In dit nummer: - The European Fruit Magazine

Dunmachines • Hagelnetten • Rassen • Biologische teelt • Bemesting • Pruimen • Onderstammen • Kersen • DCA bewaring • Onderzoek
language:
European
Fruit Magazine
Mechanische dunning
Appelrassen in Südtirol
Het voedingselement calcium
Bacterievuurtolerante appelonderstammen
Japanse pruimen
DCA bewaring en SmartFresh
In dit nummer:
En nog veel meer…

Boomkwekerij
©
REPELO
BESCHERMING VOOR KERSEN
EN AARDBEIEN TEGEN REGEN
A CROPSAFE®
BIOPROTECTION
PRODUCT
Zuid-Tirol - Italië
SPORAX
BESCHERMING TEGEN HET
INDRINGEN VAN FUNGI
A CROPSAFE®
BIOPROTECTION
PRODUCT
©
van Nischler Georg & Co.
I-39020 KASTELBELL/TSCHARS - Galsaun, Römerstraße 23
ZUID-TIROL - ITALY
Kantoor: Tel. +39 0473 624692 - Fax +39 0473 727354
Mobiel +39 335 5927008 - info@baumschule-forcher.com
Gala: Gala Venus“Fengal“ + Gala De Carli (FENDECA) +
Galaxy (s) Selecta ®
Golden Delicious: Golden Delicious Klon B + Golden Delicious Reinders ® +
Golden Delicious Smoothee ®
Granny: Granny Smith
Idared: Idared
RASSENLIJST 2010
Jonagold: Jonagored
Red Delicious Standard: Early Red One ® Erovan + Hapke Delicious
Red Delicious Spur: Red Del. Sandidge + Red Del. Sandidge + Scarlet Spur
Andere rassen: Evelina ® RoHo 3615,
Marketing door Feno-Gevo GmbH
www.baumschule-forcher.com
CropSafe bvba is een biotechnologisch bedrijf voor de ontwikkeling
en productie van professionele middelen voor meer oogstzekerheid
in de fruitteelt en de tuinbouw. Ontdek bij ons oplossingen die voor
uw bedrijf een revolutie kunnen betekenen.
PERIFLO
WITTE GEWASBEDEKKING
TEGEN ZONNEBRAND
A CROPSAFE®
BIOPROTECTION
PRODUCT
©
FROZIL ©
BESCHERMING TEGEN HET
BEVRIEZEN VAN FRUITBLOESEMS
A CROPSAFE®
BIOPROTECTION
PRODUCT
AVERSIS ©
BESCHERMING TEGEN
VOGELVRAAT
A CROPSAFE®
BIOPROTECTION
PRODUCT
PERIOX
GROENBEWARING VAN
CONFERENCE-PEREN
A CROPSAFE®
BIOPROTECTION
PRODUCT
Ontdek de details die het verschil in omzet kunnen maken op WWW.CROPSAFE.EU of contacteer ons vrijblijvend via INFO@CROPSAFE.EU
©

The Onyx
In “V” hagen kan het werkplateau
zakken tot 70 cm .
Automatisch sturen en continu rijden
maken het snoeien en binden tot een
snel en prettig werk
Onyx met hydraulisch lossyteem
en kistentransportwagen
De kistentransportwagen zorgt tijdens
de pluk voor effi ciënter transport van
lege en volle bakken.
Agri-com
0031-343562036
Meer foto’s op www.agricom.nl
of info via info@agricom.nl
Hoogwerker – voor iedere aanplant
Dé machine voor plukken, binden en snoeien
Alle wielen aangedreven
Dubbellucht voorzijde en dubbellucht achterzijde
In hoogte en breedte verstelbaar
Hydraulische draaikransbesturing
Automatisch stuursysteem
Gegalvaniseerde uitvoering
Kruip snelheid
Start / stop- knop op de voor en achterzijde
Onyx in “spil” aanplant
Bij hogere bomen sneller
en makkelijker werken
Wortelsnijden
Wortelsnijder met schuinsnijframe,
wielstel en gewichtendrager

BESSELING, DE KUNST VAN HET BEWAREN
Bewaren en beschermen. Die twee woorden staan
centraal bij alles wat wij doen: Uw producten exact de
juiste zorg en aandacht bieden, om een zo hoog mogelijk
rendement te behalen. Als specialist in CA/ULO en
andere bewaartechnieken bieden wij mogelijkheden
op maat om een beschermende atmosfeer te creëren.
Besseling Group BV - De Compagnie 38
1689 AG Zwaag - The Netherlands
T: +31 229 212154 - F: +31 229 247708
E: sales@besseling-group.com
I: www.besseling-group.com
RipeNSure
voorspelling van
rijping
plukvenster
bewaring
voor peer en appel
Nu ook als regioadvies
Meer info en bestellen
Kijk op www.nsure.nl of mail naar info@nsure.nl
NSure BV, Postbus 14, 6700 AA Wageningen - Telefoon: 0317 48 55 33
Xenia planten =
Kilo’s plukken !!!
Van Rijn - de Bruyn BV
Egelweg 1 Tel: +31(0)413-367575
+31(0)413 367575
5406 PD Uden Fax: +31(0)413-343787
+31(0)413 343787
H. Peerbooms
b.v.
Verkoop;
Nederland / Duitsland
Spanbetonpalen
Het nieuwe ondersteuningssysteem voor fruitbomen
Hagelnetsystemen
Overkappingen
W. Alexanderstraat 27
5961 XK Horst
Nederland
Xenia: Xenia • uitstekende smaak,
• lang uitstalleven,
• hoge opbrengsten.
De peer met de laagste kostprijs !!!
‘Elstar Elstar Boerekamp’ Excellent-Star®
Excellent Star®:
• harder dan standaard Elstar,
• voor 85-95% in één keer te plukken,
• blijft rood, wordt niet vettig.
Wilton’s® ‘Red Jonaprince:
• goede smaak en hoge hardheid,
• zeer goed uitstalleven,
• in één keer te plukken.
En natuurlijk hebben wij nog vele andere rassen
en mutanten in ons assortiment!
www.vanrijn-debruyn.com
www.vanrijn debruyn.com
Email: info@vanrijn-debruyn.com
info@vanrijn debruyn.com
gebr. janssen b.v.
p.o. box 2711, 6030 aa nederweert, the netherlands
phone: +31-(0)495-631339
fax: +31-(0)495-626352
e-mail: gebr.janssen@janssen-rootstocks.nl
virus vrije vruchtboomonderstammen
www.janssen-rootstocks.nl
Telefoon: +31 (0)77 3982297
Telefax: +31 (0)77 3986834
Mobiel: +31 (0)6 53248818

Specialist in Appel en Peren bomen
Wij kweken zowel moderne als klassieke rassen/variëteiten
Clubsoorten: KANZI, GREENSTAR, JUNAMI, WELLANT, RUBENS
Clubsoorten peer: SWEET SENSATION, GOLD SENSATION
Ook zijn wij SKAL gecertificeerd en kweken wij BIO bomen
Nieuw! De gladde Elstar mutant Elrosa en de vroege DeCosta Robijn
Verbeek Boomkwekerijen B.V.
Kruislandsedijk 13
4651 RH Steenbergen N.Br. Holland
Tel: 0031 (0) 167 566 924 Fax: 0031 (0) 167 561 042
info@verbeek.nu | www.verbeek.nu
www.fruitmagazine.eu
Specialisten in het sorteren en afvullen
van appels en vooral peren

www.nicolai-johan.be • trees@nicolai.be
n.v. Johan NICOLAÏ
BOOMKWEKERIJEN - PEPINIERES - NURSERIES - BAUMSCHULE
tel.: +32 (0)11 70 20 00 • fax: +32 (0)11 70 20 01
Appel:
Rode Delcorf Appache®
Boskoop Bielaar Van Laar®
Braeburn Hillwell®
Early Jonagold – c.o.v. pending
Elstar Elshof
Fuji KIKU® Fubrax(s)
Gala Galaxy
Golden Delicious Crielaard®- Reinders® - Kl. B
Granny Smith
Morren’s Jonagored Supra®
Jonagold King® Select – Novajo®
Rubinstep(cov)- Pirouette®
Red Cap® Valtod(s)
Wilton’s Red Jonaprince®
Royal Beaut® Proselect
Gala Schniga®
Peer:
Conference
Sweet Sensation®
Concorde®
Durondeau
Beurré Alexander Lucas
Zoete kers (Gisela®5, Colt)
Pruim en bessen op bestelling
VERTEGENWOORDIGERS:
België:
nv Johan Nicolaï
Johan Nicolaï: 0032 (0)475.450.258
Gerty Wauters: 0032 (0)475.752.424
trees@nicolai.be
Nederland:
Marco Van Beusichem: 0031/654.950.432
info@loonbedrijfvanbeusichem.nl
Frankrijk:
Domaine des Croquantes
Myriam Sohier: +33 684.602.221
Johan Nicolaï: +32 (0)475.450.258
Denemarken:
H.B.H. Handel APS
Henning Hansen: +45 253.220.90
Spanje:
Blay Fruits S.L.
Joseph Blay: +34 972.758.970
n.v. Johan NICOLAÏ
Lichtenberglaan 2050 - B3800 Sint-Truiden (België)
COLOFON
Website:
www.fruitmagazine.eu
Uitgever:
Agrosan Ltd
Mickiewicza 47a/4
27-600 Sandomierz
Polen
Vormgeving:
LeafMedia; Krzysztof Pilch, Mariusz Bibik
Redactie:
FruitMedia bv / Gerard Poldervaart
Rooimond 23
NL- 4197 BS Buurmalsen
Nederland
Tekstcorrecties:
Debora Havenaar
info@deborahavenaar.com
European
Fruit Magazine
INHOUDSOPGAVE
Artikelen:
Südtirol heeft interesse in
Kanzi, Modi en Jazz ....................................................... 10
Zowel kansen als uitdagingen
voor biologische teler ................................................. 12
Het voedingselement calcium ............................. 14
Steeds meer bekend over eff ect
van dunmachines ........................................................... 18
Bacterievuurtolerante
appelonderstammen getoetst
in Zwitserland ....................................................................20
Japanse pruimen veroveren
Zuid-Europa ........................................................................ 24
Perentelers in Emilia Romagna
planten kersenbomen ................................................ 27
Meer zwartvruchtrot bij bomen
met stress ..............................................................................29
Ervaringen met nieuwe bewaartechnologieën
in Oostenrijk – Dynamische
CA-bewaring en SmartFresh .................................30
Arbeid besparen door
machinaal zakken te vullen ....................................34
Berichten:
EFM Actueel............................................................................8
Productie- en marktontwikkelingen ..............36
Telers informeren telers ............................................ 37
Wereldnieuws ....................................................................38
Onderzoeksnieuws .......................................................40
Nieuwe producten ......................................................... 42
Agenda .................................................................................... 43
Advertenties:
LeafMedia
Mail: advert@fruitmagazine.eu
Telefoon: 0048 600489550
Fax: 0048 15 8325789
Vertalingen:
NL-EN: BRightWrite Text & Translation
www.brightwrite.nl
Agrolingua
www.agrolingua.com
NL-DE: Euro-com
www.euro-com.net
Agrolingua
www.agrolingua.com
Oplage: 12.500
free copy
De inhoud van dit magazine is door de auteurs en uitgever zorgvuldig samengesteld. De uitgever aanvaardt
geen enkele aansprakelijkheid voor schade van welke aard ook, als gevolg van handelingen van lezers die
gebaseerd zijn op de inhoud van dit magazine. De uitgever wijst erop dat producten die in dit blad genoemd
worden, niet in alle landen beschikbaar en/of toegelaten zijn. De lezer wordt erop gewezen altijd de wet- en
regelgeving in het eigen land te volgen.
Niets van deze uitgave mag worden vermenigvuldigd, opgeslagen in elektronische systemen of openbaar
gemaakt zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Speciale uitgave EFM
Met genoegen bieden de redactie en uitgever van
EFM u hierbij Best of EFM aan. Deze speciale editie
van het European Fruit Magazine is een compilatie
van artikelen en berichten die reeds eerder in
dit vakblad zijn verschenen. Op deze manier willen
wij u een indruk geven van de inhoud van het
European Fruit Magazine, het maandblad voor de
professionele fruitteler.
EFM is anders dan andere vakbladen. Het is een
grensoverschrijdend, Europees fruitteeltblad met
informatie en artikelen vanuit heel Europa. Correspondenten
uit diverse landen dragen bij aan de inhoud
ervan. Met EFM brengen wij de lezers nieuws,
achtergrondartikelen, resultaten uit onderzoek, en
informatie over nieuwe producten, rassen en teelttechnieken
uit een groot aantal Europese landen.
Uniek is ook dat EFM in meerdere talen wordt uitgebracht.
Op dit moment kent het blad een Nederlandse,
een Duitse en een Engelse versie.
EFM is een waardevolle en haast onmisbare bron
van informatie voor de professionele en op de toekomst
gerichte fruitteler.
Hebben wij u kunnen overtuigen?
U kunt zich direct op EFM abonneren via onze
website www.fruitmagazine.eu. Ook kunt u zich
aanmelden door het formulier dat bij deze editie
is gevoegd, in te vullen en aan een van de EFMmedewerkers
te geven, of te faxen of e-mailen
aan uitgever Agrosan in Polen. Het faxnummer is:
0048 15 832 57 89, en het e-mailadres:
offi ce@fruitmagazine.eu.
Gerard Poldervaart
hoofdredacteur
Info
Doelgroep
Het European Fruit
Magazine (EFM) is
het vakblad voor de
professionele en op
de toekomst gerichte
fruitteler en verschijnt
sinds januari 2009.
EFM is bedoeld voor
de telers van appels,
peren, pruimen en
kersen, en voor toeleveringsbedrijven,adviseurs,
onderzoekers
en alle andere personen
en bedrijven die
in de fruitsector actief
zijn. EFM verschijnt iedere
maand in drie talen:
Duits, Nederlands
en Engels.

8
EFM Actueel
ELF HECTARE HAGELNETTEN VOOR
DRIERIJENSPUIT
Fruitteler Berend Jan van Westreenen uit het Nederlandse Echteld
overspant dit seizoen 11 hectare van zijn boomgaard met hagelnetten.
De constructie wordt zo aangebracht, dat hij er met een drierijenspuit
onderdoor kan rijden. Op het betreff ende perceel staat al 8 hectare
Kanzi en komende winter komt daar nog eens 3 hectare bij.
“In de afgelopen vier jaar is mijn bedrijf drie keer zwaar verhageld”,
verklaart Van Westreenen zijn beslissing om hagelnetten te bouwen.
De betonnen palen staan niet in iedere rij, zoals gewoonlijk is bij een
hagelnetconstructie, maar om de drie rijen. Dit maakt het mogelijk om
met een machine die drie rijen tegelijk spuit, onder de netten door
te rijden. Een dergelijke spuitmachine wordt door zowel Munckhof
als KWH geleverd.
Omdat de rijen op 3,25 meter van elkaar staan, is de onderlinge afstand
tussen de palen 9,75 meter in plaats van de gangbare 3,00 tot
3,50 meter. Om toch voldoende ondersteuning voor het hagelnet te
hebben, zijn de palen in de rij op 3,00 meter afstand gezet. In tegenstelling
tot bij een normale hagelnetconstructie komt het net niet
onder de staalkabels te hangen, maar wordt er boven gemonteerd.
Het hagelnet wordt geleverd en gebouwd door Fruit Security uit
Oostenrijk en Van Nifterik uit Nederland.
SCHURFTRESISTENTE JUNAMI IN 2012
Plant Research International (PRI) in het
Nederlandse Wageningen wil tijdens de
Floriade in 2012 een schurftresistente Junami
presenteren. Het ras wordt schurftresistent
gemaakt door genen die voor
schurftresistentie zorgen, in het erfelijke
materiaal van Junami in te bouwen.
PRI heeft het Vf-gen, het resistentiegen
afkomstig uit Malus fl oribunda, al weten te
isoleren en werkt aan de isolatie van meer-
Het Nederlandse PRI wil op de Floriade in 2012 een schurftresistente Junami presenteren.
Foto’s: EFM
De hagelnetconstructie heeft een nokhoogte van 4,75 meter en is
geschikt om er met een drierijenspuit onderdoor te rijden.
dere genen die voor schurftresistentie
kunnen zorgen. Door meerdere resistentiegenen
in een ras in te bouwen ontstaat
een polygene resistentie. Deze resistentievorm
wordt minder snel doorbroken dan
een resistentie die alleen gebaseerd is op
het Vf-gen. Bij vrijwel alle schurftresistente
rassen die op de markt zijn, is de resistentie
gebaseerd op dit ene Vf-gen.
Het inbrengen van genen die afkomstig
zijn van verwante planten en die ook via de
traditionele manier van veredeling kunnen
worden ingebracht, wordt cisgenese genoemd.
Bij transgenese, een andere vorm
van genetische modifi catie, worden genen
uit niet-verwante planten ingebouwd. Uit
onderzoek dat is uitgevoerd door de Universiteit
van Twente in Nederland, is gebleken
dat cisgenese door mensen meer
geaccepteerd wordt dan transgenese.
PRI heeft voor Junami gekozen omdat
het onderzoeksinstituut een samenwerking
heeft met Inova Fruit, de Europese
rasmanager van Junami.

EFM Actueel
IFO OP ZOEK NAAR HET NIEUWE
SUPERRAS
Het Franse bedrijf IFO denkt over enkele jaren een appel op de
markt te kunnen brengen die schurftresistent is, een suikergehalte
boven de 15°Brix heeft, een bewaarbaarheid van een
jaar en een uitstaltijd van minimaal een maand. Begin februari
gaf IFO een kijkje achter de schermen van het veredelingsprogramma.
EEN DERDE VAN APPELAREAAL
BODENSEE ONDER NETTEN
Na enkele jaren met zeer zware hagelbuien is deze eeuw het
areaal hagelnetten op bedrijven aan de Duitse kant van de Bodensee
sterk uitgebreid. Inmiddels is naar schatting een derde
van het areaal beschermd met hagelnetten. Bij de nieuwe be-
MINDER APPELS EN MEER PEREN IN DE EU
In de 27 landen van de Europese Unie zullen dit jaar naar verwachting
7% minder appels en 16% meer peren geplukt worden
dan in 2008. Deze cijfers zijn 7 augustus bekendgemaakt op het
congres Prognosfruit 2009 in Maastricht.
De appelproductie in de 27 EU-landen bedraagt dit jaar naar
verwachting 10.743.000 ton. Die van peren wordt geschat op
2.521.000 ton.
De kleinere productie van appels in 2009 wordt veroorzaakt
door de veel geringere productie in Polen en Hongarije. Na
een slechte oogst in 2007 was in deze landen in 2008 sprake
van een topoogst.
Voor vrijwel alle appelrassen valt de oogstraming lager uit. Alleen
van de nieuwe rassen, inclusief Braeburn, Fuji en Cripp’s
Pink, stijgt de productie.
Bij de peren valt de productie van vrijwel alle rassen groter uit
dan in 2008. In dat jaar was de oogstomvang onder het gemiddelde.
Dat kwam door een slechte vruchtzetting als gevolg van
slecht weer tijdens de bloei. De verwachte productie van 2009
ligt op eenzelfde niveau als in 2007 en de jaren daarvoor.
Blauwe pruimen
Fruittelers konden op 13 augustus in Randwijk (Nederland) Ras 1 uit
de serie van nieuwe blauwe pruimenrassen van The Greenery bekijken
en proeven. Ras 1 is de vroegst rijpende uit de serie van voorlopig drie
nieuwe rassen die onder de gezamenlijke merknaam Lazoet op de markt
komen. Het is de bedoeling om gedurende een periode van acht tot tien
weken pruimen met hetzelfde uiterlijk en dezelfde smaak aan te bieden.
Het eerste ras uit de serie rijpt tussen Opal en Reine Victoria in. De twee
andere rassen rijpen na Reine Victoria.
plantingen worden standaard lange palen gezet om later netten
te kunnen monteren.
VEEL PROBLEMEN MET PEAR DECLINE IN
ITALIË
Een slechte groei van perenbomen door pear decline is een groot
probleem in de Italiaanse fruitstreek Emilia Romagna. Pear decline
wordt veroorzaakt door een microplasma – een virusachtig
organisme. Aangetaste bomen groeien slecht, dragen kleine
vruchten en hebben lichtgekleurd blad dat in de herfst vaak rood
kleurt. Het microplasma wordt door perenbladvlo overgebracht.
Deskundigen denken dat ook de herkomst en de virusstatus
van het plantmateriaal van invloed is op de aantasting. Abate
Fetel, het belangrijkste ras in de Italiaanse perenteelt, blijkt erg
gevoelig voor pear decline te zijn.
9

Gerard Poldervaart
gerard.poldervaart@fruitmagazine.eu
Südtirol heeft interesse
in Kanzi, Modi en Jazz
Walter Guerra, rassenonderzoeker
op
proefstation Laimburg
in Südtirol.
Zoals in elk ander fruitgebied in Europa
worden de nieuwe rassen ook in Südtirol
op de voet gevolgd. Pink Lady heeft in dit
Noord-Italiaanse gebied een vaste plaats
in het sortiment veroverd en het areaal van
dit ras breidt nog steeds uit. Andere rassen,
zoals Fuji, Pinova en Rubens, bleken
uiteindelijk minder geschikt voor het Südtiroler
klimaat dan in eerste instantie werd
gedacht. Deze rassen worden daar niet of
nauwelijks meer geplant.
In Noord-Italië is er een toenemende belangstelling
voor de nieuwe appelrassen Kanzi, Modi en Jazz.
Onderzoeker Walter Guerra van het proefstation
Laimburg in Pfatten beoordeelt Kanzi als een geschikt
ras voor Südtirol. Het ras wordt geadviseerd
voor de wat hoger gelegen terreinen in dit gebied.
Sinds het voorjaar van 2005 zijn er in Südtirol 310.000
Kanzi-bomen geplant (zie tabel 1).
Met de nieuwe rassen Modi en Jazz heeft Guerra nog
te weinig ervaring om daarover advies te kunnen
geven. Maar bij de telers in Südtirol is de interesse
voor deze rassen groot. Zij hebben in totaal 133.000
Modi-bomen besteld om in het voorjaar van 2009 te
planten. De belangstelling voor Jazz is er zelfs nóg
groter: voor beplanting in het voorjaar van 2010 zijn
van dit ras al 280.000 bomen besteld.
Tabel 1. Het aantal geplante bomen van Kanzi, Modi en Jazz in Südtirol.
Jaar Kanzi Modi Jazz
2004 1.100 20 -
2005 4.300 450 9
2006 44.000 4 130
2007 126.000 4.500 2.000
2008 130.000 14.500 35.000
Totaal t/m 2008 310.000 20.000 38.000
2009 (besteld) 76.000 133.000 -
2010 (besteld) - - 280.000
Bron: Walter Guerra, proefstation Laimburg
10
Modi kleurt ook makkelijk in warme streken.
Foto’s:: AllroundFruit
De nieuwe rassen moeten concurreren met Golden
Delicious, het hoofdras in Südtirol. Golden geeft
grote producties en brengt nog steeds goede prijzen
op. Bovendien blijven de nieuwe rassen in productie
achter bij Golden (zie tabel 2).
Kanzi kansrijk
Nicoter, het ras achter de merknaam Kanzi, is ontstaan
uit een in 1990 uitgevoerde kruising tussen
Gala en Braeburn. Het productieniveau van Nicoter
ligt in Südtirol 10% lager dan dat van Golden
Delicious. De vruchtmaat is volgens Guerra geen
probleem. Wel zet de onderzoeker vraagtekens bij
de kleuring van Kanzi. Vooral onder hagelnetten,
in gebieden met weinig verschil in dag- en nachttemperatuur
en in het hart van de boom kleuren
de appels moeilijk. Voor de kleuring heeft Kanzi
koude nachten nodig. Daarom wordt het ras in
Südtirol alleen geadviseerd op percelen waar de
vruchtkleuring goed is, zoals op percelen in de
bergen. De pluk van Kanzi valt gelijk met die van
Golden Delicious.
Volgens Guerra had het totale Kanzi-areaal in Europa
in 2008 een omvang van 750 ha. De raseigenaar
heeft het doel om Kanzi te laten uitgroeien tot

In Südtirol wordt Kanzi geadviseerd voor de berggebieden.
een Europees basisras met een jaarlijkse productie
van 100.000 ton.
Modi kleurt makkelijk
Modi is een schurftresistent ras, ontstaan uit een
kruising van Gala en Liberty. De appelschil is intens
donkerrood. Het ras kleurt ook zonder koude
nachten en is dus zeer geschikt voor de teelt in de
lager gelegen, vlakke teeltgebieden van Südtirol en
in de Po-vlakte. In een aantal gevallen is bij Modi
verruwing op de schil vastgesteld. Volgens Guerra
speelt dit vooral in de noordelijkere teeltgebieden
in Europa.
Alessio Martinelli van het Italiaanse bedrijf CIV meldt
dat er eind 2008 in Europa 512.000 Modi-bomen
stonden, ofwel 171 ha. CIV is een samenwerkingsverband
tussen drie grote Italiaanse boomkwekerijbedrijven.
Tevens is het de veredelaar en eigenaar
van de rassen Civni/Rubens en CIVG198/Modi. De
productie van Modi was in 2008 met 424 ton nog
zeer beperkt, maar deze moet als het aan de raseigenaar
ligt groeien naar 6.846 ton in 2010 en naar
ruim 17.000 ton in 2012.
In totaal zullen er na het plantseizoen 2008/’09 in
Europa 1,2 miljoen Modi-bomen staan, wat overeenkomt
met 400 ha. De bomen zijn vooral in de
warme teeltgebieden van Zuid-Europa te vinden: de
Po-vlakte en Südtirol (beide in Italië) en Spanje. De
pluk van Modi valt in Südtirol zeven tot tien dagen
eerder dan die van Golden Delicious.
Jazz kleiner dan Gala
In 1985 heeft het Nieuw-Zeelandse onderzoeksinstituut
HortResearch uit een kruising van Braeburn
Het aroma van Jazz is bijzonder goed.
en Gala het ras Scifresh geselecteerd. Sinds 2002
wordt dit ras wereldwijd door de Nieuw-Zeelandse
afzetorganisatie ENZA onder de naam Jazz op de
markt gebracht. Volgens Guerra was er in 2008 wereldwijd
al 2.300 ha Scifresh/Jazz. In Europa wordt
dit ras in Groot-Brittannië, Frankrijk, Zwitserland en
Italië (Südtirol) geteeld.
Jazz is een zeer smaakvolle appel met goede
vruchteigenschappen, vindt Guerra. Een aandachtspunt
is de vruchtmaat. De appels zijn, mede door
een gebrekkige bestuiving, vaak wat lang van vorm
en kleiner dan die van Gala (zie tabel 3).
Scifresh/Jazz heeft koude nachten nodig om de
vruchten te laten kleuren en is daardoor niet geschikt
om in de lagere gebieden van Südtirol te
telen. Vaak zijn er binnen een cluster appels te vinden
die qua maat en kleur achterblijven bij de overige
vruchten. Jazz rijpt vijf tot zeven dagen voor
Braeburn.
Sensorisch profi el
Tabel 2. De totale productie van 2006 t/m 2008 (in kilo per boom)
van Golden Delicious, Kanzi, Modi en Jazz op het proefperceel
in Latsch (Vinschgau). De bomen zijn geplant in het voorjaar van
2005; de plantafstand is 330 bij 90 cm.
Ras
Productie
2006-2008
Golden Delicious 40
Kanzi 37
Modi 32
Jazz 27
Uit zogenoemde sensorische profi elen blijkt dat
Kanzi en Jazz op het gebied van hardheid, knapperigheid
en sappigheid beter scoren dan Braeburn.
In vergelijking met Braeburn heeft Kanzi een lager
suikergehalte en Jazz een hoger suikergehalte. Bij
Jazz valt vooral de hoge score voor het aroma op.
Modi verliest tijdens de bewaring relatief veel zuur
en is daardoor nogal zoet van smaak. Dit ras wordt
vooral gezien als een concurrent van de in Südtirol
veel geteelde Red Delicious. Voordeel van Modi is
dat de appels minder snel melig worden dan die
van Red Delicious.
IFTA Conferentie
Van 1 tot en met 3
februari hield de
International Fruittree
Association, een
vereniging waarvan
zo’n 1.100, hoofdzakelijk
Amerikaanse
fruittelers lid zijn, haar
jaarlijkse conferentie
in Potsdam, vlak bij
Berlijn. Tweeënhalve
dag lang kregen de
aanwezigen lezingen
over onder andere
productieontwikkelingen,
teelttechniek,
nieuwe rassen, kersenteelt
en biologische
fruitteelt voorgeschoteld.
In dit artikel
het meest opvallende
nieuws uit de lezingen
over nieuwe appelrassen
in Südtirol.
Tabel 3. Het percentage appels groter dan 70 mm van Gala, Kanzi,
Modi en Jazz op het proefstation Laimburg, gemiddeld over de
jaren 2006 t/m 2008.
Ras Appels >70 mm (%)
Gala (Brookfi eld) 81
Kanzi 91
Modi 89
Jazz 61
11

12
Gerard Poldervaart
gerard.poldervaart@fruitmagazine.eu
Zowel kansen als uitdagingen
voor biologische teler
Info
IFTA Conferentie
Van 1 tot en met 3
februari hield de
International Fruittree
Association, een
vereniging waarvan
zo’n 1.100, hoofdzakelijk
Amerikaanse
fruittelers lid zijn, haar
jaarlijkse conferentie
in Potsdam, vlak bij
Berlijn. Tweeënhalve
dag lang kregen de
aanwezigen lezingen
over onder andere
productieontwikkelingen,
teelttechniek,
nieuwe rassen, kersenteelt
en biologische
fruitteelt voorgeschoteld.
In dit artikel
het meest opvallende
nieuws uit de lezingen
over biologische
fruitteelt.
In het ene teeltgebied staat de ontwikkeling
van de biologische fruitteelt
praktisch stil, terwijl in het andere gebied
het areaal gestaag groeit. Tijdens
de conferentie van de International
Fruittree Association (IFTA) in Potsdam
kwamen naast allerlei andere onderwerpen
ook de laatste ontwikkelingen
in de biologische sector aan bod. In dit
artikel enkele van de opvallende nieuwigheden.
Topaz heeft als enig schurftresistent ras in tien
jaar tijd een noemenswaardige plaats weten te
veroveren in het sortiment biologisch geteelde
appelrassen. Jonagold is in Europa in de biologische
teelt het grootste ras wat betreft productie,
gevolgd door Golden Delicious en Gala. Na deze
drie hoofdrassen komt Topaz, nog voor Elstar. De
inspanningen van de Oostenrijkse biologische telers
hebben hier zeker aan bijgedragen. Met de
introductie van het merk Bio-Topaz hebben deze
telers het in tien jaar tijd voor elkaar gekregen om
een vaste plaats in de schappen van supermarkten
te veroveren. Vandaag de dag is volgens Fritz Prem,
fruitteler en voorzitter van het Europese biofruitforum
70% van alle verkochte biologische appels
in Oostenrijk Bio-Topaz.
Supporter 2 in plaats van M9
Biologisch fruit telen is bepaald geen gemakkelijke
opgave. Met veel inventiviteit moet de teler een acceptabel
productieniveau van een goede kwaliteit
zien te realiseren. Lang niet alle problemen die de teler
op zijn weg tegenkomt, zijn oplosbaar. Dat bleek
uit de inleiding van Franco Weibel, hoofd van de
FiBL, de onderzoeks- en voorlichtingsinstelling voor
de biologische fruitteelt in het Zwitserse Frick.
Michael Weber, medeorganisator van de IFTA-conferentie
en rasmanager voor onder andere het ras Opal van het
bedrijf Fruit Select. Foto: AllroundFruit
Biologische telers planten vaak wat ruimer dan gangbare
telers zodat de bladeren sneller opdrogen en
schimmelinfecties minder kans krijgen. Daarbij is het
in de biologische teelt lastig om de stroken onder de
bomen vrij van gras en onkruid te houden. Bomen
op de onderstam M9 kunnen hier slecht tegen. De
onderstam Supporter 2 is volgens Weibel beter bestand
tegen de concurrentie met onkruid en gras.
Bomen op Supporter 2 groeien volgens Weibel iets
sterker dan die op M9 en zijn goed productief.
Meer phenolen
In de biologische teelt is het lastig om voldoende
voedingsstoff en in de bomen te krijgen. Kunstmest
is immers niet toegestaan en bladvoeding is slechts
beperkt mogelijk. Tijdens het groeiseizoen zijn de
mogelijkheden om tekorten te corrigeren zeer beperkt,
waardoor productie- en kwaliteitsverlies kan
ontstaan. Ook wordt door gebruik van compost de
verhouding tussen kalium en calcium vaak ongunstiger,
met als gevolg meer problemen met stip.
Een positief aspect is dat door het achterwege laten
van kunstmest het bodemleven niet nadelig
wordt beïnvloed.

Ook de gewasbescherming vraagt in de biologische
teelt een totaal andere benadering dan in de
gangbare teelt. Voordeel is weer wel dat, doordat
nauwelijks middelen zijn toegestaan, er ook geen
residu op biologisch fruit wordt aangetroff en. De
discussies over MRL’s van de laatste maanden spelen
in de biologische teelt dan ook niet.
In de biologische teelt wordt het afweermechanisme
van de plant tegen ziekten en plagen geactiveerd.
Phenolen spelen een belangrijke rol in de afweer
van planten tegen ziekten en plagen. Biologisch
geteelde appels bevatten volgens Weibel 10 tot
20% meer voor de menselijke gezondheid gunstige
phenolen dan gangbaar geteeld fruit.
Warm water tegen
Gloeosporium
“Met behulp van warmwaterbehandeling kunnen
we uitval door Gloeosporium-vruchtrot beperken
tot 3 à 5%”, deelde Margit Holland haar collegafruittelers
op het IFTA-congres mee. Holland heeft
samen met haar vader Eberhard Holland een biologisch
fruitbedrijf van 42 hectare in Ravensburg aan
de Bodensee in Zuid-Duitsland (www.bonhausen.
de). Het grootste deel van het areaal appel, 21 hectare,
bestaat uit Topaz.
“Tot we in 1999 begonnen met de warmwaterbehandelingen
hadden we grote problemen met
Gloeosporium. Uitvalpercentages van 15 tot 30%
waren geen uitzondering”, vertelde Holland. De
juiste temperatuur van het water waarin de appels
gedompeld worden is erg belangrijk. Elstar,
Jonagold en Topaz krijgen een behandeling van
2 minuten bij 52°C. Voor rassen met een dunne
schil, zoals Golden Delicious, is deze temperatuur
te hoog, waardoor schilbeschadigingen op kunnen
treden. Bij Golden wordt daarom een temperatuur
van 50°C aangehouden.
Kosten € 0,10 per kilo
“Biologische telers kunnen niet, zoals hun gangbaar
telende collega’s, vruchtrot met fungiciden voorkomen.
Ook gebruik van SmartFresh (1-MCP) is niet
toegestaan. Een warmwaterbehandeling direct na
de pluk is op dit moment een van de weinige mogelijkheden
die de telers hebben om vruchtrot tegen
te gaan. Ook Dynamische CA-bewaring (DCA) biedt
mogelijkheden bij de bewaring van biologisch fruit”,
stelde Franco Weibel, hoofd van de FiBL.
Volgens Weibel kost een installatie om appels
in warm water te kunnen dompelen tussen de
€ 40.000,- en € 50.000,-. Het energieverbruik is
hoog, waardoor de kosten op ongeveer € 0,10 per
kilo uitkomen.
Topaz en Pinova staan in de biologische teelt bekend
om hun gevoeligheid voor Gloeosporium. In
toenemende mate komen echter ook bij Gala pro-
blemen met uitval door Gloeosporium-rot voor,
meldde Weibel.
Fruit Select introduceert Opal
Jaroslav Tupy probeert in zijn veredelingsprogramma
de goede eigenschappen van het door hemzelf
veredelde, resistente ras Topaz te combineren
met andere rassen. Op dit moment staat de serie
rassen, die onder de gezamenlijke naam Golden
Sunshine Line bekend staan, nogal in de belangstelling.
Golden Sunshine Line is een merk voor
de biologische fruitteelt en omvat de rassen Opal,
Luna, Sirius en Orion.
Naast de Golden Sunshine Line is het bedrijf Fruit
Select opgezet om het ras Opal voor de gangbare
teelt te testen en te introduceren. Fruit Select heeft
in het voorjaar van 2008 op een groot aantal locaties
door heel Europa pilotperceeltjes geplant. Met
de gegevens van deze pilotbeplantingen gaat Fruit
Select bekijken in welke streken Opal het beste geteeld
kan worden. Fruit Select ziet voor Opal vooral
mogelijkheden in de warmere gebieden van Europa,
waar ook Golden Delicious goed geteeld kan worden.
Fruit Select is een samenwerkingsverband met
een internationale groep aandeelhouders, waaronder
de Franse bedrijven SNC Elaris (boomkwekerijen
Davodeau-Ligonniere) en Starfruits, de Oostenrijkse
boomkwekerij Deimel, de Tsjechische boomkwekerij
Vorácek en Vermeerderingstuinen Nederland.
Opal is schurftresistent en lijkt wat op Golden Delicious.
Foto: AllroundFruit
Margit Holland:
“Met een warmwaterbehandelingweten
we uitval door
vruchtrot te beperken
tot 3 à 5%.”
Opal
Opal is in 1992 voortgekomen
uit een kruising
tussen Golden
Delicious en Topaz.
Het ras is schurftresistent
en lijkt wat
op Golden Delicious,
maar dan met een
oranje blos. De pluk
valt net na die van
Golden. Bij de oogst
hebben de appels
volgens de Zwitserse
rassenonderzoeker
Simon Egger een
hardheid van 8 tot 9
kg/cm 2 en een suikergehalte
van 12 tot 14
°Brix. De smaak wordt
als goed beoordeeld.
Temperatuur
De juiste temperatuur
is bij de warmwaterbehandeling
tegen
vruchtrot zeer belangrijk.
Een temperatuur
van 50 tot 52°C geeft
een goede doding
van vruchtrotschimmels
als Gloeosporium,
zonder schade
aan de appels. Als
de temperatuur van
het dompelwater te
ver zakt kan het zelfs
zo zijn dat de schimmelgroei
bevorderd
wordt.
13

14
Gerhard Baab
DLR Rheinpfalz
Het voedingselement calcium
Info
Auteurs
Gerhard Baab
DLR Rheinpfalz,
Kompetenzzentrum
Gartenbau
Walporzheimer
Straße 48
53474 Bad Neuenahr-
Ahrweiler, Duitsland
PD Dr. Michaela
Schmitz-Eiberger
INRES - Universiteit
van Bonn
Auf dem Hügel 6
53121 Bonn, Duitsland
Stip bij Braeburn
Foto’s: Gerhard Baab
PD Dr. Michaela Schmitz-Eiberger
INRES - Universiteit van Bonn
Calcium is een zeer belangrijk element
voor de vruchtkwaliteit en het voorkómen
van bewaarafwijkingen. Daarnaast
beïnvloedt calcium in de bodem
op verschillende manieren de opname
van andere voedingselementen. In dit
artikel de achtergronden van de verschillende
processen waarin calcium
een rol speelt.
Calcium (kalk) heeft in de bodem diverse functies.
Ten eerste neutraliseert het in de vorm van calciumhydroxide
(gebluste kalk, CaOH ) of calciumbi-
2
carbonaat de bodemzuren (H + -ionen). Op deze manier
reguleert calcium de pH van de grond en heeft
het een grote invloed op de beschikbaarheid van
voedingselementen. Calcium voorkomt tevens de
uitspoeling van zware metalen naar de ondergrond
en het grondwater.
Een andere functie van calcium is de bevordering
van de biologische activiteit in de bodem. De
meeste bodemorganismen gedijen het beste onder
zwakzure omstandigheden in de grond.
Daarnaast vormt calcium calciumbruggen tussen
de bodemcolloïden. Het bevordert daarmee de
kruimelstructuur van de grond. Hierdoor worden
de structuur, het poriënvolume en de waterdoorlatendheid
van de grond verbeterd.
Verliezen vvan
calcium ontstaan door verzu-
ring van de bodem, uitspoeling en ont-
trekk trekking. De verliezen door uitspoe-
ling
bedragen per hectare per jaar
ongeveer on 80 tot 100 kg CaO bij 600
tot to 900 mm neerslag. De verliezen
door d verzuring van de bodem en
onttrekking o
door het geoogste
product bedragen 170 kg CaO.
In totaal gaat dus jaarlijks 300 tot
400 kg CaO per hectare verloren,
die d via onderhoudsbemesting
weer w aangevuld moet worden.
Beschikbaarheid in de bodem
De totale hoeveelheid aan vrij beschikbaar calcium
in de bodemoplossing correspondeert niet altijd met
de pH van de bodem, maar wordt beïnvloed door:
• het uitgangsgesteente waaruit de bodem is ontstaan
en het type bodem (aandeel kleimineralen);
• de calciumverzadiging van de bodemcolloïden.
Kalk is in de eerste plaats een meststof. Pas als
het klei-humuscomplex verzadigd is, zullen er
voldoende vrije Ca 2+ -ionen in het bodemvocht
aanwezig en voor de plant beschikbaar zijn;
• de aanwezigheid van antagonisten. Met name
de aanwezigheid van andere kationen als ammonium,
kalium, magnesium en natrium beïnvloedt
de calciumopname;
• de mate van verzuring van de bodem. Bij een
toenemende zuurgraad ontstaat een extra concurrentie
tussen calcium en ionen van aluminium
(Al 3+ ), waterstof (H + ) en mangaan (Mn 2+ ).
Calciumopname
De calciumopname gebeurt passief in de vorm van
Ca 2+ -ionen via de worteltoppen. De opname is afhankelijk
van de wortelgroei, de bodemtemperatuur,
het bodemvocht en de bodemtextuur. Zo’n 80 tot
90% van de in dat jaar noodzakelijke hoeveelheid
calcium wordt door de boom uit de grond opgenomen
en slechts 10 tot 20% is afkomstig uit de
houtreserves. Het calciumgehalte in het blad stijgt
continu tot eind oktober. De vruchten daarentegen
worden voornamelijk gedurende de celdelingsfase,
dat wil zeggen de eerste zes weken na de bloei, van
calcium voorzien. Tijdens de fase van celstrekking
verdunt de calciumconcentratie in de vrucht als gevolg
van de vrucht- en scheutgroei (zie afbeelding 1).
De calciumopname wordt door een vochtige grond
en door een voldoende grote verdamping bevorderd
en wordt door een droge en koude grond juist
negatief beïnvloed.

Verdeling in de boom
Het transport van calcium over grote afstanden in
de boom gebeurt hoofdzakelijk via de houtvaten,
dat wil zeggen in de verdampingsstroom. Bladeren
worden vanwege hun veel grotere verdamping (verhouding
1:10) veel beter van calcium voorzien dan
vruchten. Voor de toevoer van calcium aan de vruchten
is het bastweefsel (fl oëem) belangrijk. Vanwege
de gebrekkige mobiliteit van calcium in de bastvaten
gaat er geen calcium van de bladeren naar de
vruchten. Het transport over korte afstanden van cel
naar cel wordt door de zogenoemde ‘auxinepomp’
aangestuurd. De auxine producerende weefsels in
de plant hebben een hormonale sinkwerking en
worden daardoor met voorrang van voedingselementen
en water voorzien. Het gaat hier met name
om de jonge bladeren die zich in de scheuttoppen
en dicht bij de vruchten (rozetbladeren) bevinden,
en de bloemen en zaden in jonge vruchtjes. Bomen
die goed bloeien en een goede vruchtzetting en
vitale jonge bladeren hebben, nemen daarom in
totaal meer calcium op dan bomen met een slechte
bloei, productie en bladstand.
Tot op zekere hoogte is scheutgroei nuttig om via
de verdampingsstroom de hele plant en daarmee
ook de vruchten van calcium te voorzien. In de zomer
concurreren in het bijzonder de jonge bladeren
rechtstreeks met de vruchten in de buurt van
de scheuten om het aanwezige calcium. Bij een te
sterke en te lang aanhoudende groei kan op deze
manier calcium uit de vruchten naar de scheuttoppen
getrokken worden. Een gelijkmatige en uitgebalanceerde
groei en productie en het vroeg afsluiten
van de groei zijn de belangrijkste elementen voor
een goede verdeling van calcium in de boom.
In de plant
De aanwezigheid van calcium in de plant heeft een
aantal functies.
• Calcium is een belangrijke bouwsteen van het
protopectine, een kitachtige substantie die essentieel
is voor de onderlinge samenhang en
stabiliteit van celstructuren (zie afbeelding 3).
• Calcium verbindt fosfolipiden in de celmembranen
en levert daardoor een belangrijke bijdrage aan
de stabiliteit en het functioneren van de celmembranen,
onder andere het transport van stoff en
en de gasuitwisseling tussen de cellen.
• Calcium is onderdeel van een groot aantal enzymen
die bij het rijpingsproces een rol spelen. Door
deze rol vermindert calcium de ademhalingsactiviteit
en ethyleenproductie in de vruchten. Op
grond hiervan worden ademhalingsprocessen en
door ethyleen geïnduceerde rijpingsprocessen
na de pluk of het uitstalleven vertraagd (meligheid).
• Calcium speelt een belangrijke rol bij het voorkómen
van omgevingsstress (hitte, koude, wind,
UV-B). Door stress worden op celniveau vrije zuur-
Cox’s is gevoelig voor calciumgebrek.
stofradicalen gevormd (zie afbeelding 2). Calcium
vormt een verbinding met het proteïne calmoduline,
wat zorgt voor een toename van het natuurlijke
afweersysteem van de plant. Dit planteigen
afweersysteem inactiveert met verschillende
stoff en – bijvoorbeeld vitaminen (α-tocopherol)
of antioxidatieve enzymen (katalase, superoxid
- dismutase) – vrije radicalen (O ) tot onschadelijke
2
zuurstofmoleculen (O ). Hierbij speelt het calcium
2
dat in de celwanden of in de celmembranen gebonden
is, een belangrijkere rol dan het vrije calcium
in het celplasma.
Afbeelding 1. Verloop van de calciumopname van de bloei tot de pluk en
verdunning van het Ca-gehalte van de vruchten met toenemende vruchtgrootte
(naar J. Streif, KOB Bavendorf)
Calciumgehalte in de vrucht
Bloei
Ca
Cacalmodulinecomplex
Juli
Voldoende hoog
gehalte in kleine
vruchten
- O2 Verdunning van het
Ca-gehalte in grote
vruchten
Oogst
Afbeelding 2. Stressafweer op celniveau: neutralisatie van vrije radicalen
door het calciumcalmodulinecomplex (naar M. Schmitz-Eiberger, INRES -
Universiteit van Bonn)
O 2
15

Calciumtekort
Calciumtekort komt in principe bij alle fruitgewassen
voor en dan met name bij die delen van de plant
die weinig verdampen, dus vooral de vruchten. De
appel is bijzonder gevoelig voor calciumtekort. Dit
is enerzijds genetisch bepaald. Anderzijds komt het
doordat appels, gedreven door de vraag van de handel,
door teeltmaatregelen groter gemaakt worden
dan de voor het ras normale vruchtgrootte.
Zichtbare gebreksymptomen in het blad komen
vooral voor bij slecht dragende bomen. Vanaf het
begin van de zomer ontstaan aan de top van de
bladeren lichtere, later chlorotische plekken, uiteenlopend
van kleine vlekjes tot volledig chlorotische
bladuiteinden.
Gebreksymptomen aan de vruchten kunnen bij
alle fruitsoorten optreden. Vruchten met calciumgebrek
rijpen vroeger, de afbraak van chlorofyl in
de vruchtschil wordt bevorderd (geelverkleuring)
en de vruchten hebben een lager zuurgehalte en
een geringere stevigheid.
Daarnaast leven vruchten met calciumgebrek sneller
af (veroudering) en worden de vruchten sneller zacht,
met name na een periode van uitstalling bij kamertemperatuur.
De gevoeligheid van de vruchten voor
rot neemt toe; bij appel de gloeosporiumaantasting,
bij bessen de gevoeligheid voor Botrytis en bij
steenfruit de gevoeligheid voor vruchtmonilia. Ook
gaat de heling van wonden na bijvoorbeeld hagel
bij bomen met een calciumgebrek langzamer dan
bij bomen met een goed calciumgehalte. Bij appel
versterkt calciumtekort allerlei fysiologische afwijkingen
zoals vruchtvleesbruin, scald, Jonathanspot,
Elise-spot, lenticelvlekken en stip.
Tabel. Risico-indeling van de rassen Cox’s, Braeburn, Kanzi en Jonagold voor fysiologische
afwijkingen aan de hand van het Ca-, K- en N-gehalte in het vruchtvlees
Ca- gehalte in de vruchten
(in mg/100 g versgewicht)
K/Caverhouding
N/Caverhouding
Optimaal > 5,5 < 20 < 10
Normaal 4,5 - 5,5 20 - 30 10 - 20
Kritisch < 4,5 30 - 40 > 30
Zeer kritisch < 3,5 > 40
16
Afbeelding 3. Het ontstaan van stip door de geleidelijke destabilisatie van
de middenlamel
strengen
pectine
cel met
celwand
De auxinepomp
Het transport over
korte afstanden van
cel naar cel wordt
door de zogenoemde
‘auxinepomp’ aangestuurd.
De auxine producerende
weefsels in
de plant hebben een
hormonale sinkwerking
en worden daardoor
met voorrang
van voedingselementen
en water voorzien
intacte
middenlamel
stadium 1 stadium 2
beginnend Cagebrek
uiteenvallen van
onderling celverband
Stip ontstaat, kort samengevat, als volgt. Het protopectine
(strengen pectine plus calcium) verleent
bij een optimale calciumvoorziening via de calciumbruggen
een stabiele kitwerking aan de middenlamel
(zie afbeelding 3). Bij calciumtekort, of
verdringing van Ca 2+ door Mg 2+ of K + ontstaat een
destabilisatie van het onderlinge verband tussen
de cellen. De plaats van calcium wordt ingenomen
door magnesium. Omdat magnesium en kalium niet
net als calcium over de eigenschap beschikken om
cellen onderling te binden, vallen de celstructuren
uit elkaar en kleuren bruin. Magnesium bindt zich
aan sulfaten en er ontstaat bitterzout (magnesiumsulfaat),
dat de plaats waar de stippen zichtbaar zijn
een bittere smaak geeft (bitterpit).
Risico op afwijkingen
Een grote neiging tot afwijkingen die zijn veroorzaakt
door calciumgebrek, is aanwezig bij:
• percelen met een te geringe calciumbeschikbaarheid
in de grond (lage pH, weinig vrij calcium);
• bomen met door (nacht)vorst beschadigde rozetbladeren
of rozetbladeren met een slechte
voedingstoestand (‘Ca-pomp’);
• gevoelige rassen (bijvoorbeeld Kanzi, Braeburn,
Cox’s, Boskoop en Elise en Junami >75 mm);
• te vroeg (stip) dan wel te laat (vruchtvleesbruin,
gloeosporium) geplukte vruchten;
• te grote vruchten voor het betreff ende ras;
• aanplanten met een sterke groei en beplantingen
met een geringe productie (ongunstige calciumverdeling);
• beplantingen met te hoge stikstof-, kalium- of
magnesiumgehaltes.
Relevant zijn in de eerste plaats lage calcium-, kalium-,
stikstof- en magnesiumgehaltes in het vruchtvlees.
Vooral de onderlinge verhoudingen – speciaal
de K/Ca- en N/Ca-verhouding – geven belangrijke
aanwijzingen voor het potentiële risico van fysiologische
afwijkingen in de vruchten (zie de tabel).
Enkele daarvan treden gedeeltelijk al aan de boom
op (stip, lenticelvlekken), andere pas tijdens de bewaring
van de vruchten (vruchtvleesbruin, scald,
bewaarstip, gloeosporium).
Gloeosporium
bij j Pinova

Roze was nog
nooit zo mooi!
Sterke
eigenschappen:
• Goede smaak
• Grootvruchtig ras
• Uitzonderlijke roze kleur
• Bewaareigenschappen
als Jonagold
• Geen clubras
• Gezonde, vitale boom
INFO: Jabema B.V. Telefoon +31 (0)613161060

Info
Gerard Poldervaart
gerard.poldervaart@fruitmagazine.eu
Steeds meer bekend
over eff ect van dunmachines
Op vrijwel alle proeftuinen is de afgelopen
jaren intensief geëxperimenteerd
met mechanische dunning. Tijdens de
open dagen die diverse proeftuinen en
proefstations afgelopen zomer hielden,
is dit onderwerp ruimschoots aan bod
gekomen. Enkele recente ervaringen die
in onderzoek en praktijk werden opgedaan,
worden hier uitgelicht.
Er zijn twee typen dunmachines op de markt, die
aan een tractor moeten worden gekoppeld: de Tree
Darwin en het type Bonn. De Tree Darwin is de oudste
van de twee. De kunststof dundraden van deze
machine zijn gemonteerd op een rechtopstaande
as. De hoek van de as ten opzichte van de boom is
in verticale richting hydraulisch te verstellen.
De dunmachine van het type Bonn bestaat uit drie
armen met kunststof draden, waarbij de armen boven
elkaar zijn geplaatst. De hoek van de armen ten
opzichte van de boom is zowel in horizontale als in
Op het bedrijf van fruitteler Helmut Bröhan is de dunning van Elstar met de Tree Darwin dit
jaar prima gelukt. Foto’s: EFM
18
Tijdstip
Rondom het gebruik
van dunmachines is
een aantal dingen
duidelijk geworden.
Zo blijkt het tijdstip
van dunnen belangrijker
dan in eerste instantie
werd gedacht.
De optimale periode
is vanaf het moment
dat de hoofdbloem
open is tot de volle
bloei. Als er eerder
wordt gedund, bestaat
het risico dat
hele bloemclusters
van de boom worden
geslagen. Later dunnen
geeft meer bladschade.
De Tree Darwin-dunmachine.
verticale richting te verstellen. Van beide machines
is de draaisnelheid van de as(sen) te variëren.
Een nieuwe duntechniek die nog in onderzoek is,
is het schudden van bomen. Hierbij worden machines
die normaal gebruikt worden om olijven
of ciderappels van de bomen te schudden, ingezet
voor de mechanische dunning van steenfruit
en appels.
Arbeidsbesparing
Bij Golden Delicious kon mechanische dunning
met het type Bonn in 2008 het aantal benodigde
uren voor handdunning met iets meer dan 50%
terugbrengen. Dat bleek uit onderzoek van de
PCFruit-Proeftuin Pit- en Steenfruit (PCFruit-PPS)
in het Belgische Sint-Truiden. In 2009 werden bij
Braeburn vergelijkbare resultaten behaald, liet onderzoeker
Hans Goossens tijdens de open dag van
de proeftuin op 21 augustus zien. De stand van de
dunarmen en de draaisnelheid hadden slechts weinig
invloed op het dunresultaat (zie tabel 1).
Tijdens de Apfeltag op de proeftuin in Klein-Altendorf
bij Bonn (Duitsland), gaf voorlichter Ralf
Nörthemann de uitkomsten van een dunproef bij
Golden Delicious. Met de Tree Darwin werd een
eff ect bereikt dat vergelijkbaar is met handdunning
(zie tabel 2).
Boomvorm beïnvloedt dunning
In Das Alte Land in Noord-Duitsland zijn inmiddels
acht tot negen dunmachines van het type Tree Darwin
in gebruik. Helmut Bröhan is een van de telers
die dit jaar de machine heeft ingezet. Tijdens de
Vorernteführung eind augustus – een dag die was
georganiseerd door onderzoekers en voorlichters
in Jork – was op zijn bedrijf het resultaat hiervan
te zien. De niet-gedunde zesjarige bomen Red
Elswout hingen overvol en hadden een te groot

Na mechanische dunning hingen de appels mooi verdeeld over de boom (rechts).
aantal appels onder de 70 mm. Bij de bomen die
met de Tree Darwin waren gedund (rijsnelheid 8
km per uur en draaisnelheid 240 omwentelingen
per minuut), was een prima resultaat bereikt. De
maat van de appels was hier zichtbaar beter dan
bij de niet-gedunde bomen. Bovendien hingen de
appels mooi verdeeld over de boom.
“De teler moet niet bang zijn als hij met de dunmachine
rijdt”, waarschuwde voorlichtster Maike
Steff ens. “Durf dicht bij de boom te rijden, want
verder van de boom af rijden geeft meer dunning
aan de buitenkant van het gewas.” Ook de
boomvorm is belangrijk. “Een slanke boom is het
mooist. Bij bomen met dikke, sterke takken slaat
de machine soms alle bloemen eraf, terwijl de
bloemen aan hangende takken veel minder goed
worden gedund.”
Bloemknopaanleg niet
bevorderd
Onderzoeker Michaël Clever plaatste wat kritische
opmerkingen bij de dunmachine. In proeven bij
biologisch geteelde Elstar op de proeftuin in Jork
werd wel een reductie van het aantal vruchten
vastgesteld, maar geen verbetering van het aantal
bloemknoppen in het jaar daarna. Volgens Clever
zou de sterkere groei die te zien is na mechanische
dunning, voor minder bloemknopaanleg kunnen
zorgen. Ook de bladbeschadiging die na dunning
met de machine vaak zichtbaar is, zou invloed op
de bloemknopaanleg kunnen hebben.
Tabel 2. Resultaten van een dunproef bij Golden Delicious
Dunmethode Datum
Aantal vruchten
per boom
Controle zonder handdunning - - 78
Controle met handdunning - - 43
ATS - volle bloei tweejarig hout 15 liter/hectare 24 april 60
ATS - 3 dagen na volle bloei
tweejarig hout
15 liter/hectare 27 april 62
Tree Darwin - 3 van de 5 bloemen geopend
8 km/uur en 200
omwentelingen/minuut
22 april 38
Tree Darwin - 3 van de 5 bloemen geopend
8 km/uur en 220
omwentelingen/minuut
22 april 39
Bron: DLR Rheinpfalz
De dunmachine van
het type Bonn.
Tabel 1. Invloed van mechanische dunning op het aantal handduningsuren
bij de Braeburn-mutanten Schneider en Hillwell in 2009
Aantal uren handdunning
per hectare
Schneider
Controle (handdunning) 34
Mechanische dunning 16
Hillwell
Controle (handdunning) 35
Mechanische dunning 24
Quelle: PCFruit-PPS
19

Bacterievuurtolerante
appelonderstammen getoetst
in Zwitserland
Gala op M9-T337 Foto: ACW
20
Martin Kockerols, Simon Egger, Philippe Monney, Brion Duff y
Forschungsanstalt Agroscope Changins-Wädenswil (ACW)
In de ‘bacterievuurjaren’ 2007 en 2008 hebben
in Midden- en Oost-Zwitserland niet alleen
vele rassen, maar ook de standaardonderstam
M.9 op de Zwitserse fruitbedrijven
bewezen gevoelig te zijn voor bacterievuur.
Mogelijke alternatieven voor M.9 zijn de
bacterievuurtolerante onderstammen B9,
G.11 en G.41, die op het proefstation ACW in
Wädenswil (Zwitserland) zijn beproefd.
In de herfst van 2002 werden op het Zwitserse
proefstation Agroscope Changins-Wädenswil
(ACW) Gala- en Topaz-bomen op diverse onderstammen
geplant. Het betrof vijf bacterievuurtolerante
Cornell-Geneva-onderstammen (aangeduid
met CG of G plus een nummer), Budagovski 9 (B9)
en enkele andere interessante typen. Het doel van
dit onderzoek was het vinden van bacterievuurtolerante
onderstammen met een groeikracht die
vergelijkbaar is met die van M.9. Bovendien moeten
de productie-eigenschappen, de vermeerdering in
de boomkwekerij en de geschiktheid voor gebruik
onder uiteenlopende omstandigheden en grondsoorten
goed zijn.
Groei, wortelopslag en
veredelingsplaats
Bij Gala gaven de onderstammen G.16, G.202 en
G.7 de sterkste groei. In fi guur 1 is de groeikracht
weergegeven in vierkante centimeter stamdoorsnedeoppervlak.
Iets zwakker waren G.11 en G.41. De
groei van de bomen op B9 kwam vrijwel overeen
met die op M.9-T337.
De onderstammen B9, M.9-T337, G.16 en G.202
vormden een geringe tot matige hoeveelheid wortelopslag.
Er was nauwelijks wortelopslag bij G.7,
G.41 en G.11.
Invalspoorten als wortelvelden, scheurtjes en nietverhoute
wortelopslag spelen een belangrijke rol
bij de aantasting van onderstammen door bacterievuur.
Alle beproefde CG-onderstammen en ook

B9 hebben een gladde veredelingsplaats en zijn
wat dit betreft positief te beoordelen.
Productie
In de proefj aren 2004 tot en met 2008 was duidelijk
te zien dat Gala-bomen op de sterker groeiende
onderstammen een grotere productie per boom
hadden dan Gala-bomen op de zwakker groeiende
onderstammen. Zo produceerden bomen op de
bacterievuurtolerante G.11 ongeveer 65 kilo vruchten
per boom, terwijl dat bij bomen op M.9-T337
en B9 ongeveer 45 kilo per boom was.
De relatieve productie daarentegen – de productie
in verhouding tot het boomvolume (in dit geval
met het stamdoorsnedeoppervlak als maatstaf)
– toont een duidelijk ander beeld (zie fi guur 2).
De grootste relatieve producties werden gehaald
met de onderstammen P16 en P59. De onderstam
G.11 gaf een wat grotere relatieve productie dan
M.9-T337, B9 en G.41. Met de sterk groeiende onderstammen
G.16, G.7 en G.202 werden de kleinste
relatieve producties gehaald. Op het gebied van
het gemiddelde vruchtgewicht en het aandeel
klasse-1-appels waren er in 2007 en 2008 nauwelijks
verschillen tussen M.9-T337 en de bacterievuurtolerante
CG-onderstammen.
Tolerantie voor bacterievuur
In een quarantainekas van ACW zijn in 2006 de (onveredelde)
onderstammen op gevoeligheid voor
bacterievuur getoetst. Bij M.9-T337 was op gemiddeld
65% van de lengte van de scheuten zichtbare
cm 25 2
Figuur 1. De groeikracht van de beproefde onderstammen, weergegeven in vierkante centimeter
stamdoorsnedeoppervlak in 2008
20
15
10
5
0
7
kg/cm
6
5
4
3
2
1
0
2
G.16
P59
G.202
P16
M8
G.7
G.11
G.41
M9 T337
G.11
B9
B.9 Foto: ACW
Supporter4
G.41
M9T337
Figuur 2. De relatieve productie: de productie van 2004 tot en met 2008 per vierkante centimeter
stamdoorsnedeoppervlak in 2008 (in kilo/cm 2 )
G.7
B9
Supporter4
G.16
P16
P60
P59
G.202
Info
Vermeerdering
De onderstam B9 is
op een moerbed naar
tevredenheid te vermeerderen(vergelijkbaar
met M.9). Van de
CG-onderstammen
zijn slechts enkele typen
goed te vermeerderen.
Bepaalde CGtypen
zullen daarom
voor de praktijk nooit
beschikbaar komen.
G.41 bijvoorbeeld, is
niet makkelijk te vermeerderen
en vormt
sterk gedoornde afleggers.
G.11 schijnt
goed te vermeerderen
te zijn, maar
wordt op dit moment
alleen in Frankrijk en
Nederland in kleine
hoeveelheden vermeerderd.
21

G.11 Foto: ACW
22
bacterievuuraantasting in de vorm van necrotische
plekken te zien. Bij de CG-onderstammen
was slechts 5 tot 10% van de scheutlengte zichtbaar
aangetast. De onderstammen B9 en P16 zijn
hierbij niet getoetst. Deze onderstammen gelden
als bacterievuurgevoelig, zo blijkt uit buitenlandse
proeven met kunstmatige infectie. In de Verenigde
Staten is echter in veldproeven met de rassen Gala
en McIntosh vastgesteld dat naast de onderstammen
G.16, G.41 en G.11 ook B9 een veldtolerantie
tegen bacterievuur heeft. Op praktijkpercelen in
de Verenigde Staten is dit bevestigd. Daaruit blijkt
dat de bacterie bij B9 slechts hoogst zelden vanuit
het erop veredelde teeltras in de onderstam dringt.
In de Verenigde Staten wordt daarom in gebieden
met veel bacterievuur B9 als vervanger voor M.9
geadviseerd.
Discussie
In vergelijking met andere Europese proefresultaten
zijn de CG-onderstammen in Wädenswil wat
groeikrachtiger. Zo was de groeikracht van de zwakste
CG-onderstammen G.41 en G.11 in Wädenswil
ongeveer te vergelijken met die van M.9-Pajam 2,
de wat sterkere M.9-kloon. In het buitenland echter
lag de groeikracht van G.41 en G.11, met wat
kleine afwijkingen, tussen die van M.9-T337 en
M.9-Pajam 2 in.
Wat de totale productie betreft, presteerden G.41
en G.11 beter dan M.9. Dat geldt zowel voor de
proeven in Zwitserland (Wädenswil) als die in andere
Europese landen. De rélatieve productie van
de drie genoemde onderstammen is vergelijkbaar.
De groeikracht en de relatieve productie van de
onderstammen B9 en M.9-T337 lagen op een vergelijkbaar
niveau. B9 wordt buiten Zwitserland al
vele jaren als mogelijk alternatief voor M.9 gepresenteerd.
Het groeiniveau van deze onderstam ligt
tussen die van M.9-Fleuren 56 en M.9-T337 in.
Samenvatting en perspectieven
De onderstammen B9, G.11 en G.41 toonden, samen
met de voor bacterievuur gevoelige standaardonderstam
M.9-T337, in het onderzoek de beste
productie-eigenschappen. Als de in de Verenigde
Staten geconstateerde veldtolerantie van B9 tegen
bacterievuur in toetsen van ACW bevestigd wordt,
dan zou B9 in Zwitserland een geschikt alternatief
voor M.9 kunnen zijn. G.11 zou vanwege de bacterievuurtolerantie
en de interessante productieeigenschappen
verder gevolgd moeten worden.
G.41 is helaas niet makkelijk te vermeerderen en
heeft daarom nauwelijks toekomst. De onderstammen
B9 en G.11 worden in het voorjaar van 2009 op
een praktijkbedrijf in het oosten van Zwitserland
in iets grotere aantallen geplant. De teeltrassen
daarbij zijn Braeburn, Gala, Milwa (Diwa/Junami)
en La Flamboyante (Mairac). Op dit moment kunnen
de voornoemde onderstammen wel voor een
proefsgewijze aanplant geadviseerd worden, maar
nog niet voor algemeen gebruik.

Proudly Yours,
the Kanzi ® people Europe

24
Japanse pruimen
veroveren Zuid-Europa
Info
Japanse pruim
De naam Japanse
pruim is eigenlijk niet
juist. De variëteiten
die hieronder vallen,
zijn namelijk hybriden
tussen Amerikaanse
en Chinese
pruimenrassen. De
eerste hybriden zijn
aan het einde van de
negentiende eeuw
gemaakt in Californië,
Verenigde Staten. De
eerste Chinese rassen
die daarvoor werden
gebruikt, werden uit
Japan ingevoerd. Vandaar
de naam Japanse
pruim.
Hans Scholten
consultant in Frankrijk
hansscholten@sfr.fr
Tot nu toe worden in Europa vrijwel
uitsluitend pruimen uit de groep van
de Europese pruimenrassen (Prunus
domestica L.) geteeld. Hier komt echter
snel verandering in. In grote delen
van Zuid-Europa wordt bijna alleen nog
maar de Japanse pruim (Prunus trifl ora
of Prunus salicina) geplant.
Diverse telers telen pruimen onder hagelnetten.
Foto’s: Hans Scholten
De Noord-Europese pruimenteler kijkt tevreden
terug op zijn oogst van Victoria, Opal of Jubileum
als hij 25 ton pruimen per hectare heeft geplukt
met een gemiddeld vruchtgewicht van 55 gram.
De Zuid-Europese teler heeft met zulke cijfers
een slecht jaar achter de rug. Dankzij de introductie
van Japanse rassen liggen de producties
daar op een veel hoger niveau, met vruchten van
75 gram of meer.
Verschuiving
De pruimenteelt in Europa wordt steeds professioneler.
Door de introductie van nieuwe onderstammen,
zoals VVA-1, is het mogelijk geworden
om vroegere en grotere producties te halen en een
boomvorm te creëren die weinig arbeid vraagt.
Dit heeft nieuw elan in de pruimenteelt gebracht,
zonder nieuwe rassen te introduceren.
In sommige delen van Zuid-Europa hebben de
telers de vernieuwing in de pruimenteelt niet
gezocht in een andere onderstam, maar in een
radicale omschakeling van de Europese naar de
Japanse pruimenrassen. Japanse pruimen zijn
zeer waarschijnlijk beter geschikt voor de warme
Zuid-Europese teeltgebieden dan voor het koelere
noorden. In het verleden zijn ze in enkele
noordelijke landen, waaronder Nederland, wel
in kassen geteeld, maar deze teelt is zo goed als
geheel verdwenen.
Vooral in de Verenigde Staten is veel gedaan aan
de ontwikkeling van nieuwe pruimenrassen. Vandaag
de dag is er een groot aantal Japanse rassen
beschikbaar. Al zo’n dertig jaar geleden zijn de
eerste in Zuid-Europa geplant. Het ging dan vaak
om grootvruchtige rassen met een zeer matige
smaak, zoals Friar en Black Amber. Deze variëteiten
zijn nooit echt doorgebroken, want de consument
had weinig interesse in zeer mooi ogende

vruchten zonder smaak. Sindsdien zijn de zaken
veranderd.
Dankzij vooruitstrevende telers, voorlichters en
boomkwekers is er in enkele teeltgebieden in
Zuid-Europa een verschuiving gaande in het pruimenassortiment.
Spanje, Italië en Frankrijk zijn
de landen waar de ontwikkeling het hardst gaat,
maar ook Servië, Hongarije en Turkije hebben
belangstelling in Japanse rassen. In Frankrijk bijvoorbeeld,
hebben de Japanse rassen een aandeel
van 5.000 ton in het totale pruimenvolume van
70.000 ton. De verschuiving naar Japanse rassen
neemt er elk jaar wat meer toe, ten koste van de
traditionele rassen.
TC Sun
Een van de meest geteelde Japanse variëteiten
is TC Sun, die tien jaar geleden in Frankrijk werd
geïntroduceerd. De zeer goede eigenschappen
van dit ras zijn verantwoordelijk voor de grote
interesse die er in de Japanse pruimenrassen bestaat.
TC Sun is een zeer goed smakende pruim
met een geeloranje schil en een vruchtgewicht
van ruim 75 gram (55 mm doorsnede).
De boom groeit rustig en is zeer vruchtbaar. Sommige
telers planten TC Sun zelfs zonder bestuiver,
omdat zij anders te veel vruchten moeten dunnen.
Bij een optimale bestuiving kunnen de dunuren
oplopen tot 200 uur per hectare. De Japanse en de
Europese pruim kunnen elkaar niet bestuiven. De
bloei van TC Sun begint in Spanje begin februari
en in Zuidwest-Frankrijk begin maart.
Grote producties
Bij plantafstanden van 4,00 bij 1,50 of 4,00 bij 1,25
meter (2.000 bomen per hectare ) zijn de TC Sunbomen
goed in de hand te houden. Producties van
20 kilo per boom in het derde groeijaar en 30 kilo
per boom vanaf het vierde groeijaar zijn mogelijk.
Dit komt neer op 60 ton per hectare, waarvan
ongeveer 50 tot 55 ton verkocht kan worden. en. De
vruchten van an de resterende 5 tot 10 ton zijn te klein
of te groot, t, of ze zijn beschadigd. Deze grote producties
gaan an ten koste van de smaak.
Veel telers beperken zich dan
ook tot een n opbrengst
van 45 ton per hectare,
waarvan anbijna alles verkocht ocht
kan worden.
TC Sun is niet et
beurtjaargeevoelig.
De pruiimen
hebben n
TC Sun is een grootvruchtig ras.
geel, stevig vruchtvlees, zijn sappig en hebben
een suikergehalte van meer dan 16°Brix. Ze zien
er aantrekkelijk uit en hebben een uitstalleven
waar weinig Europese pruimen tegenop kunnen.
De vruchten zijn zes weken te bewaren in een gewone
koelcel, en acht weken indien er ethyleen
geschrubd wordt. In Zuid-Frankrijk valt de plukdatum
eind augustus, begin september. In Spanje is
die twee weken eerder. Het optimale pluktijdstip
moet gerespecteerd worden, anders gaat dit onherroepelijk
ten koste van de kwaliteit. Vruchtval
vormt bij TC Sun echter geen probleem: zelfs als
de pruimen rijp zijn, vallen ze niet.
Goede prijzen
De prijzen die de telers in Zuid-Frankrijk voor TC
Sun ontvangen, liggen – afhankelijk van het jaar en
de kwaliteit – tussen de € 0,75 en € 1,50 per kilo. Dit
zijn netto-uitbetaalprijzen. Gekoppeld aan de grote
producties resulteert dit in extreem goede bedrijfsresultaten.
Op veel bedrijven wordt TC Sun dan
ook onder hagelnetten geteeld en als het
even even kan wordt wordt ook een afdoende
nachtvorstwering aangelegd.
Immers, met zulke goede
teeltre- teeltre-
Ruby Crunch heeft
rood vruchtvlees. htvlees.
25

26
Ziekten
De ziekten en
schadeverwekkers
waarmee de Japanse
pruim te kampen
heeft, zijn in grote
lijnen dezelfde als bij
de Europese pruim.
Fruitmot moet stevig
bestreden worden,
ook omdat de druk
hiervan in Zuid-
Europa veel hoger
is dan in Noord-
Europa. Verder speelt
ESFY, het European
stone fruit yellows
phytoplasma een rol
van betekenis. Dit
fytoplasma wordt
zeer waarschijnlijk
overgebracht door
de pruimenvlo
(Cacopsylla pruni).
In Spanje speelt dit
probleem niet, omdat
het daar te warm is
voor de pruimenvlo.
Door EFSY aangetaste
bomen gaan dood.
De door ESFY aangetaste bomen verkleuren steeds
sterker en gaan meestal binnen een jaar dood.
sultaten is het de moeite om te investeren in het
veilig stellen van de oogst. Onlangs is een telersvereniging
opgericht die TC Sun onder de naam
Estiva op de markt gaat brengen.
Nieuwe rassen nodig
De laatste jaren hebben veel telers in Zuid-Frankrijk
TC Sun geplant. Ook op het zuidelijk halfrond wordt
dit ras geteeld, waardoor het gedurende meerdere
periodes in het jaar te verkrijgen
is. Zuid-Afrika en Chili
zijn zijn grote
producenten. Spanje timmert ook hard aan de
weg. De productieomvang groeit hard. Alleen
al in Frankrijk ligt deze op 3.000 ton. Dit is meer
dan de helft van de totale productie van Japanse
pruimenrassen in dat land.
Het lijkt hoog tijd om te zoeken naar geschikte
nieuwe Japanse pruimenrassen. Niet alleen om de
markt niet te overvoeren met TC Sun, maar ook uit
het oogpunt van oogstspreiding en het interesseren
van nieuwe consumenten voor een anders
smakend en uitziend (blauw) ras.
Beloftevolle nieuwigheden
Aan nieuwe Japanse pruimenrassen is er een overvloed.
De vraag is echter welk van deze nieuwe
rassen goed genoeg is om als hoofdras uit te
groeien.
Ruby Crunch, ook wel Florence genoemd (plukdatum
half augustus), is een veelbelovend ras,
maar heeft als nadeel een sterke groeier te zijn.
Er zal onderzocht moeten worden of Ruby Crunch
met een zwakke onderstam, bijvoorbeeld VVA-1,
zwakker groeit en eerder in productie gebracht
kan worden.
Catalina en Sapphire, beide eind juli rijp, hebben
een donkere, bijna zwarte vruchtschil. Bij Catalina
heeft 70% van de vruchten een doorsnede van
50 tot 60 mm. Van dit ras wordt links en rechts al
wat geplant.
Enkele van de vele nieuwe Japanse pruimenrassen
die worden beproefd, zijn Sun Kiss, Ruby Red
en Early Queen. Hiervan wordt een aantal zeer
waarschijnlijk als clubras geïntroduceerd. Op korte
termijn is hier veel van te verwachten.
Jubileum Ju Jubi bi bile le leum um ( (blauw),
Ruby Crunch (rood)
en TC Sun
(geel/oranje)

Gerard Poldervaart
gerard.poldervaart@fruitmagazine.eu
Perentelers in Emilia Romagna
planten kersenbomen
De streek rond Vignola staat bekend als
‘de kersenstreek van Italië’. De laatste jaren
worden echter steeds meer kersenbomen
geplant in gebieden waar traditioneel
vooral peren worden geteeld. Door dalende
prijzen voor de peren en door problemen
met bacterievuur en pear decline zijn
perentelers op zoek gegaan naar andere
teelten. Sommigen van hen zijn in de kersenteelt
gestapt.
In Italië worden op ongeveer 30.000 hectare kersen
geteeld. De streek rond Vignola – ongeveer
25 km ten zuidoosten van de stad Modena in de
provincie Emilia Romagna – is het bekendste maar
zeker niet het grootste kersengebied van Italië.
Puglia, helemaal in het zuiden van het land, telt zo’n
16.000 hectare kers, terwijl dat in Emilia Romagna
‘slechts’ 2.000 hectare is. Het areaal zal, zoals het
zich laat aanzien, de komende jaren toenemen.
Vanuit andere streken in Emilia Romagna is er een
toenemende interesse in de kersenteelt, vooral
onder perentelers rondom Ferrara.
Momenteel zijn er in de teelt van Abate Fetel, het
belangrijkste perenras in Italië, grote problemen:
pear decline zorgt er voor een slechte groei en uitval
van bomen. Ook is de perenteelt de afgelopen
jaren fi nancieel minder interessant geworden.
Stefano Musacchi, onderzoeker en assistent-professor
aan de universiteit van Bologna: “Om een
inkomen uit de perenteelt te halen, moet een teler
vandaag de dag ongeveer 20 hectare peer hebben.
Bij kers is een paar hectare genoeg om een boterham
te kunnen verdienen.”
Een zevenjarige Grace Star-aanplant op onderstam Colt in een plantafstand van 5,0 bij 5,0 meter. De vorm van
de bomen, die in een hoek van 45ºzijn geplant, wordt in het Italiaans Bandiera genoemd. Deze boomvorm is
nog het meest te vergelijken met de Franse Drapeau Marchand. Foto’s: AllroundFruit
Symposium
Op 5 juni werd op
initiatief van
Stefano Musacchi van
de universiteit van
Bologna een symposium
gehouden over
intensivering in de
kersenteelt. Dit vond
plaats in het congrescentrum
van Ferrara.
Ruim vierhonderd
Italiaanse kersentelers
volgden de inleidingen
over het thema
en bezochten twee
bedrijven met een
intensieve kersenaanplant.
27

Fruitteler Nino Quartieri (links) en Stefano Lugli van de universiteit van Bologna laten trots
de goede productie van de 7 jaar oude Grace Star-bomen zien.
28
De streek rond
Vignola is bekend
vanwege de kersenteelt.
Productieve rassen
Zwak groeiende onderstammen als Gisela 3, 5 of
6 worden nog nauwelijks gebruikt. Ongeveer 90%
van de nieuwe kersenpercelen wordt op Colt of
Maxma 60 geplant. Misschien is dit ook wel de reden
dat vooral vruchtbare en hoog productieve
rassen geplant worden en dat rassen die op een
sterkere onderstam minder productief zijn, nauwelijks
voorkomen. Een vruchtbaar ras als Lapins
zal het immers op een Colt-onderstam veel beter
doen dan bijvoorbeeld Kordia of Regina. De Franse
Maxma 14 wordt niet gebruikt, omdat bij de teelt
op deze onderstam de vruchten kleiner zouden
blijven dan bij de teelt op andere onderstammen.
Op zeer vruchtbare grond wordt voor Gisela 6 gekozen.
Gisela 5 wordt eigenlijk alleen op enkele
proefpercelen gebruikt.
In de winkels in Ferrara worden de kersen voor € 8,- tot € 10,- per kilo verkocht.
Lapins is in Vignola het hoofdras, gevolgd door Ferrovia
(Schneiders), Giorgia en Burlat. In het verleden
werd ook Celeste geplant, maar dat is vanwege
diens grote barstgevoeligheid en gevoeligheid
voor Monilia niet meer het geval. Ook Sweetheart
is vanwege de te grote kans op barsten niet meer
in beeld. Grace Star, een nieuwe variëteit uit het
veredelingsprogramma van Stefano Lugli van de
universiteit van Bologna, is een interessant nieuw
ras dat steeds meer geplant wordt. Grace Star rijpt
ongeveer gelijk met Samba en drie tot vier dagen
voor Giorgia.
Grote producties en goede
prijzen
Veel kersenpercelen zijn met hagelnetten beschermd
tegen de zware hagel die de streek regelmatig
teistert. In een aantal gevallen kiezen
de telers voor folie in plaats van hagelnetten om
barsten na regen te voorkomen.
Bij de sterke onderstammen duurt het een paar
jaar voordat de bomen de volle productie bereiken.
Maar als de bomen eenmaal een jaar of 6 tot
7 oud zijn, worden producties van 20 ton per hectare,
met uitschieters van 25 tot 30 ton, met een
goede vruchtmaat gehaald. Als de Italiaanse kersentelers
over een ‘goede maat’ praten, bedoelen
ze een vruchtdoorsnede van 28 mm en meer. Ze
ontvangen voor deze kersen hoge prijzen. Begin
juni brachten de kersen van meer dan 28 mm € 4,80
per kilo op bij levering aan de coöperatie. Bij kersen
met een doorsnede boven de 32 mm was dat
€ 5,60. In de groentewinkels in Ferrara werden de
kersen uit Vignola op dat moment voor € 8,- tot
€ 10,- per kilo aangeboden.

Gerard Poldervaart
gerard.poldervaart@fruitmagazine.eu
Zwartvruchtrot (Stemphylium vesicarium) is een
ziekte die in Italië al jaren bekend is en die in de
perenteelt elk jaar voor problemen zorgt. Nederland
en België kennen sinds 2000 diverse
voorbeelden van meer of minder zware aantasting
door deze schimmel. Recent onderzoek
van de Belgische proeftuin PCFruit wijst uit dat
er verschillende stammen van de zwartvruchtrotschimmel
bestaan en dat omgevingsfactoren
de gevoeligheid van de perenbomen voor
zwartvruchtrot beïnvloeden.
De aantasting door zwartvruchtrot verschilt soms
sterk van jaar tot jaar, van perceel tot perceel, maar
ook binnen hetzelfde perceel. Onderzoekers van de
PCFruit-Proeftuin Pit- en Steenfruit in het Belgische
Sint-Truiden zijn op zoek gegaan naar oorzaken
van de ogenschijnlijk onverklaarbare verschillen
in aantasting.
Sapstroom
Uit een door PCFruit uitgevoerde enquête onder
perentelers blijkt dat zwartvruchtrot duidelijk meer
voorkomt op bodems met een minder goede natuurlijke
drainage en op natte percelen. Ook viel
het de onderzoekers op dat binnen een perceel de
aantasting door zwartvruchtrot soms enorm verschilt.
Op goed gedraineerde stukken en op slecht
gedraineerde stukken van een perceel werd de sapstroom
in de stam van de perenbomen gemeten.
Hierbij viel op dat bij wateroverlast, na bijvoorbeeld
regen, de sapstroom van bomen op slecht gedraineerde
plaatsen veel eerder en veel langer stil komt
te liggen dan die van bomen op goed gedraineerde
plaatsen in het perceel.
Bomen waarvan het blad al vroeg in de herfst geel
verkleurt, hebben meer last van Stemphylium, zo
blijkt uit de waarnemingen in België. Een andere
constatering is dat zwartvruchtrotvlekken vooral
aan de zonkant van de vrucht te vinden zijn. Blootstelling
aan UV-licht maakt de vruchten bovendien
gevoeliger voor zwartvruchtrot.
Stress
Bij bijvoorbeeld de schurftschimmel (Venturia inaequalis)
zijn het vooral factoren als temperatuur,
luchtvochtigheid en de aanwezigheid van sporen die
bepalen of er een infectie tot stand kan komen. De
hier genoemde en andere waarnemingen rechtvaardigen
de conclusie dat zwartvruchtrotaantasting niet
alleen afhangt van de aanwezigheid van sporen en
infectiecondities, maar ook dat de gevoeligheid van
de vruchten een grote rol speelt. Stress, veroorzaakt
door een slechte groei of blootstelling aan ozon of
UV, maakt de vruchten gevoeliger voor zwartvruchtrot,
zo concludeerden de onderzoekers.
Twee groepen Stemphylium
De onderzoekers ontdekten ook dat er in België twee
groepen of populaties van de schimmel Stemphylium
vesicarium bestaan. De eerste groep is sterk gerelateerd
aan de stammen die in Italië zwartvruchtrot
veroorzaken. De tweede groep is sterk verwant aan
Alternaria en is volgens onderzoeker Piet Creemers
vermoedelijk een hybride tussen Stemphylium en
Alternaria.
In Italië is de zwartvruchtrotschimmel als sinds 1975
bekend en in Spanje sinds 1988. In Nederland en
België dook deze ziekte pas later op, namelijk rond
1997 en 2001. Een mogelijke verklaring hiervoor is de
klimaatverandering. Door de stijging van de temperatuur
komen ziekteverwekkers voor die voorheen
alleen in warme, Zuid-Europese teeltgebieden bekend
waren. Bij zwartvruchtrot is er waarschijnlijk
nog wat anders aan de hand. Volgens de laatste
inzichten zou de zwartvruchtrotschimmel onder
invloed van de klimaatverandering veranderd zijn
van een saprofytische schimmel, die op dood materiaal
leeft, naar een parasitaire schimmel, die ook
levend weefsel kan aantasten.
Hoe het ook zij, nog steeds is niet alles over zwartvruchtrot
bekend. Onderzoek heeft de laatste jaren
echter wel gezorgd voor een aanzienlijke uitbreiding
van de kennis over deze schimmel.
Stress speelt een belangrijke rol in de aantasting
door Stemphylium. Foto’s: EFM
Meer zwartvruchtrot bij bomen
met stress
Info
Temperatuur
2ºC hoger
Uit temperatuurmetingen
van PCFruit
blijkt dat in de periode
van 1950 tot 2008
de gemiddelde jaartemperatuur
met 2ºC
gestegen is. Deze bedraagt
nu 11ºC tegen
9ºC rond 1950. Waarschijnlijk
is de verandering
in temperatuur
mede verantwoordelijk
voor de uitbreiding
van zwartvruchtrot
in Nederland en
België.
Interpera
Tijdens het Interperacongres,
eind mei in
het Belgische Sint-
Truiden, hield onderzoeker
Piet Creemers
een inleiding over de
verschillende ziektes
en plagen die de perenteelt
bedreigen.
Hierbij presenteerde
hij ook de laatste
informatie uit het onderzoek
naar zwartvruchtrot
in België.
29

30
Info
Dr. Gottfried Lafer
gottfried.lafer@stmk.gv.at
Ervaringen met nieuwe
bewaartechnologieën in Oostenrijk –
Dynamische CA-bewaring en SmartFresh TM
DCA or DCS
DCA, Dynamic Controlled
Atmosphere,
en DCS, Dynamic Control
System, zijn beide
systemen waarbij het
zuurstofgehalte in de
cellucht wordt teruggebracht
tot net boven
de waarde waarbij
alcoholvorming optreedt.
Bij de DCStechniek
wordt gedurende
de eerste weken
van de bewaring een
aantal keren aan de
hand van een monster
gecontroleerd
of er een begin van
alcoholvorming in de
appels aanwezig is. Als
dit niet het geval is kan
het zuurstofgehalte in
de cellucht voorzichtig
naar beneden worden
gebracht. Bij beginnende
alcoholvorming
wordt het zuurstofgehalte
iets verhoogd,
om uiteindelijk op een
stabiel niveau uit te
komen, net boven de
grens van alcoholvorming
van de betreff ende
partij appels.
Na de introductie van de CA-bewaring in de jaren
‘50 zorgde de introductie van de DCA-bewaring
en de toelating van 1-methylcyclopropeen (1-MCP,
handelsnaam SmartFresh) voor een nieuwe reuzensprong
in de bewaring van fruit. Met DCA-bewaring
kan door het dynamisch aanpassen van
de bewaarcondities aan de fysiologische toestand
en de activiteit van de appels een verdere verbetering
van de vruchtkwaliteit zonder aanvullende
naoogstbehandelingen bereikt worden. Daarnaast
kan de werkzame stof 1-MCP in SmartFresh uiterst
eff ectief ethyleenvorming voorkomen en daardoor
de rijping en veroudering van vruchten vertragen.
De toepassing van SmartFresh is vooral vanwege
de verbetering van de inwendige vruchtkwaliteit
en voor het voorkomen van fysiologische bewaarafwijkingen
hoogst interessant.
DCA-bewaring
Bij de dynamische CA-bewaring (DCA) wordt het
zuurstofgehalte in de cel stapsgewijs tot aan het
anaërobe omslagpunt verlaagd en vervolgens gedurende
de bewaring voortdurend aan de fysiologische
toestand van de vruchten aangepast. Deze
kritische zuurstofwaarde is geen vaste waarde, maar
varieert afhankelijk van ras, rijpheidtoestand en bewaarduur
van de vruchten tussen 0,3 en 0,6% O 2 .
Afb. 1. Bij de DCA-techniek wordt de fl uorescentie
van het chlorofyl in de vruchtschil door middel van
een FIRM-sensor aan de hand van een monster van
zes appels gemeten.. (Foto’s: Gottfried Lafer)
Met behulp van de zogenaamde Chlorofyl fl uorescentiemeting
is deze kritische zuurstofconcentratie
zeer snel en zeer exact vast te stellen. Deze
methode is gebaseerd op de meting van de fl uorescentie
van het chlorofyl (bladgroen) in de schil
van de vrucht. Dit gebeurt met behulp van een
Afb. 2. Verloop van het fl uorescentiesignaal gedurende de gehele bewaarperiode, van eind oktober 2007 tot
half maart 2008.

FIRM TM -sensor (Fluorescence Interactive Response
Monitor) aan de hand van een monster van zes appels
(zie afbeelding 1). Als licht met een bepaalde
golfl engte in aanraking komt met het chlorofyl van
de appel, zend het chlorofyl licht met een andere
golfl engte (fl uorescentie) terug. Onder een voor
de betreff ende vrucht specifi eke zuurstofwaarde
is er een duidelijke stijging van het fl uorescentiesignaal.
Met deze informatie is het mogelijk de
gassamenstelling in de cel dynamisch (DCA) aan
de rijpheidtoestand, de jaarlijkse verschillen en
de verschillen in herkomst aan te passen De zuurstofconcentratie
in de cellucht wordt hierbij tot net
boven het nog juist verantwoorde zuurstofniveau
teruggebracht.
De DCA-bewaartechniek is reeds met succes in het
Noord-Italiaanse fruitgebied Südtirol geïntroduceerd.
Verantwoordelijk voor de brede invoering
van DCA in de praktijk in Südtirol is Angelo Zanella
van het proefstation Laimburg. Na meerdere jaren
wetenschappelijk onderzoek, gevolgd door vier jaar
grootschalige praktijkproeven bij enkele coöperaties
is in het bewaarseizoen 2006/’07 bij in totaal
81 bewaarcellen en in het seizoen 2007/’08 bij 120
cellen DCA-bewaring toegepast.
In het bijzonder bij rassen die gevoelig zijn voor
scald, zoals Granny Smith en Red Delicious, heeft
de DCA-bewaring in Südtirol haar meerwaarde
bewezen. Ook het uitstalleven na bewaring is met
Afb. 3. Braeburn is onder ULO-condities vanwege
de gevoeligheid voor inwendig bruin moeilijk te
bewaren.
DCA duidelijk beter, met name ten aanzien van
de inwendige kwaliteit - hardheid en titreerbaar
zuur - en vruchtrot. De DCA-techniek kan zeer interessant
zijn als alternatief voor een chemische
naoogstbehandeling in bijvoorbeeld de bewaring
van biologisch geteelde Topaz.
Bewaarproeven bij Braeburn en
Topaz
De positieve ervaringen met de DCA-techniek in
Südtirol hebben ertoe geleid dat veel proefstations
in Europa de toepassing van DCA in het onderzoeksprogramma
hebben opgenomen. Ook
proefstation Haidegg in Steiermark, Oostenrijk,
CA 2
CA 1
DCA 2
DCA 1
kg/cm 2
6
12
2 40
6 6 24
6 52
30
0 10 20 30 40 50 60 70 [%]
klokhuisbruin hol vruchtvleesbruin
10
9,5
9
8,5
8
7,5
7
6,5
6
9,0
DCA Bewaarproef Braeburn - Inwendig bruin 2007/08
Afb. 4. Invloed van verschillende bewaartechnieken en pluktijdstippen op het optreden van
inwendig bruin bij Braeburn.
Bewaarproef Braebum 2006/07 - hardheid
houdt zich sinds 2006 bezig met DCA-bewaring
en heeft voor dit doel zes fl uorescentiesensoren
aangeschaft. Het onderzoekswerk concentreerde
zich in het seizoen 2006/’07 op het probleemras
Braeburn. Dit ras is, zoals algemeen bekend, in
de gewone ULO-bewaring vanwege de gevoeligheid
voor inwendig bruin – vruchtvleesbruin,
klokhuisbruin en hol - zeer lastig te bewaren (zie
afbeelding 3). In het seizoen 2007/’08 werden ook
het appelras Topaz en het perenras Uta, beiden
biologisch geteeld, in het onderzoeksprogramma
opgenomen. Daarnaast konden praktijkervaringen
verzameld worden vanuit een grote praktijkproef
op een handelsbedrijf.
Samengevat de belangrijkste resultaten van de
DCA-proeven bij Braeburn:
• reductie van klokhuis- en vruchtvleesbruin met
30 tot 50%, afhankelijk van het pluktijdstip (zie
afbeelding 4);
• bij verkeerde sturing van de DCA-condities is
ontstaan van alcoholschade mogelijk;
• SmartFresh versterkt de inwendige bruinverkleuring,
ook in combinatie met DCA;
• betere inwendige kwaliteit tot het eind van de
bewaarperiode;
• geen invloed op het suikergehalte (°Brix);
8,7
8,6
8,4
8,9
8,6
7,8
8,9
8,3
8,2
15.02.2007 26.06.2007 06.07.2007
datum van analyse
Afb. 5. Verloop van de hardheid van verschillend bewaarde Braeburn-appels in het bewaarseizoen
2006/’07.
Info
DCA
De DCA-techniek heeft
hetzelfde doel als de
DCS-bewaring, namelijk
het zuurstofgehalte
in de cellucht tot net
boven de grens waaronder
alcoholvorming
optreedt in te stellen.
Bij de DCA-techniek
wordt aan de hand van
een aantal monsterappels
en met behulp
van een sensor continu
de chlorofylfl uorescentie
gemeten (zie
artikel). De chlorofylfl
uorescentie heeft
een relatie met het
alcoholgehalte in de
vrucht.
7,3
31

CA
DCA
31,1
10,0 1,0
1,0 28,0
• geringe invloed op het zuurgehalte;
• hogere hardheid van de vruchten, ook tijdens
de uitstalperiode (zie afbeelding 5);
• betrouwbaar betere beoordeling van de smaak
in de DCA- en MCP-objecten.
Naast Braeburn zijn ook DCA-bewaarproeven bij
Topaz – het hoofdras in de biologische teelt in
Oostenrijk- uitgevoerd. Biologisch geteelde Topaz
is vanwege de gevoeligheid voor Gloeosporiumvruchtrot
problematisch in de lange bewaring.
Bovendien treedt bij een toenemende bewaarduur
ook versterkt vruchtvleesbruin op. De proeven hadden
als doel om het optreden van Gloeosporium en
vruchtvleesbruin te verminderen om de bewaarbaarheid
van Topaz te verlengen. De eerste proeven
hebben volgende resultaten opgeleverd:
• vermindering van klokhuis- en vruchtvleesbruin
met circa 70% (zie afbeelding 6);
• reductie van de bewaarverliezen door Gloeosporium
met circa 20% (zie afbeelding 7 a+b);
• betere inwendige kwaliteit tijdens de bewaring;
• betere hardheid van de vruchten, ook tijdens de
uitstalperiode;
• suikergehalte wordt niet beïnvloed;
• klein eff ect op het zuurgehalte.
De eerste proeven met DCA-bewaring bij Braeburn
en biologische geteelde Topaz zijn zowel in kleine
proefcontainers op het proefstation in Haidegg
Bewaarproef Topaz - 2007/08
3,2 3, ,2
72,3 722,3
0 20 40 60
Bewaarverliezen
80 100 120
klokhuisbruin Vruchtvleesbruin Hol
Afb. 6. Resultaten bewaarproef Topaz 2007/’08.
32
Afb. 7a. Topaz na ULO-bewaring.
als in grote cellen op praktijkbedrijven zeer veelbelovend
verlopen. Om deze reden bestaat bij de
eigenaren van koelcomplexen een grote interesse
in deze nieuw bewaartechniek. Naar verwachting
zal het aantal cellen waar DCA-bewaring wordt
toegepast de komend jaren duidelijk toenemen.
Temeer daar het bij Braeburn vanwege de invloed
op inwendig bruin en bij Topaz vanwege de toelatingssituatie
niet mogelijk is om SmartFresh in te
zetten ter verbetering van de bewaarbaarheid en
de vruchtkwaliteit.
SmartFresh in Oostenrijk
Sinds 2004 wordt in Oostenrijk met succes Smart-
Fresh in de praktijk toegepast. Met name de appelrassen
Elstar, Gala, Golden Delicious en Jonagold
Afb. 7b. Topaz na DCA-bewaring.
worden behandeld. Er is in de praktijk een duidelijke
toename in de behandelde hoeveelheden te zien.
In 2007 werd bij circa 25% van de in Oostenrijk bewaarde
appels SmartFresh toegepast.
Invloed op de vruchtkwaliteit
In alle proeven en praktijkbehandelingen gaf Smart-
Fresh een signifi cante verbetering van de hardheid
van de appels. Dit positieve eff ect is al direct na de
bewaring merkbaar, maar het eff ect is het grootst
na een uitstaltijd van acht dagen bij 20°C (zie afbeelding
8). SmartFresh verbeterde de hardheid
gemiddeld met 15 tot 20%, waarbij een duidelijke
relatie met ras, rijpheidtoestand en bewaarduur
vastgesteld kon worden. Naast de invloed op de
hardheid vertraagde SmartFresh ook de daling
van het zuurgehalte. Met SmartFresh behandelde
appels hadden een gehalte titreerbare zuren dat
10 tot 15% hoger lag dan bij niet behandelde appels.
Daarnaast remde SmartFresh de omslag in
de grondkleur van groen naar geel duidelijk. Het
suikergehalte daarentegen werd door toepassing
van SmartFresh niet verbeterd.
Al deze positieve invloeden leidden in de meeste
gevallen ook tot een hogere waardering in smaaktesten
(zie tabel 1). Een uitzondering vormde het ras
Fuji, waarbij er geen betrouwbaar verschil was met

onbehandeld, en te vroeg geplukte Golden Delicious,
die vanwege een tekortschietende aromaontwikkeling
bij de smaaktest duidelijk slechter dan de
onbehandelde vruchten beoordeeld werden.
Invloed op bewaarafwijkingen
Terwijl de meeste rassen uitgesproken positief op
SmartFresh reageren, pakt de behandeling in het
bijzonder bij Braeburn vanwege de sterke bevordering
van vruchtvlees- en klokhuisbruin negatief uit.
Uiterst positieve eff ecten zijn ook tegen scald waar
te nemen. Zo kon bijvoorbeeld bij Granny Smith,
zoals bekend een zeer scaldgevoelig ras, ook bij
een lange bewaring tot juni het optreden van scald
volledig voorkomen worden. Vruchten zouden langer
hun natuurlijke weerstand tegen schimmels die
vruchtrot veroorzaken behouden door vertraging
van de veroudering na een SmartFresh-behandeling.
Daarom is het door de inzet van SmartFresh
mogelijk het optreden van Gloeosporium en ander
vruchtrot, speciaal bij gevoelige rassen zoals Elstar,
Rubens en Topaz (SmartFresh is in de biologische
teelt niet toegelaten) te verminderen.
Als negatief punt van de SmartFresh-toepassing
moet de lichte bevordering van schilvlekjes bij gevoelige
partijen Elstar genoemd worden. Ook bij
Golden Delicious konden na lange bewaring tot
juli of augustus soms schilbeschadigingen worden
waargenomen. Op basis van opgedane ervaringen
van de afgelopen jaren lijkt met SmartFresh behandelde
Golden Delicious gevoeliger voor hoge
CO 2 -concentraties te zijn. Dit is vooral het geval
wanneer de cellen zeer snel, binnen één tot drie
dagen, gevuld worden en de nog niet volledig
afgekoelde vruchten met SmartFresh behandeld
worden, waarna vervolgens de cel meteen op ULOcondities
gebracht wordt. Na een lange bewaring
tot juli of augustus waren dan vier tot vijf dagen
na openen van de cel schilbeschadigingen te zien.
Stapsgewijze inkoeling met een vertraagd instellen
van de ULO-condities heeft in proeven en praktijksituaties
tot minder van deze schade geleid.
Samenvatting
Met de introductie van nieuwe bewaartechnologieën
kan de bewaarbaarheid en vruchtkwaliteit
ten opzichte van de gewone CA- en ULO-bewaring
betrouwbaar verbeterd worden. DCA-bewaring en
de toepassing van SmartFresh stellen echter hogere
eisen aan fruittelers en koelhuischefs. Dit vanwege
de noodzaak het optimale pluktijdstip nauwkeurig
vast te stellen, te zorgen voor een goede homogeniteit
van de bewaarde partijen en een snelle vulling
van de koelcellen. Daarnaast gaat DCA-bewaring
gepaard met aanzienlijke extra kosten vanwege de
installatie van scrubbers met een grotere capaciteit,
die nodig zijn vanwege de aanvullende toevoer
van stikstof, alsook door de zorgvuldige controle
en sturing van de bewaarcondities. Niet gering zijn
ook de kosten voor een SmartFresh-behandeling,
die € 0,02 per kilo bedragen. Ondanks deze ho-
kg/cm2 kg/cm2 8,5
8,0
Bewaarproef Golden Del. Reinders - hardheid
7,5
7,2
7,0 6,8
6,5
6,5
6,3
6,0
6,1
5,8
6,2
6,2
5,5
5,7
5,5
5,0
4,5
4,0
CA 23.09.2003
CA 07.10.03
MCP 23.09.2003
MCP 07.10.03
4,6
4,5
4,9
4,5
3,5
Einlagerung 38057 38155 38169
Datum van analyse
Afb. 8. Invloed van SmartFresh op de hardheid van Golden Delicious.
Tabel 1. Smaakbeoordeling verschillende appelrassen met en zonder SmartFresh, na 240 tot
270 dagen ULO-bewaring, afhankelijk van het ras.
Ras Pluktijdstip
Smaak
zonder SmartFresh met SmartFresh
Elstar 26.08.2002 6.1 a 6.1 a
Gala 26.08.2002 2.2 a 3.9 b
Rubens 10.09.2002 2.6 a 4.6 b
Golden Klon B 12.09.2002 4.8 b 1.7 a
Golden Reinders 12.09.2002 2.5 a 5.1 b
Fuji Kiku 8 16.10.2002 4.6 a 4.4 a
Getallen gevolgd door eenzelfde letter verschillen statistisch niet signifi cant van elkaar. De
berekening van de betrouwbaarheid vond alleen binnen het ras plaats (beoordeling 1= zeer
slecht, 10 = zeer goed).
gere kosten hebben beide technieken reeds een
brede toepassing in de praktijk gekregen, omdat
de voordelen met betrekking tot de verbetering
van de bewaarbaarheid en vruchtkwaliteit duidelijk
zwaarder wegen.
Literatur
Streif J., McCormick R., Neuwald D., 2008. Haltbarkeit
und Fruchtqualität durch Fortschritte in
der Lagertechnik verbessern: ULO pur, DCA oder
MCP. Teil 1: Besseres Obst 8, 9 − 11. Teil 2: Besseres
Obst 9, 10 − 12.
Lafer G., 2008. Die Fruchtqualität erhalten durch dynamische
CA-Lagerung. Besseres Obst 9, 17 − 20.
Gasser F., Höhn E., 2007. Dynamische CA-Lagerung
− Versuchsresultate und Vergleich mit MCP. Vortrag
im Rahmen des Interreg IIIA Projektes in Ravensburg
am 16.08.2007.
Zanella, A., Cazanelli, P., Panarese, A., Coser, M., Cecchinel,
M. and Rossi, O. 2005. fl uorescence response
to low oxygen stress: Modern storage technologies
compared to SmartFresh treatment of apple. Acta
Hort. 682: 1535−1542.
Zanella A., 2004. Dynamische CA-Lagerung und Anwendung
von SmartFresh. Besseres Obst 9, 11-13
Auteur:
Dr. Gottfried Lafer
Versuchsstation für Obst-
und Weinbau Haidegg
A-8047 Graz
E-Mail:
gottfried.lafer@stmk.gv.at
33

34
Gerard Poldervaart
gerard.poldervaart@fruitmagazine.eu
Arbeid besparen
door machinaal zakken te vullen
De Engelse supermarkten verkopen veel
appels in zakjes van 1 of 1,5 kilo. De grote
pakstations gebruiken volautomatische
zakkenvulmachines, die de appels tellen
en wegen. Echter, dergelijke machines zijn
voor de kleinere pakstations vaak te duur.
Tijdens de National Fruit Show eind oktober,
een fruitteeltbeurs in het Engelse Kent, presenteerden
diverse leveranciers vulmachines
die wél interessant zijn voor de kleinere
pakstations.
De grote pakstations beschikken over volautomatische
machines om appels in zakjes te verpakken.
Deze machines tellen en wegen de appels en zijn zo
in te stellen dat nagenoeg exact het juiste gewicht in
de zakjes terechtkomt. Machinaal worden de zakjes
gesloten en van een sticker voorzien. Mensenhanden
komen er nauwelijks nog aan te pas. Vanwege de
prijs, circa € 200.000,- per stuk, zijn deze machines
voor de kleinere pakstations vaak niet rendabel. Leveranciers
van sorteer- en verpakkingsapparatuur
signaleerden bij kleinere pakstations een behoefte
aan kleinere zakkenvulmachines. Maf Roda, Greefa
en Burg’s Machinefabriek presenteerden dergelijke
machines op de beurs.
De machine van Burg’s Machinefabriek sluit de zakjes en plakt er een sticker op.
Foto’s: EFM
Met de machine van Greefa kan één persoon zeven tot acht
zakjes appels per minuut vullen.
Zakje openblazen
Alle drie de zakkenvulmachines wegen de appels
niet, maar tellen met een fotocel het aantal appels.
Het gewenste aantal vruchten per zak is vooraf in
te stellen. Om zo weinig mogelijk gewichtsverlies
te hebben moeten de appels dus zeer nauwkeurig
gesorteerd zijn.
Bij de machines van Greefa en Maf Roda blaast een
straal lucht de nieuwe zak open, waarna die door
twee stalen beugels wordt opengehouden. De volle
zakken moeten handmatig van de machine worden
gehaald, dichtgemaakt en van een sticker worden
voorzien. De appels rollen in de zakjes waardoor
mogelijk wat butsen zouden kunnen ontstaan. Beide
machines zijn op de uitgang van de bestaande sorteerlijnen
aan te sluiten.
Voorzichtig neergelegd
De vuller van Burg’s Machinefabriek laat de appels
niet in de zak rollen, maar ‘legt’ als het ware de appels
in de zakjes. Een ander verschil is dat de machine
de zakken zelf sluit, er een sticker opplakt en
de volle zak in een krat of doos plaatst. De machine
van Burg vraagt vanzelfsprekend minder personeel
dan de machines van Greefa en Maf Roda. Dit komt
ook in de prijs tot uitdrukking.
Kosten
De machine van Burg kost rond de € 55.000,- exclusief
btw. Die van Greefa rond de € 7.000,-. De verkoper
van Maf Roda wilde geen prijzen noemen.
Met de Greefa-machine kunnen door één persoon
zeven tot acht zakken per minuut worden gevuld,
meldde een vertegenwoordiger van het bedrijf. Bij
het vullen van zakjes met de hand zou de arbeidsprestatie
op drie zakken per minuut liggen. De volautomatische
machines voor de grote pakstations
vullen twintig zakken per minuut.

Gebr. Bonenkamp b.v.
IJsselstein/Tiel – Holland
(+31) 30 688 0 999
(+31) 65 493 0 408
Diverse Fendt smalspoor occasions
Used Fendt Specialty tractors Gebrauchte
Fendt Schmalspurtraktoren
www.gebrbonenkamp.nl
Europa‘s meest gevraagde nieuwe ras
met ingebouwde kleurgarantie
EEN BEGRIP ALS HET OM KWALITEIT GAAT
Lindeweg 24
8315 RD LUTTELGEEST
Telefoon +31(0)527 202 377
Fax +31(0)527 202 604
E-mail info@fairplant.nl
Web www.fairplant.nl
De lekkerste appels groeien onder de Hongaarse zon
Hoog suikergehalte • Hoge hardheid • Mooie kleur • Prima smaak
Dankzij het ideale Hongaarse klimaat en de vruchtbare grond gelegen
in het prachtig nationaal park Balaton – Felvidéki Nemzeti!
Vruchtboomonderstammen
Fruitbomen
Rozenonderstammen
Rozen
Kleinfruitgewassen
Heesters
Bos- en Haagplantsoen
Laanbomen
Naaldhout en Coniferen
Voor meer informatie:
www.redjonaprince.nl
P.O. Box 2711, 6030 AA NEDERWEERT – HOLLAND
Phone: +31 – (0)495 – 632793, Fax: +31 – (0)495 – 632128
E-mail: info@redjonaprince.nl, Internet: www.redjonaprince.nl
Wij leveren uit eigen productie en middels een moderne intensieve appelteelt onder andere:
Gala, Braeburn, Fuji, Idared, Golden Delicious, Jonagold, Granny Smith, Jonagored.
Afhankelijk van het assortiment kunnen wij ook vele soorten peren en andere appelrassen leveren.
Door eigen moderne sorteer- en verpakkingsfaciliteiten kan worden voldaan aan bijna alle verpakkingswensen
van klanten, fruithandelaren en supermarktketens. Vanzelfsprekend wordt hierbij geheel voldaan
aan de HACCP- en GLOBALGAP-voorschriften en kan een afschrift van deze certificaten op verzoek
worden verstrekt. Tevens wordt door de eigen ULO koel- en bewaartechnologie de productkwaliteit het
jaar rond gegarandeerd.
Meer weten?
Bel +36 (83) 370 148
www.almakuti.com
almakuti@t-online.hu

36
Productie- en marktontwikkelingen
NEDERLAND:
MINDER NIEUWE RASSEN
Nederlandse fruittelers hebben in 2008 minder nieuwe
rassen geplant dan in het jaar ervoor. Dit blijkt uit gegevens
die het Nederlandse Centraal Bureau voor de Statistiek
(CBS) enkele weken geleden bekendmaakte. In de
winter van 2007/’08 werd 224 ha van de drie nieuwe rassen
Kanzi, Junami en Rubens geplant. Het jaar ervoor was
dat nog 345 ha. In totaal stond er vorig jaar in Nederland
934 ha Kanzi, Junami en Rubens (zie de tabel).
POLEN:
WEINIG FRUIT VIA
SUPERMARKTEN
In Polen wordt nog relatief weinig fruit via
supermarkten verkocht. Naar schatting
van de Poolse fruitteeltspecialist Eberhard
Makosz wordt een kwart van alle appels
via dit kanaal verkocht. Van andere fruitsoorten,
zoals peren, kersen, aardbeien
en frambozen, wordt een nog kleiner aandeel
via supermarkten verkocht. Wel ziet
Makosz een tendens dat steeds meer fruit
via supermarkten verkocht wordt, ten
koste van bijvoorbeeld weekmarkten en
groenten- en fruitwinkels.
In het Noord-Duitse fruitteeltgebied Das Altes
Land is de Jonagold-mutant Red Jonaprince
erg populair, meldt adviseur Wouter van Teeffelen
van WTE-Fruitadvies in zijn elektronische
nieuwsbrief. Volgens een woordvoerder van
de afzetorganisatie Elbe-Obst planten telers
dit plantseizoen volop Jonagold en is meer
dan 90% hiervan de donkere mutant Red Jonaprince.
Red Jonaprince combineert voor
de teler de voordelen van een hoog percentage
topkwaliteit met een gemakkelijk pluk.
Een vergelijkbare situatie doet zich voor bij
Braeburn. Braeburn wordt in Das Alte Land in
vergelijking met bijvoorbeeld Nederland en
België veel geplant en daar gaat het bij een
zeer groot deel van plantbomen om de donkere
mutant Maririred.
Tabel. Het areaal (in ha) en de areaalontwikkeling van nieuwe rassen
in Nederland
Ras 2004 2005 2006 2007 2008
Junami 0 26 101 259 363
Kanzi 8 51 192 306 381
Rubens 0 31 72 145 190
Totaal 8 108 365 710 934
waarvan nieuw
geplant
8 100 257 345 224
Bron: CBS
NIEUW-ZEELAND:
STERKE GROEI AREAAL
JAZZ
Jazz is hard op weg om na Breaburn en
Gala het belangrijkste ras in Nieuw-Zeeland
te worden. De afgelopen jaren is het
areaal sterk gegroeid en in 2007 bedroeg
dit 577 ha. Het nagestreefde areaal bedraagt
1.100 ha, ofwel 12% van het totale
Nieuw-Zeelandse appelareaal. Op dit moment
is Jazz het vierde appelras met een
net iets kleiner areaal dan Fuji, maar groter
dan Pacifi c Rose en Cripp’s Pink.
Jazz is populair bij de Nieuw-Zeelandse
telers vanwege de goede prijzen die het
DUITSLAND:
RED JONAPRINCE POPULAIR IN NOORD-DUITSLAND
ras opbrengt. Voor de oogst 2007 ontvingen
de telers een nettoprijs van $ 0,66
per kilo, tegen respectievelijk $ 0,19 en
$ 0,25 voor Braeburn en Gala. De hoge
prijs maakt het interessant om Jazz te
telen, ondanks de lagere productie en
kleinere vruchtmaat. Het productieniveau
van Jazz ligt in Nieuw-Zeeland 30
tot 35% lager dan dat van Braeburn en
20% lager dan dat van Gala. De maat is
kleiner dan, of in het gunstigste geval gelijk
aan die van Gala. Zelfs in het warme
Nieuw-Zeelandse klimaat zijn veel vruchten
kleiner dan 70 mm. Het pluktijdstip
van Jazz ligt zeven tot tien dagen voor
dat van Braeburn.
Red Jonaprince wordt in Das Alte Land veel geplant. Foto: EFM

Telers informeren telers
21 BIJENKASTEN OP 2 HECTARE
Roland Schmitz-Hübsch uit het Duitse Bornheim-Merten heeft
2 hectare kers in het vierde groeijaar. Op het perceel staan dertien
rassen variërend in rijpingstijd van vroeg (Earlise) tot laat
(Sweetheart). Het perceel is zo ingericht dat van elk ras maximaal
twee rijen naast elkaar staan. Daarnaast grenst elk ras aan twee
verschillende bestuiverrassen.
Voor de zwak groeiende rassen als Earlise, Samba, Skeena en
Sweetheart is bij de aanplant gekozen voor de onderstam Gisela
5. Bij de sterker groeiende rassen als Burlat, Bellise, Kordia
en Regina is dit Gisela 3. Op de zeer goede grond (100 bodempunten*)
rond het dorp Merten groeien zelfs de bomen op Gisela
3 nog te sterk. Schmitz-Hübsch heeft daarom afgelopen
maart de wortels van de gehele aanplant met een schuin mes
afgesneden. Daarbij viel het hem op dat bij de bomen op Gisela
5 veel dikke wortels werden doorgesneden, terwijl er bij Gisela
3 op de plaats waar het mes door de grond werd getrokken alleen
dunne wortels zaten. “Bij Gisela 5 zag je de bomen even
schudden als je er met het mes langsreed. Bij Gisela 3 zag je en
voelde je niets”, aldus de teler.
WORTELSNOEI IN TWEEDE JAAR
De broers Wimco en Maurits van de Water
van het bedrijf Van de Water Fruit
bv uit de dorpen Beesd en Rhenoy, vlak
bij Geldermalsen in Nederland, hebben
in 2007 een stuk grond van 10 hectare
gekocht en dat in het voorjaar van 2008
ingeplant met het perenras Sweet Sensation.
De goed vertakte éénjarige bomen
zijn opgekweekt in Italië en zijn
op een afstand van 3,00 x 0,50 m ge-
plant. De bomen staan op ruggen en
zijn voorzien van fertigatie. Het eerste
groeijaar hebben de bomen vooral in
de kop gegroeid met als resultaat vijf
tot tien eenjarige zijscheuten. De broers
Van de Water zijn van plan de lichtste
scheuten te laten staan en deze knoppen
te laten maken.
Begin maart zijn de bomen met een
schuin mes aan één kant gewortelsnoeid.
“Doordat we goed vertakte bomen geplant
hebben op 50 cm hoeven de bomen
niet veel meer te groeien. Met wortelsnoei
willen we bereiken dat de bomen
knoppen maken en nog een klein beetje
groeien”, licht Maurits van de Water het
besluit om de bomen al het tweede groeijaar
te wortelsnoeien toe.
De wortels van de bomen bij de broers Van de Water zijn begin maart
met een schuin mes aan één kant gesneden. Foto’s: EFM
37

38
Wereldnieuws
SÜDTIROL:
HOGE PRIJZEN IN 2007
Fruittelers in het Noord-Italiaanse Südtirol
hebben voor de appels van de oogst
van 2007 gemiddeld 47,8 cent per kilo
van de coöperatie ontvangen. Dat is 26%
meer dan de prijs die de telers voor de
oogst van 2006 ontvingen. Dit meldt het
Raiff aisenverband Südtirol.
De uitbetaalprijs is een nettoprijs, waar
de kosten voor koeling, sortering en verkoop
niet meer van afgetrokken hoeven
te worden. De prijs is berekend over alle
aan de coöperatie geleverde kilo’s, dus inclusief
klasse-2-appels. Cripp’s Pink (Pink
Lady) was veruit het best betaalde ras.
Het verschil met Golden Delicious en Fuji
was meer dan 20 cent per kilo.
Het appelareaal en de productie in Südtirol
groeien nog steeds, terwijl in diverse
andere teeltgebieden in Europa
het areaal terugloopt. In 2007 is meer
dan 900.000 ton fruit via de coöperaties
verkocht. Dit is 6,6% meer dan in het
jaar ervoor.
FRANKRIJK:
NETTEN TEGEN INSECTEN
In Zuid-Frankrijk experimenteren biologische
en gangbare fruittelers volop met netten om
hun boomgaard tegen insecten te beschermen.
Appel- en pruimenbeplantingen met hagelnetten
worden verder ‘ingepakt’ door zowel
aan de zijkanten als aan het einde van de rijen
insectennetten te monteren. Op deze manier
wordt het invliegen van insecten als fruitmot
en perzikbladroller voorkomen. De perzikbladroller
(Cydia Molesta) komt ook in de appelteelt
steeds vaker voor.
Bij nieuw te bouwen hagelnetconstructies wordt
ook de wendakker ‘ingepakt’. Dat is om te voorkomen
dat er tijdens werkzaamheden als spuiten
of maaien aan het einde van iedere rij een net opgetild
moet worden. Bij bestaande hagelnetten
hebben enkele telers een constructie gemaakt
waarbij het mogelijk is om het net over de hele
breedte van het perceel op te rollen.
(Hans Scholten, consultant in Frankrijk, hansscholten@sfr.fr)
DUITSLAND:
MINDER EN GROTERE
BEDRIJVEN
Het aantal fruitbedrijven in het grootste
fruitgebied van Duitsland – Das Alte Land
in het noorden – is in 15 jaar tijd gehalveerd.
Volgens de vijfj aarlijkse tellingen
van het areaal waren er in 1992 in Das
Alte Land 1.500 fruitbedrijven. In 2007 waren
dat er nog maar 769. De oppervlakte
fruit is in diezelfde periode met ‘slechts’
734 hectare afgenomen. In 2007 telde de
fruitstreek in totaal 9.491 hectare appel,
peer, kers, pruim en kwets.
Net als in diverse andere fruitgebieden
worden de overblijvende fruitbedrijven
in Das Alte Land steeds groter. In 1997
was de gemiddelde oppervlakte van een
fruitbedrijf 8,15 hectare. 10 jaar later was
dat al toegenomen tot 12,15 hectare per
bedrijf. Appel is veruit het belangrijkste
fruitgewas, met 88,1% van het areaal, gevolgd
door zoete kers met 5,7%. Het areaal
peer stelt niet veel voor: 3,4% van het
areaal wordt door de perenteelt in beslag
genomen. Pruim en kwets zijn goed voor
2,6% en zure kers voor 0,2%.
Belangrijkste appelrassen zijn Jonagold en
zijn mutanten met 32,6% van het appelareaal,
gevolgd door Elstar met 29,5%. Opvallend
is dat het aandeel Braeburn is toegenomen
tot 5% van het appelareaal.
DUITSLAND:
ARBEIDSKRACHTEN
In de Duitse land- en tuinbouw is de groep
seizoenarbeiders uit Roemenië en Bulgarije
groeiende, terwijl het aantal Polen,
Kroaten en Slowaken daalt. Volgens de
laatste gegevens van het Bundesagentur
für Arbeit, zijn er tot en met juli 2009
zo’n 71.000 Roemenen aan het werk in de
agrarische sector. Dit is 30% van het totale
aantal buitenlandse seizoenarbeiders en
14.700 meer dan in 2008. Poolse arbeiders
vormen met 61% van het totaal nog steeds
de grootste groep. In 2008 kwam nog
67% van de arbeiders uit Polen en 25%
uit Roemenië. Het aantal arbeidskrachten
uit Bulgarije is met 2.000 nog niet groot,
maar dit aantal stijgt snel.
Boomgaarden in Zuid-Frankrijk zijn voorzien van netten om de appels tegen insecten
te beschermen.
Foto: Hans Scholten

Wereldnieuws
DUITSLAND:
NIEUWE PERENRASSEN
UIT GEISENHEIM
Duitsland staat nu niet bepaald bekend
als land waar veel peren worden geteeld.
Toch zijn er de afgelopen jaren meerdere
veredelingsprogramma’s geweest
waarin ook aan veredeling van nieuwe
perenrassen werd gedaan. Een van die
programma’s was opgezet door professor
Jacob van de Forschungsanstalt Geisenheim.
De veredeling is inmiddels gestopt,
maar uit de laatst uitgevoerde kruisingen
komt wellicht nog een interessant nieuw
perenras naar voren.
Professor Jacob is vooral bekend vanwege
zijn werk als veredelaar van kwetsenrassen.
Een groot aantal nieuwe rassen
is de afgelopen jaren op de markt
gebracht en op fruitbedrijven geplant.
Alle kwetsenrassen die beginnen met
Top, zoals Topper, Tophit plus, Topstar
plus en Topgigant, komen uit het Geisenheimer
veredelingsprogramma. Naast
pruim veredelde Jacob ook mirabel, zure
kers, appel, walnoot en, zoals eerder genoemd,
peer.
Drie van de door Jacob veredelde perenrassen
worden op dit moment verder
getest en beoordeeld op geschiktheid.
De eerste selectie, een kruising tussen
Williams en Conference, heeft de naam
Jaco meegekregen. Jaco rijpt in Midden-
Duitsland eind september, zou goed bewaarbaar
zijn en goed smaken.
Het tweede ras, Bronzet, is een kruising
tussen Williams en Tongern. Zoals
de naam al doet vermoeden, heeft de
vrucht een goudbruin uiterlijk. Bronzet
rijpt in dezelfde periode als Jaco, eind
september, en is ook goed bewaarbaar.
De vruchten zijn groter dan die van Jaco,
waardoor dunning niet nodig is.
Het derde ras draagt de naam Schöne Helene
en is een kruising tussen Conference
en Bonne Louise. Dit ras rijpt een maand
eerder dan Jaco en Bronzet.
Tijdens een bezoek aan de Forschungsanstalt
Geisenheim, eind juli, lieten de drie
rassen een goede indruk achter wat groei,
vruchtmaat en productiviteit betreft. De
smaak en bewaarbaarheid konden op
dat moment uiteraard niet worden beoordeeld.
Schöne Helene is een van de rassen uit het veredelingsprogramma van professor Jacob in Geisenheim.
Foto’s: EFM
DUITSLAND:
KRUISING TUSSEN PEER EN NASHI
Kruisingen om nieuwe rassen te ontwikkelen worden meestal binnen dezelfde fruitsoort gedaan. Wereldwijd
zijn er vele veredelingsprogramma’s die binnen de Europese peer (Pyrus communis) of binnen
de soort nashi (Pyrus pyrifolia) naar nieuwe rassen zoeken. Technisch is het echter ook heel goed
mogelijk om de Europese peer met de nashi te kruisen. Op deze manier kunnen de typische eigenschappen
van beide soorten in één ras bij elkaar worden gebracht.
Professor Jacob heeft in de tijd dat hij als veredelaar actief was bij het Duitse Forschungsanstalt Geisenheim,
ook dergelijke kruisingen gedaan. Op dit moment wordt een van de nakomelingen uit een
kruising tussen de peer Harrow Sweet en de nashi Niiseiki beoordeeld op geschiktheid voor de commerciële
teelt. De kruising heeft het nummer BN 49-30 en heeft het uiterlijk van een gewone peer.
39

40
Onderzoeksnieuws
MODEL OM RUI TE
VOORSPELLEN
Onderzoeker Duane W. Greene van de
Universiteit van Massachusetts (Verenigde
Staten) heeft een methode ontwikkeld
om de junirui van appels te voorspellen
op het moment dat de vruchtjes nog
maar 10 tot 12 mm groot zijn. De methode
wordt dit jaar door de proeftuin Schlachters
aan de Bodensee in Zuid-Duitsland
getoetst. Dat meldt het publicatieblad
van de Fachhochschule Weihenstephan.
Het idee achter het model van Greene is
dat vruchtjes die in groei achterblijven, bij
de junirui van de boom zullen vallen.
Om de junirui te kunnen bepalen worden
bij vier bomen zes tot acht bloemclusters
gemerkt en de vruchtjes genummerd.
Kort na de bloei, als de vruchtjes een diameter
van 4 tot 7 mm hebben, wordt
de maat van ieder vruchtje apart gemeten.
Een week later wordt dit herhaald.
Volgens Greene zullen vruchtjes die ten
opzichte van de gemiddelde vruchtgroei
minder dan de helft zijn gegroeid, afvallen.
Als de vruchtjes in een week gemiddeld
6 mm zijn gegroeid, zullen dus alle
vruchtjes die maximaal 3 mm in maat zijn
toegenomen, van de boom vallen.
GEBARSTEN KERSEN IN
TUNNEL
Een regenkap of een plastic tunnel kan
niet garanderen dat er helemaal geen
kersen barsten. Op een klein proefperfperceel van kersenspecialist Greg Lang g van
de Michigan State University in de Verenigde
Staten bleek ook in een plastic stic
tunnel een groot gedeelte van de kerersen te barsten.
Na een week waarin in totaal 100 mm m
regen viel, was van de niet-overkapte
Lapins- en Rainier-vruchten respectievelijk
91% en 89% gebarsten.
Echter ook in de tunnel was het aandeel
gebarsten kersen groot: 32% bij j
Lapins en 60% bij Rainier. Lang verrklaart dit als volgt: water dat van de
tunnel is afgespoeld, is bij de wortels els
gekomen en vervolgens door de bomen
opgenomen. In de dagen na de neerslag
waren de temperatuur en luchtvochtigheid
hoog en konden de bladeren het
opgenomen water niet verdampen. Als
gevolg daarvan is het opgenomen vocht
naar de vruchten gegaan.
KERSEN IN TUNNELS
Het rendement van de kersenteelt in een
tunnel of kas hangt voor een groot deel af
van de productie die gehaald kan worden.
SCHILVLEKJES EN GA 4/7
In een experimentele tunnelkas van Greg
Lang van de Michigan State University in
de Verenigde Staten zijn boven de bomen
sproeiers aangebracht waarmee ook
gewasbeschermingsmiddelen worden
toegediend. Op deze manier zijn geen
paden in de tunnel nodig om met een
tractor met spuit te kunnen rijden. De
relatief dure ruimte in de tunnel wordt
dus beter benut en grotere producties
zijn mogelijk.
Telers van Elstar zijn ook in het afgelopen bewaarseizoen geconfronteerd met een
grote aantasting door schilvlekjes. De precieze oorzaak van het probleem is helaas
nog steeds niet achterhaald. Wel is duidelijk dat, net als bij vruchtverruwing, scheurtjes
in de vruchtschil een rol spelen. Scheurtjes die in de periode tot zes à acht weken na
de bloei ontstaan, zijn later zichtbaar als verruwing. Scheurtjes die in juli en augustus
ontstaan, zijn waarschijnlijk later zichtbaar als schilvlekjes.
De onderzoeksafdeling van de Nederlandse AFSG heeft onderzocht of met GA 4/7 of
Platina (Plato) scheurtjes in de schil en daarmee schilvlekjes zijn te voorkomen. Eén
bespuiting met 1 liter GA 4/7 op 27 augustus kon de hoeveelheid schilvlekjes met
ongeveer 16% verminderen. Dit zelfde resultaat werd bereikt met drie keer 0,5 liter
GA 4/7 op 9, 16 en 27 augustus. Platina had geen eff ect op schilvlekjes. Het onderzoek
was uitgevoerd op initiatief van de Nederlandse Fruittelers Organisatie (NFO) en was
gefi nancierd door het Productschap Tuinbouw (PT).
Schilvlekjes bij Elstar.
Foto: EFM

Partner in
Quality and Reliability
Specialties: s
Aporo ® Mariri Red
Brookfield ® Baigent
Kanzi ® Nicoter
Greenstar ® Nicogreen
Sweet Sensation ®
Red Jonaprince Wilton’s ®
Botden & van Willegen bv
Fruittrees
www.botden.com
• Optimale vruchtdunning
bij appel én peer
• Betere vruchtmaat
• Tegen vruchtverruwing
• Voor een betere kwaliteit
Enkel te gebruiken in landen waar het product
toegelaten is.
Raadpleeg de gebruiksaanwijzing op het etiket.
Globaryll 100 bevat 100 g/l 6-benzyladenine; GIBB Plus
bevat 10 g/l GA4/7; GIBB 3 bevat 10% GA3
Het hele jaar Nederlands Fruit
Alles ULO-bewaring
Levering aan groot- en kleinhandel
in Nederland, Duitsland en België
Contact:
Marius van Arkel
Pr. Beatrixsstraat 41
NL-4024 HL Eck & Wiel
Nederland
Van Arkel
Fruit- & Sorteerbedrijven
Fruitstation Marius van Arkel – Eck & Wiel
Fruitstation Janny van Arkel – Buurmalsen
Fruitstation Marina van Arkel – Eck & Wiel
Telefoon: +31 (0)344 693392
Telefax: +31 (0)84 2262961
Mobiel: +31 (0)6 22940413
E-Mail: fruitstationvanarkel@kpnplanet.nl
Platina
• Dikkere en gladdere peren
• Tegen het barsten van
zoete kersen
• Ieder jaar voldoende peren
• Ideaal na nachtvorst en
bij slechte bloei
GLOBACHEM NV
Leeuwerweg 138 • 3803 Sint-Truiden • België
Tel. +32 (0)11 78 57 17 • Fax +32 (0)11 68 15 65
E-mail: globachem@globachem.com
Web: www.globachem.com

Nieuwe producten
PINK LADY VAN HET NOORDEN
De Pink Lady van het noorden, zo wordt het nieuwe appelras
Maribelle ook wel genoemd. De inmiddels overleden privéveredelaar
Piet de Sonnaville kruiste zo’n twintig jaar geleden
het appelras Meiprinses met Gloster. De appel die daaruit voortkwam,
kruiste hij vervolgens met Elstar. Een van de nakomelingen
uit die kruising wordt nu door zoon Ben de Sonnaville onder
de naam Maribelle op de markt gebracht, in samenwerking met
Jan van Ingen van Boomkwekerij van Rijn en Mathieu Gremmen.
Vanwege de rozerode blos heeft Maribelle qua uiterlijk wel wat
weg van een Pink Lady-appel.
Maribelle is een ‘fruittelervriendelijke’ appel. Het ras kent een
grote productie, een goede vruchtmaat, een makkelijke kleuring,
een grote pack-out en is weinig gevoelig voor ziektes. “Maribelle
heeft een frisse smaak, een goede zoet-zuurbalans, een suikergehalte
van rond de 14ºBrix en een hardheid van 7 tot 8 kg/cm 2
én is knapperig”, vat Gremmen de eigenschappen van Maribelle
samen. De appels, die in dezelfde tijd als Golden Delicious en
Jonagold worden geplukt, zijn lang te bewaren.
Anders dan de meeste nieuwe appelrassen komt Maribelle niet
onder een strak geleid clubconcept, maar als een vrij te telen en
af te zetten ras op de markt. De initiatiefnemers achter Maribelle
willen echter wel de afzet ondersteunen en coördineren. Omdat
Tanalith is een relatief nieuw middel om houten palen te impregneren.
Tijdens de Apfeltag in Klein-Altendorf (Duitsland) bracht
onderzoeker Achim Kunz dit product onder de aandacht van de
De bedrijven PWO Robert Lindner en Brändlin geven garantie op palen die
met Tanalith zijn geïmpregneerd.
42
25 JAAR GARANTIE OP HOUTEN PALEN
Maribelle geen clubras is, hebben inmiddels diverse handelsbedrijven
interesse in het ras getoond.
De productie van Maribelle is nog beperkt. De Sonnaville zelf
heeft 1 hectare in het derde groeijaar. In het voorjaar van 2009
zijn op andere bedrijven in totaal 7.000 bomen geplant en in
het seizoen 2009/2010 komen daar nog eens 58.000 bomen bij.
“Hoeveel er daarna geplant gaat worden hangt af van de vraag”,
laat boomkweker Van Ingen weten. Behalve bij enkele telers staat
Maribelle op een groot aantal proeftuinen in Europa.
Maribelle heeft een rozerode blos. Foto’s: EFM
bezoekers. In Duitsland is het gebruik van fl uorhoudende zouten
voor het impregneren van houten palen sinds 2008 verboden.
De verwachting is dat binnen enkele jaren ook impregneermiddelen
die chroomhoudende zouten of creosootolie (teerolie)
bevatten, worden verboden.
Palen die zijn verduurzaamd met Tanalith, zijn sinds twee jaar
in Duitsland op de markt. In Groot-Brittannië zijn dergelijke palen
al veel langer in gebruik. Tanalith bestaat uit koperzouten,
triazolen (fungicide) en waterafwerende additieven. Palen die
met dit middel zijn geïmpregneerd, zouden een veel langere
levensduur hebben dan palen die met de tot nu toe gebruikte
middelen zijn behandeld. In Duitsland geven twee leveranciers
zelfs een garantie van 25 jaar op met Tanalith geïmpregneerde
palen. De eerste is de fi rma PWO Robert Lindner, die met Tanalith
bewerkte palen van Duits grenenhout levert. De fi rma hanteert
hierbij een gestaff elde garantie: vanaf het 11e tot en met het
25e jaar daalt de vergoeding die zij betaalt voor slechte palen
van 100 tot 15%.
De fi rma Brändlin levert met Tanalith verduurzaamde palen van
Scandinavisch grenen voor de bouw van hagelnetconstructies.
Volgens het bedrijf blijven deze palen 30 jaar goed. Brändlin
geeft een volledige garantie van 25 jaar.

Agenda und Aktivitäten / Agenda en activiteiten / Agenda and activities
Gleisdorfer Bioobstbautage 2009
Land: Österreich
Sprache: Deutsch
Datum: 15. und 16. Dezember 2009
Lokation/ Ort: Fachschule für OBST-Wirtschaft und EDV Technik
in Gleisdorf
Info: www.fachschule-gleisdorf.at
Anmeldung: bis 30. November 2009
bei claudia.freiding@lk-stmk.at
Kosten: € 60,-
Kernobstseminar
Land: Österreich
Sprache: Deutsch
Datum: 17. Dezember 2009
Lokation/ Ort: Fachschule für OBST-Wirtschaft und EDV Technik
in Gleisdorf
Info: www.lfi .at
Anmeldung: zentrale@lfi -steiermark.at
Kosten: € 35,-
Fructura Vakbeurs voor hard- en zachtfruit
Land: België
Datum: 18 - 20 december 2009
Locatie: Belgische Fruitveiling (BFV)
Montenakenweg 82, 3800 Sint-Truiden
Organisator: Fruittelers Zuid-Limburg vzw en Groene Kring
Fruittelers Zuid-Limburg
Info: www.fructura.be
Bundesseminar Kernobst
Land: Deutschland
Sprache: Deutsch
Datum: 05-01-2010 bis 07-01-2010
Lokation/ Ort: Andrea Hermes Akademie
In der Wehrhecke 1
53126 Bonn-Röttgen
Info www.dlr-rheinpfalz.rlp.de
Anmeldung: DLR Rheinpfalz / KoGa
E-Mail: dlr-3.koga@dlr.rlp.de
Agrosimex 2010
Country: Poland
Language: Polish
Date: 6 and 7 January 2010
Location: EXPO-center XXI,
ul. Pradzynskiego 12/14
Warschau.
Info www.agrosimex.pl
Steirische Obstbautag
Land: Österreich
Sprache: Deutsch
Datum: 13. Januar 2010
Lokation/ Ort: LVZ Haidegg
SIVAL Angers
Country: France
Date: 12 – 14 january 2010
Location: Parc des Expositions, route de Paris, Angers
Program: Trade fair for equipment and techniques in viticulture,
horticulture, arboriculture and vegetable
crops
Info: www.sival-angers.com
International Fair of Fruit Agrotechnology
Country: Poland
Language: Polish
Date: 15 and 16 January 2010
Location: Warsaw
Info http://www.mtas.pl/index.php?sLang=en
Sandomierz 2010
Country: Poland
Language: Polish
Date: 26 and 27 January 2010
Location: Sandomierz (PL)
Info www.spotkaniesadownicze.pl
Fruit Logistica 2010
Land: Deutschland
Datum: 3. bis 5. Februar 2010
Zeit: Alle Tagen 09.00 – 18.00 Uhr
Ort: Messe Berlin, Messedamm 22, 14055 Berlin
Programm: unter www.fruitlogistica.de
Veranstalter: Messe Berlin
Info www.fruitlogistica.de
Norddeutschen Obstbautagen 2010
Land: Deutschland
Datum: 10. und 11. Februar 2010
Ort: Schützenhofstraβe in Jork
Programm: Fachausstellung von Maschinen und Geräten für
den Obstbau
Veranstalter: OVR Altes Landes, OVB Jork, LNK Stade
Info: www.ovb-jork.de
Fruchtwelt Bodensee 2010
Land: Deutschland
Datum: 19. - 21. Februar 2010
Ort: Messe Friedrichshafen
Info: www.fruchtwelt-bodensee.de
Intervitis-Interfructa 2010
Land: Deutschland
Datum: 24. bis 27. März 2010
Ort: Messe Stuttgart
Programm: Technologiemesse für Wein, Obst, Fruchtsaft und
Spirituosen
Info: www.intervitis-interfructa.de
Fruchtwelt Bodensee (D)
43

Powerflex- Foliensystem
Regenschutz
Blütenfrost
Winterfrost
Sonnenschutz
Ernteverfrühung bzw. -verspätung
Pflanzenschutz usw.
Das Powerflex-Foliensystem kann in Verbindung mit Hagelschutznetzen
montiert werden, wobei das Öffnen und Schließen von Folie und Netz völlig
voneinander unabhängig ist
www.fruitsecurity.com
www.fruitmagazine.eu

Powerflex- Foliensystem
Regenschutz
Blütenfrost
Winterfrost
Sonnenschutz
Ernteverfrühung bzw. -verspätung
Pflanzenschutz usw.
Das Powerflex-Foliensystem kann in Verbindung mit Hagelschutznetzen
montiert werden, wobei das Öffnen und Schließen von Folie und Netz völlig
voneinander unabhängig ist
www.fruitsecurity.com
www.fruitmagazine.eu

Onze aanbevelingen
voor uw volgende
kersenaanplanting
Samba ® sumste
– herkomst Canada Summerland
– 3 e kersenweek
– vroege bloei, S1S3
– productief
– dikke vrucht – zeer glanzend
– gevoelig aan pseudomonas
na lente-nachtvorst
Korvik pvr
protected variety
protected variety
– herkomst CZ Holovousy
– 4 e kersenweek
– midden vroege bloeier, S2S6
– productiviteit beter dan Kordia
– gelijkend op Kordia
– hoge barstresistentie
– zeer breed plukvenster
Grace Star pvr
protected variety
– herkomst Italië Bologna
– 4 e kersenweek
– midden vroege bloeier,
zelfbestuivend
– zeer productief
– goede bestuiver voor Korvik
Bomen beschikbaar vanaf november 2010.
Bestel tijdig!
Lindestraat 22, B-3570 Alken
Tel +32 (0)11 31 21 25, Fax +32 (0)1131 65 26
Samba® sumste pvr (UE1650) edited by Darnaud (F)
Korvik pvr (file n° 2008/1161) edited by GEEFA, Alken (B)
Grace Star pvr (EU 20804) edited by GEEFA, Alken (B)
Al deze variëteiten zijn beschermde variëteiten en mogen
onder geen beding vermeerderd worden zonder uitdrukkelijke
toestemming van de uitgever.
1884
Hierbij nodigen we u uit om de grootste Poolse
fruitteeltbeurs AGROSIMEX 2010 te
bezoeken en deel te nemen aan de
bijbehorende conferentie.
Machinefabriek
J.M. van den Munckhof B.V.
Meterikseweg 115
5961 CV Horst
Tel. 077 – 398 1001
Fax 077 – 398 6485
info@munckhof.org
www.munckhof.org
AGROSIMEX 2010
wordt gehouden
op 6 en 7 januari 2010
in het EXPO-centrum XXI,
ul. Prdzyskiego 12/14
in Warschau-Polen.
Het Conferentieprogramma
Diverse lezingen en presentaties met als onderwerp
de mogelijke oplossingen om de huidige problemen in de fruitsector
op te lossen worden gegeven door Poolse
en Internationale experts.
De beurs
Tentoonstelling van machines werktuigen en andere
materialen voor de fruitteelt. Stands van leveranciers van
gewasbeschermingsmiddelen en meststoffen.
De beurs heeft een oppervlakte van 4.500 m 2 .
AGROSIMEX sp. z o.o.
Goliany 43, 05-620 Błędów, Poland
tel. (+48 48) 668 04 71
info@agrosimex.com.pl, www.agrosimex.pl
CONSIDERABLY
COST-REDUCING!
ANSEHNLICH
KOSTENSPAREND!
AANZIENLIJK
KOSTENBESPAREND!

Advanced fertilizer technology for agriculture
Gechelateerde micro-elementen
voor fruitgewassen
IDHA
unique biodegradable
chelates:
Fe IDHA
Zn IDHA
Mn IDHA
Cu IDHA
blends/compounds
EDTA
standard
chelates:
ADOB Sp. z o.o. Sp. k. ul. Warszawska 43
61-028 Poznań, Poland
Fe EDTA
Zn EDTA
Mn EDTA
Cu EDTA
blends/compounds
phone +48 61 650 31 66
fax +48 61 650 31 67
HBED
new formula stable
within wide pH range:
Fe HBED
Hoog gehalte aan voedingselementen. Volledig water oplosbaar.
Makkelijk voor planten opneembaar. Uniek geformuleerd microgranulaat.
Stofvrij en koekt niet aan.
e-mail: offi ce@adob.com.pl
www.adob.com.pl

Next Fruit Generation
Natures latest revelation...
Encountered by NFG...
Wanted by the markets!
Find out more about natures best kept secrets...
www.fruitoftomorrow.com