Courant 100 - De waarde van kunst - VTi

Een keuken ergens in Wenen.
In gesprek met Pavol
Liska van Nature Theater
of Oklahoma. Over de US, waar
de overheid geen geld meer veil
heeft voor de kunsten en het veld
aan privédonors overlaat. Kaalslag
alom onder de nog ‘niet-gevestigde’
kunstenaars. Met als gevolg: een hele
publieksgeneratie die nauwelijks nog
weet waar het om gaat als het over
kunst gaat. Missen ze dan iets? Nee,
want er zijn grote namen, shows,
evenementen. Doubleplusgood!
De kunst is immers niet dood. Ze
heeft zelfs nooit zo’n hoge toppen
gescheerd, ook financieel niet. Maar
iets is wel voor altijd verdwenen: een
toegankelijk circuit waar dingen ‘um
sonst’ getoond en gedaan worden,
zonder dat iemand de zaken geijkt
en gevalideerd heeft.
Die ervaring is fundamenteel, zij
het tegelijk volstrekt zonder nut.
Je meten met een werk, wikken
en wegen wat de kreten en het
gefluister van een onbekende artiest
toevoegen aan de wereld, het is een
slijpsteen voor het verstand en het
gevoel. Het zout in een uitdijende
pap van steeds meer van hetzelfde.
Dat circuit is in de US drooggelegd.
Zo is ook het gesprek verstomd.
Als een zintuig zich sluit, verdwijnt
ook zijn object. Er zijn geen
woorden meer voor wat daar
ooit gebeurde, er blijven enkel
superlatieven over. The best, the
greatest. Double Doubleplusgood! Dat
geldt zeker voor de podiumkunsten.
Sommige kunstenaars overleven dat.
Niet per se de meest scherpzinnige,
wel zij die de kunst verstaan om de
leidinggevende klasse een flatterende
spiegel voor te houden.
Is dat wat we willen? Mij lijkt het
een verschrikking om te leven
in een wereld waarin we onszelf
voortdurend feliciteren. Ook al zijn
ook de kunsten meer dan eens in dat
bedje ziek, het blijft een plek waar
de zelfgenoegzaamheid af en toe een
beentje gelicht wordt. Ook al weten
zelfs de makers niet altijd waarom of
hoe. Maar toch …
Pieter T’Jonck, ingenieur-architect en
recensent
Hoe eerder hoe beter zei de arbeider en hij dankte zijn baas af - Het Trojaanse Paard
Toch weer mens en
maatschappij … Meer
dan veertig jaar al ben
ik compagnon de route. Bij de
Internationale Nieuwe Scene. Of
vroeger nog, toen Dirk Decleir in
Werkgroep Arena Gent Orwells
Boerderij der Dieren monteerde.
Het was een tijd waarin theater
een hefboom wilde zijn in de
maatschappelijke dynamiek.
Mistero Buffo, met honderden
voorstellingen in Vlaanderen,
was ongetwijfeld zo’n ferment.
Het is nu wat te veel bon ton zich
minachtend tegen die tijd van de
‘strijdcultuur’ af te zetten en de rol
van het Trojaanse Paard of Vuile
Mong te onderschatten. Zeker, de
postmoderne draai van de jaren
tachtig zorgde voor een prachtige
revival en heeft de artistieke
productie van hier mondiaal
gemaakt. Maar de maatschappelijke
uitdaging blijft niettemin
bestaan. Zeker nu de crisis
alomtegenwoordig is en er geen
alternatieve modellen voorradig
zijn; zeker nu moet kunst ten volle
als creatief laboratorium werken en
zich meten met de centrale kwesties
van het samenleven. Wegen op de
maatschappelijke agenda.
Eric Corijn, cultuurfilosoof en sociaal
wetenschapper, hoogleraar VUB
Bij mij gebeurde het in
zaal Hand in Hand in
Denderhoutem, waar het
gelijknamige amateurgezelschap
A Christmas Carol van Charles
Dickens opvoerde. 1979 zei
de kalender. Ik was acht, het
sneeuwde die avond en ik mocht
voor het eerst mee naar ‘‘t toneel
van nonkel Walter’.
Tot over mijn oren verliefd was
ik. Niet op de man die Scrooge
speelde of op een van de knappe
geesten, maar op het theater zelf.
32 jaar duurt onze relatie
inmiddels en de liefde is
onverminderd.
Theater, en met uitbreiding kunst,
maakt mijn leven rijker, passioneler
en beter behapbaar. En het maakt
mij als mens weerbaarder en
zachter tegelijkertijd.
Afgelopen zomer zag ik ‘het’
letterlijk gebeuren bij Matti, de
twaalfjarige zoon van vrienden,
tijdens Warmoes van Studio Orka
op Het Theaterfestival.
Ook hij viel als een blok voor de
magie van het theater. Sindsdien
mailen we. Over theater en
literatuur en over de schoonheid
ervan.
One down, many more to go.
Els De Bodt, directeur Het
Theaterfestival
Op kerstavond, aan een
willekeurige Limburgse
feesttafel, met gasten van 18
tot 82 jaar, bij het dessert, over kunst
en wat dat zou kunnen zijn:
Iedereen wil zich graag omringen
met mooie dingen, die voor
iedereen anders zijn –
’t Interesseert me geen … –
Mijn favoriete schilder is Rik
Wouters –
Met mooie dingen ga ik spaarzaam
om –
Ik investeer af en toe in een
kunstwerk omdat ik het mooi vind
maar ook omdat ik de kunstenaar
ken en een beetje wil ondersteunen
–
Moderne kunst vind ik zever,
maar ik zou niet zonder muziek
kunnen –
Matthias Schoenaerts is de max –
Omdat het mij ontspant –
Het doet me nadenken –
Musea vind ik saai, tenzij het een
goede tentoonstelling is –
Justine Henin was een echte
kunstenares op het veld –
In onze school proberen we alle
leerlingen warm te maken voor
cultuur, met mondjesmaat, dat
werkt het beste –
Het is gezond om af en toe eens
stil te staan bij de dingen die we
doen; ik denk dat kunst daarbij kan
helpen –
De man van het jaar voor mij is
Raymond van het Groenewoud –
Er zijn zo weinig mooie gebouwen,
daar zou de overheid beter wat
meer in investeren! –
Ik wandel liever in de natuur en
kan uren kijken naar het spel van
licht en veranderende wolken –
Ik ben de geschiedenis over kaarten
en atlassen aan het lezen, dat is pas
kunst! –
Waarom moet die installatie van
Panamarenko aan de zee zoveel
kosten? –
Wie begrijpt die mensen nog?
(hilariteit) –
Het zwanenmeer van Jan Fabre, dat
vergeet ik nooit meer –
Ik wou dat ik zelf kon zingen –
Moet het echt? –
Ik heb weinig tijd om te lezen,
maar als het toch eens lukt, dan
kruip ik volledig in het boek –
Lekker eten, is dat ook kunst? –
Ik zou niet zonder kunnen –
Ann Olaerts, raadgever onderwijs
van Vlaams minister van
Onderwijs, Jeugd, Gelijke Kansen
en Brussel Pascal Smet
Er was eens een meisje dat de
wereld wilde redden. Begin
in je dorp, zeiden ze tegen
haar. En dat het nergens lukt als
het daar niet lukt.
Het meisje deed wat ze zeiden. En
ze deed dat met alles wat ze had,
maar het bleek niet genoeg, want
niets lukte in haar dorp. Tegen
beter weten in vertrok ze toch. En
er gebeurde wat iedereen al wist.
Het meisje dat de wereld wilde
redden, redde juist niks. En er
kwam een varken met een lange
snuit en iedereen lachte want
het verhaaltje was uit en nog wel
precies zoals ze dat voorspeld
hadden, ach wat waren ze slim.
Alleen het meisje lachte niet.
Iemand moest nog altijd de wereld
redden. Maar omdat niemand haar
wilde geloven en iedereen zich
bleef blindstaren op het varken met
zijn snuit, deed niemand iets. En
iedereen kroop met een vrolijke
lach in bed. Die nacht verging de
wereld.
(Zo zou het gaan als kunst
verboden werd. Zonder kunst geen
hoop. Zonder hoop geen wereld die
blijft draaien.)
Els Beerten, schrijfster van
jeugdliteratuur
Ja, wat is ‘kunst’? Het is denk
ik niet echt te verwoorden.
Het is iets wat je moet voelen
… en als je niet weet waarom,
dan is het ‘kunst’, denk ik. Het
is zo persoonlijk. Zelf hou ik er
wel van een zekere techniek in
kunst te zien, maar dat is dan weer
niet genoeg. Het moet meer zijn
dan dat, net dat beetje meer …
misschien een heel klein beetje …
iets … Iets wat je in iets aantrekt,
ik denk dat het liefde is. Kunst is
liefde. Je houdt ervan of je houdt
er niet van. Ik hou er wel van een
zekere esthetiek in kunst te zien.
Maar met een beetje inhoud, iets
wat me bezighoudt, een prikkeling
die je niet loslaat. Laat het dan
maar kunst zijn, of wat het ook
is, dan is het iets om te koesteren.
Probeer het vooral niet echt te
begrijpen. Het is genoeg om met
je mond vol tanden te staan en
het gewoon mooi te vinden, het
gewoon kunst te vinden. Wellicht
zal een ander erom lachen en jij
met dat van een ander. Ja, wat is
‘kunst’? Ik heb er geen idee van.
Het is ontroerend goed.
Tim Van Steenbergen,
modeontwerper
Een huis vinden in de
grootste stad van dit land
deed mijn onrust eindelijk
wegebben. Hier heb ik alles
binnen handbereik om te kunnen
stilvallen, in een blik, een lijn, een
woord. Hier loop ik geen risico
op bloedarmoede. Hier is alles
voorhanden om – wanneer nodig
– binnen te stappen in een andere
staat van zijn. De dagen glijden of
flitsen de hoek om. Niets beter dan
even een omweg te maken via de
gedachten van een ander mens en
vanop een afstand te kijken naar
wat passeert. Iemand anders horen
zeggen wat je denkt of dat horen
ontkrachten is als een deugddoend
infuus. Even langslopen dan bij
mensen als Halina Reijn, Carll
Cneut, Henry Purcell en Stefan
Hertmans. Want ook ik ken
tijden van menselijk wrakhout.
De afwezigheid van boeken, films,
theater, muziek, architectuur en
kunst daarbij is onaanvaardbaar.
Op het platteland kan ik heerlijk
wandelen. In de bergen beleef ik
onvergetelijke sneeuwvakanties.
Maar het is ondenkbaar dat ik er
blijf. Na een week keert de rust
zich tegen mij en is alles eruit wat
erin zat.
Annemie Tweepenninckx,
radiomaker bij Klara
Lamarr ••• ’Kunstenaar: hij die uit de oplossing een raadsel kan maken.’ Karl Kraus ••• ‘Eén van de sterkste motieven die de mens naar kunst en wetenschap leidde is de ontsnapping aan het alledaagse.’ Albert
Courant 100 >> NAAr DE INHOUDSTAFEL 14
15 >> NAAr DE INHOUDSTAFEL
DE waaRDE van kUnSt