jan 1983 - en Heemkundige Kring van Kinrooi

INHOUD VAN DIT NUMMER
* Uit heden en verleden van Kinrooi
- Een Molenbeerselse dorpsfiguur: JOEP 41.
- Terug van weggeweest.. Sint-Anna ten Drieën van Kinrooi 47.
- Hoevebenamingen in de atlassen der buurtwegen 48.
- Gebeurtenissen op het Stockbroekshof te Kessenich 51.
- Notaris Matthias Eggelen 53.
- Een nieuwe monseigneur en een nieuw wapen 54.
- Ook Kessenich had zijn Bokkerijders 56.
- Nogmaals het moordkruis op de Hagendoren te Kinrooi 58.
- De Paep van Mijnecom 63.
- Uit het Bisschoppelijk Archief te Luik... 64.
- Over het kadaster gesproken 67.
- De oude kerk van Ophoven 68.
* Waat maag dét in godshiêrenaam beteikene ?
- E muulke Frans 73.

Uit heden en verleden van Kinrooi
EEN MOLENBEERSELSE DORPSFIGUUR : J O E P !
In de vijftiger jaren werd door Milac-Molenbeersel het soldatenblad "Geef Acht" uitgegeven.
Exemplaren hiervan zijn praktisch onvindbaar geworden; een aantal num mers zijn wel aanwezig
in onze heembibliotheek.
Bernardus Laveaux -Naardje Laveaux voor de Beerselaren!- was een aktieve medewerker aan "Geef
Acht". Hij schreef over verschillende bekende dorpsfiguren van Mo- lenbeersel. Hieronder ook
het verhaal van "Joep".
Vooral omdat veel mensen van Molenbeersel Joep nog gekend hebben of er alleszins over hebben
horen spreken, publiceren we vanaf dit nummer de lotgevallen van hem zoals Naardje Laveaux ze
beschreef.
De tekeningen zijn "aktueel" werk van ons lid Chris Geris uit Molenbeersel. Waar voor onze
oprechte dank !
Er zijn in Molenbeersel heel wat mensen die
Joep goed gekend hebben en ook nog velen die
van hem hebben horen spreken...
Joep was eigenlijk een Hollander van
geboorte. Hij was namelijk geboren in
Beesel, in Nederlands Limburg, in het jaar
1865 als zoon van Arnoldus Thys- sen en
diens echtgenote Anna-Maria 0vermans.
Na de dood van zijn ouders begon Joep een
soort zwerversleven. Beurtelings in België
en in Nederland. Zo heeft hij ruim een kwart
eeuw van zijn leven vóór, maar vooral na de
oorlog '14-'18
in Molenbeersel rondgezwadderd. * * *
Joep was metselaar van beroep. Henne- hokken,
varkensstallen en bakovens heeft hij meer
gemaakt dan huizen en villa's. En dat deed hij
ook liever ! Nooit heeft hij in Molenbeersel
een vaste woonplaats gehad. Hij logeerde
meestal in schop en schuur, in hooi en stro
van die mensen, voor wie hij werkte.
Zo is het dikwijls gebeurd dat hij 's zondags
's morgens aan de kerk kwam, voor de eerste mis,
wanneer de koster aan het luiden was, met zijn
jas nog van alle kanten behangen met hooi. De
gedienstige koster nam hem dan dat hooi er af,
opdat Joep toch een beetje fatsoenlijk voor
O.L. Heer zou verschijnen. De koster zei dan
gewoonlijk: "Joep, het is nog veel te vroeg
(Joep had geen horloge), ga bij mij thuis maar
een tas koffie drinken". "Neen", zei Joep,
"maar als ik ene "Kobus" (borrel!) krijg, dan
ga ik!"
Ja, Joep had graag een borrel! Als hij ergens
kwam, waar ze zo een fles in huis hadden, dan
schonken ze hem altijd ene in. Hij dronk hem
snel uit en begon dan mank door het huis te
gaan.. Die vrouw kende hem en begreep wat dat
betekende. Zij schonk hem dan snel een tweede
in en dan zei Joep: "Ge gelooft het niet, maar
op één been, dat gaat bijkans niet.."
Wanneer Joep 's winters ergens gezeten was bij
een warme kachel, vertelde hij
41.

42.
graag uit zijn jeugdjaren.
Hierna volgen enkele van zijn beleve-
nissen.
JOEP MET ZIJN MOEDER OP "BEEHEG"■..
De vader van Joep zat eens stijf van de zweren
en moeder beloofde op bedevaart te gaan naar
de Sint-Jobskapel te Weert. De ouders van
Joep woonden toen op de Biest.
Op een goeie morgen vertrok moeder en Joep
moest meegaan. Het was nog donker en ze wilden
reeds daar zijn als het begon licht te worden.
Volgens de gebruiken van die tijd sloeg moeder
haar bovenrok over haar hoofd maar bij
vergissing had ze haar onderrok ook mee
opgepakt, zodat ze in haar hemd liep ! Moeder
ging voorop, bad voor.. Joep kwam achterna,
bad na.. Toen ze zo bijna op de plaats waren,
merkte moeder in welke onfatsoenlijke
toestand ze gelopen had.
Ze begrommelde Joep en zei: "Maar jong nu kijk
me dat toch eens aan, het is schande dat ge
mij dat niet gezegd hebt!" "Ja moeder", zei
Joep, "ik had het goed gezien, maar ik dacht
dat gij dat beloofd had voor penitentie!"
JOEP MAS NIET BANG VOOR SPOKEN...
Toen Joep een jongen was van een jaar of
zestien moest hij 's avonds met zijn twee
jongere broers naar de winkel om tabak te halen
voor zijn vader. Iemand van de buren, die wist
dat Joep ene "struim" was, wilde hem eens bang
maken. Hij sloeg zich een wit laken om en ging
zo langs de weg zitten waar Joep moest
langskomen.
Toen de mannekens terug kwamen, zag de jongste
al gauw dat ding zitten. "Joep, Joep!", riep
hij, "kijk daarginder eens., ik ben bang".
"Och", zei Joep, "ge zijt een bangerik, kom
voort!". Op de plaats gekomen waar dat ding
zat, begon dat op handen en voeten te kruipen
en de jongste begon luidkeels te schreeuwen.
"Hier", zei Joep tegen zijn broer, "hou die
tabak eens vast".

"Mopperende moeder op beeweg" Tekening : Chris Geris ('82)
Dan deed Joep zijn twee klompen uit
en begon met alle geweld op dat "ding"
te slaan, juist op de plaats waar hij
dacht dat de kop zat. "Joep, Joep",
riep dat ding, "hou toch op! Ge slaat
me dood".
"Haha", zei Joep, "ik zal je leren
spookspelen!"
JOEP SOLDAAT 1
Joep was in zijn jongen tijd ook soldaat
geweest; hij lag in Maastricht. Op zekere dag
had zijn kameraad, die op wacht stond, hem
gevraagd om ook zijn keteltje te laten vullen
als de soepwagen kwam. Maar Joep was zijn kameraad
vergeten. Toen deze van de wacht kwam
zag hij dat zijn keteltje leeg was..
De hongerige soldaat maakte zich vreselijk
kwaad en schreeuwde tegen Joep: "Gij verdomde
lummel! Gij hebt mijn soep uitgevreten! Maar
ik zal je op het rapport brengen, daar kunt
ge zeker van zijn!"
En zo gebeurde het.. Toen Joep op het rapport
kwam, vroeg hem de kommandant: "Soldaat
Thyssen, je bent beticht je makker zijn soep
uitgegeten te hebben. Is dat zo?"
Waarop Joep met het onschuldigste gezicht
van de wereld antwoordde: "Wat denkt U, mijn
kommandant, dat ik mijn armzalig zieltje
ging verdoemen voor een keteltje soep?
Waarachtig niet!" De kommandant brulde:
"Maak dat je weg komt!" Wat Joep dan ook gauw
deed.
Een andere maal was er inspectie. De
luitenant maakte een hevige opmerking aan
een soldaat omdat hij slecht gepoetst had
en dat op drie man vóór Joep.
Toen hij bij Joep kwam zei hij: "En hier
staat er ene die potverd.. helemaal niets
gepoetst heeft!"Ik zal je vier dagen
geven". "Merci, mijn luitenant",
antwoordde Joep. "Ge zult er acht hebben!"
brulde de luitenant. "Maar toen zegde ik
niets meer", vertelde Joep, "want zestien
was me toch wat veel!"
Zo werd Joep dan voor acht dagen in de doos
gestoken. Terwijl hij daar zo zat te
brommen, voor zich uit starend, verviel hij
al spoedig in diepe mijmeringen. Hij dacht
na hoe dat allemaal zo snel gebeurd was..
Hoe hij 's morgens vroeg met de eerste trein
9
.

stedewaarts was getogen om te loten, hoe hij
daar zenuwachtig stond te wachten en met
bevende hand en zenuwachtige vingers een
nummer ging trekken dat moest beslissen of hij
vrij zou zijn of de ransel dragen. Helaas, het
noodlot had gewild dat hij een laag nummer trok
en zodoende had hij zijn eigen verplicht zijn
vaderland te dienen als soldaat !
"Ja", fantaseerde hij, "het lot viel op
Jonas. Ach, wat is die troep toch een
vervelend gedoe", zuchtte hij. "Al die
saaie onderrichtingen over strepen en
sterren van de oversten, wat, volgens mij,
op de keper beschouwd, toch maar flauwe kul
is..." Daar moest zoveel gedaan worden wat
feitelijk voor niets kon dienen en
uiteindelijk was het maar boter aan de galg
gesmeerd.
Zo redenerende schoot hij opeens wak-
ker uit zijn droom.. "Ach", verweet
hij zich, "wat ben ik toch aan het
suffen.. Ben ik dan kinds aan 't wor-
den?"
"Neen Joep", moedigde hij zich aan,
"kop omhoog, laat het aan je hart niet
komen.. Aan alles komt een einde, ook
aan het bakzitten! Éénmaal hierbuiten,
44.
beslist hij, zal ik mijn plan wel trekken, net
als zovelen anderen die hier, evenals ik, over
dezelfde kam geschoren worden!"
Na een paar dagen werd hij weer in de gewone
dienst ingeschakeld en hij geraakte hoe
langer hoe beter aan de dienst gewoon.
De soldaten van zijn kazerne hadden eens
klacht ingediend over de slechte
hoedanigheid van de soep. Zekere keer, als
de distributie plaats had, kwam onverwacht
een adjudant de kazerne binnen. Hij nam één
van de keteltjes die daar gevuld stonden,
schudde er eens mee, rook er eens aan en vroeg
vervolgens aan Joep: "Wel, is die soep niet
goed?" "Ja maar adjudant", zei Joep,-"de
bevoorradingsmannen hebben ons gezegd dat
het koffie was!"
"Ho neen", zei de adjudant, "voor koffie
deugt het niet!" en hij muisde er uit zonder
boe noch ba te zeggen! "Wat er verder gebeurde
weet ik niet", zei Joep, "maar de kwaliteit
van het eten was er toch veel beter op geworden."
Op de kamer van Joep was er ook een soldaat
die zo een halve geflapte was. Deze had zekere
keer aan zijn makkers

verteld dat hij absoluut op verlof moest
gaan. "En hebt ge verlof gevraagd?" vroegen
zijn makkers hem. "Jazeker", zei hij, "maar
ik mag niet gaan, ik heb zopas nog verlof
gehad". "En hadt ge geen dringende reden?"
"Jazeker, mijn moeder heeft me geschreven dat
ze het varkske dood hebben gedaan en zondag
zal het slachtfeest zijn. Ge moet weten dat
ik thuis nog een broer heb die een geweldige
eter is. Die heeft zich al tweemaal ziek
gegeten, en telkens aan de bloedworst.
Nu vroeg mijn moeder mij van zeker te komen,
dan kon ik de helft van de bloedworst voor mijn
rekening nemen.. Anders kon het wel eens
gebeuren dat mijn broer zich dood at en dat
zou moeder nooit kunnen vergeten.."
"Ja ja,"zegden zijn kameraden, "dat is een
heel ernstige zaak. En hebt gij dat aan de
kommandant gezegd?" "Jazeker", zegde hij.
"En waarom liet hij U dan niet op verlof gaan?"
"Dat weet ik niet", zei die sufferd, "de
kommandant zei dat ik nog pas op verlof ben
geweest en dat ik nu niet mocht gaan. Dan heb
ik gezegd: denk eens goed na, mijn
kommandant, zodoende zoudt gij de oorzaak
kunnen zijn van mijn broeders dood!" De
kommandant heeft mij uitgelachen en gezegd:
"Als uw broer zich dood eet dan komt ge maar
terug, dan geef ik U verlof om naar de
begrafenis te gaan..!"
Joep, en heel zijn kamer, hebben er eens
smakelijk mee gelachen.
Dezelfde kwast stond eens naast Joep
in 't gelid. Er was inspektie van
het geweer. Als de luitenant bij die
kerel kwam bleef hij staan, zette
zijn wijsvinger op een plek van het
geweer en vroeg: "Wat is dat?"
De soldaat wendde zijn gezicht naar
Joep en zei: "Euh.. de luitenant kent
nog geen roestplekken!" Joep schoot
in een niet te houden lachbui. De lui-
tenant werd woedend en Joep en zijn
makker werden beiden op enige dagen
bak vergast.

Verder verliep Joep zijn
soldatenleven met koer
keren, patattenjassen,
wat in de bak zitten,
koekjes halen, makkers
plagen, karotten trek-
ken. ..
En zo kwam de tijd dat
zijn klas afzwaaide, maar
Joep zou nog wat moeten
bl i jven.
Als zijn tijd dan toch
eindelijk om was, is hij
ook mogen heengaan..
Hij keerde naar huis
weer, en als de buren
hem vroegen of hij ook
blij was dat hij er van
af was, zei hij: "Och,
ik had nog wel wat wil-
len blijven, als ik maar
niet zo een lastige ba-
zen had moeten dienen.
Die mannen konden maar
geen gekke streken ver-
dragen, maar nu ben ik
weer mijn eigen meester
en de tijd van kuch en
snert is voorbij.."
(vervolgt)
46.
(+)Naardje LAVEAUX

Terug van... weggeweest !
Op 13 juli 1981 werd in de Sint-Martinus-
kerk te Kinrooi het beeld van Sint-Anna
ten Drieën (Sint-Anne, de H. Maagd en
hét Kind) ontvreemd op klaarlichte dag.
Men had de hoop dit prachtig beeld in
gepolychromeerd hout, uit het eind van
de zestiende eeuw, nog ooit terug te vin-
den reeds opgegeven.
Pastoor Loenders kwam onlangs onze kring
vragen om een foto van het beeld. Een in-
woner van Kinrooi zou een kopie van het
beeld maken zodat de lege plaats in de
kerk opnieuw zou kunnen worden opgevuld.
Onverwacht is het originele beeld toch
terug in Kinrooi geraakt! De Rijkspolitie
van Rosmalen (Nederland) deed een grote
vondst van kerkschatten die alle gestolen
waren.
Twee jongeren hadden hun buit opgeborgen
in een gehuurde garage aldaar. Deze jon-
geren -waaronder een student kunstgeschie-
denis!- pleegden diefstallen in verschil-
lende kerken. Naast Kinrooi ook te Meeu-
wen en Tongeren onder andere.
Bij de diefstal te Kinrooi raakte het be-
faamde beeld echter een armpje kwijt dat
in de kerk werd teruggevonden. De dieven
hadden zulks zéér betreurd. De student
had er naar verluid zelfs een ganse nacht
van wakker gelegen!!
Volgens ons pastoor Loenders meedeelde
zal het beeld van Sint-Anna ten Drieën
ter gelegenheid van feestdagen worden te-
ruggeplaatst in de kerk, in afwachting
dat het door een kopie kan worden vervan-
gen .
WERNER SMET
SINT-ANNA TEN DRIEËN VAN KINROOI
47.

HOEVEBENAMINGEN IN DE ATLASSEN DER BUURTWEGEN
Onze landelijke gemeente telt nog vele hoevegebouwen. Verschillende van deze hoe ven dragen of
droegen een "naam". Hiermee werd de hoeve zelf aangeduid en soms ook een gehucht of w ijk. De
benaming heeft ook vaak te maken met de familie die er woont of woonde.
In verschillende publikaties is er wel wat te vinden over de boerderijen in onze dorpen. H.J.
Geerkens en D. Snijders lieten in 1961 een studie "Oude hoeven in Op- hoven-Geistingen"
verschijnen. Ook in "De Geschiedenis van Kessenich" van de hand van Piet Henkens, worden de
hoeven van Kessenich behandeld.
De atlassen der buurtwegen vormen ook één van de bronnen waarin men kan op zoek gaan naar oude
hoeven.
Hierna volgt een alfabetische opsomming van de hoevevermeldingen die voorkomen in deze atlassen.
De benamingen zijn genomen uit de opsomming van de verschillende buurtwegen en voetwegen.
Bi j elke hoevebenaming wordtdeweg vermei d met begin- en eindpunt, alsmede de lengte van deze
weg en de toen bekende straatnaam. Aldus verneemt men ook meteen wat meer over sommi ge straatnamen
waarvan er heden nog verscheidenen zijn overgebleven.
Toen men in 1840 begon met de opstelling van de atlassen in de Belgische gemeenten, behoorden
onze vijf kerkdorpen tot twee gemeenten: Kessenich en Ophoven. Kinrooi en iiolenbeersel werden
zelfstandige gemeenten in 1845.
I. KESSENICH (Kinrooi-Molenbeersel)
- BOTERSTOKHOEVEN
De Buurtweg nr. 60: Langvensweg naar
Boterstokhoeven = Boterstokshoeven-
weg (88 m.)
- BARTELSHOEVEN
Weg nr. 68: Vlasven naar de Bartelshoeven =
Bartelshoevenstraatje (158m)
- BRAKER
- BELEN
g nr. 158: hoeve Beien naar Hael-
dersheide = Haeldersheidestraatje
(560 m.)
- DIRKXHOF
Weg nr. 126: Theusdingstraat naar
hoeve Dirkxhof = Theusdingstraatje
(138 m.)
DONKER
Weg nr. 88: hoeve S. Braker naar
huis Korsten = Hilvenstraatje en
Korstenstraatje (730 m.) FELLEN
- BOOMER
Weg nr. 121: Doorslagweg naar hoeve
Boomer = Lijkweg (203 m.)
48.
Weg nr. 250: hoeve Donker naar hoeve
Rutten = Ruttenstraatje (155 m.) en
Voetweg nr. 244: Dekkerstraat naar
hoeve Donker = Dekkerstraatje en
Dekkerspad (447 m.)
Weg nr. 211: hoeve Vrinsen naar hoeve Feilen =
Fellenstraat (634 m.) en Weg nr. 212: hoeve
Feilen naar Molenbeersel = Keyersvinstraat
(872 m.)
We

- GOORTER
Weg nr. 81: hoeve Hoverhof naar hoeve Goorter
= Sillestraatje (174 m.)
- GEUEN
Weg nr. 149: hoeve Geuen naar hoeve Hager =
Geuenhofstraat (532 m.) en Weg nr. 151: hoeve
Geuen naar Geuen- hoevenveld =
Geuenhofstraatje (90m.)
en
Voetweg nr. 275: hoeve Geuen naar Beersel
= Geuen Kerkweg (378 m.)
- GRUKENS
Weg nr. 176: Hunselerstraat naar hoeve
Grukens = Grukensstraatje (143 m.)
- GIESEN
Weg nr. 197: huis Teunkens naar hoeve
Giesen = Teunkensstraatje (610m.)
- HOVERHOF
Weg nr. 81: hoeve Hoverhof naar hoeve Goorter
= Sillestraatje (174 m.) en
Voetweg nr. 140: hoeve Hoverhof naar
Kinrooi = Kerkvoetweg (560 m.)
- HILVENHOF
Weg nr. 90: hoeve Hilvenhof naar Breeërweg =
Lemmenskuilstraat (464m)
- HEIDEHOEF
Weg nr. 93: hoeve Heidehoef naar
Luitensheide = Volkerkampstraat (776 m.)
- HAGER
Weg nr. 149: hoeve Geuen naar hoeve Hager =
Geuenhofstraat (532 m.) en Weg nr. 153: hoeve
Hagerhof naar huis De Wael = Scheidstraat
(1659m.)
- HEYER
Weg nr. 213: Molenbeersel naar hoeve Heyer =
Heyerstraat (522 m.)
- HESER
Weg nr. 222: hoeve Heser naar wijk Beker =
Honeykstraat (881 m.)
- JANISSENHOF
Weg nr. 52: Heigat tot Janissenhof =
Bijhoevenweg en Peerskuilenstraatje (597 m.)
- KL00TER
Weg nr. 156: Ouden Stamproyerweg naar hoeve
Klooter = Klooterstraatje (191 m.)
- KUPPENS
Weg nr. 203: hoeve Kuppens naar Neer- oeteren
= Kuppens Kerkweg (84 m.)
- KEYERS
Weg nr. 204: hoeve Keyers naar Neer- oeteren
= Keyersstraatje (92 m.)
- LANGHOEVEN
Weg nr. 59: Langvensweg naar de Lang- hoeven
= Langhoevenweg (3 36 m.)
- LAEREN
Weg nr. 118: hoeve Laeren naar Et- jensbeemd
= Etjensstraat (197 m.)
15.

50.
- LOOVER
Weg nr. 162: Grootbeersel naar hoeve Loover =
Looverstraatje (489 m.) en Weg nr. 264: hoeve
Loover naar hoeve Linsen = Linsenweg (887 m.)
- LINSEN
Weg nr. 264: hoeve Loover naar hoeve Linsen =
Linsenweg (887 m.)
- MEYERHOF
Weg nr. 53: Meyerhof naar Vlasvenweg =
Meyershoefweg (320 m.)
- NAARTENSHOEVEN
Weg nr. 61: Langvensweg naar Maar- tenshoeven
= Maartenshoeveweg (6 lm)
- MEULDER
Weg nr. 226: hoeve Meulder naar hoeve Vinder
= Simensstraat (138 mj
- REYVEN
Weg nr. 170: hoeve Reyven naar Stamproy =
Monnestraat (1257 m.) en Weg nr. 184: hoeve
Ryven naar Kwart- meer = Truyenstraat (2521
m.)
- RUTTEN
Weg nr. 250: hoeve Donker naar hoeve Ruttens
= Ruttenstraatje (155 m.)
- STRATER
Weg nr. 119: hoeve Strater naar hoeve
Boomer/Pakensbeemd = Straterweg, Boomerweg en
Pakensbeemdweg (1119m.)
- SCHANSHOF
Weg nr. 245: hoeve Schanshof naar Deseg = Oude
Schansstraat (133 m.) en
Weg nr. 247: hoeve Schanshof naar hoeve Donker
= Donkerdijk (360 m.) en
Weg nr. 248: hoeve Schanshof naar Broekmolen
= Viesstraatje en Eyke- lenbosstraat (3350 m.)
- STEVENS
Weg nr. 249: hoeve Stevens naar Stevenvijver =
Vijverstraatje (58 m.)
- SMEETS
Weg nr. 266: hoeve Smeets naar Looverstraat
= Breedenreynweg (480 m.) en
Weg nr. 268: hoeve Smeets naar Ver- lorenkost
= Tindeweg (554 m.)
- STALS
Weg nr. 277: hoeve Stals naar huis Moonen
Guillaume = Moonestraatje (31 m.)
- VERSIERS
Weg nr. 157: Voortervinnen naar hoeve Versiers
= Nudingstraat en Bee- lenstraatje (1497 m.)
- VRINSEN
Weg nr. 201: Bekerstraat naar hoeve Vrinsen
= Keyerstraatje (1102 m.) en
Weg nr. 211: hoeve Vrinsen naar hoeve Feilen =
Fellenstraat (634 m.)
- VINDER
Weg nr. 227: Gemeenteschool Molenbeersel naar
hoeve Vinder = Schoolstraat en Renerstraat
(170 m.)
- ZANDERHOF
Weg nr. 45: hoeve Zanderhcf naar Vuilbemden =
Zanderkoeienweg (52 m.)
(vervolg op bladzijde 53)

GEBEURTENISSEN OP HET STOCKBROEKSHOF TE KESSENICH
OVERSTROMING OP STOCKBROEKSHOF (1)
De loop der Maas is in de geschiedenis dikwijls veranderd en verlegd en overstro mingen zijn er
vaak voorgekomen.
Hierna publiceren we een akte, opgemaakt door notaris Matthias Eggelen, betreffende een
overstroming op het Stockbroekshof te Kessenich op 28 december 1769.
Kessenich, 14 juli 1770 (2)
"Op heden den veerthienden julii 1700 en
seventigh sijn gecompareert voor mij onders.
openbaeren kijserlijcken Notaris binnen
Kessenich resideerende en ten overstaen der
naergenoemde ge- tui jgen, den eersaemen RE
INI ER SNIJCKERS schepen der Hooge justitie
Kessenich, ende den eersaemen REINIER
SNIJCKERS smidt, beijde inwoonders des dorps
Kessenich, dewelcke hebben ver- claert ende
gedeclareert, gelijck sij verclaeren ende
declareeren bij desen instrument, hoe dat sij
op acht en twintigsten Decembris lestleden
ter requisitie van THEODORUS JANSSEN met de
schuijt gevaeren sijn op Stockbroe- ker hof
binnen Kessenich, alwaer sij in de keucken
gecoomen sijnde, de koien in de selve
gebonden hebben vinden staen, staende den
koiestal diep onder waeter, en uijt de
keucken naer de scheure gegaen sijnde, hebben
ge- sien dat het waeter in de selve liggende
hoek vol vruchten, behalvens een gebont,
stont de hooghte van eenen knije, gelijck sij
verklaerden met de stevels afgemeeten te
hebben, daer en boven verklaerden beijde
declarenten voors. noch gevonden te hebben
eenen grooten hoop ofte berm kooren ende
eenen berm spelt, dewelcke buijten de
schuijre stonden in het waeter de diepte boven
eenen knije. en want goddel ijck ende
reedelijck is der waer- heijdt getuijgenisse
te geven, besonder daertoe versocht sijnde,
soo hebben de voors.declarenten dese hunne
declaratie geerne medegedeelt, beloe- vende
de selve ten allen tijden des versoekt sijnde
met Solemneelen eede, daer ende alwaer
noodigh, te bevestigen aldus geschiet ende
gedeclareert binnen Kessenich op
Stockbroeker hof in de groote caemer ter
presentie van HENDERICK KANNEGIETERS ende
JOANNES SNIJCKERS als getuijgen van gel oef
ten desen besonder versocht ende gebeden
dewelcke dese beneffens de declaranten voors.
en mij Notaris onders. eij- genhandigd hebben
onderteekent op dato als boven.
R. Snijckers, schepen
R. Snijckers, smidt
Dit T is het handt me rek van hende- rick
kannegieters verklaerende schrij- vens
onervaren te sijn.
Dit + is het hantmerek van joannes Snijckers
verklaerende schrijvens on- ervaeren te
sijn.
M. Eggelen
51.

Kessenich, 30 september 1770
MAN NEERGESLAGEN OP STOCKBROEKSHOF (3)
Extra ordinaris gehouden den 1-10- 1770 ten
vijf uren naer middagh, ten overstaen van
C. Arits, G. Fiddelaers ende B. Snijckers,
Schepenen deser justitie Kessenich.
"Den Heer C.J. Waegemans Drossard de- ses
Landts ende Vrij rijx Heerlijck- heijdt
Kessenich mede in absentie van Haere
Excellentie de marquisinne De L'aigle Vrij
Vrouwe deses Landts en door deselve
geconstitueerd en of ge- authoriseerd en
vernomen hebbende dat gisteren avondt omtrent
acht uren son- der projudicie van pruyseren
tijdt in den boomgaert van Stockbroeker hof
of daer omtrent binnen desen Lande van
Kessenich gelegen, doodelijck geslae- gen
ende gequetst is worden HENRICUS VAN GEN
EIJGEN stiefsoone van den halfman op den hof
aen 't broek binnen Kessenich gelegen,
versoekt dat UED. Heer en met den secretaris
hun sullen vervoegen op voors. hof, om aldaer
sommaire informatie te nemen van den
gequetsten soo moegelijck, ende andere ten
diese huijse woonende hoe ende op wat mannier
den gequetsten is worden geslaegen, ofte
gestoeten, mede versoekt visitatie van doctor
ende chiru- gien ende daer over judiciele
declaratie".
52.
Tot zover een akte opgemaakt door na- taris
Matthias Eggelen te Kessenich op 1 oktober
1770.
Uit een ander stuk blijkt dat op de dag van
het verzoek den drossaard en de schepenen
zich ter plaatse hebben begeven.
We vernemen wat er is gebeurd..
Henricus Vangeneijgen vertelde hen dat hij
gisteren naar Stockbroekshof was geweest waar
Leenaert, de knecht van Stockbroekshof met de
dochters kaart speelde.
Hij heeft hem op zeker ogenblik met de vuist
op het "hert" gestoten, waarop Leenaert zegde:
"du en moest dat niet doen jonge", waarop
hijzelf weer antwoordde: "du en moest daerover
niet vals worden, want du hebt mij soo dickwils
gestoeten, en ick ben daerover niet vals
geworden.." De andere zegde dan: "jonge houdt
di- nen mondt of ick geeve dich eene oir-
veege", waarop hij dan weer: "doet du sulx eens
want du derfst".
Toen Henricus buiten ging heeft WILHELMUS
G0ESSENS hem drie slagen op het hoofd
toegebracht met een stok, zodanig dat hij op
de grond was blijven liggen. Daarop kwam
Lenaert de knecht toegelopen en er gebeurde
verder niets meer.
Wanneer we heden de krant openslaan of de
voorpagina bekijken dan treft ons soms het
vele geweld. Ruzie en geweld hebben echter
altijd bestaan, zoals blijkt uit het gebeurde
in 1770 op het Stockbroekshof.

am
Hier betrof het echter geen wapengeweld. Er
verscheen toen ook nog geen krant en het
gebeurde werd door de notaris opgetekend,
anders hadden we er nooit kennis van
gekregen. Er waren toen ook nog geen
veldwachters, politie of gendarmen die
konden lezen en schrijven, om proces-verbaal
op te maken!
WERNER SMET
(1) R.A.H., Notariële archieven, nr. 1385
(2) De verklaring bij de notaris werd
opgetekend op 14 juli 1770 betreffende de
feiten, gebeurd op 28 december 1769.
(3) R.A.H., Notariële archieven, nr. 1385.
NOTARIS MATTHIAS EGGELEN
I Wie aan familiekunde doet is ondermeer
aangewezen op de notariële archieven die
zich in de Rijksarchieven bevinden.
Een notaris waar wij veel belangstelling
voor moeten tonen is ongetwijfeld MATTHIAS
EGGELEN. Hij was apostolisch en keizerlijk
notaris van Kessenich-Kinrooi van 1769 tot
1796.
In het Rijksarchief te Hasselt treft men
vijf bundels aan met de minuten van deze
notaris, te weten :
-1385 Bundel van 25 september 1769
tot 17 november 1774. -1386
Bundel van 26 november 1774
tot 12 maart 1779. -1387 Bundel van
11 maart 1779 tot
28 januari 1783. -1388 Bundel van 30
januari 1783 tot
9 januari 1788. -1389 Bundel van 12
januari 1788 tot 15 februari 1796.
Werner Smet
HOEVEBENAMINGEN IN DE ATLAS DER
BUURTWEGEN vervolg van bladzijde 50
II. 0PH0VEN (Geistingen)
- BUSKENSHOEF
Buurtweg nr. 46: Kuilestraat naar
Buskenshoef = Buskenshoevestraat
(94 m.)
- JETTENHOF
Weg nr. 35: hoeve Jettenhof naar
Gremelsloo = Broekweg (957 m.)
en
Voetweg nr. 97: hoeve Jettenhof
naar Maaseik = Boterpad (726 m.)
- H0VERH0F
Weg nr. 62: Leu naar hoeve Hoverhof
= Zandstraat (servitudeweg)- (20m.)
- SLIGTENHOF
Weg nr. 51: hoeve Sligtenhof naar
Hagendorenstraat = Stapstraat(51m.)
- SUSENHOF
Weg nr. 60: Gremelslooërweg naar
hoeve Susenhof = Susenheideweg (123m)
De hierboven genoemde hoeven lagen niet
noodzakelijk op het grondgebied van de
aangeduide gemeente.
De geschiedenis van deze en andere hoeven
moet voor een groot gedeelte nog geschreven
worden. Een grote opgave, maar waarom zouden
we deze als kring niet aankunnen ?
IJERNER SMET
530

EEN NIEUWE "MONSEIGNEUR" EN EEN NIEUW "WAPEN
Moderne mensen liggen nu precies niet wakker van "wapenschilden".. Die herinneren ons vaak teveel
aan kastelen, krijgsrumoer, verdrukking, het nederige lot van de kleine man..
Maar er zijn ook andere: "wapens", blazoenen van bisschoppen: missie -bisschoppen als
bijvoorbeeld een (monseigneur) André Creemers, die de ellende van de Kongo meemaakte, uit het
vuistje etend (als er iets was...), zijn auto reparerend (als dat kon..) en die geboren was in
Kinrooi.
En zo hebben we er zopas weer een, geboortig van Geistingen: monseigneur Lambert Graus,
magister-generaal van de oude (gesticht in 1211) Orde van het H. Kruis.
Zijn "wapen" vertoont het kruis, maar ook de ringen van de "eenheid", vandaar zijn leuze: "Ut
omnes unum sint" - "opdat allen één zijn".
En dan is er voor deze Maaslander nog de Maas -natuurlijk!-: stroom van "levend water"..
Hij moge zich die rivier van ons herinneren in verre, vreemde landen, aan de Uele, de Mississippi,
de Donau, de Rijn, de Amazone... daar waar kruisheren werken..
Met open hart en open huis aan
de boord van levend water door
de kracht van Jezus' Kruis
mensen brengen tot zichzelf, tot
elkaar en tot de Vader.

BIJ HET HEENGAAN VAN EX-PROVINCIAAL
GRA1IS UIT LEUVEN
OP DE VALREEP NAAR HET GENERALAAT TE
ROME - Leuven, 25 juni 1982
"Met open hart en open huis"
Ja, zo hebben wij U echt leren kennen en
meegemaakt. ALS U thuis was dan wist je het ook,
of liever je hoorde het: guitaargetokkel of
typemachienge- kletter. Uit beide
instrumenten kwam muziek.
Een oud spreekwoord zegt: "Wijn die het hart
verblijdt". Voor U geldt zeker: "Muziek die
het hart verblijdt!"
"Aan de boord van levend water"
Dat is natuurlijk de mooie Maas in uw geliefd
Geistingen, waar uw familie nog altijd woont,
waar U op de klarinet speelde en waar U nog
zoveel dingen meer deed...
De mooie Maas, aan wier boord zovele kloosters
van onze Orde lagen of liggen, en dus zovele
Kruisheren lagen of bij mooi weer nog steeds
gaan liggen.. De Maas ja...
Maar het is ook de boord van LEVEND WATER waar
het dorstige hert van ps.42 naar zoekt...
..Als U weer eens uw auto start en in de
toekomst weer eens in het vliegtuig stapt, dan
moet ik denken aan dat opgejaagde hert van de
psalm: nu hierheen, dan weer daarnaartóe, op
zoek naar levend water. Niet alleen voor U
zelf! Want zoals uzelf aan de waterboord
bekomt, zo doet U er alles voor om anderen tot
zichzelf te laten komen. In gesprek, in
overleg, of gewoon zo maar, door mensen nabij
te zijn...
"Mensen brengen tot zichzelf, tot elkaar en
tot de vader"
Het is de diepe voorwaarde om tot die eenheid
te komen die het evangelie bedoelt. UT OMNES
UNUM SINT !
Hoogwaardig Heer,
het programma van U als magister-ge- neraal
van de Kruisheren is eigenlijk het programma
van iedere kristenmens. Want als Kruisheren
willen wij geen klasse apart vormen binnen
de kerk. Wij willen enkel in die kerk op een
eigen wijze gelovig en dienend aanwezig
zijn. Die eigen wijze hebt U in uw leuze voor
uw generalaat mooi verwoord.
Hoogwaardig Heer,
Uzelf bent een man van muziek. Ook in uw
programma zit muziek. Dank U voor de muziek
die U ons hebt geleerd, letterlijk en
figuurlijk. We hopen dat U dit zult blijven
doen!
W. SLANGEN
(Uit: "Cellesiana 19/1982 - tijdschrift van
de Kruisheren)
LEVENSLOOP LAMBERT GRAUS
Geboren te Geistingen, 20.01.1930 Lagere
school te Geistingen Middelbare studies:
kollege Maaseik
1942-1948 Lid van
de Harmonie Geistingen (zie gedenkboek)
Noviciaat bij de Kruisheren - Diest 1948-49
Professie 28.08.1949 Filosofie (Achel)
1949-1951 Theologie (Diest) 1951-1955 1
jaar soldatendienst Priester gewijd te
Diest 24.07.1955 Eremis te Geistingen
02.08.1955 Studies universiteit Leuven -
Magister te Achel - prior te Diest -
Provinciaal van de "Belgische provincie"
van de Kruisheren (1975- 1982).
Tot magister-generaal van de Orde gekozen
te Rome op 27.02.1982. Verblijf: Rome.
55.

OOK KESSENICH HAD ZIJN BOKKERIJDERS !
In zijn bekend boek "DE BOKKERIJDERS" vermeldt de schrijver J. Melchior nauwelijks de naam
Kessenich.
Ook Piet Henkens gaat in "DE GESCHIEDENIS VAN KESSENICH" aan het verschijnsel bok- kerijder
haast volledig voorbij.
Beiden beperken zich tot de moord op baron Van Waes aan de Oeterse brug in de Oo, op 29 augustus
1759, maar m.i. kan deze moord moeilijk toegeschreven worden aan een bokkerijdersbende, maar
was het duidelijk een persoonlijke wraaknarne.
Het verder ontbreken van feiten moet te verklaren zijn door het verdwenen -zijn van het laatste
deel van de rollen van de Kessenicher schepenbank.
DE TERECHTGESTELDEN..
Vanuit de processtukken die bewaard bleven
in Maastricht, Hasselt en Antwerpen weten we
toch één en ander en kunnen we zeggen dat
Kessenich niet ontsnapte aan dit typisch
randverschijnsel van de late achttiende
eeuw.
Als eerste werd JOOST KERKX terechtgesteld;
dit gebeurde op de Galgenheuvel in de Hees.
De Maaseiker koperslager Caris vermeldt in
zijn dagboek: "Den 6 augusti (1785) saturdag
is tot kessenig eenen den kop afgeslagen".
Deze Kerkx was met vrouw en kind uit Ophoven
gevlucht naar de moeder van zijn vrouw die
in het "buitenland" woonde, namelijk Op de
Dooien in Kessenich. Deze vlucht hielp hem
echter niet, want kort daarna zit hij in de
ruïnes van het kasteel in de gevangenis. Na
foltering bekende hij zijn medeplichtigheid
aan het leggen van enkele brandbrieven en het
afleggen van de goddeloze eed.
De tweede terechtgestelde was vader JAN
MELCHIOR CROUSSEN. Ook hij wordt door Caris
vermeld: "Den 24 7bris (september 1785) is
nog eenen tot Kessenig den kop afgeslagen en
den kop op eenen pin geset en 't lighaem op
een rad, maar schroomelijk door het
onthalsen van den beul mishandelt".
56.
... EN DE ONTSNAPTEN !
De zoon van Jan Melchior Croussen, met
dezelfde naam als zijn vader, was in Kessenich
de kapitein van de bende en hij moest ook leden
werven. KAPITEIN CROUSSEN wist echter uit de
gevangenis te" ontsnappen en wist zo zijn
hachje te redden. Immers, hij was één van de
leidende figuren om de kerk van Stramproy te
bestelen. In zijn smidsvuur werden de kelken
en de zilveren harten van het Mariabeeld en
van het kindje Jezus gesmolten en hij ging ook
mee om deze buit in Hassenberg (D) aan een jood
te verkopen.
Toen de andere bendeleden in het kapelletje
te Ophoven hun eed moesten afleggen stond zoon
Croussen tussen de leiding. Hij deed ook de
deur open met zijn sleutelbos.
Wie ook tijdig wist te ontsnappen was THIJS
LEENDERS die de eed zelfs tweemaal aflegde. De
eerste keer gebeurde dit bij Henricus Houben
op de harkt te Maaseik en de tweede keer te
Ophoven. Hij zat enkele maanden in Kessenich
in de kerker en bekende ook één en..ander; dit
gebeurde wel na eerst gefolterd te zijn.
Van de andere bendeleden weten we niet of ze
in de gevangenis gezeten hebben; later heten
ze wel "gevlucht".

Zo kennen we onder andere Pier, alias Niele
Pier, Pier aan het broek te Kessenich.
Het betreft hier PETRUS VANGENEYGEN, de zoon
van Willem Vangeneygen en Cor- nelia
Snijckers. Petrus was gehuwd met Maria Jacobs
en woonde aan het Broek. Waarvan hij
beschuldigd werd is niet bekend.
In 1785 wordt hij geschrapt als lid van de
schutterij.
Op 27 maart 1786 zegt Catharina Meyers uit
Geistingen dat bij de eedaflegging twee
kleermakers waren uit Kessenich die dan beide
op de vlucht zijn. Ze weet dat ze samenwonen
en dat één getrouwd is met een vrouw die Maria
heet en van wie de vader op bet kasteel
Borgitter werkt en Lamericht heet. Met deze
mooie omschrijving bedoelt ze ANTOON KNOBEN
die getrouwd was met Maria Laemerighs.
Ook hij wordt als lid van de schutterij
geschrapt.
Of hij ver gevlucht is weten we niet, maar
zijn vrouw bleef in Kessenich wo
nen en in september 1787, zeker twee jaar na
zijn vlucht, krijgt zijn vrouw nog een kind...
Bij de Franse volkstelling in 1796 is hij
blijkbaar nog niet boven water, maar in 1813
sterft hij te Kessenich.
Buiten de genoemden waren er nog meer leden,
maar de aanduidingen met betrekking tot hen
waren zo vaag dat er geen namen op te plakken
vielen.
De meier van Kessenich,Waegemans, was achteraf
niet fier op zijn werk want hij schrijft dat
hij het land van Kessenich niet geheel heeft
kunnen zuiveren.
Toch valt één ding op: als in 1793 en 1794 een
tweede bende in Maaseik, Neeroeteren,
Opoeteren, El en en Dilsen de kop opsteekt, dan
blijft in Kessenich alles stil..
Blijkbaar was de repressie de eerste keer
voldoende afschrikwekkend geweest!
THIEU WIEëRS
57.

NOGMAALS HET MOORDKRUIS OP DE HAGENDOREN TE KINROOI.,.
In het vorige nummer van ons tijdschrift publiceerden we een uitvoerig relaas van de plaatsing
en wijding van het gerestaureerde gedachtenis- en moordkruis aan de Hagendoren te Kinrooi.
Zoals elders in dit nummer reeds aangehaald had één van de reakties die we ontvingen, betrekking
op de geciteerde bijdrage.
Anderzijds konden we, kort na het verschijnen van dat eerste nummer, een bidpren tje met de
oorlogslachtoffers van Kinrooi aan onze verzameling toevoegen én was de Heer Jaak Bosmans van
Kinrooi zo vriendelijk het foto-bidprentje van zijn vader -één van de slachtoffers- in bruikleen
aan ons af te staan. Bij dit alles komt nog dat Frans Costens van Kinrooi een prachtige tekening
maakte van het gerestaureerde kruis, die werd opgenomen in de Davidsfondskalender van 1983 !
Voldoende reden dus om nogmaals terug te komen op dit onderwerp. M K
Geachte Redaktie,
De afschuwelijke moordpartij in september 1944
in Kinrooi, door de Duitsers gepleegd, heeft me
destijds met onbeschrijfelijke walg en grote
deernis vervuld.
Dezelfde gevoelens bestormden me bij de lektuur
van uw relaas. Bijzonder de gedachtenis aan Henri
Van Esser liet me niet los. Hij was een brave,
innemende man en een goede vriend van me.
Zeker is dat hij zich aan geen enkel "vergrijp"
gewaagd heeft. Daar was hij trouwens veel te
bedeesd voor. Ik ben er nu nog van overtuigd dat
hij zijn dramatisch einde voorvoeld heeft.
De hele oorlogsjaren lang heeft hij onder
voortdurende panische angst geleefd. Bij het
minste vliegeralarm 's nachts, sprong hij uit
zijn bed en ging hij vaak schuilen in een kuil,
die hij zelf gegraven had in de weide van zijn
overbuur.
Arme kerel! Arme echtgenote en kinderen van
hem!
58.
De andere slachtoffers waren mij minder bekend,
maar mijn afschuw voor hun gruwelijk lot was
gcenzeloos.
Het is goed dat zulke wandaden nog eens worden
naverteld. Misschien leert de jeugd daaruit hoe
dwaas, hoe beestachtig de mens kan zijn. Wellicht
zal de jonge lezer daaruit leren overal en altijd
vredelievend te zijn en onophoudend te ijveren
voor een ideale verstandhouding onder de
volkeren. Ik vrees echter dat mijn wens een naieve
veronderstelling zal blijven !
Ik geef U ter overweging ook eens terug te denken
aan de andere "Kinderse" en "Bierselse" en...
mensen die het leven lieten tegen het einde van
de oorlog. Er vielen toch nog meer jonge kerels
onder die verschrikkelijke terreur .
Een andere suggestie.
Ook de allereerste uren van de krijgsverrichtingen
-mei 1940- waarbij doden vielen op
uw> grondgebied, mogen wel eens herdacht worden.
Er werd inderdaad weinig ruchtbaarheid aan
gegeven.

AAN VE G E S C H 1 E V - E N H E E M K U N D I G E K R I N G K I N R O O I
BeJyie^t: aktce "Oohlog^kAcuJ," i U . O . I I
Hleme.de houden uiij ex aan U oph.za.ht te danken voon. de prettige samenweAktng
bij onze aktle "Oohlog&hAuüA W . O . I I " .
HopeLLjk zulZen deAgeZljke pAojekten nog meeAmaaZi v o o r k o m e n .
Met de meute hoogachting,
Namenó Vavldó fiondi- KIYÜIO oi.,
S ekfietxuva>, \Jo
oKZAJtteA,
Thieu llenbeek MLeJL RouAAatd
59.

Hot volgende ter informatie. Geschiedkundig staat
vast dat, na het neerstorten van een Duits
vliegtuig in de buurt van Maasmechelen, februari
1940 (?) de Belgische Generale Staf overtuigd was
dat wij in de oorlog zouden betrokken worden.
Geheime besprekingen grepen plaats met de Franse
opperhoofden. Generaal Game- lin verlegde (na
ruggespraak met onze overheden) de
verdedigingsgordel langs de Maas, met de talrijke
Kazematten, bemand door onze "Grenswacht", achter
het Albertkanaal.
De strook tussen Maas en Albertkanaal werd daarmee
een soort "niemandsland".
De "Grenswacht" -vertrouwd met de uitrusting
en de bewapening der "Fortjes" werd
teruggetrokken en vervangen door Lanciers.
Hun opdracht was (naar mij toeschijnt) de bruggen
over Maas en bijrivieren te laten springen en dan
als "achterhoede" te wijken op de volgende
stellingen.
Ik meen trouwens te weten dat er vanuit de
befaamde "Fortjes" niet geschoten werd.
De springlading, die de bruggetjes o- ver
Lossing en Aa-beek te Molenbeersel moest
opblazen, kon ontstoken worden vanuit het
"fortje", gelegen nabij de huidige café van
Pierre Lemmens aan de Weertersteenweg.
In de morgenuren van 10 mei 1940 hebben de Lanciers
bevel gekregen hun werk te doen. Ze moeten daarbij
echter een fatale vergissing hebben begaan : in
plaats van achter de gesloten stalen poort, binnen
in het fort, de juiste schakelaar te bedienen, zijn
ze in de deuropening gaan staan, hebben toen een
verkeerde "handel" ingeduwd, zonder te beseffen
dat ze op een mijn stonden, net onder hun voeten.
Een viertal van hen vonden aldus de dood. Ze werden
ter aarde besteld in Kinrooi, in de grootste
eenvoud (wat in die bange dagen te begrijpen valt).
Hun namen ??
Later werden ze (naar 1 t schijnt) opgegraven
en naar een nieuwe rustplaats in hun eigen
gemeente gevoerd, uitgezonderd één van hen..
die dus nog op het oude kerkhof moet liggen.
60.
Is dit "verslagje" juist? Betere getuigen moeten
nog te vinden zijn. Wat meer is, op het
gemeentehuis van Kinrooi moeten de overlijdens
toch geboekt staan. Ook het archief van de
pastoor moet er melding van gemaakt hebben,
evenals van de opgravingen.
De secretaris van V.O.S. (ene Van Mierlo) heeft,
zowat 15 jaar geleden, gewag gemaakt van nog
andere gesneuvelden in 1940, elders op 't grondgebied
van Kinrooi. Ik heb hem toen op zijn
"vergissing" gewezen, maar zijn antwoord luidde:
"Uw versie is juist, maar onze dossiers vermelden
nog andere feiten, die even waarachtig zijn".
Kunt U inlichtingen krijgen bij instanties van
V.O.S. ?
Zou ik hiermede "stof" hebben geleverd voor één
van uw volgende nummers, dan acht ik mij
tevreden.
Ik hoop dat mijn schrift nog enigszins leesbaar
mag zijn! Sedert enkele weken lijd ik aan een
ernstige oogkwaal, in zoverre dat ik min of meer
"op de tast" moet schrijven.
Goed heil, "Heemkundige Kring" !
16.10.1982 N.N.
AAN V E V A V I V S F O N V S A F V E L I N G E N V E
G E S C H I E V - E N H E E M K U N V I G E KRING \ J A N
K I N R O O I
Ve ^amltiu H e n k e n A - Van E&t>eA en
Bo-ómani danken keel hartelijk al de-
g e n e n die en. toe hebben bijgedragen
om het kruli aan de H a g e n d o r e n een
ereplaats te g e v e n .
Vit gebaar van meeleven heefat o n z e
grootite verwachtingen ven ovextro{s-
i e n .
H e y n e n - V a n E&ter ArthuA

Jezus * Maria * Jozef BID VOOR DE
ZIELERUST VAN
Jan HENKENS
echtgenoot van Anna-Catharina SNIJKERS geboren te
Kinrooi, 14 Januari 1884.
Henri VAN ESSER
echtgenoot van Josephine VERBEEK geboren te Kinrooi,
4 April 1912.
Jean VAN ESSER
geboren te Kinrooi, 31 Oktober 1914.
Pieter BOSMANS
echtgenoot van Maria Anna DALEMANS geboren te
Kinrooi, 2 Februari 1891. allen onschuldig en laffelijk
neergeschoten door de Duitschers te Kinrooi, 15
September 1944.
Pierre-Jan-Leonard SILKENS
geboren te Ophoven 9 Maart 1920.
Hubert-Chrétien BOSMANS
geboren te Tongeren, 24 Mei 1925. belden onschuldig eri
laffelijk neergeschoten door de Duitschers te Kinrooi, 17
September 1944.
(verzameling: Mathieu Kunner)
De tekst op dit bidprentje van Pieter Hu- bertus
BOSMANS, is dezelfde als op het onderstaande
prentje.
Zoals meer voorkomt, staat ook op dit do-
kumentje een onjuistheid. We citeren •
"Pieter Hubertus BOSMANS, echtgenoot van Maria Anna
DALEMANS, geboren te Kinrooi den 2 Febr. 1891 en te
Kinrooi, samen met 5 anderen, laffelijk
neergeschoten door duitsche soldaten, den 15
September 1944".
De vermelding "samen met 5 anderen" moet gelezen
worden als "samen met 3 anderen".
Hoe schrikwekkend, hoe vol angst moé-
ten toch de laatste uren geweest zijn die gij
op deze wereld hebt doorgebracht.'t Gaat
onze menschelijke verbeelding te boven.
Weggerukt van al degene en al hetgeen
U dierbaar was, wordt gij slechts enkele
uren daarna op onmenschelijke wijze be-
handeld en laffelijk vermoord.
Uw doode lichamen worden zelfs niet
geeërbiedigd maar op afschuwelijke wij-
ze verminkt.
Allerpijnlijkst is de gedachte aan zulke
ruwelijke, plotselinge dood. Het uur der
g evrijding was nabij dat wist gij I Helaas I
gij hebt de vreugde niet meer beleefd die
ieder goed vaderlander heeft genoten bij
't op de vlucht slaan van onze folteraars
en bij 't zegevierend binnentrekken van
onze machtige legers.
God heeft U dien troost niet gegeven ;
wellicht heeft Hij U, een grooter geluk geschonken,
omdat gij uw leven hebt veil gehad
voor uw dierbaar Vaderland.
Gelukkig zij die het uur van den dood
steeds voor oogen hebben en zich dagelijks
tot sterven voorbereiden.
Vaartwel onze dierbaren, onze bloedverwanten,
vrienden en kennissen, hebt
dank voor 't geen gij voor ons hebt gedaan
en vergeet ons niet in uw gebeden.
H. Hart va n Jezus, ik betrouw op U.
Koningin van den Vrede, bid voor ons.
Drukk. Jef Bussels-Kenens Neeroeteren
61.

NASCHRIFT
Hartelijk dank aan N.N. voor deze re- aktie,
voor zijn relaas van de feiten, voor de
suggesties..
Het toeval wil dat we enkele maanden geleden
hoorden van het voorval in het fort aan de
Weertersteenweg te Molen- beersel. We deden
onmiddellijk de nodige opzoekingen in de
registers van de burgerlijke stand op het
gemeentehuis te Kinrooi. In de registers van
de (vroegere) gemeente Molenbeersel werden op
6, 12 en 23 juni 1940 de o- verlijdens
ingeschreven van respectievelijk: Pieter Jan
Callaerts, Leopold Victor Hendrika Geeraerts
en Josef Ri- chard De Cl een. De eerste twee
waren wachtmeester en de laatste soldaat bij
het 3e Regiment Lanciers, 3e escadron, 14 D.J.
Men vertelde ons ook over vier militairen doch
van deze vierde is geen spoor in de registers
van de burgerlijke stand. Was hij misschien
gewond en werd hij overgebracht naar elders,
voor verpleging ?
Het archief van de pastoor werd ook reeds
nagezien doch., er is niets te vinden over de
begrafenis en de opgraving.
De opzoekingen worden echter verderge- zet.
Of één van de drie (of vier) nog rust op het
kerkhof te Kinrooi, konden we nog niet
onderzoeken. Wel weten we dat in november 1979
opgravingen plaats hadden van de graven vóór
de kerk omdat een kerkplein werd aangelegd. Er
werden toen twee militairen van de Brigade
Piron (Guy Stevens en P.T.E. Dinant) en de
Engelse Peter Williams, opgegraven en naar
elders overgebracht. De anderen kregen een
gezamenlijk grafmonument op het nieuwe
kerkhof te Ki nrooi.
We hopen trouwens bij gelegenheid het ganse
oorlogsgebeuren duidelijker te kunnen
omschrijven in dit tijdschrift; vele bronnen
moeten nog geraadpleegd.
62.
Rest ons nog een dankwoord aan tekenaar Frans
Costens en aan de Davidsfondsaf- deling
Kinrooi voor de toelating de pentekening uit
de Davidsfondskalender 1983 te mogen overnemen
bij deze bijdrage en aan Jaak Bosmans voor het
ter beschikking stellen van het bidprentje van
zijn vader voor deze bijdrage .
De foto's van de overige slachtoffers van de
moordpartij aan de Hagendoren te Kinrooi, zijn
te vinden in het boekwerk: "Waar men gaat langs
wegen" dat door onze Geschied- en Heemkundige
Kring Kinrooi werd uitgegeven.
MATHIEU KUNNEN
B E S T U U R E N L E V E N l / A N V E
G E S C H I E V - E N H E E M K U N V I G E K R I N G
d a n k e n Z a n g A d e z e w e g nogmaals alle
meewerkende en belangstellenden bij
de restauratie, plaatsing en wijding
van dit gedac.hXenlAkA.UAA.
E e n keel -ipeclaal woord van dank aan
ket personeel van de gemeentelijke
teckncsche dienst v o o r ket pracktlge
werk dat zij leveAden én aan ket ge-
meentebestuur van Kinrooi v o o r d e
zeer gunstige voorwaarden, gesteld
aan belde organiserende verenigingen.
E e n prachtig voorbeeld van "monumen-
tenzorg" en vooral samenwerking !

D E P A E P V A N M I J N E C O M
Tijdens de grote vakantie verscheen in enkele dagbladen het bericht dat de v.z.w. MAREC onder
haar personeel een wedstrijd had uitgeschreven om een geschikte naam te vinden voor de
rondvaartboot die ze in Nederland had aangekocht.
Ofschoon ondergetekende geen personeelslid is van de MAREC deed hij toch mee aan deze wedstrijd
en uit latere publikaties blijkt dat zijn inzending bekroond werd.
Volgens goed ingelichte bron was de
jury samengesteld uit reporters van
verscheidene dagbladen.
Na een eerste schifting uit meer dan
zeventig inzendingen -er deden dus
meer niet-personeelsleden mee- bleven
nog drie voorstellen over en na raad-
pleging van de bijgevoegde motivering
kwam "DE PAEP VAN MIJNECOM" als win-
naar uit de bus.
WELKE WAS NU DIE MOTIVERING ?
Rond 880 schreef de "paep" of de priester van
Mijnecom het verhaal van het leven van onze
plaatselijke heiligen Harlindis en Relindis.
Door hem weten we één en ander over deze
volksheiligen en de omgeving. Of beide nu in
Geistingen, Kessenich of elders geboren zijn,
is bijkomstig maar op deze manier kan een band
gelegd tussen alle dorpen die met de
watersportcentra verbonden zijn.
WAAROM "de paep van MIJNECOM" ?
Mijnecom was een deel van Al deneik, gelegen
tegenover de Leeuwerik in de Maas. Het gehucht
bestond uit een kapel en enkele huizen. Voor
1472 heeft de Maas -bij haar zoveelste
overstroming- haar bedding verlegd. Waar ze
vroeger van aan de Heerenlaak naar het noorden
liep, wijzigde ze nu haar loop naar het westen.
Verdere afkalvingen deden Mijnecom
geleidelijk aan in de Maas verdwijnen totdat
in 1570 alles weg is.
Door deze stroomverlegging kwamen Ste-
vensweert en Ohé-en-Laak aan de andere kant
van de Maas te liggen en liep deze voortaan
langs wat wij nu de Spaan- jerd noemen.
Op een kaart, die toegeschreven wordt aan
Jacob van Deventer (1510-1575) en waarop de
nieuwe maasloop reeds getekend is, heet de
Spaanjerd -die toen nog niet zo kon heten-
"de nieuwe herberg" .
De "dood" van Mijnecom maakte het dus
mogelijk per boot van de Heerenlaak naar de
Spaanjerd te varen.
Met zo'n naam moet een toeristische trip per
boot gemakkelijk ingezet kunnen worden.
Bovendien past dit voorstel volledig bij de
namen Heerenlaak, Spaanjerd en de Eels, namen
die nu reeds bij het geheel betrokken zijn.
Tot zover de motivering.
EEN LAATSTE BEDENKING...
Waarom de MAREC -indien we tenminste mogen
afgaan op enkele reklamefolders- de
schrijfwijze van MIJNECOM gewijzigd heeft in
MEINECOM, een schrijfwijze die nooit gebruikt
werd, is ons een raadsel..
THIEU WIEERS
63.

UIT HET BISSCHOPPELIJK ARCHIEF TE LUIK...
PAROCHIALE GEGEVENS UIT HET TWEEDE KWART VAN DE NEGEN-
TIENDE EEUW MET BETREKKING TOT GEISTINGEN/ KESSENICH,
KINROOI, MOLENBEERSEL EN OPHOVEN
Door middel van enkele bijdragen in dit tijdschrift laten we U kennismaken met hetgeen in het
tweede kwart van de 19e eeuw "reilde en zeilde" op parochiaal gebied in onze dorpen.
We bedoelen hiermee: U een blik gunnen op de gevoerde korrespondentie, de inventaris van de
kerkgoederen, de inkomsten van de kerk, de samenstelling van de kerkfabrieken, de toestand van
het kerkgebouw en haar patrimonium, het scholenbezoek en de bevolking. Vele van de genoemde
namen zullen U terecht vertrouwd in de oren klinken...: 'twas familie van U !
De parochies zullen in alfabetische volgorde behandeld worden. Om het geheel voor iedereen
leesbaar te maken werden zowel de franse als de latijnse teksten vertaald. Voor wat betreft
de donaties (giften) en de gevoerde korrespondentie, wordt de inhoud van de stukken weergegeven,
terwijl voor de visitaties een letterlijke vertaling wordt gebruikt.
De gegevens werden verzameld in het bisschoppelijk archief te Luik. Vanaf deze plaats danken
we archivaris Kan. Deblon voor zijn vriendelijke medewerking !
In deze eerste bijdrage gaan we nader in op
de korrespondentie van de parochies
Geistingen en Kessenich. Hierin vernemen we
meer over plaatselijke problemen, donaties,
restauraties van kerkgebouwen en de
samenstelling van de kerkfabrieken.
G E I S T I N G E N
In 1825 was de kerk van Geistingen nog steeds
een auxiliaire kerk; zij ressorteerde als
dusdanig onder Ophoven: de succursale kerk.
Toch konden er goederen geschonken worden aan
de hulpkerk Geistingen. Zo worden door Gerard
Stal mans op 12 oktober 1832 bjj notaris
Quisthoudt aan de hulpkerk van Geistingen twee
stukken grond geschonken. (1)
64.
Deze schenking wordt goedgekeurd bij
koninklijk besluit van 16 februari 1833 en door
de provincie Limburg op 27 februari 1833.
In het koninklijk besluit lezen we dat beide
stukken lagen in de gemeente Ophoven: het
eerste op de plaats genaamd "Op den Pas",
groot 36 roeden, 28 ellen en het tweede op de
plaats genaamd "Molenweg", groot 37 roeden,
40 ellen. (2)
Doch niet alles was koek en ei tussen de
hulpkerk en de hoofdkerk...
Ook al kreeg de kerk van Geistingen een stuk
grond, het was de kerk van Ophoven die het
beheerde en er profijt van had... met alle
gevolgen vandien.
Ofschoon de Geistinger leden in het
overkoepelende kerkfabriek voor de parochie
Ophoven-Geistingen in de minder

heid waren, lieten ze duidelijk blijken aan
welke kant ze stonden ! Hierin werden ze trouw
bijgestaan door hun pastoor. Op 17 november
1832 vertrekt er immers een schrijven naar het
bisdom, waarin het letterlijk heet: "We
kunnen niet anders dan het voorstel steunen,
waarin de kapel van Geistingen terug kan
beschikken over de administratie en de
inkomsten van haar goederen".
Het schijnt te helpen ! Bij koninklijk besluit
van 23 januari 1833 wordt de auxiliaire kerk
van Geistingen, provincie Limburg, arrondissement
Roermond, voor wat betreft de
administratie van haar goederen, gescheiden
van de succursale kerk van Ophoven.(3)
In het schrijven van 23 februari 1833 benoemt
de Bisschop tot leden van de kerkfabriek:
Leonard Henkens (landbouwer), Renier Rutten
(idem) en Jean Vangeneygen. (4)
Deze benoeming volgt op 25 februari van dat
jaar. (5)
Hierdoor was Geistingen burgerlijk en
geestelijk onafhankelijk van Ophoven. Toch
zou het duren tot 11 juli 1842 vooraleer
Geistingen officieel tot succursale kerk
verheven werd. (6)
De zegetocht van Geistingen gaat verder, want
op 26 april 1833 meldt de gouverneur van de
provincie Limburg dat de heren Henri Notten,
bijzitter van de gemeentelijke administratie
en René Snieders, gemeenteraadslid van
Ophoven, benoemd zijn als leden van het nieuwe
kerkfabriek.
Na jarenlange "overheersing" van Ophoven,
lijkt de Geistinger kerkfabriek moeite te
hebben met haar nieuwe rol want de gouverneur
vermeldt in hetzelfde schrijven lakoniek dat
er werd aangedrongen op de nominatie van president,
sekretaris en leden van het
kerkfabriek en de kerkmeesters. Deze keuze
geschiedt op 10 mei 1833 en op 25 mei 1833
wordt er een brief geschreven met een tabel
van alle leden van het kerkfabriek en hun
handtekening. (7)
In het kerkfabriek was de verdeling als
volgt: Jean Vangeneygen (president), Jean
Peters (pastoor), Lambert Rutten
(burgemeester), Henri Notten
(sekretaris), Leonard Henkens (lid), Rene
Rutten (lid) en Rene Snieders (lid).
Bij de kerkmeesters zien we volgende
toestand: Jean Vangeneygen (president) Jean
Peters (pastoor) Leonard Henkens
(schatbewaarder), Henri Notten(sekret)
De kerk van Geistingen kon dus, zoals reeds
gezegd, vanaf 1833 volledig beschikken over
de inkomsten van haar goederen. Waar die
gelegen waren en hoeveel die opbrachten,
kunt U later lezen.
Regelmatig ontvangt de kerk goederen, zoals
bijvoorbeeld een stuk grond in de gemeente
Ophoven. Na aanvraag vanuit Geistingen op 22
november 1834 wordt deze schenking
goedgekeurd door koninklijk besluit van 26
januari 1835 en door de provincie Limburg op
4 februari 1835. (8)
Doch de pastoor, de kerkfabriek en de
parochianen hebben intussen andere zorgen:
de bouwvallige kerk ten zuidoosten van de
kapelanie. Hierover zal er wel een drukke
korres- pondentie gevoerd geweest zijn
tussen parochie, provincie en bisdom.. We
vonden alleszins maar één brief, waarin de
gouverneur van de provincie Limburg aan de
Bisschop laat weten dat aan de kerkfabriek
van Geistingen een staatssubsidie van
500,-fr. wordt toegekend om een gedeelte van
de kosten voor herstelling van de kerktoren
te dekken; eenzelfde som wordt door de
provincie toegekend. (9)
De rest van het verhaal kent U... De
herstellingswerken waren nog niet gedaan of
er stortte een groot deel van de kerk in.
Goede raad was duur ! Nu spanden de
parochianen niet meer samen "tegen die van
Ophoven" zoals vóór 1833, maar nu begon men
onderling te redetwisten waar het nieuwe
kerkgebouw dan wel komen zou.
65.

Op 9 februari 1839 liet Baron de Lam- berts,
gouverneur van de provincie Limburg, aan de
bisschop van Luik weten dat de gemeente
Ophoven toelating krijgt om de kerk van
Geistingen te herbouwen. Deze goedkeuring
volgde na het koninklijk besluit van 28
januari
1839.
De kosten werden hierbij geraamd op 11.350,50
fr. De lokale geldmiddelen lieten hierbij een
deficit van 3.000fr waarvoor subsidies werden
toegekend uit staats- en provinciekas (elk
1.500,-fr.)
Op 22 juni 1839 zijn de plaatsproblemen voor
de nieuwe kerk blijkbaar opgelost want de
gouverneur schrijft naar de bisschop dat de
kerk van Geistingen, gezien het koninklijk
besluit van 17 juni 1839, zal herbouwd worden
op een stuk grond dat voor dat doel gratis werd
afgestaan door het echtpaar Teuwen ( 10)
Doch met deze tussenkomst van staat,
provincie en gemeente zijn de geldzorgen niet
verdwenen ! In vergadering bijeen op 3 mei
1840 vraagt de kerkfabriek toelating om
3.000,-fr. te lenen voor de rekon- struktie
van de dorpskerk. Dit wordt door het bisdom
goedgekeurd op 13 juli
1840. (11)
Op 1 maart 1843 ontvangt men een nieuwe
schenking. Voor notaris Schoolmeesters
worden dan door Jean Notten en Gertrude Peymen
een huis en twee stukken grond afgestaan. (12)
K E S S E N I C H
De parochie Kessenich zat eigenlijk in
hetzelfde- schuitje als die van Ophoven; ze
was succursaalkerk en had als hulpkerk
Kinrooi. Deze laatste probeerde, net zoals
GeistingBn, onafhankelijk te worden.
66.
In de korrespondentie die er gevoerd werd zien
we dat er te Kessenich óók bouwproblemen en
financiële problemen waren.
Ofschoon het tegenstrijdig klinkt viel het ons
op dat de kerk van Kessenich zeer wele giften
ontving.
In 1830 vraagt de kerkfabriek van Kessenich
subsidie aan voor de restauratie van de
toren; deze wordt toegekend op 27 mei 1830
"naar behoeften"...(13)
Opmerkelijk in dit verband is wel het schrijven
dat op 5 oktober 1830 vanuit Maastricht door
de Gedeputeerde Staten van Limburg aan de
bisschop van Luik wordt gericht; we citeren:
"Wij hebben de eer ter kennis van Uw h.E.W. te
brengen dat Z.M. bij besluit van 21 september
jl., nr. 76, tot het herstellen van den
kerktoren in de gemeente Kessenich, eenen
onderstand van f.175- heeft gelieven te
verleenen". (14)
Na de scheiding van succursaalkerk en
hulpkerk, Kessenich en Kinrooi, verandert
blijkbaar ook de financiële situatie van de
moederkerk... In een brief aan het bisdom op
30 september 1833 klaagt de parochie
Kessenich over financiële moeilijkheden (15)
In de daarop volgende jaren zijn ons uit de
korrespondentie een aantal donaties (giften)
en fundaties (stichtingen) bekend.
Zo worden twaalf missen en 1.300,-fr. door
J.G.B. Vandermeer, oud-pastoor van Kessenich
en toenmalig pastoor van Lanklaar, vermeld.
(16) Door dezelfde persoon wordt een jaar
later een nieuwe fundatie gedaan. (17) Op 13
februari 1835 wordt een aanvraag gedaan ter
goedkeuring van een fundatie door Theodore
Vangeneygen. (18)
In de briefwisseling vindt men ook het relaas
van een verloren proces (19), terwijl er in
de jaren 1842-1844 nogmaals sprake is van een
discussie Kessenich versus Thorn.(20)

In de korrespondentie 1840-1841 (blz. 50) is
er sprake van grondafstand door Jeanne
Vandebroucke, vrouw van Leonard Aendekerk en
een toelating tot aankoop van grond voor
820,-fr. (21)
(vervolgt) HUBERT HEYMANS
NOTEN
I
------------------------------------
OVER HET KADASTER GESPROKEN...
Landme ti ng_en_kadas ter-
Het Rijkskadaster werd in onze streken
ingevoerd in 1832. Toch werden er reeds
eerder kadastrale landmetingen verricht.
De oudste vermelding van een landmeter in
de
archivalia dateert van 1190. Het Franse
kadaster dateert van 1807. Ook de Romeinen
hadden reeds landmeters welke
"agrimensores" werden genoemd.
De grondadministratie was één der eerste
motieven om kaarten te vervaardigen. De
landmeters maakten echter niet altijd
kaarten want men kent ook kadasters zonder
kaarten.
Kaartboeken
Dit zijn boeken met kaarten en registers
die dienden voor de administratie van het
grondbezit, onder andere geestelijke
goederen van abdijen, kloosters, kapittels
en partikulier grondbezit.
i^ral ekaarten
Men kan hier twee soorten kaarten
onderscheiden :
1. Deze met genummerde percelen. De
nummers verwijzen naar de bijhorende
leggers of grondregisters.
2. Deze met/verspreide percelen en
nummers die betrekking hebben op de
administratie van grondbezit onder andere,
en niet op een kadastrale boekhouding.
De eerste soort komt het best overeen met
de moderne kadastrale kaarten.
WERNER SMET
67.

68.

DE OUDE KERK VAN OPHOVEN
In het kapsalon van de Heer Jos Smeets aan de Venlosesteenweg te Ophoven zijn er verschillende
oude foto's van Ophoven te bekijken. Op één hiervan prijkt de huidige kerk van Ophoven, maar
nog met de toren van de oude kerk.
Wanneer deze oude kerk gebouwd is, is (nog)
niet te achterhalen, maar in 1202 had Ophoven
reeds een priester. In dat jaar kregen de
priester en de parochianen van Op-Geistingen
(Ophoven) de opdracht jaarlijks binnen de vier
Pinksterdagen op bedevaart te gaan naar Al
deneik.
En een priester zal ook wel een kerkgebouw
betekend hebben.
Men neemt aan dat de parochie Ophoven gesticht
werd door de heren van Horn die ook steeds in
het bezit waren van het patronaatsrecht, dit
wil zeggen dat zij de pastoor vóórstelden: in
feite: benoemden.
Om de latere onkosten aan de kerk en het
onderhoud van de pastoor te betalen, hief de
stichter een belasting van tien procent op de
inkomsten, de zogenaamde tienden.
Zo spreekt men van de grote of gaffel -
tienden, de kleine tienden, de krijtende
tienden en in Ophoven ook de wilde tienden.
Geleidelijk waren deze van de stichters en hun
opvolgers overgegaan in andere handen (onder
andere door schenking).
Zo weten we dat burgemeester Gerart Vreissen
van Maaseik in 1694 één vierde van de grote
tienden van Ophoven verpacht (1).
In 1711 was de helft van de grote tienden in
het bezit van juffrouw Bex uit Maaseik, één
vierde bij het kapittel van Maaseik en het
laatste vierde bij verscheidene personen,
inwoners van Sint-Truiden (2).
In 1772 heeft de familie Bex nog één vierde.
Dit verkoopt ze dan aan kapitein Reynders
uit Ophoven (3).
In 1784 is de situatie als volgt: het
Agnetenklooster uit Maaseik heeft één
vierde, het O.L.V.-kapittel uit Maaseik ook
één vierde, kapitein Reynders evenveel en de
gebroeders Vlecken uit Luik het laatste
kwart (4).
Intussen waren met betrekking tot de tienden
reeds grote moeilijkheden gerezen en was men
al flink aan het processen.
Nog groter worden de problemen als in 1776
door een blikseminslag de toren zeer ernstig
beschadigd wordt en niemand van de
tiendenaren de heropbouw wil betalen.
Door bevolkingsaangroei is intussen de kerk
ook nog te klein geworden en ook voor de
vergroting wijst men de tiendenheffers
tevergeefs op hun plichten.
Bij zijn in-funktietreding in 1773 doet
pastoor Labaer een volkstelling en komt tot
550 zielen (5). Op 18 juni 1783 doet hij een
nieuwe telling en telt 429 personen boven de
-zes jaar (6).
Bij de Franse volkstelling uit 1796 komt men
tot 483 inwoners, waarvan er 160 beneden de
twaalf jaar zijn (7).
Dank zij de moeilijkheden hebben we van de
oude kerk een gedetailleerd plan (zie de
afdruk bij deze bijdrage)
69.

1 rijnlandse roede = 12 rijlandse voet = 3,767 m. 1
rijnlandse voet = 0,3139.. m. = 0,314 m.

Twee architekten, G. Ferier en H. Rut- ten,
leggen volgende verklaring af met betrekking
tot de toestand van het gebouw :
- het middenschip en de toren vormen één
geheel want de gevel van de kerk is
tegelijkertijd de muur van de toren en het
gewelf steunt er op;
- het gewelf van het middenschip en de
pilaren zijn in goede staat;
- de zijbeuken zijn tegelijk met de rest
gebouwd, maar het dak hiervan was
oorspronkelijk lager zoals blijkt uit het
feit dat de vensters van de mid- denbeuk toen
boven het dak uitstaken;
- de muren van de zijbeuken zijn gescheurd
en raken hoe langer hoe meer uit het lood;
het gewelf van deze zijbeuken is gebarsten.
Dit is te wijten aan het zwakke timmerwerk.
- de muur van het koor vertoont geen zware
barsten, maar door de dakdrup is de fundering
zeer verrot. De sakristie is zeer uit het lood
geraakt en is wel 13 cm. van het koor
afgeweken.
- de kerk is 10,5 m. breed en de lengte tot
aan het koor is 11,3 m.
Van de oppervlakte 118,65 m2 moet afgetrokken:
voor de twee zijaltaren 7,09 m2
voor de preekstoel 2,36 m2
voor de biechtstoel 1,97 m2
voor de doopvont 4,73 m2
voor de twee pilaren 1,18 m2
Blijft voor 429 parochianen: 101,32m2 (8) .
Nu waren er te Ophoven iedere zondag twee
missen, zodat -als men zich mooi verdeelde-
iedereen iets minder dan een halve vierkante
meter te zijner beschikking had.
Omdat er te Geistingen slechts één mis werd
gedaan kwamen heel wat Geistinge- naren in
Ophoven naar de kerk, en zo moet het dikwijls
wel erg eng geweest zijn.
Een belasting van tien procent opstrijken
op de brutoinkomsten, met als
specifiek doel het onderhoud van
de kerk, en dan dit niet -als het nodig is-
willen besteden: dat schoot bij onze
bevolking in het verkeerde keelgat en de
zaak werd bij het gerecht aanhangig
gemaakt en men ging in beroep tot op het
hoogste niveau : het keizerlijk
kamergerecht te Wetz- lar.
Maaslanders zijn blijkbaar koppigaards!
Van 1781 tot 1796 moest voor de "af- feer van
den toren" alleen aan proceskosten meer dan
1897 gulden betaald worden (9) en pastoor Van
Stippend schrijft in 1836 dat het proces meer
zou gekost hebben dan het bouwen van een nieuwe
toren, en dan was alles nog vergeefs, want in
1814 schrijft pastoor Opt Endt:
"... Dewijl de kerke 38 jaren sonder thoren
was geweest tot bespottinge aller
voorbijgaande en smert der inwoners, en de
kerke dreijgde alle dagen haren ondergankt,
dede ik in September 1814 reeds een nieuw plan
voor een thoren vervaardigen en ook om de kerke
een derde deel grooter te maken. Alle
omstanden waaren mij voordeelig en ik legde
den eersten steen in Meert 1815 tot het
vervaardigen der boren en tot vergrooting van
een derde der kerke; ook sijn in dit jaar alle
nieuwe vensters in de kerk gemaakt, en dit
alle wierd in het jaar 1815 vervaardigt.
De gemeente was vol vreugde, hoorende de
klokken, die nu in 38 jaaren niet gehoort
waren..."
THIEU WIEëRS
71.

VOETNOTEN
(1) R.A.H. Notariaat -
notaris G. Claessenc, nr.
731.
(2) H. Van de Weerd: Het
Landdekenaat Eyck, blz. 143.
(3) Familiearchief
Reynders Ophoven.
(4) Akense processen bij
het Rijkskamerge- recht -
Lijst Veltman, nr. 1911.
(5) D. Snijders en J.
Geerkens: Ophoven en
Geistingen door de eeuwen
heen, blz. 240.
(6) R.A.L. Notaris Coo-
mans, blz. 54.
(7) R.A.L. Frans Archief,
nr. 1047.
(8) R.A.L. Notaris Coo-
mans, blz. 51 en volgende ,
akte 23.
9) Een halve gulden was het
dagloon van een ngeschoolde.
n ïDe Maasgouw 1908, 30, blz.
23, "Kro- '/an Ophoven".
Foto van vóór 1905 die een goed beeld geeft
hoe de vergrote kerk er uitzag.
De huidige kerk. Copyright A.C.L. Brussel

Waat maag dét in godshiêrenaam beteikene
E MUULKE FRANS
73.

74.

Dao raostj gét!
Driemaandelijks
Heemkundig Tijdschrift
van de
Geschied- en Heemkundige
Kring Kinrooi
* Leverden bijdragen:
Hubert Heymans
Mathieu Kunnen
Werner Smet
Donaat Snijders
Thieu Wieërs
* Typwerk:
Mathieu Kunnen
* Lay-out/vormgeving:
Mathieu Kunnen
* Offsetdruk:
Gemeentelijke Drukke-
rij Kinrooi
* Redaktieraad:
Het Bestuur
* REDACTIEADRES:
Mathieu Kunnen
Middenstraat 2
3688 Molenbeersel
* Verantw. uitgever:
E.H. Donaat Snijders
Pelserstraat 33
3680 Maaseik
JAARGANG 2 - NUMMER 2
JANUARI 1983