte van de tumor en de conditie
van de patiënte. Beeldvorming en
bloedwaarden voor de operatie zijn
belangrijk om de juiste behandelvolgorde
te bepalen. Door in het model
onder andere dit soort gegevens in te
voeren, komt er een voorspelling uit
die van belang kan zijn om de beste
behandelstrategie te bepalen. De
voorspellingsmodellen geven in 70 tot
75 procent van de gevallen het beste
resultaat. Dat percentage kan nog
verhoogd worden door de modellen
verder uit te werken en te verbeteren.
Om de modellen te ontwikkelen heeft
de onderzoeker gedurende zes jaar
patiënten met eierstokkanker gevolgd
in verschillende Nederlandse ziekenhuizen.
Voor zijn onderzoek heeft hij
samengewerkt met het Integraal Kankercentrum
Rotterdam (IKR).
HEEft u NIEuwS?
Mail naar oko pera tioneel
@y-publicaties.nl
OK NIEuwS
Het actueelste
OK-nieuws vindt u op
www.oknieuws.nl
Zes ziekenhuizen
gaan verder onder
de naam Santeon
Sinds deze maand zijn zes ziekenhuizen
samengegaan onder de nieuwe naam
Santeon. Vanaf nu werken Canisius-
Wilhelmina Ziekenhuis Nijmegen, Catharina-ziekenhuis
Eindhoven, Martini
Ziekenhuis Groningen, Medisch Spectrum
Twente Enschede, Onze Lieve Vrouwe
Gasthuis Amsterdam en St. Antonius
Ziekenhuis Utrecht, Nieuwegein steeds
intensiever met elkaar samen onder de
naam Santeon. Elk ziekenhuis houdt
zijn vertrouwde naam en identiteit.
Door de nieuwe zorgwet van 2006 werd
de positie van verzekerden versterkt. Er
ontstonden collectieven van verzekerden
met een landelijke organisatie en spreiding.
Instellingen die landelijk werken
en overal in Nederland kwalitatief hoogwaardige
zorg eisen. Om antwoord te
kunnen geven op deze ontwikkelingen,
hebben de zes topklinische ziekenhuizen
zich in 2005 verenigd.
OK OPERATIONEEL MEI 2010 7

Aapje geopereerd door Brandwondencentrum Beverwijk
PALAMIX ®
Een aapje uit
de dierentuin
Artis heeft
een huidtransplantatie
ondergaan in
het Brandwondencentrum
van het Rode Kruis
Ziekenhuis in Beverwijk. Pjotr is een
Nieuw onderzoekscentrum wil werking borsttumoren
in kaart brengen
Het Nederlands Kanker Instituut
- Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis
(NKI-AVL) ontvangt 4,5 miljoen
van de Nederlandse Organisatie voor
Wetenschappelijk Onderzoek (NWO)
om een nieuw onderzoekscentrum op
te zetten. Het Cancer Systems Biology
Centre (CSBC) moet de ingewikkelde
regelmechanismen doorgronden die betrokken
zijn bij het ontstaan en gedrag
van borstkanker. Het centrum brengt
verschillende onderzoekslijnen samen
om computermodellen te ontwikkelen
die gebruikt gaan worden om een betere
diagnose te stellen en beter te voorspellen
welke behandeling het beste
aanslaat. Uniek van dit centrum is dat
8 OK OPERATIONEEL MEI 2010
potto, een vrij zeldzaam Afrikaans
nachtaapje. Hij had een grote wond
op zijn rug die niet genas. De dierenarts
van Artis heeft daarom contact
gezocht met het Brandwondencentrum,
dat gespecialiseerd is in grote
huidwonden. Met aanpassingen in
de wondbehandeling werd de wond
wel kleiner, maar een huidtrans-
Optimaal mengen van botcement:
Eenvoudig – veilig – ef ciënt*
PALAMIX ® – eenvoudig gebruik voor alle toepassingen
de expertise die in het instituut ruim
aanwezig is, structureel wordt samengebracht.
Onderzoekers Lodewyk Wessels,
Roderick Beijersbergen, Jos Jonker en
René Bernards bundelen de krachten:
vanuit verschillende invalshoeken en
expertises leggen ze de link tussen
fundamenteel onderzoek en concrete
behandeling van patiënten in de klinische
praktijk. De onderzoekers kijken
niet alleen naar hoe speciaal hiervoor
gekweekte cellen in een laboratorium
op een bepaald medicijn reageren, ze
maken ook gebruik van gegevens uit
muizen, patiëntmateriaal en patiëntgegevens.
Met deze geïntegreerde aanpak
ontwikkelen ze computermodellen die
Officiële * eenvoudig in slechts bescherming een paar stappen naar tegen een homogeen prikaccidenten
plantatie was onvermijdelijk. De
artsen hebben stukjes gezonde huid
van Pjotrs linkerbil gehaald. Dit is
verspreid in kleinere stukjes op de
wond aangebracht. De huid bleek
enkele dagen na de ingreep goed te
zijn aangegroeid, waardoor de wond
veel kleiner is geworden. Inmiddels
is Pjotr genezen verklaard.
Vacuümmengsysteem
VAN HERAEUS
voor botcement
kunnen voorspellen hoe een tumorcel
zich zal gedragen en welke behandeling
bij individuele patiënten de meeste
kans van slagen heeft. Dat betekent dat
vrouwen direct de behandeling krijgen
met de grootste kans op succes en dat
hen de kosten, pijn en moeite worden
bespaard van een behandeling die waarschijnlijk
niet werkt. De subsidie van de
NWO financiert het centrum de komende
vier jaar. Hierna blijft het NKI-AVL de
samengevoegde activiteiten financieren.
De onderzoekers verwachten dat de
kennis die hier wordt ontwikkeld in de
toekomst ook op andere vormen van
kanker en andere ziekten kan worden
toegepast.
en gebruiksklaar botcement
De Europese Commissie wil verpleegkun- andere werkgevers in de zorgsector
* veilig betrouwbare vacuümcontrole door vacuümindicator
digen beter beschermen tegen mogelijke brengen eerst alle risico’s nauwkeurig in
aan het luchtslangetje
verwondingen door naalden en spuiten. kaart. Dat kan ertoe leiden dat sommige
* ef ciënt een systeem voor alle toepassingen in de gecemen-
De commissie ondertekende daartoe al medische instrumenten of spuiten zelfs
teerde prothesiologie door een keur aan patronen
in juli 2009 een met overeenkomst verschillende met de afmetingen worden en speciale verboden. accessoires
Moderne naalden,
gen leveren op het vlak van
informatie en scholing over
het voorkomen van prikaccidenten.
Als een verpleegkundige toch
gewond raakt, dan moet het ziekenhuis
vakbonden en werkgevers in de zieken- uitgerust met een beveiligingssysteem, verplicht zorg en psychologische bijstand
huissector. Ook de Europese
worden niet verboden. Nu al hanteren bieden. De overeenkomst tussen de socia-
Heraeus ministers Kulzer van Benelux Werkgelegenheid BV · Postbus hebben 986 · 2003 verpleegkundigen RZ Haarlem · Nederland bepaalde · Tel.: regels +31 (0)23 voor 543 42 le partners 56 · www.heraeus-medical.com
en de EU is van toepassing op
hun handtekening geplaatst. Het doel is het veilig gebruiken en weggooien van alle personeelsleden in de zorg, ook voor
dat bescherming tegen prikaccidenten scherpe medische instrumenten en be- verzorgenden, thuiszorgmedewerkers en
een officieel recht van verpleegkundigen smet afval. Werkgevers moeten met het schoonmaakploegen.
(en artsen) wordt. Ziekenhuizen en nieuwe Europese beleid meer inspannin- [Bron: Nursing]

Hoogleraar Heelkunde: ‘Ego’s moeten weg uit de zorg’
Goede bestuurders en managers
kennen het zorgproces en stellen dat
centraal, aldus prof. dr. Erik Heineman
in zijn oratie bij het aanvaarden
van de leerstoel Heelkunde aan de
Rijksuniversiteit Groningen. Alle
werknemers in de zorg hebben de
verantwoordelijkheid om van een
egosysteem naar een ecosysteem over
te gaan. Er is vaak sprake van een
stammenstrijd tussen medisch personeel
en bestuurders. De spelers in
de zorg leven volgens Heineman te
veel volgens een ik- of egosysteem.
Omdat de zorg complexer wordt en
er behoefte is aan integrale en thematische
zorg, voldoet dit systeem
Eerste Nederlands O-ARM in
academisch ziekenhuis Maastricht
Het academisch ziekenhuis Maastricht
heeft als eerste in Nederland
een mobiele CT-scanner. In eerste
instantie gaan neurochirurgen en
orthopeden ermee werken binnen
het Spine centrum dat in Maastricht
wordt ingericht.
Neurochirurg dr. Henk van Santbrink
en orthopeed prof. dr. Lodewijk van
Rhijn zijn enthousiast over deze zogeheten
O-ARM: ‘Het grote voordeel
is dat je nu kunt werken met driedimensionale
beelden die je tijdens de
operatie kunt maken.’ Ze zetten de
O-ARM met name in bij ingewikkelde
rugoperaties waarbij veel schroeven
en platen worden gebruikt. ‘Het navigatiesysteem
van deze scanner zorgt
ervoor dat de chirurg aan de hand
van realtimebeelden met een ongelooflijke
precisie zijn weg vindt. Je
ziet je instrumenten op de beelden,
die ook nog eens driedimensionaal
niet meer en staan we aan de vooravond
van een nieuwe ordening van
de zorg, waarin de huidige vakgroepen
ten dele achterhaald zijn.
Gezondheidszorgsystemen zijn levende
systemen, ofwel ecosystemen,
stelt Heineman. Een gezondheidszorgsysteem
kent namelijk net als
een ecosysteem diversiteit, onderlinge
afhankelijkheid, individuele groei
en beweging. Door te functioneren
als een ecosysteem worden prachtige
resultaten geboekt waar patiënten,
medewerkers en de organisatie beter
van worden. Een voorbeeld hiervan is
een nieuwe checklist voor operaties,
waardoor complicaties en sterfgeval-
zijn. Dit is uitermate belangrijk wanneer
je moet werken in de onmiddellijke
nabijheid van zenuwweefsel
of bij prothesechirurgie.’ De O-ARM
maakt tijdens een neurochirurgische
ingreep in realtime (30 seconden)
beelden, die de ingreep − zonder
enige hinder voor de chirurg of de
patiënt − beduidend preciezer, veiliger,
doeltreffender en dus patiëntvriendelijker
maken. ‘De chirurg kan
al tijdens een complexe rugoperatie
nagaan of zijn werk technisch perfect
is uitgevoerd. Nog voor hij de wond
sluit, kan hij een driedimensionale
botscan maken om te verifiëren of
het werk goed is gedaan en bijvoorbeeld
alle implantaten correct werden
ingebracht’, aldus de twee Maastrichtse
chirurgen. Van Santbrink en
Van Rhijn benadrukken het multidisciplinaire
karakter van de aanschaf
die ruim een miljoen euro kostte:
len zijn teruggedrongen.
Niet wie de baas is mag het zeggen,
maar wie het weet mag het zeggen.
Bestuurders en managers in een ecosysteem
zijn zelf meewerkend voorman
en hebben de focus op inhoud
en vakmanschap. Zij bedenken niet
alleen plannen, maar implementeren
die ook. Een ecosysteem is ook een
goede manier om de medewerkers
zich veilig te laten voelen in hun
werkomgeving. Daarin ligt ook een
taak voor de managers; zij moeten
grootschalige verschijnselen voortdurend
vertalen naar de kleinere
schaal waarop de medewerkers functioneren.
‘Behalve voor invasieve orthopedische
en neurochirurgische ingrepen
gaan we de O-ARM ook gebruiken in
de neurologie en bij pijnbestrijding
door de anesthesiologen.’
OK OPERATIONEEL MEI 2010 9

FOtO: VALEntIJn BrAnDt
Managersopleiding
Vergilius schreef eens over ‘auri sacra fames’ oftewel ‘de
vervloekte honger naar goud’.
Met welk doel voor ogen beginnen leidinggevenden aan
hun roeping om niet veel later teleurgesteld de arena te
verlaten? Het is voor operatieassistenten ingewikkeld om
te werken met een steeds wisselend management en daar
maakt het LVO-bestuur zich zorgen over.
Ongetwijfeld spelen reorganisaties en budgetproblematiek
een grote rol bij de roulatie van leidinggevenden. Maar ook
de onervarenheid van de managers is een boosdoener. Een
leidinggevende moet niet alleen een afdeling kunnen runnen,
hij of zij moet ook verstand hebben van bijvoorbeeld
accreditatie en verzekeringen.
Bij gebrek aan belangstelling voor de vacature van leidinggevende
zie je soms dat een van de medewerkers de functie
tijdelijk vervult. Dat lijkt een eenvoudige en goedkope oplossing,
maar dat valt in de praktijk vaak tegen. Het is voor
het overige personeel ingewikkeld dat een voormalig collega
ineens leidinggevend is. Bovendien is er een collega minder
op de werkvloer. We zien onze leidinggevenden graag
op de werkvloer, maar managers hebben een drukbezette
agenda. En voordat je het weet is de tijdelijke leidinggevende
opgebrand en begint het circus weer van voren af aan.
Er moet een deugdelijke opleiding in Nederland komen zodat
de toekomstige leidinggevenden met de juiste bagage
en competenties aan hun functie kunnen beginnnen. Een
opleiding die ‘voor’ maar vooral ‘door’ managers van operatieafdelingen
wordt gegeven.
Op dit moment is een aantal prominente en ervaren
managers, met ondersteuning van een van de academische
ziekenhuizen, bezig om die opleiding vorm te geven.
De opleiding Hoger Management voor Operatiemanagers
wordt in 2010 gerealiseerd. Deze
professionaliseringsslag zal onze
beroepsgroep goed doen.
10 OK OPERATIONEEL MEI 2010
Het is dus beter om te spreken
van ‘aut viam inveniam aut
faciam’: ‘ik zal óf een weg vinden,
óf er een maken’.
Jacques Henkelman
Bestuurslid Onderwijs
FOtO: VALEntIJn BrAnDt
Charmaine Betzema
voorzitter LVO
Op de voorjaars-ALV is
Charmaine Betzema tot
voorzitter gekozen. Zij
houdt ook de buitenlandse
betrekkingen en PR&V nog
in haar portefeuille. Jeanine
Stuart wordt secretaris van de
LVO. Yvonne Maatjens heeft
zich niet herkiesbaar gesteld,
en vanaf deze plaats willen
we haar bedanken voor
haar jarenlange inzet op
commissie- en bestuurlijk
niveau. Nicole Dreesen
heeft zich beschikbaar
gesteld als LVO-bestuurslid en is gekozen voor de portefeuille
beroepsbelangen. Ze geeft aan dat ze zich hard wil maken
voor kwaliteit en veiligheid binnen de OK.
LVO-informatie
Charmaine Betzema, voorzitter
en bestuurslid PR&V,
voorzitter@lvo.nl
Hennie Mulder, penningmeester
en bestuurslid Media
Tel.: 040-253 89 21,
operationeel@lvo.nl
Jeanine Stuart, secretaris
secretaris@lvo.nl
Nicole Dreesen, bestuurslid
Beroepsbelangen
beroepsbelang@lvo.nl
Monique de Kort, bestuurslid
Congres, congres@lvo.nl
Jacques Henkelman, bestuurslid
Onderwijs
bijscholing@lvo.nl
LVO TELEFOONNUMMER:
024-645 47 71 van maandag
t/m zaterdag
van 9.00 tot 17.00 uur
Adres: LVO, Postbus 552,
9700 AN Groningen
Lid worden van de LVO?
Surf naar www.lvo.nl of bel met
024-645 47 71.
Opzegging van lidmaatschap
dient voor 1 oktober schriftelijk
te gebeuren – het lidmaatschap
wordt dan per 1 januari van het
jaar daarop beëindigd.
E-mailadressen
prvoorlichting@lvo.nl
penningmeester@lvo.nl
webmaster@lvo.nl
Internet: www.lvo.nl
Lidmaatschap opzeggen:
Secretariaat LVO
Postbus 552, 9700 AN Groningen

Landelijk meldpunt arbeidsomstandigheden op de
operatieafdeling
De Nederlandse Vereniging van Anesthesiemedewerkers
(NVAM) heeft
samen met de LVO een landelijk
meldpunt opgericht, waar medewerkers
van de operatieafdeling hun
ervaringen kwijt kunnen. Gaat kwantiteit
boven kwaliteit? Is er een hoge
werkbelasting door onvoldoende personeel?
Heb jij ook een berg verlof- en
vakantie-uren over die je niet kunt
opnemen? Heb je wel voldoende rust/
hersteltijd na een drukke dienst? Zijn
Invitational Conference
In Utrecht heeft op 23 maart 2010 de commissie
beroepsbelangen deelgenomen aan de Invitational
Conference. De commissie was uitgenodigd
door de multidisciplinaire kerngroep richtlijnontwikkeling
per-operatief proces, waar
ik deel van uitmaak. Tijdens de bijeenkomst
konden alle betrokken beroepsverenigingen,
de NVZ (Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen),
TNO (Toegepast Natuurwetenschappelijk
Onderzoek) en de IGZ nogmaals hun mening
geven over de richtlijn ‘Per-operatief proces’.
Zoals in het eerste nummer van dit jaar van OK
Operationeel al is geschreven, is deze richtlijn gemaakt
naar aanleiding van het tweede rapport
Toezicht Operatief Proces (TOP) van de Inspectie
voor de Gezondheidszorg (IGZ).
De LVO-vertegenwoordigers hebben de gelegenheid
gehad de richtlijn op te vragen om hierop te reageren.
Hiervan is nagenoeg geen gebruikgemaakt. Andere beroepsverenigingen
van medisch specialisten zoals oogheelkunde, radiologie,
heelkunde en neurochirurgie hebben ook de gelegenheid
gehad om de richtlijn te becommentariëren.
Er is weinig wetenschappelijk bewijs met betrekking tot het
peri-operatieve proces en daarom is de richtlijn gebaseerd op
best practise, bestaande richtlijnen en uitgebreide meningsvorming
van deskundigen.
er in jouw ziekenhuis situaties waar
je niet blij mee bent en durf je dat
niet te melden om conflicten te vermijden?
Kun en wil je tot je 67e jaar
blijven werken? We horen graag wat
jullie ervaringen zijn, zodat wij eventuele
problemen aan de kaak kunnen
stellen. Zo kunnen we van elkaar
leren. Wij bundelen alle reacties en
gaan als dat nodig is in gesprek met
werkgevers, politiek, arbeidsinspectie
en IGZ. Maar we doen bovenal ons
best om aan te tonen dat er mogelijk
oplossingen zijn om deze situaties te
voorkomen. Zodat wij met plezier die
kwaliteit van zorg kunnen leveren die
wij graag willen leveren. Medewerkers
op de operatiekamers hebben recht
op een veilige en gezonde werkplek.
Meldingen via het meldpunt op de
website www.lvo.nl worden anoniem
behandeld. Je kunt ook je contactgegevens
achterlaten als je wilt dat we
contact met je opnemen.
De LVO-richtlijn ‘Onbedoeld achterblijven van operatiematerialen’
is opgenomen in de richtlijn ‘Per-operatieve zorg’, maar de
commissie beroepsbelangen vindt het beter als de LVO-richtlijn
apart in de aanbevelingen wordt opgenomen. De opmerkingen
die tijdens de bijeenkomst naar voren zijn gekomen, worden
beoordeeld en zo nodig wordt de richtlijn aangepast. In het
najaar gaat de richtlijn voor autorisatie terug naar de LVO.
Yvonne Maatjens, voormalig bestuurslid beroepsbelangen
FOtO: EDWIn WIEKEnS
OK OPERATIONEEL MEI 2010 11

1 juli 2010 openen wij een
nieuwe gespecialiseerde kliniek
in Naarden, volledig gericht
op Houding & Beweging
(orthopedie, wervelkomchirurgie,
hand- en polschirurgie,
fysiotherapie en revalidatie).
De kliniek wordt ingericht
met 4 OK’s en heeft circa 40
privé kamers tot zijn beschikking.
Er worden kort durende
opnames, zoals scopiën en
grotere ingrepen met meerdaagse
opnames (Total hip/
Total knee, etc.) uitgevoerd.
De kliniek is centraal gelegen
en goed bereikbaar langs de
A1 bij Naarden.
Werken in de zorg van de toekomst?
Ligt je hart bij de zorg en voel jij je thuis in een team van bevlogen medisch specialisten en vriendelijk
verplegend personeel ? Kom dan in de nieuwe vestiging van de Bergman Kliniek in Naarden werken!
Voor deze vestiging zoeken wij personeel met de volgende specialisaties:
• Anesthesie medewerkers
• OK assistenten
• Coördinator OK (meewerkend voorman op de OK, bij voorkeur met
anesthesie achtergrond)
• Verplegend personeel
Werkdagen in de kliniek zijn van maandag
t/m zaterdagochtend. Weekenden vrij.
BERGMAN
C L I N I C S
Ben je geïnteresseerd? Neem contact op met de afdeling
HR (Carin de Koster) voor meer informatie of een sollicitatiegesprek.
E-mail: sollicitatie@bergmankliniek.nl
Tel nr: 088 9000 600 - Website: www.bergmankliniek.nl
Bergman. de Beste Behandeling BereikBaar
Bergman OKO adv 185x125 staand-01.indd 1 13-04-2010 09:57:22
ZorgSaam Zeeuws-Vlaanderen biedt gevarieerde zorg via ziekenhuis, ambulancedienst, thuiszorg en woonzorgcentra. Het
ziekenhuis heeft een partnership met UZ Gent. De inwoners van Zeeuws-Vlaanderen kunnen voor ziekenhuiszorg terecht
op drie locaties. Het ziekenhuis heeft 421 erkende bedden, de zorg wordt geleverd door ruim 1.200 medewerkers en een
90-tal specialisten. De ziekenhuislocaties beschikken over de allermodernste faciliteiten. Bij ZorgSaam staan innovatie
en ontwikkeling hoog in het vaandel. Het ziekenhuis wordt door de inwoners van Zeeuws-Vlaanderen en daarbuiten zeer
gewaardeerd en scoort goed bij tevredenheidsonderzoek e.d.
Zeeuws-Vlaanderen vormt een prettige woon- en werkomgeving. Er is veel ruimte, volop recreatiemogelijkheden en
natuurschoon. Met bruisende steden zoals Gent, Brugge, Antwerpen en Middelburg vlakbij.
Meer informatie over ZorgSaam op www.zorgsaam.org
Zichtbaar Beter!
Zoekt u een prettige en dynamische werksfeer met ruimte voor persoonlijke en professionele
ontwikkeling? Wij nodigen u graag uit om te solliciteren naar de functie van:
Allround Operatie Assistent m/v
Functie inhoud: U draagt zorg voor het bedrijfsklaar maken van de operatiekamer. Tevens zult u omlopen, assisteren en instrumenteren voor, tijdens en
na de operatie bij meerdere specialismen.
Functie eisen: U beschikt over het diploma van operatie assistent en bij voorkeur over enige jaren ervaring. U bent bereid in Terneuzen en Oostburg te
werken, waarbij de hoofdstandplaats Terneuzen is.
Arbeidsvoorwaarden: Het betreft een aanstelling voor onbepaalde tijd. De functie (min. 60% arbeidspercentage) is ingedeeld in FWG functiegroep 55,
min. 2180,- euro en max. 3460,- euro bruto per maand op fulltime basis. De overige arbeidsvoorwaarden zijn conform de CAO Ziekenhuizen.
Inlichtingen: Inlichtingen worden verstrekt door mevr. M. de Kort, teamleider operatiekamers, op telefoonnummer 0115-688431.
Solliciteren: Solliciteren kan bij voorkeur via de online sollicitatiemogelijkheid op www.zorgsaam.org/werken/vacatures
Indien dit niet mogelijk is, kunt u een sollicitatiebrief, inclusief CV, richten aan: ZorgSaam Zeeuws-Vlaanderen, Carrièrewinkel, t.a.v. mevr. L. de Zwart,
Postbus 73 , 4530 AB Terneuzen.
Ook hebben wij een vacature voor Operatie Assistent met als hoofdstandplaats Oostburg.
Interesse? Kijk op www.zorgsaam.org/werken/vacatures

FOtO: VALEntIJn BrAnDt
Uit een drang om kennis te verspreiden en de wens om
mee te werken aan onder meer de organisatie van bij- en
nascholingen, stapte Jeanine Stuart (57) ruim drie jaar
geleden in de Commissie Onderwijs.
‘Het vak van operatieassistent vind ik nog net zo prachtig
als in 1981, toen ik met de opleiding begon in Leiderdorp.
Toch sta ik al jaren niet meer fulltime aan tafel. Ik
heb nooit de wens gehad het vak te verlaten, wel wilde
ik meer. Toen in 1998 de praktijkopleider van het Sint
Lucas Andreas Ziekenhuis vertrok, greep ik deze gouden
kans dan ook gretig aan en sprong meteen in het gat dat
was ontstaan. Ik volgde de opleiding tot praktijkopleider
in Leiden, en al tijdens deze periode hield ik mij twee
dagen per week bezig met leerlingen en de organisatie
van klinische lessen en workshops. Onderwijzen doe ik
met plezier, ik ben erg gemotiveerd om het beste uit de
leerling te halen.
In de hoedanigheid van praktijkopleider ben ik ook lid
van de Commissie Onderwijs geworden, nu ruim drie
jaar geleden. En omdat hier de drang ontstond me meer
met het beleid van de vereniging te willen bezighouden,
heb ik me na zo’n twee jaar opgeworpen als bestuurslid
van de LVO. Dat werd overigens erg gewaardeerd omdat
er een groot tekort aan mensen was. Ik vind het oprecht
teleurstellend dat zo weinig mensen zich actief inzetten
voor de LVO. Maar het lijkt geen probleem te zijn waar
uitsluitend de LVO mee te kampen heeft, meer een algemene
trend. De vrijwillige barkeepers voor de lokale tennisverenigingen
en de voorleesmoeders zijn net zo moei-
‘Ik wil altijd het beste uit
mensen halen’
Tekst: Astrid van Pelt
lijk te vinden. Vrije tijd is voor veel mensen toch heilig.
Een oplossing voor dit probleem heb ik nog niet kunnen
bedenken. De LVO is juist zo sterk omdat het bestuur
bestaat uit mensen die nog steeds met beide benen in
het vak staan. Wanneer we betaalde krachten van buiten
zouden aantrekken, komt de LVO juist verder van de
leden af te staan.
Maar ik ben er trots op dat we met een team dat louter
uit vrijwilligers bestaat toch relatief veel bereiken. Vorig
jaar heeft een werkgroep bestaande uit LVO- leden,
samen met het CBO, een richtlijn “Onbedoeld achterblijven
van operatiemateriaal” ontwikkeld. Wij hebben
op het afgelopen congres veel positieve reacties van de
bezoekers ontvangen op de workshop die we hierover
gaven. Tijdens die workshop over de richtlijn ontstonden
leuke en zinvolle discussies en werden ervaringen uitgewisseld.
Als bestuurslid ben ik ook erg tevreden over het niveau
van de scholingsdagen en de enthousiaste feedback die
we hierop van de leden ontvangen. Het organiseren van
evenementen − zoals een workshop voor het congres en
de scholingsdagen − is een dankbare taak. Ik wil me als
bestuurder niet alleen richten op de actualiteit, maar
ook op het beleid voor de langere termijn.
Er zijn talloze zaken te noemen waarmee we de komende
jaren aan de slag kunnen, zoals een verdere
professionalisering en meer samenwerking met andere
verenigingen.
Op de ledenvergadering in april is er een voorzitter gekozen
en dat betekent dat ik nu secretaris van de LVO ben
geworden. Dit heeft tot gevolg dat ik iets verder van de
Commissie Onderwijs kom te staan, maar men kan mij
natuurlijk altijd advies vragen.
Mijn bevlogenheid voor het onderwijs is nooit weggeëbd.
Sinds kort werk ik als praktijkcoördinator in
het BovenIJ ziekenhuis in Amsterdam. Er is niets leukers
dan jonge mensen klaar te stomen voor dit fascinerende
vak.’
OK OPERATIONEEL MEI 2010 13

14 OK OPERATIONEEL MEI 2010

OK-Collega Martin Veldhoen: ‘Meer tijd
en geld nodig voor goede opleidingen’
Zoals veel van zijn collega’s koos
Veldhoen niet meteen voor het vak van
anesthesiemedewerker. ‘Halverwege de
jaren ’80 ben ik begonnen met de opleiding
tot verpleegkundige in het toenmalige
Rooms Katholieke Ziekenhuis in
Dordrecht, nu het Albert Schweitzer Ziekenhuis.
Tijdens die opleiding liep ik ook
stage op de OK. Zo kwam ik terecht in de
wondere wereld van de OK.’ Veldhoen legt
uit: ‘In die tijd was de OK veel meer dan
nu een voor de rest van het ziekenhuis
afgeschermd gebied. Als verpleegkundige
bracht je je patiënt tot aan de deur en
haalde je hem later weer op van de verkoever.
Gedurende mijn stage op de OK
zag ik ineens wat zich daar allemaal afspeelde.
Dat vond ik zeer intrigerend.’
Na een aantal gesprekken met een anesthesioloog
nam hij de beslissing om
te switchen en de opleiding tot anesthesiemedewerker
te gaan doen. Die volgde
hij in het toenmalige Zuiderziekenhuis
in Rotterdam. ‘Dat was een dynamische
afdeling met cardiochirurgie, regelmatig
trauma’s en een brandwondencentrum.
Een leerzame tijd.’
Fascinerend
Zo’n twintig jaar later werkt Veldhoen
inmiddels één dag per week als anesthe-
Hij weet heus dat veel ziekenhuizen het wel goed geregeld hebben, maar over all
genomen maakt hij zich behoorlijk zorgen over de kwaliteit van opleidingen van
operatieassistenten en anesthesiemedewerkers in spe. Door de grote personeelstekorten
op de OK’s en de bijbehorende werkdruk komen de opleidingen in de verdrukking, stelt
Martin Veldhoen (49). Hij is anesthesiemedewerker en opleidingscoördinator en docent.
siemedewerker in het Albert Schweitzer
Ziekenhuis in Dordrecht en de rest van de
week als opleidingscoördinator en docent
in het LUMC te Leiden, voornamelijk voor
de opleiding tot anesthesiemedewerker.
‘Ik vind het fascinerend als jonge mensen
voor dit vak kiezen en gedurende hun
opleiding goede anesthesiemedewerkers
worden. Geweldig is het dat ik daar een
steentje aan mag bijdragen.’
Tijd om te leren
Gelukkig zijn de opleidingsomstandigheden
in het LUMC gunstig, aldus
Veldhoen. ‘Maar ik weet dat dat lang
niet in alle ziekenhuizen het geval is. Op
sommige OK’s is het personeelstekort zo
groot dat ze daar veel met detacheerders
werken. De begeleiding van de leerlingen
kan daar geen prioriteit krijgen. En
de leerlingen worden mijns inziens te
vaak ingezet als volwaardige OK-medewerkers,
wat te zwaar voor ze is en hun
opleiding niet ten goede komt.’
Veldhoen legt uit: ‘De druk op studenten
is behoorlijk groot. Naast het werken
in de praktijk moeten ze veel studeren.
Door het toenemende personeelstekort
wordt vaak meer nadruk gelegd op het
leveren van arbeid dan op het leren van
het vak. Een goede evaluatie blijft dan
Tekst: Marieke Los | Foto’s: (incl. cover): Johannes Abeling
achterwege. Het is geaccepteerd dat een
chirurg-in-opleiding soms twee keer zo
lang over een ingreep doet als een ervaren
chirurg. Maar als een instrumenterende
of een anesthesiemedewerker iets
meer tijd nodig heeft, dan is de continuiteit
van het programma in gevaar. Het
uitbreiden van opleidingen is heel goed,
maar we moeten ervoor zorgen dat dit
de student ten goede komt.’
Onschatbare waarde
Mede door de hoge werkdruk, ook voor
de leerlingen, komt niet alleen de opleiding
in gevaar, zegt Veldhoen. ‘Ik zie
dat de uitval ook groot is. Veel leerlingen
maken hun opleiding niet af.’ Veldhoen
vervolgt zijn betoog: ‘Goede, vakbekwame
anesthesiemedewerkers en operatieassistenten
zijn van onschatbare waarde.
Organisaties zijn gebaat bij tevreden
medewerkers die regelmatig gedegen
worden bijgeschoold in de nieuwste ontwikkelingen.
Daar moet je tijd en geld
voor uittrekken. Organisaties die hun
medewerkers waarderen zullen dat terugkrijgen
door beter gemotiveerd personeel
en een hogere kwaliteit rond de operatietafel.
De meest moderne hightech
operatiekamers zullen nooit optimaal
functioneren als de human factor faalt.’
OK OPERATIONEEL MEI 2010 15

Hbo en BIG mogelijk
Nieuwe opleiding voor de OK
Het is mogelijk én verantwoord om het hoger beroepsonderwijs voor verpleegkundigen (hbov)
te combineren met de opleiding tot operatieassistent respectievelijk anesthesiemedewerker.
Met de opleiding hbov-technische stroom krijg je een diploma op hbo-niveau en kom je in
aanmerking voor een BIG-registratie. Daarnaast maakt deze opleiding het mogelijk om de
opleidingscapaciteit te vergroten en de opleidingskosten te verlagen.
TEKST EN FOTO’S: PAuL MEIJSEN, OPERATIEASSISTENT IN HET CATHARINA-zIEKENHuIS EN COöRDINATOR OPLEIDING OA-AM AAN DE FONTyS HOGESCHOOL IN EINDHOVEN
Op initiatief van de ziekenhuizen
in Limburg is Hogeschool Zuyd
in 2008 gestart met een vierjarige
duale opleiding: hbov-technische
stroom. De studenten krijgen een hbo
bachelordiploma als verpleegkundige
én het diploma operatieassistent of anesthesiemedewerker.
Fontys Hogeschool
Verpleegkunde start in september 2010
ook met deze opleiding. De opleidingen
voldoen volledig aan de geldende opleidingseisen
(OC&W) en beroepskwalificaties
(College Ziekenhuis Opleidingen
CZO, VWS, beroepsprofielen). De kwaliteit
wordt bovendien ook geborgd door
registratie in het BIG-register.
Tijdens de eerste twee jaar van de opleiding
hebben de studenten nog geen
leer-arbeidsovereenkomst. De studie
heeft dan vooral een verpleegkundig
accent. In het eerste jaar is er een
algemene oriëntatiestage OK/verpleegafdeling.
In het tweede jaar zijn er
verpleegkundige stages bij voor de OK
belangrijke patiëntengroepen. Denk
hierbij aan een chirurgische afdeling,
dagbehandeling, ouderenzorg en revalidatie.
De studenten hebben steeds
16 OK OPERATIONEEL MEI 2010
de transfer naar de OK als bijzonder
aandachtspunt. In de laatste twee jaar
ligt het zwaartepunt op de OK-opleiding
en leren en werken de studenten
op de operatiekamer. De netto leerarbeidsperiode
op de operatiekamer is
nauwelijks korter dan bij de huidige
inservice-opleiding.
Huidige inservice-opleiding
Brancheopleiding
In de jaren zeventig van de vorige eeuw
werd werken op de operatiekamer losgekoppeld
van de verpleegkundige status
en ontstond de huidige inservice-opleiding.
Momenteel voert het College
Ziekenhuis Opleidingen de regie over de
inservice-opleiding. Zij doen dit namens
de algemene ziekenhuizen (NVZ) en de
universitaire ziekenhuizen (NFU). Er is
dus sprake van een brancheopleiding,
die wel voldoet, maar buiten de branche
weinig waarde heeft. De beroepen operatieassistent
en anesthesiemedewerker
hebben geen wettelijke status, er is
geen opleidingstitel of titelbescherming.
Iedereen mag dus deze beroepen uitoefenen
en werken op een OK.
Kenmerken
De ziekenhuizen selecteren vooraf zelf
de leerlingen die een opleidingsplaats
krijgen voor de inservice-opleiding. De inservice-opleiding
heeft dezelfde instroomeisen
als het hbo − havo of mbo-niveau 4
− maar het is geen hbo-opleiding.
De huidige, driejarige inservice-opleiding
kent een theoretisch gedeelte van
circa driekwart jaar (27-32 lesweken) en
een praktijkleerperiode van ruim twee
jaar. De totale opleidingskosten inclusief
de arbeidskosten bedragen tussen
de 70.000 en 110.000 euro. Gemiddeld
valt een kwart van de leerlingen uit
tijdens de opleiding. Het financiële risico
hiervan komt geheel voor rekening
van de ziekenhuizen. Meestal zijn er
ook geen reservekandidaten die de vrijgekomen
plekken kunnen opvullen.
De dubbelrol van leerling en werknemer
creëert nogal eens een spanningsveld.
Zeker bij een personeelstekort kan
de kwaliteit van de praktische opleiding
in het gedrang komen. In regulier
onderwijs is dit niet zo’n ramp, maar
bij inservice-onderwijs is dit gecompliceerder
door de arbeidsovereenkomst.

Sommigen halen onterecht de eindstreep
wel, anderen onterecht niet.
Vanwege de beperkingen van het
diploma spreekt men weleens van een
fuik- of tunnelberoep. Carrièremogelijkheden
zijn schaars. In het buitenland
erkent men de Nederlandse diploma’s
van operatieassistent of anesthesiemedewerker
vaak alleen als diegene ook
geregistreerd verpleegkundige is.
Dynamiek
Maatschappelijk
In de afgelopen veertig jaar hebben
zich behoorlijke maatschappelijke
veranderingen voorgedaan rondom
het opleidingskader van de OK-opleidingen.
In 2002 werd in het hoger
onderwijs de bachelor-masterstructuur
geïntroduceerd. Studies worden hierdoor
internationaal vergelijkbaar en de
keuzemogelijkheden tijdens en na de
studie zijn enorm toegenomen.
In 1993 werd de wet BIG aangenomen.
De beroepen OA en AM komen hierin
niet in aanmerking voor wettelijke
regeling. De personeelstekorten in de
zorg zijn een feit en de toekomstvoorspellingen
zijn nog somberder. De inservice-opleiding
blijkt geen afdoende
oplossing te bieden voor de huidige
arbeidstekorten. De vraag is hoe het
verder moet als de vraag naar goed
geschoold personeel alleen maar toeneemt.
Voor een inhaalslag is het al vijf
voor twaalf.
Op de OK
Ook op de OK is er dynamiek op allerlei
fronten. Er vindt een verschuiving
plaats van generalisatie naar specialisatie.
Inmiddels zijn er al twee opleidingsinstituten
die opleiden voor een tweede
deskundigheidsgebied. Daarnaast
worden ook doktersassistenten en coassistenten
ingezet voor OK-werkzaamheden.
Voor laagcomplexe ingrepen
wellicht een welkome aanvulling, en
een oplossing voor tekorten. Het CZO-
diploma blijkt niet echt nodig te zijn,
en daar maken de ziekenhuizen gebruik
van. Steeds meer kleine ingrepen
verdwijnen hierdoor uit het domein
van de operatieassistent.
Voor de eerste deskundigen blijft een
uitgesproken hightech/highcare/highriskdomein
over, waarbij het de vraag is
of het theoretisch gedeelte van de inservice-opleiding
nog wel voldoende is.
Bij een behoorlijk deel van de inservicestudenten
die door de ziekenhuizen
worden geselecteerd daalt momenteel
het technisch inzicht. Vanwege het beperkte
aantal lesweken moeten de opleidingsinstituten
soms keuzes maken
en kan niet alle stof behandeld worden.
Allrounders verliezen terrein en specialisatie
laat zien dat operatieassistenten
het vak niet meer in de totale omvang
lijken te beheersen. Het lijkt er nu soms
al op dat specialiseren de camouflage is
van een zwakke start.
Werkgeversperspectief
Langzaam vermindert de uitstroom
uit het middelbaar onderwijs. Voor de
uitstromers zijn er veel aantrekkelijke
opleidingsmogelijkheden. Ziekenhuisopleidingen
moeten dus kunnen concurreren
met opleidingen voor andere
bedrijfstakken. Er zijn daarom in de
eerste plaats aantrekkelijke opleidingen
nodig om goede schoolverlaters te
kunnen werven voor de gezondheidszorg.
Zorgberoepen moeten minstens
dezelfde uitdagingen en carrièremogelijkheden
bieden als de beroepen in
andere sectoren.
Ook vanuit de visie van goed werkgeverschap
zijn de HRM-omstandigheden op
de OK niet optimaal. Er zijn verbeteringen
nodig om jong talent aan te trekken,
maar ook om huidige medewerkers te
behouden. Een ander heikel punt is dat
de mogelijkheden voor vervolgopleidingen
en de interne promotiekansen
momenteel gering zijn op de OK.
Salarissen op de OK worden vaker be-
OK OPERATIONEEL MEI 2010 17

paald door schaarste en marktmechanismen
dan door functiewaardering.
Detacheerders en zzp’ers maken handig
gebruik van de situatie, maar dragen per
definitie niet bij aan verlaging van de
werkdruk of verbetering van de kwaliteit.
Een nieuwe opleiding kan de opleidingskosten
aanmerkelijk verlagen en de
opleidingscapaciteit vergroten, terwijl de
kwaliteit aantoonbaar kan verbeteren.
Hbov-technische stroom
Win-win
Zorgopleidingen hebben veel overlappende
vakken waardoor er een
win-winsituatie ontstaat in de nieuwe
opleiding hbov-technische stroom.
Waar mogelijk worden vakken gecombineerd,
waar nodig worden ze
apart gegeven zonder de samenhang
uit het oog te verliezen (zie figuur 1).
Concreet leidt dit tot een tijdwinst van
30%, waardoor twee opleidingen die
nu samen zeven jaar in beslag zouden
nemen, in vier jaar kunnen worden afgerond.
De theoretische- en praktische
opleidingseisen van beide beroepen
worden volledig gerespecteerd.
Het verpleegkunde opleidingsdeel is
geconcentreerd op de klinische somatische
zorg. In het derde en vierde jaar is
18 OK OPERATIONEEL MEI 2010
volop de tijd voor praktijkleren
op de OK (zie
figuur 2).
Figuur 1. Combineren van vakken waar mogelijk en
scheiden waar nodig. Vooral in de basisvakken en de
beroepsoverstijgende vakken is winst mogelijk.
Extra studiebelasting
Om de totale opleiding
af te ronden zijn 290
in plaats van 240 studiepunten
nodig. Voor
studenten betekent het
dus dat ze een extra studiebelasting
hebben en
dat er eisen worden gesteld
aan hun motivatie
en capaciteiten. Maar het
is wel een waardevolle
investering in twee duurzame
diploma’s waarmee
ze binnen de zorgsector tijdens hun
hele loopbaan nieuwe kansen kunnen
blijven creëren.
Aantrekkelijk
We verwachten dat de hbov-technische
stroom een grote aantrekkingskracht zal
hebben op de ‘geschikte’ schoolverlaters.
De havo-profielen natuur & gezondheid
en natuur & techniek zijn hier notabene
speciaal voor bestemd. Schoolverlaters
die een meer high tech/high care beroep
in de zorg zoeken, krijgen bij deze opleiding
een brede en technische
basis, in plaats
van een opleiding die
vaak onder hun uitdagingsniveau
ligt.
Selectie
Ziekenhuizen blijven
betrokken bij de selectie
van studenten.
Zij kunnen studenten
vooraf selecteren en
bij goede studieresultaten
zijn deze studenten
verzekerd van een
leer-arbeidsplaats op
de OK in het derde en
vierde jaar.
Figuur 2. Opbouw van de opleiding. Van links naar
rechts de maanden, van boven naar de beneden de
opleidingsjaren. Jaar 1 en 2 met verpleegkundig
accent zijn wit gekleurd. Jaar 3 en 4 zijn OK-groen.
Een andere interessante mogelijkheid is
dat studenten zich ook rechtstreeks bij de
opleiding kunnen aanmelden. Zij krijgen
dan eerst een test voor hun motivatie
en aanleg. Gedurende het eerste halfjaar
bouwen ze een portfolio op en kunnen
ze hun keuze verder bestendigen. Vervolgens
kunnen ze zich tijdens de oriëntatiestage
in het ziekenhuis presenteren.
Voor beide partijen een veel grondigere
kennismaking dan een sollicitatiegesprek.
Na de oriëntatiestage kan het
ziekenhuis een definitieve stageplaats ter
beschikking stellen. Studenten die toch
afvallen voor het OK-gedeelte, krijgen van
het opleidingsinstituut de garantie dat ze
bij goede studieresultaten altijd het hbovdeel
kunnen vervolgen.
Efficiënter opleiden
De ziekenhuizen kunnen goedkoper
opleiden dan met de huidige inserviceopleiding.
De eerste twee jaar studeren
de studenten op eigen kosten met
studiefinanciering. Pas in het derde en
vierde jaar krijgen ze een leer/arbeidsrelatie
met het ziekenhuis.
Dankzij hun stage-ervaring in de eerste
twee studiejaren kunnen studenten
als ze in de laatste twee jaar worden
ingezet op de operatieafdeling, snel

zelfstandig en verantwoordelijk zijn
voor hun eigen leer/arbeidsproces. Het
bezwaar van het aannemen van jonge
havisten voor de inservice-opleiding
wordt zo ondervangen.
Naar verwachting zal de uitval in de
laatste twee jaar nihil zijn. In de eerste
twee jaar hebben studenten namelijk
al laten zien dat ze kunnen studeren en
dat ze gemotiveerd zijn. In de inserviceopleiding
betekent uitval van leerlingen
momenteel een verliespost van 25-30%
van de opleidings- en arbeidskosten van
de OK-opleidingen.
Meer opleiden
Er zijn meerdere argumenten om aan te
nemen dat de opleidingscapaciteit omhoog
kan gaan. Er zal een lagere uitvalskans
zijn en de studenten zijn beter
voorbereid zodat ze minder begeleiding
nodig hebben.
Een veelgehoord kritiekpunt bij de
hbov-technische stroom is de iets kortere
stagetijd op de OK. Dit is echter
slechts 15% en de netto tijd is ruimschoots
hoger dan de norm van het
CZO. Als de visie op opleiden in ziekenhuizen
ook mee evolueert, blijkt waarschijnlijk
dat beter voorbereide studenten
in kortere tijd dezelfde resultaten
kunnen boeken. Een ogenschijnlijk
nadeel wordt hierdoor een voordeel.
Inzet van de grotere opleidingscapaciteit
is vermindering van de tekorten en
het gezond maken van de arbeidsmarkt.
Geen nieuwe beroepen
De hbov-technische stroom creëert geen
nieuwe beroepen of functieniveaus. Wel
zijn afgestudeerden veel wendbaarder
tijdens hun carrière als operatieassistent
of anesthesiemedewerker en kunnen ze
gedurende hun hele carrière nieuwe kansen
scheppen. De fysieke en psychische
belasting kunnen hierdoor wellicht ook
beter beheerst worden omdat er escapes
mogelijk zijn in geval van overbelasting.
De opleidingencombinatie geeft voor de
afgestudeerden uitgebreide doorstromings-
en carrièremogelijkheden binnen
de hele gezondheidszorg. Een van
de grootste bezwaren van de huidige
zogenaamde brancheopleidingen voor
de operatiekamer − de fuikwerking van
het beroep − verdwijnt dus.
tot slot
Physician assistants (PA) en advanced
nurse practitioners (ANP) werken op
masterniveau. Zij verleggen de grenzen
van hun werkterrein van assisteren naar
het zelfstandig uitvoeren van medische
taken. Op een operatieafdeling kan hierbij
gedacht worden aan het zelfstandig
uitvoeren van kleine operaties, of bijvoorbeeld
een anesthesiologische specia-
Hbo en BIG
lisatie als sedatiemedewerker.
Een niet-hbo-opgeleide operatieassistent
of anesthesiemedewerker krijgt slechts
via lastige omwegen kansen in bovengenoemde
domeinen, terwijl er juist ook
op de OK toekomstkansen kunnen liggen.
Ook voor de huidige inservice gediplomeerden
komen er binnen afzienbare
tijd kansen om het hbo-niveau te kunnen
behalen, met de daarbij behorende
ontwikkeling, professionalisering en
internationalisering.
Op fronten waar de OK-opleiding in
de loop van de afgelopen dertig jaar is
verschraald, kan deze haar body weer
terugkrijgen. Hier worden niet alleen
de patiënten beter van, maar ook de
arbeidsmarkt, de professionals en de
werkgevers.
HBO-opleidingen zijn gebonden aan wettelijke eisen. In vier jaar tijd moeten de
studenten 240 studiepunten behalen, overeenkomend met een studiebelasting van
ruim 6700 uur. Ook de opleidingsinhoud en de onderwijskwaliteit zijn gebonden aan
regels en worden gecontroleerd door middel van accreditatie. Verpleegkundigen mogen
de internationaal erkende titel Bachelor of nursing voeren. Een afgestudeerde hbo’er
moet beschouwd worden als een beginnende, breed georiënteerde beroepsbeoefenaar.
Dus iemand die meer gezien moet hebben dan een branche en een ziekenhuis. Dit
houdt in dat pas gediplomeerden iets minder specifieke praktische ervaring hebben
als ze afstuderen, maar wel een heel brede ervaring. Dat is nu immers verplicht bij een
hbo-opleiding. na diplomering moeten ze als beginnend beroepsbeoefenaar het laatste
stukje zelf ontwikkelen. In feite zijn hier ook aanloopschalen voor.
De BIG-wet is een kwaliteitswet. Ze beschermt patiënten tegen ondeskundigen en
stelt eisen aan behandelaars. Alleen behandelaars met een publieksrechtelijke opleidingsregeling
worden in het BIG-register opgenomen. De titel of de opleidingstitel
wordt beschermd en voor enkele beroepen is registratie en tuchtrecht verplicht.
Als verpleegkundigen op de OK werkzaam zijn als operatieassistent of anesthesiemedewerker,
tellen hun werkzaamheden uiteraard ook mee voor herregistratie.
Op de meeste operatieafdelingen in het buitenland kunnen operatieassistenten
vaak alleen maar terecht als ze een BIG-registratie als verpleegkundige hebben. Een
verpleegkundige status geeft ook toegang tot een scala aan verpleegkundige vervolgopleidingen,
zoals SEH, IC, kinderverpleegkunde en ambulance. Een vierjarige hboopleiding
zonder BIG-registratiemogelijkheid, zal de beperkingen van het huidige
beroep deels in stand houden.
▼
OK OPERATIONEEL MEI 2010 19

Het vinden van
een nieuwe baan
is een hele operatie.
Maar levert je wel een mooie bonus op!
Eerste Hulp Bij Overstappen?
Elke dag hoort anders te zijn, maar wat als je werk op woensdag niet meer te onderscheiden is van dat op vrijdag?
Dan ben je helemaal toe aan TMI, dé detacheerder in de Zorg. Want daar is elke dag anders. Je bepaalt zelf hoeveel
je wilt werken en dat steeds op projectbasis in interessante nieuwe omgevingen, maar wel mét een vast contract.
Zo sta je elke dag weer voor nieuwe uitdagingen en dat is wel zo interessant. En TMI is altijd op zoek naar de meest
gemotiveerde mensen in de zorg, dus meld je nu aan op www.tmi-interim.nl voor Eerste Hulp bij Overstappen.
Je kunt ons ook mailen op info@tmi-interim.nl of bellen op 020 717 35 27.
Eerste Hulp Bij Overstappen?
Ga dan snel naar www.tmi-interim.nl
Vind via Interchange je
vaste droombaan in binnen-
en buitenland én ontvang
een transferpremie van
maximaal 2000,-.
Hoe we dat doen?
kijk op www.inter-change.nl
of bel 010 - 4366301.
TMI_Ad_210x148,5_kofferindd.indd 1 23-04-2010 16:31:24

gratis advertentie
W e r v i n g • S e l e c t i e • I n t e r i m M a n a g e m e n t • D e t a c h e r i n g • P a y r o l l i n g • U i t z e n d e n • S t a g e b e m i d d e l i n g • T r a i n i n g
Leukste werkgever in de zorg zoekt:
• Operatieassistenten
• Anesthesiemedewerkers
Geïnspireerd door mensen
Smelt Human Capital • Amalialaan 41B, 3743 KE Baarn • T 035 - 543 00 21 • F 035 - 656 98 76 • info@smelt.nl • www.smelt.nl
Ik ben leukemiepatiënt
Geef kinderen met een levensbedreiGende ziekte
de kracht om kind te zijn. doe een Wens
stichtinG nederland, bankrekeninG 36.60.21.222.
“ Wauw...
De rit van mijn
leven”

Operatieassistenten in opleiding
Leren & werken
bij Isala klinieken
Waarom wordt iemand
operatieassistent?
OK Operationeel sprak
met vier OA’s in opleiding
over hun motivatie,
de voors en tegens
van het vak en hun
toekomstverwach tingen.
TEKST EN FOTO’S: VALENTIJN BRANDT
Linda Hilboezen
Al van jongs af aan wilde Linda Hilboezen
(20 jaar) uit Nieuwleusen graag
in de medische wereld aan de slag.
Ze keek altijd met veel interesse naar
medische televisieprogramma’s zoals
Ingang Oost. Tijdens haar middelbareschooltijd
hoorde ze al via via over
de interne opleiding tot operatieassistente.
Helaas was er na haar havo-eindexamen
nog geen plaats voor haar in Isala
klinieken Zwolle. Dus volgde ze eerst
de versnelde tweejarige opleiding tot
doktersassistente in Zwolle. Toen ze
deze opleiding, die normaal drie jaar
duurt, had gehaald, kreeg ze na een
22 OK OPERATIONEEL MEI 2010
Linda Hilboezen

nieuwe sollicitatieronde alsnog een
opleidingsplek. Het eerste halfjaar van
de opleiding werd gegeven in Hengelo
(Overijssel) en bestond uitsluitend uit
theorie. Dat was zeer zwaar omdat alle
vakken in één, hooguit twee pogingen
gehaald moesten worden. Met veel
doorzettingsvermogen heeft ze uiteindelijk
alle vakken goed afgerond. Op
dit moment zit Linda in het tweede
jaar van de opleiding. De combinatie
van overdag werken (om halfacht begint
de werkdag) en ’s avonds studeren
en de protocollen voor de volgende dag
doornemen (vaak tot zeven uur), is ook
erg pittig, maar biedt meer afwisseling
en uitdaging dan het puur theoretische
eerste semester van het eerste jaar.
Inmiddels is ze begonnen met haar
scriptie, die ze in het derde jaar zal
afronden. Het onderwerp is zuurkasten
op de operatiekamer. In deze afzuiginstallatiekasten
wordt met formaline
(formaldehyde) gewerkt. Een zuurkast
vermindert de risico’s die het personeel
loopt bij het werken met deze
vloeistof en is volgens de Arbowet
verplicht. In Zwolle zijn op het OKcomplex
geen zuurkasten, maar gebruikt
men indien nodig de zuurkasten
van het lab. Het raamwerk voor Linda’s
onderzoek is inmiddels af. De onderzoeksvraag
is: hoe groot is de motivatie
van het personeel op het OKC om de
zuurkast structureel te gebruiken?
Linda onderzoekt dit met behulp van
enquêtes en observaties. Deze aanpak
is inmiddels goedgekeurd door het ziekenhuis,
de volgende stap is goedkeuring
van de opleiding. In 2013 wordt
een heel nieuw ziekenhuisgebouw in
gebruik genomen. Dit valt samen met
een fusie van de locaties Weezenlanden
en Sophia. Eventueel zullen de
resultaten van Linda’s onderzoek een
bijdrage leveren aan de beslissing wel
of geen zuurkasten te gaan gebruiken
op het OK-complex.
Na afronding van haar opleiding hoopt
Linda in dit ziekenhuis te kunnen blij- heen en weer reizen naar Hengelo was
ven werken. Ze heeft het erg naar haar het drukke schema van de opleiding
zin in Zwolle en de korte reistijd is ook erg zwaar. Natuurkunde en scheikunde
een groot voordeel. Het leukste aan dit waren de zwaarste vakken, maar dank-
vak is de afwisseling qua specialismes. zij haar inzet en de ondersteuning van
Elke operatie is weer anders. Het is medestudenten kwam het allemaal
de uitdaging om te anticiperen op het goed.
operatieverloop en om de arts voor te Het onderwerp van het onderzoek van
blijven met instrumenteren.
Ria is ‘CSA in of uit het ziekenhuis’.
De CSA is de sterilisatieafdeling en het
Ria Ruitenberg
wordt steeds gebruikelijker dat de CSA
‘Iets doen voor zieke mensen’, dat idee van het OK-complex verdwijnt, omdat
sprak Ria Ruitenberg (1967) als kind de vierkante meters daar erg duur zijn.
al aan. Komend jaar is Ria 25 jaar in Soms wordt deze afdeling verplaatst
dienst van het ziekenhuis. Het was naar een locatie elders in de gemeente.
geen toeval dat zij in het ziekenhuis In Zwolle wordt overwogen om deze
ging werken. Haar moeder werkte in de afdeling elders in hetzelfde gebouw on-
huishouding van het ziekenhuis en als der te brengen. Hier kleven voor- en na-
achttienjarige kon Ria daar als vakandelen aan, er kan bijvoorbeeld iets fout
tiehulp ook aan de slag. Na een aantal gaan in de communicatie. Een CSA-
jaren kwam ze op de operatiekamer assistent kan vlekkeloos opnoemen wat
terecht om daar schoon te maken. Daar er op een basisrooster zit, maar dat kun
werd ook het instrumentarium gerei- je van een transportdienstmedewerker
nigd en gesteriliseerd. Dat heeft zij 16 niet verwachten. Ook kan het instrujaar
gedaan, de laatste
jaren als coördinator.
De operatiekamer
bleef kriebelen, maar
met alleen huishoudschool
had zij niet
de juiste opleiding.
Uiteindelijk besloot
ze toch te vragen of
ze aan de opleiding
mocht beginnen. Dat
mocht en die kans
heeft ze met beide
handen aangegrepen.
Grootste drempel in
de studie vormde de
Beroeps Voorbereidende
Periode, het
uitsluitend theoretische
eerste halfjaar.
Voor Ria leek het wel
alsof er elke week
tentamens waren.
Met de zorg voor twee
kleintjes thuis en het Ria Ruitenberg
OK OPERATIONEEL MEI 2010 23

mentarium bij het transport − intern of
extern − door trillingen en dergelijke
beschadigen. Conclusie van het onderzoek
dat Ria, als derdejaars operatieassistent-in-opleiding,
inmiddels heeft
afgerond, is dat het grote voordelen
heeft om de CSA in de buurt van de OK
te houden.
Voorlopig heeft Ria het in Zwolle erg
naar haar zin. In Zwolle gunnen medewerkers
elkaar de uitdaging van
interessante taken. Ook zijn er goede
mogelijkheden om door te leren en te
specialiseren, want alle specialismen
zijn er voorhanden.
Daniel Reinders
Na het afronden van de mavo wilde
gitarist Daniel Reinders, inmiddels 26
jaar, graag de muziek in. Hij begon aan
de vooropleiding van het conservatorium
in Zwolle maar hield het binnen
drie maanden voor gezien. Een vriend
van hem werkte als verpleegkundige.
Hij liep een dagje met hem mee en
zag werken in het ziekenhuis wel zitten.
Toen hij de interne opleiding verpleegkunde
had voltooid en een jaar
werkzaam was in de dagelijkse zorg,
kwam hij tot de conclusie dat hij graag
meer medische taken wilde uitvoeren
en minder zorgtaken. Met het oog
op de functie van operatieassistent,
maar zonder het voor de opleiding
tot operatieassistent benodigde mbo
4-diploma, begon hij aan de versnelde
avondopleiding tot doktersassistente.
Al in het eerste jaar van deze opleiding
werkte hij overdag in de Isala klinieken
als invalkracht bij de transportdienst.
Daarbij vulde hij de voorraden op de
verschillende afdelingen aan, zoals
pennen en vaatdoeken. Dit was goed te
combineren met de lessen ’s avonds.
Na een stage kon hij in het tweede jaar
van de opleiding op de afdeling preoperatieve
screening en polichirurgie
aan de slag. Kort voor het afronden
van de opleiding tot doktersassistente
liep hij tegen de interne vacature van Daniel Reinders & Anne-Mieke Oppelaar

operatieassistent aan. Hij solliciteerde en mocht direct doorstromen
in de opleiding. Inmiddels is Daniel derdejaars en is
zijn scriptie ingeleverd. Het onderwerp was het verwerken
van specifiek ziekenhuisafval, met als onderzoeksvraag: is
verwerking in Zwolle efficiënt en in overeenstemming met
de richtlijnen, wetten en regels die van toepassing zijn op
ziekenhuisafval?
Als enige man in de opleiding kan hij andere jongens aanraden
voor dit vak te kiezen. De vriend uit de verpleging is inmiddels
als cardiofysiologisch laborant werkzaam op de hartcatheterisatiekamer.
Samen mogen ze graag kite-surfen zodra
het weer het toelaat. Ook is Daniel nog steeds een groot
liefhebber van muziek, zijn favoriete stijlen zijn jazz, fusion,
pop en metal. Toch heeft hij geen moment spijt dat hij de
muziek heeft ingeruild voor de medische wereld. De afwisseling
in het werk bevalt hem zeer en het meedenken tijdens
de operatie is soms lastig maar boven alles heel erg leuk. ‘Je
moet goed kunnen schakelen tussen protocolair denken en
out-of-the-boxdenken.’ Hij voelt zich thuis in het vak en de
vooruitgang die hij boekt geeft hem veel voldoening.
Anne-Mieke Oppelaar
Anne-Mieke Oppelaar (1965) uit Elburg is net begonnen aan
de opleiding tot operatieassistent. Toen zij van de mavo
kwam was sporten haar grote passie. Ze hield niet van leren
en wilde dolgraag naar het CIOS. Dat werd thuis niet erg toegejuicht,
dus deed ze de opleiding tot doktersassistente. Na
deze opleiding is ze gaan werken als receptioniste bij een opleidingencentrum
en in de horeca. Tot het ziekenhuis waar
ze stage had gelopen belde of ze kwam solliciteren. Ze werd
aangenomen en kwam in een leuke baan terecht. Er werden
onder andere ECG’s, ergometrieën en scopiën gemaakt. Later
fuseerde het ziekenhuis en werden de taken herverdeeld.
Dat was voor Anne-Mieke het moment om alsnog iets in de
sport te gaan doen. Ze was al begonnen aan een opleiding
tot gymnastieklerares en kon aan de slag als assistent van
een schoolarts bij de schoolartsendienst. Met een schoolarts
bezocht zij alle kinderen in de omgeving. Dit combineerde
zij vier jaar lang met een baan als gymnastieklerares bij
verenigingen: ’s morgens assistent-schoolarts, ’s middags
gymnastieklerares. Haar gedrevenheid in het werken met
kinderen, die lang niet altijd even gemotiveerd waren, werd
uiteindelijk een struikelblok, en toen ze een vacature zag in
het ziekenhuis kon zij daar twee dagen per week aan de slag
als doktersassistente.
Na een beroepskeuzetest besloot ze om te solliciteren naar
een plek in de opleiding tot operatieassistent. Die kreeg
ze, en dat bevalt. Ze kan haar fanatisme goed kwijt in deze
studie en heeft het theoretische halfjaar afgerond zonder
herkansingen. Stiekem heeft Anne-Mieke ook al een onder-
werp voor haar scriptie bedacht. Het is haar opgevallen dat
in het ziekenhuis ook veel medewerkers van 22, 23 jaar met
steunkousen rondlopen. Operatieassistant schijnt vanwege
het vele stilstaan een van de zwaarste beroepen te zijn die er
bestaan. Mogelijk kan er met behulp van bijvoorbeeld elektroden
een uitvinding worden gedaan om in de toekomst de
spieren nu en dan te activeren om zo spataderen bij het personeel
te voorkomen. Ze is van plan hierover ook in gesprek
te gaan met een fysiotherapeut.
Anne-Mieke is Isala klinieken zeer dankbaar voor de kans
die zij op latere leeftijd heeft gekregen. Een reden om ooit in
een ander ziekenhuis te willen gaan werken zou kunnen zijn
dat in een opleidingsziekenhuis als Isala de interessantere
taken vaak worden uitgevoerd door artsen-in-opleiding en
co-assistenten, terwijl die ook voor operatieassistenten een
grote uitdaging vormen. Voorlopig is dat voor Anne-Mieke
echter niet aan de orde, zij heeft het uitstekend naar haar
zin in Isala klinieken.
▼
(advertentie)
“ Geweldig...
Ze brachten me
ook weer thuis!”
OK OPERATIONEEL MEI 2010 25

Competentiegericht onderwijs
aan de Erasmus Mc Zorgacademie
In 2004 startte de Erasmus MC Zorgacademie het project ‘Anders leren’, waarbij het reguliere
onderwijs werd omgeturnd tot competentiegericht leren. Veurink en Van de Fliert zagen als
opleiders van de Opleiding Operatieassistent de kans schoon om het hele leerplan te herzien.
TEKST EN FOTO’S: MARIJKE VEuRINK, TRAINER EN GASTDOCENT ERASMuS MC zORGACADEMIE, EN MARTIJN VAN DE FLIERT, OPLEIDER ERASMuS MC zORGACADEMIE EN
OPERATIEASSISTENT ERASMuS MC
Er waren verschillende aanleidingen
om over te gaan op het competentiegericht
leren. De bij onze
organisatie aangesloten ziekenhuizen
waren al overgegaan tot competentiemanagement.
Hierdoor zagen de ziekenhuizen
een kans voor hun studenten
om met eerder verworven competenties
(EVC) sneller (vervolg)opleidingen af te
kunnen ronden.
Ook het College Ziekenhuis Opleidingen
(CZO) wilde de erkenning van de theorie
en praktijkcomponent laten afhangen
van het competentiegerichte opleiden.
uitgangsprincipes
Bij het inrichten van het competentiegerichte
onderwijs hebben we de volgende
uitgangspunten gehanteerd:
1. authentieke beroepssituaties en competenties
staan centraal;
2. er is een duidelijke samenhang tussen
theorie en praktijk;
3. de student kan in samenspraak met de
praktijkbegeleider en de Zorgacademie
zijn eigen leerweg bepalen;
4. studenten moeten snel inzetbaar zijn
in het werkveld;
5. de student is verantwoordelijk voor
het eigen leerproces;
26 OK OPERATIONEEL MEI 2010
6. we verwachten een actieve leerhouding
van de student;
7. er is sprake van afnemende sturing;
8. de student reflecteert op het eigen
handelen;
9. we gebruiken de elektronische leerweg
It’s learning.
We wilden heel graag een competentieprofiel
gebruiken dat voor alle oplei-
dingen gelijk was. Studenten kunnen
dan bij het kiezen van een vervolgopleiding
makkelijker overstappen
van de ene opleiding naar de andere
op basis van eerder verworven competenties
(EVC).
Uitgangspunt voor ons was ook om de
evaluaties van de afgelopen jaren van
de studenten te gebruiken. Een van de
punten die hierin het meest nadrukke-

lijk naar voren kwamen, was dat de 1e
Canmed, vakinhoudelijk handelen (zie
tabel 1) prominent in het onderwijs
terug moest komen.
Praktijk en theorie afstemmen
We hebben samen met praktijk- en
werkbegeleiders van de werkgroepen
een begin gemaakt met de opbouw en
de inhoud van de opleiding.
In de werkgroepen bleek al dat het tot
dan toe aangeboden onderwijs, dat
verdeeld was in complexiteit (laag-,
midden- en hoogcomplex), niet meer
voldeed aan de wensen van de praktijk.
Uit de werkgroepen kwam naar voren
dat het onderwijs moest voldoen aan de
volgende eisen:
• mimimaal 80% van het onderwijs vakinhoudelijk
handelen;
• twee startmomenten per jaar;
• een verdeling van zes fases van een
halfjaar (i.p.v. een verdeling van driemaal
een jaar);
• fase 1 aanbieden als een basisdeel met
daarin veel stage(opdrachten);
• specialismen aanbieden als afgeronde
leereenheden;
• het werken met leereenheden als
majors en minors;
• na fase 1 een week per maand theoretisch
onderwijs op de Zorgacademie;
• geen theoretisch onderwijs in de
maanden juli, augustus, september
en december vanwege de personele
(onder)bezetting op de afdeling.
Tabel 1: Canmeds.
1. Vakinhoudelijk handelen
2. Communicatie
3. Samenwerken
4. Kennis en wetenschap
5. Maatschappelijk handelen
6. Organisatie
7. Professionaliteit
Tabel 2: Verdeling leereenheden OA over fasen.
Fasen Leereenheden
1 Leereenheid: Basisvaardigheden OA
2 Leereenheid: Basisvaardigheden instrumenteren en assisteren
bij operatieve ingrepen van alle specialismen
Leereenheid: Algemene chirurgie
Leereenheid: Plastische chirurgie
3 Leereenheid: Orthopaedie
Leereenheid: Gynaecologie
4 Leereenheid: Vaatchirurgie
Leereenheid: Urologie
Leereenheid: Startproject
5 Leereenheid: KnO
Leereenheid: Kaakchirurgie en thoraxchirurgie Leereenheid:
Eindproject
6 Leereenheid: Oogheelkunde en neurochirurgie
Tabel 3: Niveaus van Benner (Patricia Benner 2006).
Fasen Leereenheden
Beginner Een pas afgestudeerde beroepsbeoefenaar die handelt vanuit schoolse
vaardigheden.
Gevorderde De schoolse vaardigheden worden aangepast aan de werkplek.
Startcompetent Op een zelfstandige manier uitvoeren en aanpassen van
werkzaamheden. Een net gediplomeerd operatieassistent.
Vakbekwaam Iemand die in staat is een situatie te beschouwen als een geheel in plaats
van een samenstel van delen.
Expert Draagt de kennis over. De operatieassistent heeft een voorbeeldfunctie en
is een raadgever voor collega-operatieassistenten.
Ontwikkelen competentiegericht
onderwijs
Wij hebben in samenwerking met Jirka
Born en Mary Herboldt-Soudant het
onderwijs ontwikkeld. Zij zijn onderwijskundig
adviseur bij het Opleidings- en Adviescentrum
voor Sport en Zorg, dat verbonden
is aan de faculteit der Bewegingswetenschappen
van de Vrije Universiteit
Amsterdam.
We hebben op basis van de Canmeds
(tabel 1) een competentieschema ontwikkeld
waarin de gedragsindicatoren
van de competenties verder geoperationaliseerd
zijn in drie niveaus.
Op basis van dit document hebben
we de leereenheden en de toetsing
ontwikkeld. Daarnaast hebben we
ook het studievorderingsbeleid herzien.
Het was belangrijk om het theoretische
onderwijs op de praktijk af te stemmen,
om zo een didactisch en inhoudelijk verantwoorde
opleiding te creëren die naadloos
aansluit op de eisen van de praktijk.
Dit heeft geleid tot het onderstaande
leerplan.
De leerweg Operatieassistent (OA) bestaat
uit 11 leereenheden die gebaseerd zijn op
specialismen en uit twee leereenheden
waarin een project centraal staat. De verdeling
van de leereenheden over de fasen
is weergegeven in tabel 2.
In elke leereenheid vormt een operatieprogramma
samen met de lessen Operatieve
Zorg en Techniek (OZT) de rode
OK OPERATIONEEL MEI 2010 27

draad. Een leereenheid is opgebouwd
uit verschillende leeropdrachten. Elke
leeropdracht bestaat uit meerdere onderwijsleersituaties
die samenhangen met
het onderwerp van de leeropdracht. Elke
leeropdracht kan verschillende vakken
omvatten die over het thema uit de leeropdracht
gaan. Die vakken zijn: anatomie
en fysiologie, specialistische chirurgie,
natuurkunde, medische techniek, OZT,
sociale vaardigheden, organisatie en kwaliteit.
De student wordt op deze manier
geconfronteerd met authentieke beroepssituaties
die de transfer naar de praktijk
eenvoudiger maken. Om de transfer te
optimaliseren wordt ook een beroep
gedaan op het skillslab. Daar kunnen de
studenten in een veilige omgeving hun
competenties leren.
Bij elke leeropdracht en elke onderwijsleersituatie
is aangegeven welke gedragsindicatoren
en niveaus van Benner centraal
staan. Op deze manier wordt voor de
studenten duidelijk wat de relatie is met
28 OK OPERATIONEEL MEI 2010
de competenties die ze uiteindelijk moeten
behalen (zie de niveaus van Benner in
tabel 3).
flexibele leerweg
Omdat de leerweg OA tweemaal per jaar
begint, zijn zes verschillende fasen gelijktijdig
aanwezig op de Zorgacademie. Dit
betekent dat de student, afhankelijk van
de mogelijkheden op het stageadres, kan
kiezen uit leereenheden van verschillende
fasen. Deze persoonlijke leerroute
moet de student in overleg met de praktijkbegeleider
en de opleider vaststellen.
Er zijn grote voordelen voor zowel de
student als het aangesloten ziekenhuis:
1. Een leereenheid kan ingepland
worden rondom een stageroute van
de student. Op deze wijze kan men
rekening houden met de persoonlijke
leerstijl van de student. Dit betekent
dat bijvoorbeeld de leereenheid orthopaedie
op de Zorgacademie door
de ene student gevolgd kan worden in
fase 3 en door de andere in fase 4.
2. Een ziekenhuisorganisatie kan studenten
inschrijven per leereenheid,
rekening houdend met de personele
bezetting op het operatiekamercomplex
(OKC).
3. Doordat studenten verschillende leereenheden
volgen van een week per
maand, blijft de personele inzetbaarheid
op het OKC constant.
4. Bij ziekenhuisorganisaties met verschillende
locaties is er sprake van een
gelijkmatige spreiding van het aantal
studenten per locatie.
toetsing
Iemand die competent is, is bekwaam om
bepaalde werkzaamheden te verrichten.
Hij bezit de vereiste kennis, beheerst de
verlangde vaardigheden en heeft de juiste
attitude(n) om met resultaat een bepaalde
taak te volbrengen.
Een van de uitgangspunten van competentiegericht
onderwijs is toetsing in de

praktijk en het loslaten van theoretische
toetsing. De Erasmus MC Zorgacademie
is van dit uitgangspunt afgeweken omdat
de praktijkbegeleiders in de afstemmingsfase
lieten weten dat zij behoefte hebben
aan theoretische toetsen. Door theoretische
toetsing zijn de aangesloten
ziekenhuizen verzekerd van een vooraf
bepaald basisniveau van theoretische
kennis van de studenten. Een student is
verantwoordelijk voor zijn eigen leerproces
en houdt zelf zijn vorderingen bij in
een digitaal portfolio. De vorderingen die
een student bijhoudt, hebben een direct
verband met de kerncompetenties van de
competentiekaart.
De zeven kerncompetenties (tabel 1)
worden gecombineerd getoetst, waarbij
we voor de student aangeven welke competenties
of gedragsindicatoren er op dat
moment getoetst worden. Zowel theoretische
als praktische toetsen zijn gebaseerd
op authentieke praktijksituaties. Om te
bepalen of de student de competenties
heeft verworven, hebben we voor elke
competentie gedragsindicatoren beschreven.
Deze gedragsindicatoren zijn
geconcretiseerd in operationalisaties op
één van de niveaus van Miller, namelijk
weet (knows), weet hoe (knows how), laat
zien (shows how) en doet (does). Daarnaast
onderscheiden we, gebaseerd op
het model van Benner, tijdens de leerweg
beginnersniveau (B), gevorderdenniveau
(G) en startcompetent niveau (S). Aan
het eind van fase 6 moet de student alle
competenties op startcompetent niveau
hebben behaald.
We hebben bewust gekozen voor een
diversiteit aan toetsvormen zodat we
voor elke competentie het niveau van de
student inzichtelijk kunnen maken. De
toegepaste toetsvormen zijn: kennistoets,
mondelinge toets, integratieve toets,
stageopdracht, projectopdracht, reproductieve
vaardigheidstoets, proeve van bekwaamheid,
portfolioassessment en een
portfolioassessmentgesprek.
Om een fase af te sluiten moet de student
een vooraf vastgesteld aantal gedragsindicatoren
afronden op niveau B, G en/of S.
Vervolgens wordt met een portfolioscan
bepaald of het portfolio volledig is, waarna
de student naar aanleiding van zijn
portfolioassessment een portfolioassessmentgesprek
voert met zijn werk- en/of
praktijkbegeleider. Dit assessment is bepalend
voor overgang naar de volgende fase.
Wanneer een student een fase niet kan
afsluiten, maakt de flexibele persoonlijke
leerweg het zelfs mogelijk een leereenheid
versneld opnieuw te volgen, zodat
de student zijn opleiding toch in drie jaar
kan afronden.
Implementatie
In maart 2008 zijn we gestart met een
pilotgroep van zes studenten, allen werkzaam
in het Amphia Ziekenhuis in Breda.
De gedachte hierachter was om met een
kleine groep studenten uit één ziekenhuis
het onderwijs te implementeren
zodat we eventuele hiaten snel konden
signaleren en het onderwijs direct konden
aanpassen in samenspraak met de
praktijk.
Het Amphia Ziekenhuis hield tijdens de
sollicitatieprocedure sterk rekening met
de competenties van deze studenten omdat
zij in een vooruitgeschoven leerweg
zouden starten. Tijdens deze vooruitgeschoven
leerweg kan de student geconfronteerd
worden met onduidelijkheden
in het leerplan. Eisen die aan hen gesteld
werden, waren onder andere flexibiliteit
en het zelf sturing kunnen geven aan het
eigen leerproces.
Om te zorgen dat theorie en praktijk
naadloos op elkaar aansluiten en om de
implementatie van het competentiegerichte
onderwijs zo goed mogelijk te laten
verlopen, werden twee werkgroepen
in het leven geroepen; een op tactisch en
een op operationeel niveau. Tot op heden
komen deze werkgroepen regelmatig
bijeen om het ontwikkelde onderwijs te
toetsen aan de eisen van het CZO en aan
de vraag en werkbaarheid in de praktijk.
Naar aanleiding van deze bijeenkomsten
kan men het ontwikkelde onderwijs bijstellen.
Huidige situatie
Op dit moment volgen vier groepen van
zestig studenten het competentiegericht
onderwijs aan de Erasmus MC Zorgacademie.
Na ruim anderhalf jaar is steeds
meer duidelijkheid ontstaan rondom
het nieuwe onderwijs en de implementatie
hiervan voor studenten, praktijk- en
werkbegeleiders en opleiders.
Volgens Christine van Velzen − praktijkopleider
in het Amphia Ziekenhuis
− merken de opleiders dat de studenten
die het competentiegericht onderwijs
volgen sneller aan het instrumenteren
toekomen en zich er dus eerder in kunnen
bekwamen. In de ‘oude’ leersituatie
moesten ze eerst op alle specialismen
leren omlopen. Doordat ze eerder leren
instrumenteren, leren ze ook sneller om
te lopen, omdat ze de logica van het omlopen
inzien. Transfers maken is in deze
opleiding voortdurend aan de orde. Aandachtspunt
is wel om de stages goed af te
stemmen op de leerstof van de Zorgacademie,
die per specialisme in lesblokken
wordt aangegeven.
Na een gecompliceerde start ervaren we
op dit moment de voordelen van het
competentiegericht onderwijs. We zien
dat studenten zelf sturing geven aan hun
eigen leerproces. Dit blijkt onder meer
uit het feit dat zij zich verantwoordelijker
voelen voor hun eigen leerproces en een
actievere leerhouding laten zien. Door
het aanpassen van het leerplan is het
accent van de opleiding meer komen te
liggen op het vakinhoudelijk handelen.
Dit betekent voor de praktijk dat we een
generatie studenten op de werkvloer terugzien
die een stevige theoretische bagage
bezit en een snelle transfer kan maken
van bekende naar onbekende situaties. In
een wereld die steeds sneller verandert, is
dit volgens ons onontbeerlijk.
OK OPERATIONEEL MEI 2010 29
▼

Het leeftijdsbewuste ontwikkelingspalet
Er zijn wel degelijk mogelijkheden op het gebied van loopbaanontwikkeling voor operatieassistenten.
Het is aan de organisatie om deze mogelijkheden te benoemen en aan de medewerker
om te bepalen wat hij kan en wil. Het ‘leeftijdsbewuste ontwikkelingspalet’ (LOP) is speciaal ontworpen
om de diversiteit aan mogelijke activiteiten een plaats te geven. Het LOP gaat uit van
competenties, taakeisen en zorgzwaarte die nodig zijn voor de verschillende activiteiten. Het
geeft daarbij de mogelijkheden weer voor een natuurlijke groei van een medewerker.
TEKST EN FIGuREN: VERA MEEuSEN MA, HOOFD ANESTHESIE CATHARINA-zIEKENHuIS, EINDHOVEN
Ringen rond de kern
Het LOP wordt ingedeeld volgens verschillende
competentiegroepen met daarbinnen
drie niveaus. Een competentiegroep
bestaat uit taken, activiteiten en functies
die drie tot vier kerncompetenties
gemeen hebben. Elke competentiegroep
is vervolgens verdeeld in drie ringen.
Vertrekpunt van het model is de binnencirkel
die gevormd wordt door de
functie van gediplomeerd operatieassistent.
De eerste ring daaromheen bestaat
uit activiteiten die een bepaalde inwerkperiode
vereisen. Deze activiteiten worden
verricht naast de normale werkzaamheden
van de operatieassistent en
we noemen ze job-enlargement (taakverbreding).
De tweede ring bestaat uit activiteiten
die een aanvullende scholing/cursus vereisen.
Deze uitbreiding aan activiteiten
noemen we job-enrichment (taakverrijking)
van de functie van operatieassistent.
De derde ring bestaat uit volledig andere
activiteiten en/of functies die wel
of niet gecombineerd kunnen worden
met de functie van operatieassistent. De
activiteiten in deze ring kunnen alleen
uitgevoerd worden na een aanvullende
30 OK OPERATIONEEL MEI 2010
opleiding. Natuurlijk kan het model viteiten die motiveren en perspectief
nog worden uitgebreid met meerdere bieden.
ringen.
Door een bepaalde mate van werkdruk
Een medewerker kan nu groeien bin- en werklast toe te kennen aan alle activinen
een bepaalde kerncompetentieteiten ontstaat inzicht in de zorgzwaarte.
groep door zich te bekwamen in activi- Ook de manier waarop de functies worteiten
beginnend in de eerste ring en den vervuld, speelt hierbij een rol. Het
eindigend in de derde. Op deze manier combineren van twee functies is immers
moet het ontwikkelingspalet sturing zwaarder dan het uitoefenen van één
geven aan het loopbaanbeleid. Maar dit enkele functie.
is echter nog geen leeftijdsbewust loopbaanbeleid.
A = Blijvend deel van het activiteitenpakket
(directe zorg op OK: omlopen en in-
Een natuurlijke groei
strumenteren).
Medewerkers moeten zich kunnen ont- B = Activiteiten die belastend blijken worwikkelen
op een natuurlijke manier, een den afbouwactiviteiten.
natuurlijke doorgroei. Dit kan men vorm- C = Belastende activiteiten met perspecgeven
door alle activiteiten te benoemen tief worden ontwikkelactiviteiten.
als afbouw-, ontwikkel- of
groeiactiviteiten, afhankelijk
van hun zorgzwaarte.
Onder afbouwactiviteiten
verstaan we die activiteiten
die belastend blijken
(lichamelijk en/of geestelijk).Ontwikkelactiviteiten
zijn activiteiten die
belastend zijn, maar wel
perspectief hebben. De
groeiactiviteiten zijn acti- Figuur 1: Natuurlijke doorgroei.

D = Activiteiten met perspectief worden
groeiactiviteiten (zie figuur 1).
De A-activiteiten kunnen worden uitgevoerd
als men voldoet aan de algemene
basisvaardigheden die bij het beroep
horen, zoals dat wordt getoetst bij de
afronding van de opleiding. Deze basisvaardigheden
heten daarom ook wel
‘sleutelkwalificaties’ of ‘core skills’. De
C-activiteiten worden toegevoegd in de
levensfasen van de medewerker waarin
hij zich verder wil professionaliseren en
op zoek is naar zijn eigen grenzen. Door
de werkzaamheden verder uit te breiden,
krijgt de groeiende medewerker
‘levenservaring’. Hierdoor ontdekt hij
waar zijn talenten liggen, wat zijn drijfveren
zijn en welke waarden hij nastreeft.
De medewerker ontwikkelt hiermee
een zelfbeeld dat richtinggevend is
voor zijn verdere loopbaanbeslissingen.
Als we de kleurcoderingen van het model
van natuurlijke doorgroei plaatsen
in het ontwikkelingspalet, krijgen we
een leeftijdsbewust ontwikkelingspalet.
Het LOP geeft de mogelijke activiteiten
voor operatieassistenten, nu en in de
toekomst, op een zodanige manier weer
dat zij correleren met de bijbehorende
competentie kwadranten. Het LOP geeft
mogelijkheden aan voor een leeftijdsbewuste
opbouw van de loopbaan door
zorgzwaarte en perspectief toe te kennen
aan de activiteiten. Met de employability-scan
kunnen medewerkers
in kaart brengen hoe zij hun ontwikkeling
willen vormgeven.
De employability van de medewerker
De mate waarin een medewerker zich
kan/wil ontwikkelen, kan hij vaststellen
met de employability-scan (zie figuur 2).
Kwalitatieve inzetbaarheid:
Afhankelijk van de gevolgde opleidingen
en gedane activiteiten beschikt de
medewerker over bepaalde kennis en
kunde. De inzetbaarheid wordt dan
Figuur 2: Employability-scan voor de
operatieassistent.
voornamelijk bepaald door de al opgedane
ervaring. Deze factor bepaalt hoe
divers een medewerker inzetbaar is.
Kwantitatieve inzetbaarheid:
Inzetbaarheid in duur en tijden: dit zijn
de arbeidsuren en arbeidsduur dat een
medewerker beschikbaar is.
Gebruiksaanwijzingen voor de
praktijk
Stap 1: maak een groepsfoto van je afdeling
en bepaal welke activiteiten
door iedereen worden gedaan.
Stap 2: Bepaal per activiteit de taakeisen:
welke kennis, kunde en gedrag
zijn specifiek wenselijk/noodzakelijk.
Stap 3: Bepaal per activiteit de zorgzwaarte.
Maak hierbij gebruik van de in
stap 2 opgestelde taakeisen.
Stap 4: Vul het LOP in. De organisatorische
mogelijkheden zijn nu bekend en
de medewerker kan richting geven aan
zijn groei.
Stap 5: Maak een employability-scan
van jezelf.
Stap 6: Spiegel de gegevens die de employability-scan
heeft opgeleverd aan
het LOP. Een gericht ontwikkelingsproces
ziet er nu als volgt uit:
Flexibiliteit:
Dit vraagt om opleidingsbereidheid,omgaan
met veranderingen
en het overwinnen
van weerstanden. Veranderingsgezindheid
is
een maat waarin men
innovatief wil groeien.
Deze drie factoren kan
men weergeven op een
Figuur 3: Het ontwikkelingspalet
schaal van 0 (geen bereidheid)
tot 10 (meeste bereidheid). Belangrijk bij de vormgeving en invulling
van het LOP is dat de zorgzwaarte
Belastbaarheid:
bepaald wordt door de medewerkers die
Een medewerker zal zichzelf moeten bekend zijn met de betreffende activitei-
afvragen welke belasting hij aankan. Het ten. Het is handig om van tevoren af te
gaat hierbij om zowel fysieke als psychi- spreken aan de hand van welke criteria
sche belastbaarheid.
de zwaarte wordt bepaald. Dit maakt een
objectieve indeling makkelijker. Het LOP
Groeirichting:
is een dynamisch model en activiteiten
Een medewerker zal een richting moe- kunnen toegevoegd of verwijderd worten
bepalen waarin hij wil groeien. Het den naar gelang de situaties die zich
is hierbij mogelijk om in competentie- voordoen. Ook de employability van de
richtingen te denken
medewerker is een dynamisch gegeven
conform het LOP.
en moet periodiek herzien worden.
▼
OK OPERATIONEEL MEI 2010 31

VMS-themaconferentie:
verwisseling van en bij
patiënten
Sinds 2004 zijn alle ziekenhuizen verplicht de veiligheid van de zorgverlening in te richten met
behulp een veiligheidsmanagementsysteem (VMS). Vijf belanghebbende verenigingen zijn een
samenwerkingsverband aangegaan om een veiligheidsprogramma op te zetten. Ze hebben tien
thema’s geformuleerd waarbinnen verbeteringen te realiseren zijn. Op 12 maart 2010 heeft de
eerste landelijke themaconferentie plaatsgevonden over verwisseling van en bij patiënten.
TEKST: yVONNE MAATJENS, VOORMALIG LVO-BESTuuRSLID BEROEPSBELANGEN | FOTO: I STOCKPHOTO
In 2004 aanvaarde de toenmalige
minister Hoogervorst de conclusies
uit het rapport van R. Willems:
Hier werk je veilig of je werkt hier
niet. Willems stelde dat door veilig
werken het aantal incidenten in
ziekenhuizen met 75% omlaag kan.
Onderzoek van EMGO-Nivel stelde
dat met een VMS onbedoelde en
vermijdbare schade met 50% omlaag
kan. Een VMS bestaat uit een systematische
risicoanalyse, een systeem
voor incidentmelding en een verbeterproces.
Een aanzienlijk deel van
de vermijdbare schade bij patiënten
in ziekenhuizen treedt op tijdens het
operatieve proces. En dan niet alleen
per-operatief maar zeker ook pre- en
post-operatief.
32 OK OPERATIONEEL MEI 2010
tien thema’s
De vijf deelnemende verenigingen
zijn: Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen,
Nederlandse Federatie van
Universitair Medische Centra, De Orde
van Medisch Specialisten, Verpleegkundigen
en Verzorgenden Nederland
en Landelijk Expertisecentrum
Verpleging en Verzorging. Zij formuleerden
de volgende tien veiligheidsthema’s:
1. Voorkomen van wondinfecties na een
operatie.
2. Voorkomen van lijnsepsis en behandeling
van ernstige sepsis.
3. Vroege herkenning en behandeling
van de vitaal bedreigde patiënt.
4. Medicatieverificatie bij opname en
ontslag.
5. Kwestbare ouderen.
6. Optimale zorg bij acute coronaire
syndromen.
7. Vroege herkenning en behandeling
van pijn.
8. Highrisk medicatie; klaarmaken en
toedienen van parenteralia.
9. Verwisseling van en bij patiënten.
10. Voorkomen van nierinsufficiëntie bij
intravasculair gebruik van jodiumhoudende
contrastmiddelen.
Bij elk van de tien thema’s zijn themaconferenties
georganiseerd. De commissie
beroepsbelangen heeft deelgenomen
aan de eerste themaconferentie.
Doelstellingen
Ruim honderd personen: chirurgen,
managers, kwaliteitadviseurs, verpleeg-

kundigen en operatieassistenten, uit 32
ziekenhuizen, namen deel aan deze dag.
In de ochtend vonden diverse lezingen
plaats. Een chirurg vertelde wat men
onder verwisselingen verstond: een verkeerde
zijde (side), plaats/niveau (site),
patiënt, interventie, benodigdheden en
verwisseling van patiëntenmateriaal.
Met behulp van helder omschreven interventies
gedurende het gehele operatieve
traject worden de volgende doelstellingen
nagestreefd. De doelstellingen zijn per
thema ontwikkeld door de expertteams,
wetenschappelijke en beroepsverenigingen:
1. Voor december 2012 is het aantal
verwisselingen van patiënt, plaats en
zijde, en interventie gedaald. Bij electieve
ingrepen wordt daarbij gestreefd
naar nul verwisselingen.
2. Voor december 2012 vindt in alle
ziekenhuizen een systematische
identificatie plaats van de patiënt en
verificatie van de gegevens tijdens de
verschillende fasen van het operatieve
proces om verwisseling van en bij patienten
te voorkomen.
3. Voor december 2012 vindt in alle
ziekenhuizen voor de start van de
anesthesie ten minste bij alle electieve
interventies een gezamenlijke timeout
plaats.
De interventies vinden plaats in zes fasen
(zie kader). De expertteams bevelen
het aan om per fase deze interventies
schriftelijk vast te laten leggen door de
verantwoordelijke met naam en handtekening.
Patiënt vertelt
Er was ook een lezing van een patiënt die
vertelde over zijn aangrijpende ervaringen
met verwisseling. Zijn visie omtrent
verwisselingen was dat alle voorvallen te
maken hebben met de cultuur en organisatie
binnen een ziekenhuis. Hij is niet
boos meer over wat hem is overkomen,
hij is de waaromvragen gaan stellen:
waarom is de doorlooptijd voor een
uitslag, onderzoek en behandeling zo
lang, waarom is de foutieve informatie
gegeven, waarom heeft verwisseling
plaatsgevonden? Er is een gebrek aan
overzicht en sturing met weinig tot
geen aandacht voor de patiënt. Het
ziekenhuis heeft te maken met een
(dood)zieke patiënt die veel belevingen
(angsten en onzekerheden) doormaakt
en verwacht tegelijkertijd dat deze
patiënt assertief is. Niet eenmaal, maar
steeds opnieuw bij alle contacten die
de patiënt met het personeel heeft. Er
is immers niet één aanspreekpunt voor
de patiënt.
Deze patiënt is in gesprek gegaan met
betrokkenen om verbeteringen aan te
geven, en die verbeteringen hebben
inmiddels ook plaatsgevonden.
Vangnetten
Een beleidsmedewerker van een verzekeringsmaatschappij
voor de ziekenhuizen
gaf aan dat zij zich richten op de claims
van patiënten, en dan met name op het
voorkomen van de claims.
Voor de OK geldt dat zij per 1 januari
2008 verplicht zijn om vangnetten in te
voeren. Ten aanzien van verwisselingen
worden gemiddeld 1200 claims per jaar
en circa 25 verwisselingsfouten per jaar
gemeld. Een topje van de ijsberg?
Er zijn diverse risicofactoren te noemen,
zoals overschrijffouten, onvolledige overdracht
en verificatie, en ontoereikende
naleving.
In nauw overleg met de ziekenhuizen en
beroepsverenigingen (zoals de LVO) zijn
vangnetten opgesteld. De vangnetten
voor verwisselingen zijn:
• instellingsbrede afspraken maken;
• verschillende verificatiemomenten
inbouwen, ook in samenspraak met de
patiënt;
• de bron van informatie voor de verificatie
is het dossier;
• terugbrengen van overschrijffouten;
• markeren met een pijl (NIET met een
kruis);
• de verificatie vastleggen door gebruik
te maken van de checklist.
Na verificatiebezoeken en actieplannen
door de verzekeringsmaatschappij op de
OK’s zijn er op onderdelen opmerkelijke
verbeteringen geconstateerd. Minder verwisselingen
van de status is er één van.
Eyeopener voor anesthesiologie
Een anesthesiologe gaf een lezing over de
problemen ten aanzien van verwisselingen
van status, identificatie van patiënt
en zijden in het pre-operatieve traject. In
haar onderzoek zijn door een onafhankelijke
medewerker dossieronderzoeken
met checkpunten (ook leesbaarheid)
OK OPERATIONEEL MEI 2010 33

WIJ BIEDEN
INLICHTINGEN
Regelmatige werktijden tussen 08.00 en 17.00 uur.
Je komt te werken in een team van 8 personen (allen
parttimers) en hebt je eigen verantwoordelijkheden.
Er heerst een positieve sfeer waar jouw eigen inbreng
zeer welkom is.
Voor inlichtingen kun je onze website
www.omcnoord.nl bekijken
ALTIJD PERFECTIE VOOR OGEN
Operatieassistente (18 uur per week)
Wat houdt het werk in:
Als Operatieassistente ben je verantwoordelijk voor een goede
voorbereiding van de operaties. Tijdens de operaties assisteer je
de Oogartsen van het OMC Noord. Je begeleidt de patiënten tijdens
de operatie. De werkzaamheden omvatten het klaarzetten van alle
benodigdheden voor de staaroperatie of lensimplantaties en het
steriele assisteren daarbij. Het assisteren bij laserbehandelingen t.b.v.
refractiechirurgie en het assisteren bij kleine ingreepjes hoort ook bij
de functie. Daarnaast zorg je na afl oop samen met je collega’s voor het
reinigen en steriliseren van het instrumentarium. En tenslotte ben je mede
verantwoordelijk voor de materialen, voorraden, ruimten en apparatuur.
HOE KUNT U
REAGEREN
Oogheelkundig Medisch Centrum Noord is een
overkoepelende organisatie waarbinnen
onderzoek wordt verricht en verschillende vormen
van oogzorg worden aangeboden: medische
oogzorg, optische oogzorg en brilvervangende
oogzorg. Het OMC Groningen is een erkend
Zelfstandig Behandel Centrum (ZBC), waar alle
reguliere curatieve oogzorg geboden wordt. De
werkwijze van het OMC is gebaseerd op multidisciplinaire
samenwerking en respect voor de
patiënt c.q. cliënt.
De werkdagen zijn veelal op dinsdag en woensdag en vrijdagochtend, 1x14
dagen. Op termijn is daarnaast een mogelijkheid tot uitbreiding.
Wat vragen wij:
Je bent in het bezit van het diploma
Operatieassistente (differentiatie chirurgie) en hebt
bij voorkeur enige ervaring in de Oogheelkunde. Je
bent zelfstandig, maar kan ook goed in een team
werken. Je kunt goed met mensen omgaan. Hebt
een verzorgd uiterlijk en kan effi ciënt werken.
of contact opnemen met mw. J. Rubingh, Hoofd Chirurgisch centrum,
tel.nr. 050- 5204394 of 06-10160818
Uw bondige brief met curriculum vitae kunt u richten aan OMC Noord,
t.a.v. de afdeling P&O, Postbus 398, 9700 AJ Groningen of e-mailadres
solliciteren@omcnoord.nl
Werken als zelfstandige
of liever een vast dienstverband....?

verricht. Voor de vakgroep anesthesiologie
waren de resultaten een enorme
eyeopener. De conclusies waren onder
meer:
• checks voor de opname zijn zinvol;
• registreren geeft inzicht;
• resultaten bespreken met het personeel
geeft inzicht en motiveert voor verbeteringen.
Fase1: Op de polikliniek checkt de operateur samen met de patiënt:
• juiste patiënt;
• juiste plaats en zijde;
• juiste interventie.
Fase 2: Bij de pre-operatieve screening checkt de anesthesioloog samen met de patient:
• juiste patiënt;
• juiste plaats en zijde;
• juiste interventie;
• juiste anesthesietechniek.
Fase3a: Bij de opname op de afdeling checkt de verpleegkundige samen met de patiënt:
• juiste patiënt;
• juiste plaats en zijde;
• juiste interventie.
Bij de opname checkt de operateur samen met de patiënt:
• juiste markering.
Fase 3b: Op de dag voor de operatie of aan het begin van de operatiedag controleert de
operateur de:
• juiste prothese, het juiste donororgaan en het specifieke materiaal voor deze patiënt.
Fase 4: Op de holding, voordat de patiënt naar de operatiekamer wordt gebracht, controleren
de verpleegkundige en de holdingmedewerker:
• is het de juiste patiënt;
• driepuntsidentificatie door de (wakkere) patiënt of wettelijke vertegenwoordiger, het
EPD/de status en het identificatiebandje;
• verpleegkundige van de afdeling;
• medewerker van holding;
• juiste markering;
• juiste EPD/status bij de juiste patiënt.
Fase 5: Bij de start van de operatie checken de operateur, anesthesioloog, operatieassistent
en de anesthesiemedewerker in de TIME-OUT:
• juiste patiënt: kloppen de patiëntgegevens (geboortenaam, geboortedatum en eventueel
patiëntennummer)?;
• juiste plaats en zijde: wat is de te opereren plaats en zijde?;
• juiste interventie: kloppen de operatiegegevens?;
• juiste benodigdheden: zijn de benodigde materialen en implantaten aanwezig?
Fase 6: Aan het einde van de operatie checkt de operateur samen met de operatieassistent:
• juiste patiëntmaterialen:
• identificatie en markering van het patiëntmateriaal van de interventie (bijvoorbeeld
biopten, kweekmateriaal of PA-preparaat);
• de juiste (en compleetheid van de bijbehorende) formulieren.
Gids en implementatie
Een zorgmanager uit een groot perifeer
ziekenhuis gaf informatie over de praktijkgids.
De gids is uitgegeven in de vorm van een
boekje en was onderdeel van de informatie
van die dag. In de gids zijn maatregelen
beschreven die genomen kunnen worden
in het pre- en operatieve proces waarmee
verwisselingen van en bij patiënten voorkomen
kunnen worden.
Na de pauze waren er workshops waarin
de implementatie van VMS aan de orde
kwam.
Enkele conclusies waren:
• implementatie gefaseerd invoeren;
• terugrapportage door de resultaten te
bespreken of bijscholing te geven motiveert;
• de hiërarchie in de communicatie moet
verdwijnen. Iedereen moet durven te
spreken, ongeacht zijn of haar functie.
Veilig vliegen
De laatste spreker van de dag was een
arts die werkzaam is geweest in de
professionele luchtvaart. Zoals bekend
hebben veel aspecten uit de luchtvaart
model gestaan voor veiligheid in de gezondheidszorg.
Hij gaf aan dat de luchtvaart
veiliger is geworden doordat er een
cultuur is van no blaming, no shaming.
Men gaat ‘gemakkelijk’ om met fouten
in die zin dat men iets probeert te leren
van de gemaakte fouten. De schuldvraag
is minder interessant.
Daarnaast kent de luchtvaart heel veel
vaste procedures voor alles waardoor een
fout makkelijk te traceren is en heerst er
een vlakke hiërarchie. Er is makkelijk te
praten met ‘de baas’.
Er is deze dag veel informatie gegeven vanuit
diverse invalshoeken. Alle informatie is
na te lezen op vsm.nl. Laten we naast alle
opgedane kennis van handelingen, procedures
en protocollen niet de patiënt en
onze collega’s uit het oog verliezen.
▼
OK OPERATIONEEL MEI 2010 35

De technologische groei houdt nooit meer op en de mogelijkheden om nieuwe technologie
bij operaties te gebruiken evenmin. Laparoscopie is sterk in ontwikkeling en heeft als ‘gesloten
operatietechniek’ veel voordelen voor patiënt en ziekenhuis. Martine Kuif en Corrie van Dulm
waren de eerste operatieassistenten die konden deelnemen aan een cursus ‘dedicated nursing’
over laparoscopie.
TEKST: MARIE-JOSé uRLINGS | FOTO’S: HENNIE MuLDER
Bijscholing is nodig en maakt het vak interessanter
Kijk op laparoscopie-techniek
Samen met twaalf Nederlandse
cursisten, onder wie twee chirurgen,
waren Kuif en Van Dulm in
het Franse Elancourt te gast bij de firma
Covidien (hechtmateriaal, laparoscopische
instrumenten). Twee dagen lang
mochten zij zelf zien, horen en vooral
36 OK OPERATIONEEL MEI 2010
ervaren wat de nieuwste laparascopietechnologie
te bieden heeft. Het was
onthullend, leerzaam en vooral stimulerend.
Hun vak krijgt hierdoor nieuwe
inhoud en betekenis. Dat willen beiden
doorgeven en daarom zijn ze, met de
steun van Jurjen Jongbloed (Covidien)
en de chirurgen Colin Sietses en Flip
Kruyt (ZGV), zelf de – vertaalde en aangepaste
– cursus gaan geven in hun ziekenhuis
Gelderse Vallei Ede.
Verder leren
In een eerder interview voor OK Operationeel
(juni 2009) zei Martine Kuif: ‘Ik maak
me sterk (onder meer als LVO-vertegenwoordiger)
voor het up-to-date houden
van mijn vakgebied, de laparascopie.
In die sector hebben zich zo veel veranderingen
voorgedaan, dat bijscholing
absoluut noodzakelijk is.’ Zij en haar
collega Corrie van Dulm aarzelden dus
niet toen ze de kans kregen om samen
met tien anderen de cursus te volgen in
het opleidingscentrum van het Franse
Covidien. Een ‘try-out’, want eerder was
deze cursus voorbehouden aan chirurgen
en arts-assistenten.
‘Toen de laparoscopie-techniek geïntroduceerd
werd,’ vertelt het tweetal, ‘hadden
veel operatieassistenten het gevoel dat
hen iets werd afgenomen. Zo van: ik kan
nu alleen nog naar een schermpje kijken.

Met de cursus kregen wij inzicht in hoe
het proces verloopt, wat de chirurg doet
en wat je als operatieassistent kunt doen.
Je ervaart aan den lijve hoe belangrijk het
camerawerk is en begrijpt het stampen
van een chirurg en zijn vinnige “zie je
niet waar ik bezig ben”.’
Het echte werk
De theorie kregen de cursisten deels
van de chirurgen en deels van Covidien.
Met powerpointpresentaties kregen
ze letterlijk inzage en inzicht in de
laparoscopische ingrepen. Na de middag
konden ze ‘in het droge laboratorium’
met simulatieboxen en gewone boxen
oefenen. Ze oefenden met verschillende
instrumenten om de dieptebepaling en
de oog-handcoördinatie onder de knie te
krijgen.
Op dag twee begon het echte werk en
mochten de cursisten in het ‘natte lab’
(met ruim twintig operatie-units) op
varkens operaties uitvoeren. Ze leerden
om het weefsel met de instrumenten op
spanning te houden, de instrumenten in
te brengen en om ermee te manouvreren
in de buikholtes. ‘Dan besef je pas hoe
belangrijk camerawerk is en vooral hoe
belangrijk een goed ingewerkt team is.
Het is moeilijk om de instrumenten op de
juiste plek te krijgen en houden.’
Verder in de navel
Kuif en Van Dulm kenden allebei al de
voordelen van gesloten opereren: sneller
herstel, minder complicaties, minder
wond- en longinfecties en een korter verblijf
in het ziekenhuis.
De laatste jaren is er veel aandacht voor
nieuwe technieken die het operatietrauma
verder verkleinen zodat de patiënt
nog sneller herstelt en geen zichtbare
littekens aan de operatie overhoudt. De
volgende stap is het opereren via natuurlijke
openingen, zoals NOTES (Natural
Orifice Transluminal Endoscopic Surgery)
en SILS (Single Incision Laparoscopic
Surgery). Bij de SILS-techniek maakt de
chirurg een incisie in de navel, waardoor
de verschillende trocars ingebracht worden.
Het voordeel voor de patiënten is dat
er na een aantal weken geen zichtbaar
litteken meer is. Het Ziekenhuis Gelderse
Vallei is een van de weinige ziekenhuizen
in Nederland die deze techniek gebruiken.
Opereren met deze techniek vergt
extra training en kennis van het gebruikte
instrumentarium.
‘We moeten ons wel realiseren dat je
niet op alle gebieden specialistisch kunt
zijn. Je kunt niet alles en moet daarom
keuzes maken. Ook in academische
ziekenhuizen wordt meer geclusterd in
specialismen.’
Bevrediging in je werk
Tijdens de cursus in Elancourt beseften
Kuif en Van Dulm dat laparoscopische
operaties zeer technisch zijn en dat er
heel veel bij komt kijken. ‘Het is heel
specifiek en daarom geven wij nu in ons
ziekenhuis een basiscursus laparoscopie
binnen de algemene chirurgie om de
technieken goed te kunnen toepassen. Je
moet de laparoscopie niet meteen overal
willen toepassen en je moet goed kijken
wat binnen het eigen ziekenhuis en de
specialismen past. Wij beperken ons nu
tot de algemene chirurgie.’
Hoewel de basiscursus, geënt op wat ze in
Frankrijk leerden, een succes is, beseffen
beiden dat het nog maar een begin is.
Maar wel een heel belangrijk begin.
‘Laparoscopie is leuk, interessant en
maakt je vak breder. Je ontdekt je eigen
mogelijkheden en het stimuleert je om je
te ontwikkelen en nieuwe vaardigheden
te leren beheersen. En dat zorgt weer
voor nieuwe impulsen en bevrediging in
je werk.’
Prettige bijkomstigheid is dat beide chirurgen,
Sietses en Kruyt, even enthousiast
zijn en meewerken aan de cursus. Ze
bieden theoretische ondersteuning en
dragen ook in praktische zin hun steentje
bij. Ook Jongbloed helpt de beide dames
hierbij. ‘De reacties op de basiscursus zijn
positief en we willen volgend jaar de stof
verdiepen voor operatieassistenten en de
cursus uitbreiden, zodat ook arts-assistenten
kunnen deelnemen’, besluiten Kuif
en Van Dulm.
▼
OK OPERATIONEEL MEI 2010 37

Welke afslag
neem jij in je
carrière?
Wij zijn opzoek naar:
Anesthesie-assistenten en
Operatie-assistenten
Nederland
Zwitserland
Middenoosten
Aruba
Nederlandse Antillen
(TM)
Optiflex
(TM)
KORMA ICT Solution
Werving en Selectie
Projectmanagement
Interimmanangement
Opleidingen/Trainingen
Stap in de wereld
van Koraal
en ervaar het unieke van onze mogelijkheden!
Apeldoorn-Tilburg-Den Haag/NL
Steinhausen/CH
Glad ijs
De pijn die heel Nederland leed na de verkeerde wissel van Sven
Kramer op de Olympische Spelen zal wel gezakt zijn, maar de televisiebeelden
staan bij de meesten van de zes miljoen verbijsterde kijkers
nog op hun netvlies. De coach die wel door het ijs kon zakken en Sven
die eerst nog onwetend en later tegen beter weten in doorschaatste. We
konden live meehuiveren toen de coach het slechte nieuws vertelde en
een droom overging in een nachtmerrie. Beiden zullen het zich op hun
sterfbed nog herinneren.
De volgende ochtend was de wissel natuurlijk hét onderwerp van
gesprek. De reacties waren divers. De eerste grappen gingen al rond.
Sommigen vonden dat de coach schuldig was en dat hij maar moest
opstappen. De sportpsycholoog sprak zelfs over een rouwproces dat
coach en sporter te wachten stond. Hij noemde de combinatie van
snel moeten beslissen en stress als de belangrijkste verklaring voor de
kapitale fout. Hadden ze maar een halve seconde meer tijd gehad om
te beslissen. En … waarom uitgerekend nu, terwijl Sven en zijn coach
al tienduizenden feilloze wissels hadden gemaakt?
Na ons kopje ochtendkoffie liepen we naar de operatiekamers, waar
met vallen en opstaan de time-outprocedure wordt ingevoerd. In eerste
instantie werd de time-out trouwens bedacht om verwisselingen te
voorkomen. Duizenden keren zal de procedure geen bijzonderheden
opleveren, tot dat ene moment dat iedereen zijn hart een keer voelt
overslaan, maar daarna met de schrik vrijkomt.
Als het fout gaat op de OK, gaan bijna alle vergelijkingen met de
fatale olympische wissel op. Dat moet overigens voor het operatieteam
vele malen erger zijn dan die verwisseling op het ijs. De vergelijking
met de coach die het ‘nieuws’ moet vertellen is ook vlug gemaakt. De
patiënt kan levenslang met de gevolgen opgescheept zitten en zal dit
niet zo gemakkelijk sportief kunnen opvatten. En iemand uit het operatieteam
zal nog duizenden keren wensen dat hij toch nog een seconde
in de status had gekeken.
Zo’n time-out is zo gek nog niet en is vooral bestemd voor degenen bij
wie het altijd goed gaat. Wie de time-out niet serieus neemt, begeeft
zich op glad ijs.
Paul Meijsen
Operatieassistent in het Catharina-ziekenhuis en docent operatieve
zorg en technieken aan de Fontys Hogeschool in Eindhoven.
38 OK OPERATIONEEL MEI 2010 OK OPERATIONEEL OKtOBEr 2009 38

COLOFON
OK Operationeel, Magazine voor operatieassistenten en
anesthesiemedewerkers, is de gezamenlijke voortzetting
van de vakbladen OK Magazine en Operationeel.
Het blad wordt gemaakt door uitgeverij y-Publicaties in
samenwerking met de LVO. OK Operationeel verschijnt
acht keer per jaar. De oplage is 7.000 exemplaren. Het
blad wordt verspreid onder alle 2.000 LVO-leden, verdere
verspreiding vindt plaats onder alle OK-afdelingen in
Nederlandse ziekenhuizen en opleidingscentra.
Redactiesecretariaat
Redactiecoördinator LVO: Hennie Mulder.
Telefoon: 040-253 89 21.
E-mail: hmulder01@onsbrabantnet.nl
okoperationeel@y-publicaties.nl
Kopij voor OK Operationeel kunt u sturen naar beide
e-mailadressen. Foto’s uitsluitend aanleveren in hoge
resolutie (300 dpi). Neem bij vragen contact op met
redactiecoördinator LVO Hennie Mulder of bladmanager
Menno Goosen (zie onder uitgeverij). Bij het gebruik van
illustraties van derden is toestemming voor publicatie
nodig en vermelding van de bron.
uitgeverij:
y-Publicaties, postbus 10208, 1001 EE Amsterdam
Telefoon: 020-520 60 77.
E-mail: OKOperationeel@y-publicaties.nl
Uitgever: Ralf Beekveldt
Bladmanager: Menno Goosen: m.goosen@y-publicaties.nl
Medewerkers: Jennie Lipperts, Paul Meijsen,
Cindy Lammers, Marieke Los, Astrid van Pelt,
Linda van Pelt, Stan Verhaag.
Eindredactie: Floor Jaspers-Gerritsma (ai)
Fotografen: Johannes Abeling, Valentijn Brandt, Jos
Heijnen, Eric van Nieuwland Stockxpert.com, Edwin
Wiekens, Ivonne zijp.
Tekstcorrectie: Marijn Mostart
Lay-out: Thomson Digital
Traffic: Hans Jansens
Druk: BalMedia
Advertenties:
Cross Advertising: Nick Konings & Arlan van der Velden
Telefoon: 010-409 17 00
okvakbladen@crossadvertising.nl
Abonnementen:
Voor abonnementen, vragen over het abonnement
of adreswijzigingen:
SP Abonneeservice
Postbus 105
2400 AC Alphen a/d Rijn
Telefoon: 0172-476085
E-mail: info@spabonneeservice.nl
Toezending van OK Operationeel is voor LVO-leden
onderdeel van hun lidmaatschap. Voor niet leden gelden
de volgende abonnementsprijzen per 2009:
Jaarabonnement: € 59,50
Losse nummers: € 8,50
Abonnementen buiten Nederland: € 95
Alle prijzen zijn incl. btw en verzendkosten.
Prijswijzigingen voorbehouden.
Opzegging betaalde abonnementen: schriftelijk, uiterlijk
twee maanden voor afloop van de abonnementsperiode.
Bij niet tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch
met een jaar verlengd.
© 2010 OK Operationeel
Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd
zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Aan
de totstandkoming van deze uitgave is de uiterste zorg
besteed. Voor informatie die nochtans onvolledig of
onjuist is opgenomen, aanvaarden auteur(s), redactie
en uitgever geen aansprakelijkheid. Voor eventuele verbeteringen
van de opgenomen gegevens houden zij zich
aanbevolen.
ISSN 1872-6712
LVO-activiteiten
5 oktober Algemene ledenvergadering LVO
14 oktober LVO-leerlingendag
18 november LVO-praktijkbegeleidersdag
www.lvo.nl
Heraeus Medical Palacedemy
24 en 25 juni Cursus botcement en
cementeertechniek
Wehrheim (Duitsland), tako.van-noord@
heraeus.com, www.palacos.com
Amstel Academie
8 en 9 juni Neurochirurgie Traumatologie en
bloedvaten
11 maart Start 15-daagse cursus
cardiothoracale chirurgie
Amsterdam, www.amstelacademie.nl of
i.ambagtsheer@vumc.nl
Covidien Trainingsdagen
Wound closure. Data: 18/5, 24/6, 14/9,
14/10, 11/11 en 14/12
Laparoscopy & Stapling. Data: 9/6, 22/9 en
17/11
Energy based devices. Data: 21/10
zaltbommel, carine.vanhorssen@covidien.
com, angela.klop@covidien.com
AO Nederland
13 en 14 september AO-basiscursus voor
operatieassistenten
Oisterwijk, info@ao-nederland.nl
Synthes Nederland
20 mei Synthes Study Station Spine,
Eindhoven
3 juni Synthes Study Station Schouder &
elleboog, Maastricht
www.SynthesStudyStation.nl
Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis
2 oktober Operatieve oncologie in
ontwikkeling
Amsterdam, www.nki.nl of symposium.ok
@nki.nl
Biomet-LVO-studiedagen
3 juni Hand en pols
9 september Trauma
7 oktober Knie
18 november Spine
Onderwerpen onder voorbehoud. Dordrecht,
www.biomet.nl of 078-629 29 29, Linda
Oomsen
Leids Universitair Medisch Centrum
25-26 november Bijscholing kaakchirurgie
voor operatieassistenten
Leiden, f.p.hortensius@lumc.nl, www.
boerhaavenet.nl
ERBE Elektrochirurgie – praktijk en applicaties
14 en 21 september Kennis = veiligheid
(2 dagen)
23 en 30 november Kennis = veiligheid
(2 dagen)
Werkendam, klantenservice@erbe.nl of
0183-50 97 55
Gynco Consultants i.s.m. Skills Lab ZRT
Ontwikkelingen gynaecologie op POK
en OK; tweedaagse workshop; de dagen
kunnen ook afzonderlijk gevolgd worden:
dag 1 POK, dag 2 OK
Data: 11/6 & 12/6, 16/9 & 17/9, 11/11 &
12/11
Tiel, wings.michael@wxs.nl, of 06-204 458
10, of 0344-674533
Strykerschool
21 september Knieartrose: Van vroege
interventie tot totale knieprothese
16 november Fracturen van onderbeen en
voet: ‘Op je tenen lopen’
Waardenburg, strykerschool@stryker.com ,
0418-569700
Atos Medical
28 mei Nieuwe ontwikkelingen
KNO-chirurgie
zoetermeer, iris.schaap@atosmedical.com,
079-5935004
Interster, Sterreneducatie voor de OK
20 mei Voorkomen van infecties &
luchtvaart en OK KNO-chirurgie
23 september Knelpunten in de OK &
medische hulpmiddelen
Wormerveer, www.interster.nl, l.soetendal@
interster.nl
Universitair Medisch Centrum Groningen
20 mei Spoedeisende geneeskunde voor
OA, AM & Recovey
Groningen, hnorder1@home.nl
Activiteiten die u via deze rubriek wilt aankondigen, kunt u per e-mail sturen naar
Paul Meijsen: p.meijsen1@chello.nl.
OK OPERATIONEEL MEI 2010 39

Een kijkje nemen in ons operatiecentrum
wordt zo wel heel makkelijk
Vrijblijvend praten met een vakgenoot, over je loopbaan als operatieassistent,
anesthesiemedewerker of recovery-verpleegkundige? Over vernieuwing en
ontwikkelingsmogelijkheden? Over salaris, opleidingen en verdieping? En meteen
een kijkje komen nemen in het operatiecentrum van het UMC Utrecht? Dat kan.
En mooier: dat kan wanneer het jou schikt. Reserveer nu online de loopbaantaxi voor
een rit naar ons operatiecentrum. Daar breng je je loopbaan sowieso verder mee,
in je eigen ziekenhuis of bij het UMC Utrecht. Stap in op loopbaantaxi.nl