Bijsturingen bij het beleid - GO! onderwijs van de Vlaamse ...

Bijsturingen bij
het beleid
GO! memorandum
voor de Vlaamse regering 2009-2014
onderwijs
van de Vlaamse
Gemeenschap

© 2009 GO! onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/ of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm
of op welke andere wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Inhoud
Woord vooraf 5
Daar gaan we voor! 6
1. De sterke pijlers van een uniek project 8
Missie, visie en waarden 8
Missie 8
Visie 8
Waarden 8
Ons Pedagogisch Project: het PPGO 8
Actief pluralisme 8
Iedereen is een VIP 9
Participatie en overleg 9
Participatie bevordert de leerprestaties 9
Leerlingenstatuut 9
Transparante en duidelijke structuren 10
Raad van het GO! 10
Scholengroepen 10
Scholen en instellingen 10
2. Een leven lang talenten ontdekken, (h)erkennen en ontwikkelen 11
Voorschoolse en buitenschoolse opvang 11
Voorschoolse opvang 11
Buitenschoolse opvang 11
Basisonderwijs 11
Kleuteronderwijs 11
Meer kleuTers OP schOOl 11
De kInDerVerzOrGer 12
PrOjecT ‘TweeDelIjns OnDersTeunInG kleuTerPArTIcIPATIe’ 12
TAAlsTIMulerInG – heT PrOjecT ‘rAnD en TAAl’ 12
Lager onderwijs 13
lOkAle OVerleGPlATfOrMs 13
flAnkerenD OnDerwIjsBeleID 13
Meer lO OP schOOl 13
PunTenenVelOPPen: eenVOuDIG OnTkleuren 14
MAxIMuMfAcTuur 14
secundair onderwijs 14
Voldoende aanbod bereikbaar voor iedereen 14
Een brede eerste graad zet maximaal in op talenten 14
Aantrekkelijk technisch en beroepsonderwijs 15
Interlevensbeschouwelijke module 16
Buitengewoon onderwijs 16
Internaten en opvangcentra 16
InTernATen 16
OPVAnGcenTrA 16
Buitengewoon secundair onderwijs en tewerkstelling 17
Deeltijds beroepssecundair onderwijs 17
Naar een eenvormig statuut 17
m e m o r a n d u m
3

4
Volwassenenonderwijs 17
Deeltijds kunstonderwijs 18
3. Talenten maximaal ondersteunen en begeleiden 20
centra voor leerlingenbegeleiding (clB’s) 20
Beleidvoerend vermogen 20
kwaliteit 20
eindtermen: nieuwe vitaminekuur 21
nascholing 22
Professionele en gemotiveerde leraren en directeurs 22
Diversiteit 22
Flexibel 22
Aantrekkelijk 22
Soepele wedderegeling 23
Het beroep van directeur 23
… aantrekkelijker maken 23
… bij mandaat? 23
Coördinerend directeur basisonderwijs 23
Een kluwen aan bekwaamheidsbewijzen 23
Preventie en welzijn 24
Infrastructuur 25
Eigendomstelsel gebouwen - eigenaarsonderhoud 25
leerlingenvervoer 25
4. Samen ondernemen en creatief denken 27
Bruggen tussen onderwijs en bedrijfswereld 27
regionale technologische centra en DIVA 27
De regionale technologische centra 27
Dienst Informatie Vorming en Afstemming (DIVA) 27
Eén overkoepelend platform 28
De competentieagenda 28
De geïnformeerde studie- en beroepskeuze 28
Portfolio 28
Meer en beter werkplekleren 29
Ondernemingszin en ondernemerschap 29
Erkennen van verworven competenties (EVC) 29
Secundair na secundair en hoger onderwijs 30
5. Onderwijsvernieuwingen en maatschappelijke uitdagingen 31
leerzorg 31
Voordelen van een flexibel leertraject 31
Proeftuinen 31
Informatie- en communicatietechnologie 32
Bundeling van projecten voor het onderwijs 32
6. Het GO! is er voor alle talenten in Vlaanderen! 33
Onze grondwettelijke opdracht 33
Onze specifieke bevoegdheid 33
neutraliteit heeft een prijs 33
Vrije keuze heeft een prijs 33
Bijdragen aan duurzame en innovatieve groei van Vlaanderen 33
Bijlage: Ons Pedagogisch Project: het PPGO 35

woord vooraf
In juni 2009 worden in België verkiezingen georganiseerd om
vertegenwoordigers aan te wijzen voor de parlementen van de
Gemeenschappen en het europees Parlement.
In de aanloop naar deze verkiezingen wenst het GO! onderwijs
van de Vlaamse Gemeenschap een aantal prioritaire verzuchtingen
te richten aan de Vlaamse democratische politieke
partijen.
wij wensen de beleidsmakers onze standpunten en bezorgdheden
mee te delen zodat zij hiermee rekening kunnen houden
bij het opstellen van de regeringsverklaring 2009-2014.
In dit document, dat op 13 februari 2009 door de raad van het
GO! werd goedgekeurd, zetten wij onze standpunten uiteen
over talentontwikkeling en gelijke kansen voor iedere leerling
en cursist. De overheid moet de nodige voorwaarden scheppen,
wil zij voor iedere leerling en cursist een kwalitatief hoogstaand
traject mogelijk maken.
Deze bundel integreert de standpunten van de diverse bestuursniveaus
van het GO!: de raad, de strategische groep, de
coördinatieraad van Algemeen directeurs, de centrale adviescommissies,
de administratieve afdelingen en pedagogische
diensten, de respectieve directieverenigingen en de Vereniging
voor technisch adviseurs en coördinators in het GO!.
wij wensen heel speciaal onze dank te betuigen aan Paul De
knop, gewezen voorzitter van de raad, en urbain lavigne, gewezen
afgevaardigd bestuurder. zonder hun steun en actieve
medewerking was deze publicatie niet mogelijk geweest.
Eddy Baldewijns Raymonda Verdyck
voorzitter Raad GO! afgevaardigd bestuurder
m e m o r a n d u m
5

Daar gaan we voor!
het GO! onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap zet in op
talenten. elk talent in Vlaanderen en Brussel moet de kansen
krijgen om ontdekt te worden en zich te ontplooien. Daarenboven
moeten alle talenten dezelfde instrumenten krijgen, zodat
zij zich op een gelijke wijze kunnen ontwikkelen. Onze scholen
en centra spitsen hun beleid dan ook toe op gelijke onderwijskansen
voor elk kind.
Ieder individu moet het recht hebben om in alle vrijheid en op
basis van zijn talenten de te volgen studies te kiezen. Door de
vrije keuze te waarborgen, vervult het GO! deze fundamentele
opdracht.
het curriculum van de talentontwikkeling start zeer vroeg: van
in de voorschoolse opvang. Daar kunnen we al het verschil maken.
Ook na de leerplicht moeten talenten zich verder kunnen
ontplooien in een brede leer- en leefomgeving. Daarom
promoten wij het principe van ‘een leven lang en levensbreed
leren’.
het portfolio moet elk kind van bij het begin vergezellen op
zijn schoolloopbaan. Alle interesses, talenten en competenties
die erin (h)erkend worden, zijn nuttige informatie voor de studiekeuzebegeleiding.
Ieder talent maximaal laten ontplooien
betekent immers ook segregatie en watervaleffecten voorkomen.
kansenbevorderende scholen maken werk van een participatieve
cultuur, door partnerships aan te gaan met de ouders en
met de leerlingen of door partnerships tussen de leerkrachten
onderling in de hand te werken.
Ook onze positieve houding ten aanzien van het inclusief onderwijs
past in dit gelijkekansenverhaal. een school is immers
een afdruk van de maatschappelijke omgeving waarin ze verankerd
is.
het ontdekken en ontwikkelen van talenten is een brede maatschappelijke
opdracht, waarin behalve de school ook andere
maatschappelijke instellingen hun aandeel hebben. scholen
moeten de talenten van hun leerlingen/cursisten ontdekken,
prikkelen en in de meest ideale omstandigheden laten ontwikkelen.
ze moeten samenwerken met verschillende initiatieven
van eenzelfde lokale gemeenschap, zodat kinderen, jongeren
én volwassenen een ruime waaier van leef- en leerervaringen
kunnen opdoen. Door dit samenspel worden scholen brede
scholen.
Om dat te kunnen verwezenlijken, hebben we sterke scholen
nodig, die binnen de grenzen van hun weliswaar toegenomen
autonomie een sterk beleidvoerend vermogen ontwikkelen en
de meest uiteenlopende verwachtingen kunnen inlossen in
verband met milieuzorg, verkeerseducatie, kunst- en cultuureducatie,
gezondheidseducatie, de doorstroming naar vervolgonderwijs
en de arbeidsmarkt en zo meer.
Indien de overheid dit verhaal van gelijke kansen en talenten
tot een werkelijk succes wil maken, dan moet ze een kader,
gunstige omstandigheden, scheppen, waarbinnen de school
een gelijkekansenbeleid kan voeren en voldoende middelen
ter beschikking stellen opdat scholen kunnen uitgroeien tot
sterke beleidvoerende entiteiten onder de bezielende leiding
van sterke directeurs. Meer autonomie vergt immers niet alleen
een sterk beleid, maar ook verantwoordelijkheid en verantwoording.
Dat is de uitdaging die wij met onze scholen willen aangaan:
pluralistische entiteiten uitbouwen waar ieder talent, zonder
uitzondering, de kansen krijgt die het verdient.
Brussel, 13 februari 2009
m e m o r a n d u m
7

1
De sterke pijlers
van een uniek project
Missie, visie en waarden
Missie
het GO!, het onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap, is actief
pluralistisch en streeft bij iedereen maximale leerwinst, totale persoonlijkheidsontwikkeling,
maatschappelijke verantwoordelijkheid
en individueel welbevinden na.
wij willen dit realiseren door:
• voor iedereen een gediversifieerd en voldoende geografisch gespreid
onderwijsaanbod van hoge kwaliteit te organiseren en te
waarborgen;
• op een actieve wijze en met alle belanghebbenden “de brede
school” te bewerkstellingen;
• de gedecentraliseerde organisatie van ons onderwijs democratisch
uit te bouwen en voortdurend te optimaliseren;
• voor zover het verantwoord en realistisch is en de basisopdracht
bevordert, onderwijsvernieuwend denken te stimuleren.
Visie
• In het GO! is iedere leerling en cursist een VIP.
• Alle medewerkers zijn trots om voor het GO! te werken.
• Het GO! wil een steeds belangrijker speler zijn in het onderwijsgebeuren.
• Het GO! heeft een voortdurende zorg voor kwaliteit en kwaliteitsvol
onderwijs.
Waarden
Alle GO! personeelsleden staan voor: respect, creativiteit, resultaatgerichtheid,
solidariteit en integriteit.
Ons Pedagogisch Project: het PPGO
In het PPGO worden de grondbeginselen, de waarden en de algemene
doelstellingen van het GO! beschreven. het is ons referentiekader
om leerlingen te begeleiden in hun persoonlijke ontplooiing
en om hen te leren samen te leven in diversiteit en harmonie. zij
leren bewust en kritisch nadenken over hun handelen en op grond
daarvan verantwoorde keuzes maken. Behalve onderwijs beogen
wij ook de ontplooiing van de persoonlijkheid van elke leerling.
u vindt de integrale tekst van het PPGO als bijlage bij deze publicatie.
8
>
GO! omdat
• Elke leerling anders is
• Iedereen zijn talenten mag ontdekken
• Iedereen zich kan ontwikkelen tot een unieke persoonlijkheid
• GO! voor Gemeenschapsonderwijs staat
Actief pluralisme
het GO! is niet gebonden aan een levensbeschouwelijke leer, een
ideologische groep of een culturele filosofie. het GO! is gehouden
tot neutraliteit. Mensen van alle overtuigingen en origine zijn er
welkom en hun eigenheid wordt er gerespecteerd.
‘neutraal’ wordt door de grondwetgever niet opgevat als ‘waardevrij’
of ‘vrijblijvend’. Iedereen mag een mening hebben, maar leraren
en opvoeders moeten wel neutraal of onpartijdig blijven in de
debatten. zij coachen jongeren in het actief pluralistisch omgaan
met de diversiteit van de samenleving, die vele facetten heeft: religieuze
en levensbeschouwelijke opvattingen, sociaaleconomische
lagen of klassen, genderverschillen, cultuurverschillen, verschillen in
seksuele geaardheid, esthetische en lichaamscanons, verschillen in
gezondheidsgraad en lichamelijke of geestelijke begaafdheid. Aan
deze diversiteit kan of mag geen enkele efficiënte pedagogie voorbijgaan.
Actief pluralisme is een belangrijke pijler van ons pedagogisch project.
De laatste decennia is de samenleving steeds meer multicultureel
geworden. naast katholieken en protestanten, joden en vrijzinnigen
leven er vandaag in ons land aanhangers van meer dan honderd
verschillende godsdiensten en culturen. Dat is onder meer het
gevolg van de immigratie uit landen met een niet-christelijke traditie,
van de voortschrijdende secularisering van onze samenleving
en van de groeiende belangstelling voor oosterse godsdiensten en
allerlei vormen van levenswijsheid uit zowat alle streken van de
wereld.
Tot nu toe werd deze “globalisering” van de levensbeschouwingen
met succes opgevangen door een vreedzame “verzuiling” die weliswaar
conflicten heeft kunnen voorkomen, maar anderzijds een
dieper gaande dialoog tussen de verschillende mens- en wereldbeelden
verhinderd heeft. Vandaag werkt dat niet meer. Daarom
heeft het eerbare en functionele “passief pluralisme” plaats gemaakt
voor een “actief pluralisme”.

De actief pluralistische school handhaaft het principe van de
neutraliteit als een verbod op vooringenomenheid en partijdigheid
vanwege leerkrachten en instellingen. Ook de verdraagzaamheid
blijft een norm. Het neutraal, passief naast
elkaar bestaan wordt omgevormd tot een actieve interactie
tussen de diverse individuen en groepen.
In de actief pluralistische school benaderen alle leerlingen de verscheidenheid
op een postitief kritische wijze. Op de eerste plaats
worden ze correct geïnformeerd over de specifieke inhoud van de
verschillende levensbeschouwingen en -houdingen, om vooroordelen
tegen te gaan. De informatie wordt voldoende genuanceerd,
omdat eenzelfde fenomeen vaak vanuit verschillende invalshoeken
anders geïnterpreteerd wordt. Interactie wil zeggen dat we de vele
aspecten niet alleen zo objectief mogelijk voorstellen, maar ook
zoveel mogelijk van binnen uit proberen te begrijpen. uiteindelijk
wordt dit alles vertaald naar een engagement voor een betere samenleving.
Actief pluralisme gaat immers uit van de premisse dat
mensen, ondanks alle verschillen, verbonden zijn door gemeenschappelijke
waarden en doelen.
Iedereen is een VIP
elke leerling/cursist én medewerker wordt persoonlijk benaderd als
een unieke persoonlijkheid en een waardevol individu met eigen
interesses en talenten. leerlingen en cursisten nemen actief deel
aan de lessen en krijgen een echte VIP-behandeling. want elk van
hen is een Veelzijdige Interessante Persoonlijkheid. Deze invalshoek
weerspiegelt onze inspanningen voor alle leerlingen, cursisten en
medewerkers: “Wij gaan heel ver voor hen, want zij zijn voor ons
échte VIP’s.”
we mikken op een belangrijk community-gevoel, het gevoel erbij
te horen op school. “Ik ben op school geen nummer, ik ben een
echte VIP!” Ook de ouders worden bevestigd in hun keuze voor het
GO!:“Mijn kind is een echte VIP en wordt ook zo behandeld.”
Participatie en overleg
een organisatie rendeert beter als iedere participant bij het beleid
betrokken is, zo ook op school. Directeur, personeel, leraren, ouders,
leerlingen, het clB, de lokale gemeenschap, de jeugdbeweging,
(stage)bedrijven en andere partners van de school praten mee,
bepalen mee de richting, maken samen plannen, zoeken oplossingen
en doen dingen samen. ze maken samen school en worden zo
mede-eigenaar van het project. Iedereen werkt constructief mee
aan de realisatie van een kwaliteitsvolle school. Vernieuwingen die
breed gedragen zijn worden loyaal en consequent toegepast.
Participatie bevordert de leerprestaties
Participatie en inspraak van leerlingen op school heeft een vormende
waarde. het maakt jonge mensen al vroeg in hun ontwikkeling
vertrouwd met de werking van de democratische samenleving.
het bevordert hun welbevinden en heeft een positief effect op hun
leerprestaties.
Onze leerlingen leren al doende overleggen, overeenkomsten en
verschillen zoeken, luisteren naar andere meningen, zich neerleggen
bij een beslissing van de meerderheid en aan de uitvoering
ervan meewerken, vechten voor een overtuiging, opkomen voor
hun integriteit, samenwerken op voet van gelijkwaardigheid, verantwoordelijkheid
opnemen. elke leerling met zijn achtergrond, talenten
en verwachtingen, kan zich pas maximaal ontplooien als hij
de kans krijgt om te leren op de manier die het best bij hem past.
het ontdekken vereist de deskundige leiding van de leerkracht. Met
een bewuste strategie, via participatieve werkvormen, bereikt die
een maximale leerwinst bij de leerling.
Dit is participatief onderwijs: leerkrachten houden rekening met
verschillen in leerstijl en geven elke leerling de ondersteuning waaraan
hij behoefte heeft. zij werken groepsopdrachten zo uit, dat
de leerlingen verschillende rollen opnemen en taken uitvoeren. De
school werkt in samenspraak met de leerlingen efficiënte en strikte
regels uit, legt leef- en werkafspraken vast en past die ook toe in
en buiten de klas.
Ouders van anderstalige kinderen moeten gestimuleerd worden
om ook nederlands te leren. De overheid moet hiervoor middelen
vrijmaken. De koppeling kind-ouder is immers een kritische succesfactor
voor de optimale ontplooiing van het kind op school.
Leerlingenstatuut
De overheid moet werk maken van een concreet en duidelijk kader
dat de minimale wederzijdse rechten en plichten inzake participatie
van leerlingen, ouders en onderwijsinstelling omschrijft en
afbakent. wie leerlingen een stem wil geven in het onderwijsbeleid,
moet aangeven hoe en in welke gevallen die stem kan weerklinken.
een leerlingenstatuut kan zo’n kader aanreiken.
Procedures die betrekking hebben op de leerling staan momenteel
beschreven in diverse teksten van de regelgever. het leerlingenstatuut
kan daar klaarheid in brengen. het leerlingenstatuut moet ook
het onderscheid met de algemene klachtenprocedure vastleggen.
er is overigens nood aan éénzelfde klachtenprocedure voor alle onderwijsnetten
die zijn finaliteit en uitspraak vindt bij de Ombudsdienst
van de Vlaamse Gemeenschap.
m e m o r a n d u m
9

De overheid moet werk maken van een leerlingenstatuut,
waarin éénzelfde klachtenprocedure voor alle onderwijsverstrekkers
wordt vastgelegd.
Transparante en duidelijke structuren
De wijze waarop het GO! bestuurd wordt, wordt geregeld via bijzonder
decreet. het GO! wordt op drie niveaus bestuurd: de school
(lokaal niveau), de scholengroep (mesoniveau) en de raad van het
GO! (centraal niveau in opdracht van de Vlaamse Gemeenschap).
Door het intensieve proces van interactie creëren deze structuren,
die uniek zijn in het hele Vlaamse onderwijslandschap, een toegevoegde
waarde voor de bestuurskwaliteit. uit deze bestuurlijke
voorsprong put het GO! het strategische voordeel dat de bestuurskracht
- het beleidvoerend vermogen - van zijn scholen volop tot
ontplooiing kan komen.
Meer dan 32 000 personeelsleden (in de scholen, de scholengroepen
en de centrale administratie) werken dagelijks aan de kwaliteit
van ons onderwijs.
Raad van het GO!
De raad van het GO! heeft als fundamentele opdracht de vrije
schoolkeuze in Vlaanderen en Brussel te waarborgen.
>
Ter uitvoering van het politiek akkoord bij het Bijzonder decreet
en als gevolg van het rapport van Ernst&Young werd
enkele jaren geleden de centrale administratie door de
Vlaamse regering bepaald op een formatie van 218 functies.
De 218 functies zijn onontbeerlijk om de bij decreet bepaalde
opdrachten kwalitatief uit te voeren en er zo borg voor te
staan dat de scholengroepen en scholengemeenschappen
op hun beurt kwalitatief onderwijs kunnen garanderen. De
centrale administratie ondersteunt de GO! scholen in hun
opdracht om kwaliteitsonderwijs te garanderen voor alle
talenten in Vlaanderen. Zij behartigt ook hun belangen ten
aanzien van de overheid en de andere onderwijsverstrekkers.
Scholengroepen
De eigenlijke bestuursbevoegdheid hoort toe aan de 28 scholengroepen.
elke scholengroep heeft bestuursbevoegdheid over
alle instellingen van het GO! in een welbepaald gebied en omvat
minstens een aantal basis- en secundaire scholen en in de meeste
gevallen ook een centrum voor volwassenenonderwijs en/of een
10
centrum voor leerlingenbegeleiding. Aan het hoofd staan een algemeen
directeur, een raad van bestuur en een college van directeurs.
Daarnaast zijn er sinds 1 september 2005 72 scholengemeenschappen
actief. Deze vrijwillige samenwerkingsverbanden zijn
pedagogische entiteiten binnen de scholengroep en hebben vooral
pedagogisch-didactische adviesbevoegdheid. Twee van de 37
scholengemeenschappen voor het basisonderwijs zijn netoverstijgend
samengesteld. Van de 35 scholengemeenschappen voor het
secundair onderwijs werken er negen netoverstijgend, één met het
gemeentelijk onderwijs, zeven met enkel het provinciaal onderwijs
en één met zowel het vrij niet-confessioneel als het provinciaal
onderwijs.
het vastbenoemd personeel dat werkzaam is op de administratie
van een scholengroep is nu geaffecteerd aan een school van
de scholengroep. Om het functioneren optimaal te kunnen laten
verlopen (benoeming, evaluatie, functiebeschrijving enz.) is het
noodzakelijk dat dit personeel kan geaffecteerd worden aan de
scholengroep.
>
De overheid moet het mogelijk maken om het personeel dat
werkzaam is op het niveau van de scholengroep te affecteren
aan dit bestuursniveau. Zonder deze ingreep kunnen de scholengroepen
dit personeel niet aansturen (benoeming, evaluatie,functiebeschrijving,…).
Scholen en instellingen
het GO! organiseert onderwijs op alle niveaus. Veel GO! scholen
hebben verschillende vestigingsplaatsen die verspreid zijn over de
diverse ‘wijken’ van een gemeente. Aan het hoofd van de school en
haar vestigingsplaatsen samen staat één directeur, bijgestaan door
een schoolraad, een ouderraad, een leerlingenraad en een pedagogische
raad 1 .
1 Adressen en contactgegevens van onze 700 instellingen (basisscholen, scholen voor secundair onderwijs, centra voor deeltijds onderwijs, centra voor
volwassenenonderwijs, kunst- en muziekacademies, internaten, opvangcentra, kinderdagverblijven, centra voor leerlingenbegeleiding) zijn te vinden op onze
website: www.iedereenvip.be.

2
een leven lang talenten ontdekken,
(h)erkennen en ontwikkelen
Voorschoolse en buitenschoolse opvang
het samenlevingsmodel is de laatste decennia gewijzigd: tweeverdieners,
eenoudergezinnen, grootouders spelen een andere rol in
de opvang, mensen werken langer, stappen minder vroeg uit enzovoort.
Al die ontwikkelingen in de samenleving maken dat er steeds
meer vraag is naar kwaliteitsvolle voor- en buitenschoolse opvang.
scholen geven hun voor- en buitenschoolse opvang een extra
dimensie door samen te werken met maatschappelijke actoren
binnen hun netwerken. want ook voor- en buitenschoolse opvang
spelen een belangrijke rol in de zorg voor talenten en gelijke onderwijskansen.
Voorschoolse opvang
zelfs voor kinderen naar school gaan, worden de kansen die ze daar
zullen hebben, bepaald door hun sociale omgeving. In die periode
is het vooral die naaste omgeving die kennis en cultuur op het kind
overbrengt. De invloed ervan is niet te onderschatten.
niet elk kind heeft dezelfde sociale en culturele achtergrond.
niet elk kind start zijn schoolloopbaan dus met dezelfde bagage.
Daarom kan men niet vroeg genoeg ondersteunende initiatieven
nemen, wil men ieder kind dat naar de kleuterschool gaat gelijke
kansen op ontplooiing geven. Daarom ook moet kwaliteitsvolle, op
gelijke kansen gerichte voorschoolse opvang in het GO! een basisvoorziening
zijn.
Onze crèches hebben tot doel bij te dragen aan de opvoeding en
ontwikkeling van elk kind buiten het gezin, door initiatieven te nemen
die zijn basis voor de start in de kleuterschool versterken en
die zijn schoolloopbaan positief beïnvloeden. werken aan taalvaardigheid
is zo’n initiatief, dat wij in onze crèches sterk stimuleren.
Daarbovenop stimuleren wij de samenwerking tussen opvang en
kleuterschool, zodat iedere peuter een naadloze overgang tussen
beide beleeft.
Door de oprichting van nieuwe crèches te stimuleren, helpen wij
het tekort aan opvangplaatsen in Vlaanderen en Brussel aan te vullen.
Buitenschoolse opvang
Dagelijks maken gemiddeld 15.000 scholieren in het GO! gebruik
van de opvang buiten de lesuren. een deel van hen doet dit zowel
voor (’s morgens) als na schooltijd. het aantal beschikbare plaatsen
in de Initiatieven voor Buitenschoolse opvang (IBO’s) is ontoereikend.
Bovendien beschikt niet elke gemeente/stad over een
IBO. en daar waar men samenwerkt met een IBO moeten scholen
vaak toch nog in opvang voorzien omdat de vraag ruimschoots het
aanbod overtreft. Dit tekort doet zich in alle onderwijsnetten voor.
samen met de overheid doet de sector nochtans heel wat inspanningen
om meer kwaliteitsvolle opvang te realiseren.
Vandaag bieden de meeste scholen een vorm van opvang aan,
maar ze krijgen er geen middelen voor. Men probeert het te rooien
met bijdragen van vriendenkringen en ouders en men werkt met
PwA’ers, dienstencheques, vrijwilligers enz. Dit drukt wel de kosten,
maar het is geen waarborg voor continuïteit en kwaliteit, omdat
deze mensen vaak slechts tijdelijk ingezet kunnen worden.
wij verkiezen de IBO-light-formule, d.i. professionele buitenschoolse
opvang binnen de eigen schoolmuren. het kostenplaatje is in dit
geval veel lichter vermits de accommodatie al voorhanden is. er
zijn enkel personeelskosten aan verbonden. er zijn ook praktische
voordelen. De school moet geen busvervoer regelen, de ouders
moeten zich niet nodeloos verplaatsen. het kind kan in zijn vertrouwde
omgeving blijven en school en opvang kunnen eenvoudig
en rechtstreeks informatie uitwisselen. een IBO-light creëert dus
een win-winsituatie voor alle betrokken partijen.
Ook voor de eerste graad van het secundair onderwijs moet buitenschoolse
opvang georganiseerd worden. Dit valt echter buiten
de regelgeving van kind&Gezin, die enkel geldt voor het basisonderwijs.
In dit geval moet de focus ook op ‘leren leren’ en huiswerkbegeleiding
liggen. In de eerste graad secundair onderwijs
moet het kind zich anders leren organiseren. Begeleiding hierbij is
noodzakelijk.
>
De voorschoolse en buitenschoolse opvang moeten basisvoorzieningen
binnen het beleidsdomein Onderwijs worden. De
overheidmoethiervoorinvoldoendewerkingsmiddelenenomkaderingvoorzien,zodathetkindbinnendeeigenschoolomgeving
opgevangen kan worden. Voor de eerste graad secundair
onderwijs moet een regeling worden uitgewerkt.
Basisonderwijs
Kleuteronderwijs
In het kleuteronderwijs tracht men, voornamelijk door middel van
spel, de totale ontwikkeling van het kind te bevorderen. Men stimuleert
er de ontwikkeling van de motoriek, sociale vaardigheden en
andere vaardigheden zoals taalverwerving.
Ook het welbevinden van de kinderen staat steeds centraal. Onze
kleuterleid(st)ers houden rekening met elke unieke persoonlijkheid
in de klas. zo leren alle kleuters meteen dat ‘anders zijn’ in eender
welke vorm normaal is. het GO! kleuteronderwijs draagt respect
voor de andere hoog in het vaandel en zorgt ervoor dat kleuters
elkaars eigenheid waarderen. Ook creativiteit en basiskennis van
m e m o r a n d u m
11

het nederlands komen uitgebreid aan bod.
Meer kleuters op school
Bij het berekenen van de financiering van het kleuteronderwijs en
ook voor de omkadering gaat men uit van een beperkte aanwezigheid
van kleuters. Dit strookt niet meer met de werkelijkheid: het
aantal aanwezige kleuters stijgt tot meer dan 90% in het derde
jaar. het kleuteronderwijs krijgt ook een almaar belangrijker rol
toebedeeld in het gelijkekansenbeleid en in het verhaal van maximale
talentontwikkeling. Daarom zou het veel realistischer zijn om
een omrekeningspercentage van 100% toe te passen, onder meer
bij het berekenen van de lestijden en de administratieve omkadering
én voor de financiering van de werkingsmiddelen.
Al de initiatieven die de overheid neemt om meer kleuters op
school te krijgen, zijn positief.
De kinderverzorger
De kinderverzorger ondersteunt het gezondheidsbeleid van de
school en voert verzorgende taken uit. het welbevinden en de gezondheid
van het kind staan centraal. De kinderverzorger ondersteunt
onder meer ook de kleuteronderwijzer bij het aanleren van
sociale vaardigheden. zo draagt hij/zij bij tot de algemene opvoeding
en de maximale zelfredzaamheid van de kleuters als aanvulling
op de opvoeding door de ouders. De kinderverzorger is voor de
ouders dan ook een belangrijke contactpersoon als het gaat om de
verzorging en het welzijn van het kind.
Doordat meer kleuters naar school gaan, is de werkdruk voor de
kinderverzorger sterk toegenomen. De opdracht is verspreid over
verschillende scholen, wat een arbeidsvriendelijke invulling haast
onmogelijk maakt. scholen én kinderverzorgers hebben daarom
nood aan een betere omkadering.
>
Het GO! wil alle kleuters continu op school.
Omdat er meer kleuters naar school gaan, is het noodzakelijk
dat de overheid de omkadering en de financiering van de werkingsmiddelen
berekent op basis van een omrekeningspercentage
van 100%.
Doordat er meer kleuters naar school gaan (onder meer in de
derde kleuterklas) zijn er meer kinderverzorgers nodig.Een betere
omkadering maakt het mogelijk om de opdracht efficiënter
in te vullen.
Project ‘Tweedelijns ondersteuning Kleuterparticipatie’
De tweedelijns ondersteuning voor kleuteronderwijzers van scholen
12
gelegen in de lOP-gebieden met minimum 25% GOk-leerlingen,
maakte deel uit van het impulsplan van de overheid om ouders te
stimuleren hun niet-leerplichtige kinderen tussen 2,5 jaar en 5 jaar
naar school te sturen en ze regelmatig aanwezig te laten zijn.
hoewel dit project nog maar pas in de steigers staat, ervaren de
begeleiders dat het moeilijk is om ouders van het project te overtuigen.
het is echter in de eerste plaats de school die de kloof
tussen school- en thuismilieu moet overbruggen. leraren moeten
zicht krijgen op de culturele achtergrond en de gezinssituatie
van de leerlingen, ze respecteren en ermee rekening houden in de
schoolwerking.
Taalstimulering – het project ‘Rand en Taal’
Via projecten in alle nederlandstalige basisscholen in de gemeenten
van de Vlaamse rand streeft de overheid naar een betere
integratie van anderstalige kinderen, zonder dat de kwaliteit van
het nederlandstalig onderwijs eronder lijdt. leraren werken aan
taalvaardigheid en het adequaat omgaan met diversiteit en krijgen
hiervoor extra lestijden en ondersteuning.
hierdoor krijgen leraren en teams de kans om te overleggen en te
reflecteren over taalbeleid en taalvaardigheidsonderwijs, over hun
eigen visie, klasinterne samenwerking, het belang van deelvaardigheden
en onthaal- en inschrijvingsbeleid.
het project ‘rand en Taal’ loopt momenteel enkel in de gemeenten
van de rand. nochtans worden ook andere regio’s in Vlaanderen
met gelijkaardige problemen geconfronteerd.
>
De overheid doet er goed aan om haar inspanningen rond taalstimulering
in deVlaamse Rand uit te breiden naar de gemeentes
met een gelijkaardige problematiek.
Aanwendingspercentages
De overheid bespaart al ettelijke jaren op de lesurenpakketten
van onze scholen. Door het systeem van de aanwendingspercentages
krijgen de scholen van het leerplichtonderwijs en het
deeltijds kunstonderwijs minder dan waar ze in feite recht op
hebben.
Dit heeft gevolgen voor hun omkadering en verhoogt de werkdruk.
De uren die sommige scholen krijgen in het kader van projecten
compenseren dit tekort maar ten dele.

Het lesurenpakket moet integraal worden toegepast.
Lager onderwijs
De lagere school moet een krachtige, interactieve leeromgeving
zijn waarin leerlingen de kans krijgen om basiscompetenties te
verwerven. een horizontale en verticale samenhang van ontwikkelingsdoelen
en eindtermen en een voldoende grote zorgbreedte
vormen er de uitgangspunten van.
Lokale overlegplatforms
De lokale overlegplatforms (lOP’s) zijn de platforms bij uitstek
om alle betrokkenen inzake gelijke kansen in het onderwijs rond
de tafel te brengen. Maar doordat ze ingebed zijn in de lokale beleidsstructuren,
hebben ze in de voorbije periode, bovenop hun decretale
opdracht, nog andere taken op zich genomen (onder meer
taken die te maken hebben met flankerend onderwijsbeleid en
kleuterparticipatie). het lOP-evaluatierapport (2004-2006) maakt
duidelijk dat niet alle lOP’s deze taken even doeltreffend hebben
uitgevoerd.
>
De lokale overlegplatforms (LOP’s) mogen niet belast worden
met andere dan hun decretale opdrachten. Opdrachten die inherent
zijn aan de lokale beleidsvoering (bv.flankerend onderwijsbeleid)
kunnen besproken worden in een ander, nog op te
richten platform op gemeentelijk niveau.
Flankerend onderwijsbeleid
het gelijkekansenbeleid van de Vlaamse overheid heeft slechts
kans op slagen als de lokale besturen een doeltreffend flankerend
onderwijsbeleid voeren. Daar zijn we het over eens, maar dan moeten
er enkele voorwaarden vervuld zijn.
er moet een duidelijke scheiding zijn tussen de middelen voor het
eigen onderwijs van het lokale bestuur en de middelen voor het
flankerend onderwijsbeleid. het flankerend onderwijsbeleid moet
uitgevoerd worden door een neutraal ambtenaar die niet betrokken
is bij de organisatie van het eigen onderwijs.
elke gemeente richt een overlegstructuur op waarin alle actoren,
over de netten en de niveaus heen, betrokken worden. De plaatselijke
actoren stippelen als volwaardige partners mee een lokaal
onderwijsbeleid uit. wij willen bij het overleg daarover betrokken
worden.
elke gemeente stelt een onderwijsbeleidsplan op, als garantie dat
alle actoren betrokken worden. Dit is voorzien in het nieuwe de-
2 Decreet betreffende het flankerend onderwijsbeleid op lokaal niveau. 30 november 2007
creet 2 als voorwaarde voor projectfinanciering door de Vlaamse
overheid. we vinden het goed dat iedere gemeente hierbij zelf een
structuur kan opzetten.
>
Het flankerend onderwijsbeleid is een middel om gestalte te
gevenaanhet‘bredeschool’-concept:oplokaalniveausamenwerken
met de verschillende actoren om het gelijkekansenbeleid
vorm te geven.
Het flankerend onderwijsbeleid moet uitgevoerd worden door
een ambtenaar die niet betrokken is bij de organisatie van het
eigen onderwijs, in overleg met alle onderwijsparticipanten
binnen de gemeente.
Meer LO op school
leerlingen stimuleren om hun persoonlijkheid optimaal te ontplooien
en zich maximaal te ontwikkelen betekent ook werken aan
hun fysieke en geestelijke gezondheid. werken aan de fitheidsgraad
van onze leerlingen is één aspect van ons geïntegreerd gezondheidsbeleid.
Meer lestijden lO op school zijn daar een middel toe.
In het lager onderwijs worden de lesuren lO vooral uit de organieke
lesuren geput. het aantal aanvullende lestijden lO dat aan
een lagere afdeling toekomt (2 lestijden vanaf 97 leerlingen) is te
gering om een goed sportbeleid op school te kunnen voeren.
De overheid kan hier helpen door - naar analogie van het kleuteronderwijs
- per volledige schijf van 12 lestijden in 1 aanvullende
lestijd lO te voorzien. Op die manier kunnen alle lagere afdelingen
meer lestijden lO aanbieden en de lessen laten geven door iemand
met een diploma lichamelijke Opvoeding.
lO moet geïntegreerd worden in de totale schoolwerking. scholen
moeten het accent verschuiven van (competitie)sporten naar
beweging in en buiten de lestijden. lO moet een statuut krijgen
dat gelijkwaardig is aan dat van cognitieve en sociaalemotionele
opvoeding. lO als vakoverschrijdend thema dus.
Maar dat volstaat niet. scholen hebben ook de steun van de ouders
en de gemeenschap nodig om kinderen en jongeren tot meer
bewegen aan te zetten, ook buiten de lessen. Pas dan zullen meer
uren lO echt een effect hebben op hun gezondheid.
>
Onze lagere scholen moeten een verantwoord sport- en bewegingsbeleid
voor hun leerlingen kunnen voeren. Daarom
moetenzijmeeraanvullendelestijdenLichamelijkeOpvoeding
kunnenaanbiedenvolgenshetzelfdestructureleprincipealsde
kleuterafdelingen.
m e m o r a n d u m
13

Puntenenveloppe: eenvoudig ontkleuren
De verschillende puntenenveloppen die scholen van de overheid
ontvangen, zijn vaak te gebruiken voor specifieke doelen (gekleurde
budgetten). ze worden het best ontkleurd. het komt het beleidvoerend
vermogen van scholen ten goede en het draagt bij tot
administratieve vereenvoudiging.
Via de geïntegreerde zorgenveloppe kunnen de scholen de punten
genereren en worden de punten toegewezen aan de scholengemeenschap
of scholengroep. Dit systeem zien wij graag ook op
andere domeinen toegepast.
>
Ontkleurde puntenenveloppen verlichten het schoolorganisatorischwerkenzijngoedvoorhetbeleidvoerendvermogenvan
scholen.
Maximumfactuur
kosten voor activiteiten en schoolbenodigdheden die echt nodig
zijn om de eindtermen te behalen, mogen niet meer aangerekend
worden aan de ouders. Vanaf het schooljaar 2008-2009 worden
ook grensbedragen voor andere kosten ingevoerd. zo spreekt men
over een scherpe maximumfactuur van 20 euro per kleuter en 60
euro per leerling lager onderwijs voor bijkomende activiteiten (bv.
toneelbezoek) en materialen (bv. verplicht abonnement op een
tijdschrift). Voor meerdaagse uitstappen is er een minder scherpe
maximumfactuur van 360 euro per leerling voor de volledige duur
van het lager onderwijs.
het invoeren van de maximumfactuur is een goede sociale maatregel
van de overheid om onderscheid tussen goedkope en dure
scholen tegen te gaan, een onderscheid dat kan leiden tot sociale
selectie.
Deze maatregel moet geëvalueerd en verfijnd worden en daarbij
moet men rekening houden met de effecten van de maatregel op
de activiteiten van de school en op het sociaaleconomisch niveau
van de ouders.
secundair onderwijs
Voldoende aanbod bereikbaar voor iedereen
De juiste studierichting kiezen, dat wordt in de huidige samenleving
almaar belangrijker. scholen moeten hun aanbod daarop kunnen
afstemmen. het aanbod moet complementair zijn en kunnen
inspelen op nieuwe ontwikkelingen en trends.
het aanbod van onze scholen moet gediversifieerd zijn en rationeel,
voldoende gespreid over onderwijszones waarbinnen de vrije
keuze gewaarborgd wordt.
14
scholen moeten maximale studiekeuze- en loopbaanbegeleiding
kunnen bieden, op basis van de competenties, talenten en interesses
van leerlingen. De inhoudelijke vernieuwing naar bredere talentontwikkeling
kan echter niet zonder enige schaalvergroting. De
onderwijszones kunnen basiscellen zijn voor de organisatie van het
onderwijs in Vlaanderen. ze zijn bovendien decretaal vastgelegd en
ze hebben objectief vaststelbare gemeenschappelijke sociologische
en economische kenmerken.
het aanbod van het technisch en beroepssecundair onderwijs
wordt het best rationeel gespreid binnen elke onderwijszone. De
overheid kan de vrije keuze binnen elke onderwijszone vrijwaren
door voor elke studierichting die enig is voor ons net in een
vrijekeuzesokkel te voorzien. wordt een unieke studierichting een
tweede maal aangeboden, dan kan de overheid normen opleggen.
scholen moeten van de overheid middelen krijgen om studierichtingen
om te vormen tot studierichtingen die in hun profiel passen
of om studierichtingen te programmeren die beantwoorden aan
de plaatselijke noden en realiteit.
het aanbod van de vrije keuze moet binnen de onderwijszone gegarandeerd
worden voor een breed aantal studiegebieden.
Ook voor de eerste graad en het algemeen secundair onderwijs
kan de overheid de vrije keuze waarborgen via een ordeningsprincipe,
dus door middel van een vrijekeuzesokkel, binnen de fusiegemeente.
>
DeVlaamseoverheidmoetinvoldoendemiddelenvoorzienom
binnen de onderwijszone een rationeel aanbod van technisch
en beroepssecundair onderwijs uit te bouwen.
Voor de eerste graad en het algemeen secundair onderwijs kan
de overheid een ordeningsprincipe binnen de fusiegemeente
toepassen. In beide gevallen is de garantie van een vrijekeuzesokkel
nodig.
Een brede eerste graad zet maximaal in op talenten
een van onze basisprincipes is dat het onderwijs zo breed mogelijk
moet vormen. Ons doel is de optimale ontplooiing van alle leerlingen
in hun maatschappelijke en culturele context. specialisatie
wordt niet uitgesloten maar komt het best pas na de eerste graad
secundair onderwijs aan bod.
kinderen die overstappen van het basis- naar het secundair onderwijs
moeten op een kwaliteitsvolle wijze worden opgevangen.
De eerste graad heeft nog andere cruciale functies zoals: leerlingen
een vorming bieden, leerlingen hun talenten leren ontdekken en
ontwikkelen, hen positieve leerervaringen aanbieden door te dif-

ferentiëren en de overstap mogelijk te maken van de B- naar Astroom,
hen adequaat met elkaar leren omgaan en ten slotte hen
optimaal oriënteren naar de tweede graad (studiekeuze en schoolloopbaanontwikkeling).
Argumenten genoeg dus om de derde graad basisonderwijs en de
eerste graad secundair onderwijs beter op elkaar af te stemmen.
Inhoudelijk moeten zij een samenhangend geheel vormen.
Tergelijkertijd beogen wij een comprehensieve eerste graad waar
alle leerlingen een gelijke basisvorming krijgen en waarbij basisopties
en beroepenvelden worden afgeschaft. hierdoor voorkomt
men selectie, stelt men specialisatie uit en bevordert men gelijke
kansen. De A- en B-stroom zelf moeten zeker behouden blijven. In
de A-stroom zou de brede basisvorming aangevuld moeten worden
met een keuzegedeelte waaruit elke leerling zelf een pakket
kan samenstellen. In de B-stroom zou de basisvorming centraal
staan, maar zou er een onderscheid gemaakt worden tussen het
eerste en tweede leerjaar wegens de remediërende functie van 1B.
het beroepsvoorbereidend leerjaar moet wel een andere invulling
kennen dan de basisvorming, bijvoorbeeld op basis van ontwikkelingsdoelen
in plaats van eindtermen en een andere invulling van
het keuzegedeelte in het kader van kennismaking met en oriëntatie
naar beroepen. waar mogelijk moeten scholen gezamenlijke activiteiten
kunnen opzetten voor leerlingen van de A- en de B-stroom,
om te werken aan sociale vaardigheden en ter wille van de sociale
cohesie.
>
Wij beogen een brede eerste graad die maximaal inzet op talentontdekking
en -ontwikkeling en die een optimale studiekeuze
garandeert voor de 2de en 3de graad.
Alle studierichtingen moeten leiden naar niveau 4 in de kwalificatiestructuur,
met garantie op instap in het hoger onderwijs
of de arbeidsmarkt.
Flexibeletrajecten,waarbijtalentenmaximaalwordenontwikkeld,zijn
hierbij belangrijk.
Alle gevolgen van hervormingen in het secundair onderwijs
moeten worden onderzocht.Indien een akkoord bereikt wordt,
moeten alle onderwijsverstrekkers deze hervormingen invoeren.
3 TOS 21 – Technische geletterdheid voor iedereen. Eindrapport van Techniek op school voor de 21ste eeuw. Augustus 2008.
Een nieuw vak ‘levensbeschouwelijke oriëntatie’
Een aanzienlijke groep leerlingen dient bezwaren in tegen het
volgen van een van de aangeboden cursussen godsdienst of
niet-confessionele zedenleer en verkrijgt hiervoor een vrijstelling.
Vooral in methodescholen ligt dit percentage hoog.
Door het nieuwe vak ‘levensbeschouwelijke oriëntatie’ als verplicht
alternatief in het officieel onderwijs te erkennen, kan de
overheid ertoe bijdragen dat jonge mensen hun afwijkende
keuze positief en zinvol zullen invullen.
De introductie van dit nieuwe vak mag niet ten koste gaan van
de andere levensbeschouwelijke vakken. Bijgevolg wordt de
verhoging van de omkadering voor levensbeschouwelijke vakken
onvermijdelijk.
>
De overheid moet de erkenning van het nieuwe vak ‘levensbeschouwelijke
oriëntatie’ in het officieel onderwijs in overweging
nemen.
Aantrekkelijk technisch en beroepsonderwijs
De negatieve perceptie over het technisch en beroepsonderwijs is
helaas niet weggewerkt, alle goed bedoelde initiatieven ten spijt.
het nijverheidsonderwijs trekt al jaren aan de alarmbel. De lijst met
de knelpuntberoepen is nog nooit zo lang geweest. De keuze voor
een schoolloopbaan in TsO en BsO blijft voor jongeren en ouders
nog te vaak een noodoplossing, een tweede keus.
De overheid moet het technisch en beroepssecundair onderwijs
blijven stimuleren met extra maatregelen.
leerlingen moeten reeds van in het basisonderwijs de kans krijgen
om, onder meer, in contact te komen met de wereld van de
technologie en de wetenschappen. In een brede eerste graad van
het secundair onderwijs moeten hun interesses en verwachtingen,
al naargelang hun talenten en competenties, verder aangewakkerd
worden, met een weldoordachte studiekeuze als doel. wij kunnen
ons ook vinden in de doelstellingen van het TOs21-project 3 , Techniek
op school voor de 21ste eeuw, dat een kader heeft gecreëerd
voor technische geletterdheid van 2,5 tot 18 jaar. Bij de implementatie
ervan moet kwaliteitsvolle ondersteuning en begeleiding, alsook
nascholing voor leerkrachten, gewaarborgd worden.
In onze scholen wordt de ondernemerszin bij jongeren in alle onderwijsvormen
gestimuleerd. Arbeidsmarktgerichte partners en
netwerken worden hierbij betrokken.
elke jongere moet uiteindelijk met een kwalificering op de ar-
m e m o r a n d u m
15

eidsmarkt terecht kunnen komen. Daarom maken wij werk van
trajectbegeleiding die naadloos leer- en werktraject inpast in een
loopbaantraject. wij zorgen ook voor voldoende en kwaliteitsvolle
stage- en werkervaringsplaatsen voor leerlingen en leraren.
Door convenanten te sluiten met relevante bedrijfssectoren, breiden
wij onze samenwerkingsverbanden met het bedrijfsleven aanzienlijk
uit. wij blijven onze scholen aanmoedigen tot verregaande
lokale samenwerking, zodat zij kunnen meegaan in onderwijsvernieuwende
projecten.
>
Om het technisch en beroepsonderwijs niet alleen hoog kwalitatief
maar ook aantrekkelijk te houden,zijn er structurele en
extra maatregelen nodig.
Studie- en beroepskeuze moeten in het studietraject van de
leerlingmeeraanbodkomen.Eengoedestudiekeuzeisimmers
een sterk geïnformeerde keuze.
Interlevensbeschouwelijke module
>
Scholen moeten leerlingen van de derde graad secundair onderwijs
een interlevensbeschouwelijke module’ kunnen aanbieden,
binnen het geheel van de levensbeschouwelijke vakken.
Jongeren van de verschillende tradities worden via deze
module opnieuw geconfronteerd met de grote levensvragen
en gaan samen op zoek naar oplossingen en antwoorden die
weliswaarvanelkaarzullenverschillen,maarnugebaseerdzullen
zijn op wederzijdse kennis van en respect voor de diversiteit
van de maatschappij waarin ze als volwassenen zullen moeten
leven en samenleven.
Buitengewoon onderwijs
het buitengewoon onderwijs richt zich tot kinderen en jongeren
die hun fysieke, zintuiglijke, psychologische, sociale of intellectuele
ontwikkeling belemmerd zien door een handicap en/of leer- of
opvoedingsmoeilijkheden. De leerling wordt via een geïndividualiseerd
pedagogisch en didactisch aanbod zo optimaal mogelijk geintegreerd
in het onderwijsmilieu enerzijds en in de maatschappij
anderzijds.
Internaten en opvangcentra
net zoals andere kinderen, kunnen de leerlingen van het buitengewoon
onderwijs gebruikmaken van een internaat voor opvang
tijdens de schooldagen. zij kunnen daarvoor terecht in de medisch
16
pedagogische instituten (MPI’s) of de instellingen voor buitengewoon
secundair onderwijs (IBsO’s). Deze internaten zijn verbonden
met een school voor buitengewoon onderwijs.
Onze internaten bieden de leerlingen opvang in een huiselijke sfeer
en staan borg voor de continuïteit van de pedagogische en paramedische
aanpak. ze bieden geen opvang tijdens de weekends,
schoolvrije dagen en vakanties. In die periodes kunnen de internen
van de MPI’s en de IBsO’s terecht in een opvangcentrum.
De samenstelling van de populatie is, net als die van de gewone
internaten, de laatste jaren sterk veranderd. het aantal door Bijzondere
jeugdzorg en jeugdrechtbanken geplaatste leerlingen is sterk
toegenomen. het aantal leerlingen met een type 3-attest (kinderen
met emotionele en/of gedragsproblemen) neemt eveneens
gestaag toe.
Internaten
De vraag naar internaatsopvang is de laatste jaren sterk toegenomen.
De huidige wetgeving maakt het niet mogelijk om nog nieuwe
MPI’s of IBsO’s op te richten. Daarenboven zijn er ook steeds meer
kinderen die, om diverse redenen, zelden naar huis terugkeren.
Opvangcentra
De hoge nood aan residentiële opvang wordt slechts gedeeltelijk
gecompenseerd door onze vier opvangcentra, die verbonden zijn
aan een MPI: neder-over-heembeek, koksijde, Oostende en leopoldsburg.
een opvangcentrum vervult dus een dubbele opdracht. enerzijds
speelt het tijdens de schooldagen zijn rol van internaat voor de
leerlingen van het MPI. Anderzijds vangt het tijdens de weekends
en vakantiedagen internen van de andere MPI’s en IBsO’s op.
Onze opvangcentra kunnen de grote vraag naar opvang niet voldoende
beantwoorden. een groot deel van dit probleem kan al
worden opgelost als de overheid ons toelaat om onze internaten
permanent open te stellen. Dan moeten onze internen niet naar
een opvangcentrum tijdens verlofperiodes en weekends en kunnen
ze in de hun vertrouwde omgeving blijven. en zo kan de overheid
een punt zetten achter een kindonvriendelijke regeling.
>
Kwaliteitsvolle en voldoende internaatsopvang in het buitengewoon
onderwijs bevordert de kansengelijkheid. Daarom
moeten wij bijkomende medisch pedagogische instituten en
instellingen voor buitengewoon secundair onderwijs kunnen
programmeren en bestaande scholen omvormen. Om aan de
toenemende vraag naar residentiële opvang te kunnen vol

doen, moeten wij onze internaten permanent kunnen openstellen.
Buitengewoon secundair onderwijs en tewerkstelling
het onderwijs levert deelcertificaten en kwalificatiegetuigschriften
af die de vaardigheden aantonen zoals ze opgenomen zijn in
de opleidingsprofielen. niet alle opleidingsprofielen leiden echter
naar deelcertificaten omdat ze niet allemaal erkend zijn door de
beroepssector.
Ook andere opleidingsverstrekkers, zoals VDAB, bieden opleidingen
aan in de opleidingsvorm 3 (OV3 biedt sociale en beroepsvorming
voor integratie in een gewoon leef- en werkmilieu).
Om de ongekwalificeerde uitstroom tegen te gaan, moet voor
sommige opleidingen die leiden tot een kwalificatiegetuigschrift
een afgerond geheel van competenties kunnen gevalideerd worden
via deelcertificaten met civiel effect.
>
We moeten de opleidingen van de opleidingsvorm 3 (OV3)
op elkaar kunnen afstemmen. Alle opleidingen die de diverse
opleidingsverstrekkers aanbieden, moeten op eenzelfde wijze
worden gecertificeerd.
Leerlingen van OV3 die de kwalificatie behaald hebben, moeten
begeleiding en ondersteuning krijgen wanneer zij opteren
om in te stromen in het eerste jaar van de derde graad beroepssecundair
onderwijs (cf.verzorgenden).
Deeltijds beroepssecundair onderwijs
Naar een eenvormig statuut
jongeren die kiezen voor het deeltijds leerplichtonderwijs, zijn een
zeer kwetsbare groep. zij engageren zich in feite voltijds voor een
stelsel van leren en werkplekleren, twee onlosmakelijk verbonden
componenten. zij kunnen dit voltijds engagement nakomen door
de component ‘leren’ binnen het centrum voor deeltijds onderwijs
(cDO) te combineren met een persoonlijk ontwikkelingstraject,
voortraject, brugproject of arbeidsdeelname (bv. een deeltijdse
arbeidsovereenkomst, een werknemersleercontract, een contract
individuele beroepsopleiding, een beroepsinlevingsovereenkomst,
een interim-contract, een contract thuishelper).
De versnipperde bevoegdheden en het bijna oneindig aantal soorten
statuten en contracten werken soms contraproductief. Voor
werkgevers, begeleiders en leerlingen is de transparantie danig zoek,
terwijl het juist deze leerlingen zijn die duidelijkheid nodig hebben.
er moet een duidelijk statuut komen dat rekening houdt met de
vier fasen waarin een leerling deeltijds onderwijs terecht kan ko-
4 VLOR-advies, Raad Volwassenenonderwijs, 30 april 2002. RVOL/MDR/ADV/004
men. een eenvormig intersectoraal statuut voor de bezoldigde tewerkstelling,
vrij aan te passen en aan te vullen door de betrokken
sectoren, moet hiervan een onderdeel zijn.
het is wenselijk dat de sociale partners het aanbod van werkplekopleidingen
via de sectoren uitbreiden en het werknemersleerlingwezen
operationeel maken voor die sectoren die tot nu toe niet erg
actief zijn geweest op dat vlak.
>
Er moet een duidelijk statuut komen voor jongeren in het stelsel‘leren
en werken’.
>
Opdat onze internaten hun sterk gewijzigde functies verder op
een kwaliteitsvolle wijze kunnen invullen, moeten zij van de
overheid aangepaste omkadering en accommodatie krijgen
die rekening houdt met de leerlingenkenmerken zowel als met
de GOK-indicatoren.
Volwassenenonderwijs
het volwassenenonderwijs organiseert onderwijs waarin vorming,
opleiding en training geïntegreerd worden aangeboden op het niveau
van secundair en/of hoger onderwijs in het kader van een
leven lang en levensbreed leren, en zoveel mogelijk mensen de kans
geven en stimuleren om hieraan te participeren 4 .
een leven lang leren is essentieel in een dynamische samenleving
en arbeidsmarkt. het is de missie van het volwassenenonderwijs
om niet alleen te focussen op de arbeidsmarkt maar ook op de
persoonlijke ontwikkeling van elk individu. het volwassenenonderwijs
organiseert daarom opleidingen met een professioneel, maatschappelijk
of educatief perspectief.
het volwassenenonderwijs organiseert opleidingen op maat van
de cursist. het biedt volwassenen een tweede kans. De opleidingen
zijn duurzame leertrajecten met specifieke leerdoelen die uitmonden
in een studiebewijs.
het nieuwe decreet betreffende het volwassenenonderwijs, dat in
werking trad op 1 september 2007, had en heeft ingrijpende veranderingen
voor onze centra voor volwassenenonderwijs (cVO’s)
tot gevolg. het gaf aanleiding tot een nieuwe dynamiek en een
grondige hertekening van het landschap. De cVO’s moeten de
eerstkomende jaren de tijd krijgen om de vereiste veranderingen
te realiseren.
De centra voor basiseducatie (cBe) en de cVO’s groeperen zich in
dertien consortia. Via deze regionale netoverstijgende samenwerkingsverbanden
kunnen aanbieders van volwassenenonderwijs het
m e m o r a n d u m
17

opleidingsaanbod beter afstemmen op regionale noden.
De feitelijkheid van de consortia enerzijds en de door het bijzonder
decreet opgelegde werking en structuren anderzijds – met de
scholengroepen als inrichtende macht – maken het werk voor onze
cVO’s niet gemakkelijker.
De werking van de consortia moet geëvalueerd en waar nodig bijgestuurd
worden. De overheid moet erop toezien dat de consortia
het realiseren van een flexibel opleidingsaanbod niet belemmeren.
De effecten van de verhoogde inschrijvingsgelden, met name op
een aantal doelgroepen – senioren, huisvrouwen, maar ook werkzoekenden
– moeten onderzocht worden. Ook de (te) talrijke verplichtingen
die de organisatie van nT2 (nederlands voor anderstaligen)
met zich meebrengt en de oneigenlijke concurrentie – als
gevolg van het decreet – vanwege de cBe’s binnen een aantal studiegebieden,
moeten onder de loep genomen worden.
De overheid moet tijdig en helder met de cVO’s communiceren
over de organisatie van het volwassenenonderwijs en de vernieuwingen
waarmee de uitvoering van het nieuwe decreet gepaard
gaat (bv. de werking van het fonds Inschrijvingsgelden).
het almaar toenemende takenpakket is een van de redenen waarom
de vraag van de cVO’s naar een organiek middenkader, buiten
de huidige puntenenveloppe, steeds luider klinkt. Voor de coördinatie
en de praktisch-technische ondersteuning van hun werking
kunnen cVO’s momenteel enkel gebruikmaken van coördinatieuren
die enkel kunnen worden ingevuld in hoofdambt. Dit geeft
problemen bij vervangingen, combinatie van onderwijsopdrachten,
het aantrekken en inzetten van experts enz. Meer flexibiliteit is hier
aangewezen. Door cVO’s toe te laten om, in afwachting van een
organiek middenkader, coördinatie-uren in bijambt te zetten, kan
de overheid een eerste hand naar een oplossing aanreiken.
In verband met het inzetten van experts vragen cVO’s ook om de
huidige regeling voor de opdrachten voordrachtgevers uit te breiden.
De huidige regeling maakt het mogelijk om op een flexibele
manier ‘native speakers’ in te zetten voor het taalonderricht. De
gevraagde uitbreiding moet betrekking hebben op specifieke opleidingsonderdelen.
het volwassenenonderwijs moet in de toekomst kunnen beschikken
over eigen – objectiveerbare – fysische normen om vooral de
nood aan lokalen te kunnen lenigen. wij geven er de voorkeur aan
dat de overheid de middelen die daarvoor nodig zijn toewijst als
specifieke infrastructurele middelen, bovenop de huidige investeringsmachtiging.
Deze middelen werden beloofd bij de bespreking
van het voorontwerp van decreet betreffende het volwassenenonderwijs
5 .
18
Met betrekking tot het statuut van de cursist blijven er problemen
met het educatief verlof en de kinderbijslag. De federale overheid
hanteert hier kaders die allang niet meer overeenstemmen met de
nieuwe flexibele manier van werken in het volwassenenonderwijs.
leerplichtleerlingen secundair onderwijs die zich via een opleiding
in het volwassenenonderwijs bijscholen of persoonlijk verder ontwikkelen,
moeten minder inschrijvingsgeld kunnen betalen.
Bij de kwaliteitscontrole van de werking van het afstandsonderwijs
moet de inspectie de grenzen van de pedagogische vrijheid en van
de schoolopdracht respecteren.
>
Onze centra voor volwassenenonderwijs vragen om een organiek
middenkader.
Het volwassenenonderwijs heeft specifieke infrastructurele
middelen nodig om de nood aan lokalen te kunnen lenigen en
moet kunnen beschikken over eigen – objectiveerbare – fysische
normen.
De effecten van de verhoogde inschrijvingsgelden, met name
op een aantal doelgroepen – senioren, huisvrouwen, maar ook
werkzoekenden – moeten onderzocht worden.
De Vlaamse overheid moet de gerezen problemen in verband
met educatief verlof en kinderbijslag bij de federale overheid
aankaarten.
Deeltijds kunstonderwijs
het deeltijds kunstonderwijs (DkO) is aanvullend onderwijs en
richt zich zowel tot kinderen, jongeren als volwassenen. het beoogt
hun kunstzinnige vorming en draagt op die manier bij tot hun
persoonlijkheidsvorming. De overheid moet maatregelen treffen
opdat het DkO een voldoende ruim en sociaal divers publiek kan
aantrekken.
het aanbod van het deeltijds kunstonderwijs wordt het best opgedeeld
in een drieledige structuur: podiumkunsten, beeldende kunsten
en muzische vorming. Deze structuur sluit nauw aan bij die
van het kunstsecundair onderwijs (ksO) en het hoger kunstonderwijs
(hkO). zo vrijwaren we ook de transparantie en de duidelijkheid,
onder meer voor de studiebekrachtiging en certificering. De
drieledige structuur vergemakkelijkt bovendien de doorstroom van
leerlingen naar ksO en hkO. Tegelijkertijd garandeert ze de tweedekansfunctie
van het DkO, onder meer voor het ksO, en speelt ze
perfect in op de behoefte van de actieve cultuurparticipant om een
leven lang en levensbreed te leren.
het DkO moet evolueren naar een systeem van gedifferentieerde
5 Sectorcomite X – onderwijs, 16 maart 2007, p. 24 punt 4: ‘de overheid engageert zich om de Centra voor Volwassenenonderwijs vanaf 1 januari 2008 op te nemen
bij de berekening van de middelen voor infrastructuur in het onderwijs (AGION). Hiervoor zal een bijkomend budget gezocht worden.

en flexibele leertrajecten. een traject wordt het best over de graad
heen gedefinieerd en niet over een schooljaar en uitgedrukt in een
totaal aantal lestijden of studiepunten.
Ook voor het DkO bouwen wij aan een rationeel onderwijsaanbod
binnen elke onderwijszone met gewaarborgde vrije keuze. wij
werken daarvoor samen met andere onderwijsverstrekkers, op
voorwaarde dat ze zich kunnen vinden in onze missie en visie. een
voldoende gespreid DkO-aanbod maakt het overigens makkelijker
om samenwerkingsverbanden met onze scholen en centra aan te
gaan.
De scholengroep moet het recht krijgen om binnen zijn eigen onderwijsinstellingen
vestigingsplaatsen van academies te programmeren.
structurele samenwerking tussen het DkO en alle niveaus van het
leerplichtonderwijs draagt bij tot betere kunst- en cultuureducatie
en is voor elk van hen een toegevoegde waarde. leerkrachten
van het DkO kunnen bijvoorbeeld een belangrijke rol vervullen in
de nascholing van leerkrachten basisonderwijs op het vlak van podiumkunsten,
beeldende kunsten en muzische vorming. er moet
onderzocht worden op welke manier de samenwerking met het
DkO in het basisonderwijs doorgetrokken kan worden naar het secundair
onderwijs.
Initiatieven die het DkO bij onze leerlingen promoten, geven leerlingen
de kans om kennis te maken met het DkO: in het kader van
de brede school zijn er heel wat vormen van samenwerking mogelijk.
wat telt, is dat kinderen uit sociaal zwakke milieus ook meer
kansen krijgen om zelf kunst te leren ontdekken en te beoefenen.
het stijgende succes van het DkO heeft gevolgen voor de omkadering
en infrastructuur. De huidige dotaties voldoen niet meer. Ook
de verloning van de directeurs moet opgetrokken worden, zoals in
de andere onderwijsniveaus.
>
Het deeltijds kunstonderwijs heeft nood aan een transparante
en coherente drieledige structuur. Een voldoende gespreid
aanbod van deeltijds kunstonderwijs in elke onderwijszone
maakt het makkelijker om samenwerkingsverbanden aan
te gaan met onze scholen. Bovendien kunnen we zonder dat
de doelstellingen van de brede school moeilijk waarmaken.
Daarommoetdescholengroephetrechtkrijgenombinnenzijn
eigen onderwijsinstellingen vestigingsplaatsen van academies
te programmeren.
Internaten gewoon onderwijs
Onze internaten lenigen een reële nood van jongeren en ouders
aan gezinsvervangende opvang tijdens het schooljaar.
Van het internaatpersoneel wordt heel wat verwacht: studiebegeleiding
en persoonlijkheidsvorming (pedagogische functie),
internen opvangen met een psychosociale problematiek om
te voorkomen dat ze in de Bijzondere Jeugdzorg terechtkomen
(sociaalpreventieve functie).
Daarnaast speelt het personeel een cruciale rol in het waarborgen
van de gelijke onderwijskansen voor kinderen en jongeren
uit achtergestelde milieus of met specifieke zorgbehoeften.
Door hen de weg te wijzen naar een aangepaste en geschikte
studierichting vervult het internaat een democratiserende
functie.
De gewone internaten hebben de samenstelling van hun populatie
de laatste jaren erg zien veranderen. De internen behoren
tot verschillende leeftijdscategorieën en komen uit diverse studierichtingen
gespreid over alle onderwijsvormen. Het aantal
geplaatste kinderen met sterk uiteenlopende noden is sterk
toegenomen. We vinden er ook steeds meer leerlingen terug uit
het buitengewoon onderwijs en GON-leerlingen.
Met hun specifieke verwachtingen ten aanzien van studiebegeleiding
en aangepaste voeding vormen onze topsportleerlingen
een bijzondere groep.
Om in deze sterk gewijzigde omstandigheden een verantwoord
pedagogisch en personeelsbeleid te kunnen voeren, hebben de
internaten meer omkadering nodig, zowel kwantitatief als kwalitatief.
De overheid moet hier helpen door de omkaderingsnormen
aan te passen. Zij moet hierbij rekening houden met de
leerlingenkenmerken zowel als met de GOK-indicatoren.
Internaten verbonden aan een secundaire school moeten zieke
personeelsleden tijdens de maand juni kunnen vervangen, net
zoals de internaten verbonden aan een basisschool dat nu al
kunnen.
m e m o r a n d u m
19

3
Talenten maximaal ondersteunen en
begeleiden
centra voor leerlingenbegeleiding (clB’s)
Tien jaar na het in werking treden van het clB-decreet is het tijd
voor evaluatie en bijsturing. Tegelijkertijd moet de overheid de
regelgeving inzake leerlingenbegeleiding harmoniseren en aanpassen
aan de actuele noden. het takenpakket van de clB’s is immers
sterk toegenomen.
De introductie van ‘leerzorg’ en ‘leren en werken’ zal ingrijpende
wijzigingen in de clB’s teweegbrengen. wij verwachten tijdens de
implementatieperiode permanente en bijzondere aandacht voor
de planlast, werkdruk en draagkracht van de clB’s en hun personeelsleden
om een effectieve en efficiënte leerlingenbegeleiding te
waarborgen. Indien daar aanleiding toe is, dient de overheid compenserende
maatregelen te treffen.
zonder een middenkader kan geen enkel clB zich kwaliteitsvol
ontwikkelen. De overheid moet niet alleen de voorwaarden creëren
om middenkaders op te richten, ze moet ook het ambt van clBmandaathouder
een volwaardige invulling geven; dit ambt verdient
eenzelfde behandeling als dat van schooldirecteur.
Onze clB’s vragen om het concept ‘integrale jeugdhulp’ door te
lichten; tegelijkertijd moet de overheid de rol van de clB’s in kaart
brengen en op basis van objectieve gegevens bepalen.
De clB’s spelen een dubbele rol: leerlingenbegeleider én meldpunt
en/of doorgeefinstantie voor knelpuntdossiers. Door een centraal
aangestuurd meldpunt op te richten en de bevoegdheden van de
verschillende actoren duidelijk af te bakenen, kan de overheid deze
ambigue positie van de clB’s verhelpen en de initiatieven uit de
domeinen welzijn, justitie en Onderwijs beter op elkaar afstemmen.
>
Het decreet over de centra voor leerlingenbegeleiding is aan
evaluatie en bijsturing toe. De maatschappelijke verwachtingentenaanzienvandezecentrazijnimmerssterktoegenomen
en gewijzigd.
Beleidvoerend vermogen
De mate waarin scholen in staat zijn om een zelfstandig beleid te
voeren, rekening houdend met de door de overheid toegestane beleidsalternatieven
en met de eigen doelstellingen van de school, en
de mate waarin de activiteiten van de leerkrachten en de directeur
op elkaar afgestemd zijn, in functie van het leren van leerlingen en
cursisten 6 .
De trend naar meer deregulering en meer autonomie biedt scholen
meer ruimte om een eigen beleid te voeren. Dit impliceert dat
ze zelf verantwoordelijk zijn voor de onderwijskundige kwaliteit
20
en de pedagogische aanpak die ze realiseren. Daarom moeten ze
ook aandacht besteden aan het invullen, organiseren en bewaken
van een kwaliteitszorgsysteem. zelfevaluatie is daar een hefboom
voor.
scholen moeten zich ontwikkelen tot organisaties met een sterk
beleidvoerend vermogen, d.w.z. met een sterke en expliciete bestuurlijke
en onderwijskundige zelfsturing. hier is een belangrijke
rol weggelegd voor de schooldirecteur, geruggensteund door de
schoolraad en andere participatieve organen. Gedeeld leiderschap
bevordert het beleidvoerend vermogen.
Om zich van deze rol te kunnen kwijten, moet elke directeur omringd
zijn door een structureel middenkader en moet hij professioneel
ondersteund worden. wij maken daar werk van via de pedagogische
begeleiding en via onze in-service en pre-service training
voor aspirant-directeurs. werken aan een sterker beleidvoerend
vermogen van scholen is een prioritair project van ons strategisch
Plan voor 2007-2011 7 .
Meer autonomie van scholen houdt het risico in dat de nu al belangrijke
verschillen tussen scholen in effectiviteit, kwaliteit en
beleidvoerend vermogen nog worden versterkt. Om dit te voorkomen,
moeten de scholen intensiever ondersteund worden. Anderzijds
heeft ons net het structurele voordeel dat scholengemeenschappen
en scholengroepen het beleidvoerend vermogen van
onze scholen kunnen stroomlijnen.
>
De overheid moet instrumentaria ontwikkelen waarmee de
scholenhunbeleidvoerendvermogeninkaartkunnenbrengen
en verbetertrajecten kunnen opzetten.
Door alle scholen en centra, buiten het lesurenpakket, middelen
te geven voor een structureel middenkader, kan de overheid
bijdragen tot een hoger beleidvoerend vermogen.
De selectie en in-service training van directeurs is een belangrijke
hefboom.
kwaliteit
Voor ons betekent kwaliteit de hoogst mogelijke leerwinst voor iedere
leerling en cursist realiseren, een hoog welbevinden in de leef-
en werkomgeving van al onze participanten nastreven en ervoor
zorgen dat al onze personeelsleden zich voortdurend en maximaal
professioneel kunnen bekwamen.
Maar ook de procesdefinitie van kwaliteit houdt ons bezig: hoe
komt kwaliteit tot stand en hoe wordt ze gewaarborgd? het gaat
om de kwaliteit van ons werk, iedere dag, voor en door alle onderwijsparticipanten.
een van onze essentiële doelstellingen is het
6 Uit: Beleidsvoerend vermogen van Vlaamse basis- en secundaire scholen. Vlaams ministerie van Onderwijs en Vorming. OBPWO 03.07
7 www.g-o.be/strategischplan

ontwikkelen van een kwaliteitszorgsysteem op alle niveaus, zowel
in de scholen als in de verschillende ondersteunende (centrale)
diensten. Men kan dus geen oordeel vellen over de kwaliteit van
een school zonder de initiatieven (het proces) die daartoe leiden in
het geheel van de kwaliteitstoets te betrekken.
willen we het begrip echt op alle niveaus concretiseren, dan blijkt
dat er over kwaliteit een grote verscheidenheid aan verwachtingen
leeft en dat de discussies over dat begrip ook nu nog in volle
evolutie zijn. Alle betrokkenen, met name het beleid, de centrale
inrichtende macht, het schoolbestuur, de directeur, de leraren en
leerlingen, ouders, het bedrijfsleven en alle maatschappelijke geledingen
moeten het er eens over worden.
Positief aan het globale kwaliteitszorgsysteem dat momenteel in
Vlaanderen functioneert, is dat de school expliciet vermeld wordt
als de kern en het ankerpunt waarrond het concept voor de ondersteuning
van een kwaliteitsbeleid zich moet ontwikkelen. De
school moet voldoen aan de vraag van leerlingen, ouders en alle
belanghebbenden en daarnaast ook uitgaan van het PPGO, de
eigen missie en professionele standaarden. zij moet echter ook
goed daarover communiceren met alle belanghebbenden en op
een transparante wijze verantwoording afleggen. Dit impliceert dat
scholen een sterk beleidvoerend vermogen moeten hebben en ook
dat zij alle verwachtingen (schoolintern en schoolextern) integreren
in een schooleigen missie en visie.
scholen doen er goed aan om cycli van zelfevaluatie te doorlopen
en gebruik te maken van verschillende zelfevaluatie-instrumenten.
Op die manier kunnen ze kritisch reflecteren, het eigen functioneren
van op afstand bekijken en de subjectieve visie overstijgen.
>
De overheid moet ons de ruimte en de middelen (financieel,
training, instrumenten, professionalisering) geven om de processen
van zelfevaluatie in onze scholen te ondersteunen en de
kwaliteit van de zelfevaluaties te waarborgen.
De inspectie is bevoegd om te controleren of scholen de verwachtingen
van de overheid inlossen. het cIPO-model 8 is hiertoe een
zeer functioneel en nuttig instrument en wordt dan ook het best
bij decreet vastgelegd. Of de inspectie ook bevoegd is om scholen
buiten de decretale verplichtingen en verwachtingen feedback te
geven is momenteel het voorwerp van discussie, vooral met betrekking
tot het beleidvoerend vermogen.
Autonomie van scholen impliceert ook dat zij de vrijgekomen
beleidsruimte benutten. Binnen duidelijk afgebakende contouren
moeten scholen waardevolle feedback van de doorlichting krijgen
8 CIPO: Context-Input-Process-Output
(o.a. over hun beleidvoerend vermogen) die tot de ontwikkeling
van kwaliteit en tot gedifferentieerde doorlichtingen kan leiden.
eindtermen: nieuwe vitaminekuur
standaardisering en maatschappelijke verankering van leerinhouden
en doelstellingen bieden meer garantie dat kinderen krijgen
waar ze recht op hebben. Als maatschappelijk minimum vormen de
eindtermen een belangrijke emancipatorische factor in het kader
van gelijke onderwijskansen.
eindtermen zijn referentiekaders die in veel scholen positieve veranderingen
hebben teweeggebracht. samen met kwaliteitsvolle
leerplannen zijn ze ook een motor voor pedagogisch-didactische
vernieuwing. eindtermen en leerplannen samen zorgden de voorbije
jaren als het ware voor een ‘vitaminekuur’ in het onderwijs.
Toch hebben we enkele kritische bedenkingen.
• De overheid beschouwt de eindtermen als een minimum. we
weten dat dit in de feiten niet altijd zo is, in een aantal gevallen
zijn ze eerder een optimum (dit zorgt minder voor problemen),
om niet te zeggen een maximum. Dat komt onder meer omdat
de vakspecialisten die de eindtermen opstelden soms onvoldoende
oog hadden voor het geheel van de vorming en omdat
er geen systeem was om de globale studiebelasting te bewaken.
Overladen eindtermen leiden tot overladen leerplannen. In
een aantal gevallen voelen leraren eindtermen en leerplannen
te veel aan als een drukkend beleidsinstrument en te weinig als
een sleutel om leerlingen werkelijk maatgericht te ontwikkelen.
• De samenstelling van de eindtermencommissies en vooral de
tijdsdruk die samenhing met het ontwikkelen van de eindtermen
verklaren waarom sommige eindtermen niet goed wetenschappelijk
onderbouwd zijn.
• Verticale en horizontale samenhang zouden inherent aan het
eindtermenconcept moeten zijn. Daar ontbreekt het sommige
van de huidige eindtermen aan.
het is goed dat de overheid de eindtermen actualiseert. Maar ze
moet er wel over waken dat de nieuwe vitaminecocktail verteerbaar
blijft en de reële verwachtingen werkelijk inlost.
• De eindtermen worden nu al geactualiseerd, zonder dat er een
globale, coherente evaluatie heeft plaatsgehad. Andere, weliswaar
waardevolle, referentiegegevens zijn geen geschikt alternatief.
Partiële evaluatiegegevens volstaan niet om het geheel te
kunnen inschatten. Bovendien leiden ze tot partiële bijsturingen
die ons dan weer confronteren met het feit dat er opnieuw geen
systeem voorhanden is om de globale studiebelasting te bewaken.
waardoor het weer bijzonder moeilijk wordt om de problematiek
correct in te schatten.
m e m o r a n d u m
21

• De eindtermen moeten op een coherente wijze en in fases geevalueerd
worden.
• Dat de overheid de eindtermen actualiseert vóór een gepland
peilingonderzoek (met kwaliteitsdebat) is een gemiste kans. ze
moet haar planning ter zake afstemmen op de geplande peilingonderzoeken.
• een realistische planning moet garanderen dat er ten gronde kan
worden gewerkt.
>
De overheid moet de eindtermen op een coherente wijze,in fases
én binnen een realistisch tijdsperspectief evalueren.
nascholing
nascholing ondersteunt initiatieven rond het beleidvoerend vermogen
van scholen. nascholing bevordert bovendien de kwaliteit
van het onderwijs door het schoolteam te professionaliseren. Dit
komt de zorg voor gelijke kansen en de talentontwikkeling van leerlingen,
cursisten én leerkrachten ten goede.
naar aanleiding van het kwaliteitsdecreet maken wij werk van een
ruimere tot volledige integratie van de pedagogische diensten. nascholing
en begeleiding zullen de individuele en structurele samenwerking
intensifiëren om de pedagogisch-didactische ondersteuning
van scholen kwalitatief te verbeteren.
natuurlijk blijft de aandacht voor nascholing als aparte activiteit
naast begeleiding behouden. nascholing vraagt een specifieke
deskundigheid: het gaat erom onderwijsmensen te helpen in hun
leerproces door vaardigheidstraining en zelfprofessionalisering te
stimuleren. In de scholen ondersteunt nascholing het proces van
zelfprofessionalisering via training van zelfevaluatieprocessen, intervisie,
vergadertechnieken, communicatie en netwerking.
Inhoudelijk spitst onze nascholing zich toe op enkele ‘grote’ doelen,
zoals: de integratie van IcT in alle vakken (technologie als middel
tot didactische diversiteit en niet als doel op zich), het handelingsgericht
werken om de implementatie van het nieuwe leerzorgkader
aan te kunnen, de muzisch-creatieve vorming in het basisonderwijs
(dat zijn vervolg moet krijgen via artistieke vorming in het secundair
onderwijs), taalondersteuning in al haar vormen en gedragsproblematiek.
In het kader van het ontwerp van BVr 9 betreffende de vorming
voor directeurs van onderwijsinstellingen en centra voor leerlingenbegeleiding
worden in-service opleidingen in de toekomst gefinancierd,
voor een bedrag van 1.500 euro per directeur. Dit bedrag
stemt niet overeen met de reële opleidingskosten.
De pre-service directeursopleiding die de raad GO! in het kader
22
van het Decreet rechtspositie 10 had voorzien, wordt niet gefinancierd.
Ook voor pre- en in-service opleidingen van het middenkader
(technisch adviseurs, internaatbeheerders, coördinatoren deeltijds
onderwijs, …) heeft de overheid geen middelen uitgetrokken. De
vraag naar dergelijke opleidingen neemt nochtans toe.
>
Deoverheidmoetmiddelenuittrekkenvoordefinancieringvan
onze pre-service directeursopleiding en voor de opleidingen
van ons middenkader.Op die manier kunnen wij het beleidvoerend
vermogen van onze scholen bevorderen.
Professionele en gemotiveerde leraren
en directeurs
Diversiteit
een schoolteam dat actief gebruikmaakt van de diversiteit binnen
de schoolmuren vergroot zijn eigen potentieel. een school die
streeft naar een heterogene samenstelling van het team in termen
van leeftijd, ervaring, sociaal-economische en culturele achtergrond,
geslacht en geaardheid … heeft een groter potentieel, zowel
onderling als ten aanzien van de leerlingen.
Flexibel
een modern, flexibel en dynamisch personeelsbeleid in de scholen
voeren is vandaag een erg moeilijke opdracht, die vaak verhinderd
wordt door een al te strakke rechtspositieregeling. De overheid
moet de rechtspositieregels drastisch vereenvoudigen en moderniseren.
Deze regels moeten worden geharmoniseerd daar waar het verschil
tussen een openbaar en een privaatrechterlijk bestuur dit toelaat.
er is bijvoorbeeld geen reden om een verschillende vakantieregeling
voor het onderwijspersoneel te handhaven.
Aantrekkelijk
De concurrentie op de arbeidsmarkt heeft de aantrekkingskracht
van het lerarenberoep de laatste tien jaar zwaar aangetast. In de
komende vijf tot vijftien jaar verwachten we daarenboven een grote
uitstroom van personeel. De tekorten laten zich nu al voelen.
Dit probleem los je niet enkel op met ingrepen in de verloning,
ook al blijven die natuurlijk belangrijk. loondifferentiatie volgens
de ‘moeilijkheidsgraad’ van scholen is helemaal geen optie. wij verkiezen
het principe van een financiële beloning voor wie door een
erkende opleiding competenties heeft ontwikkeld om moeilijke
opdrachten kwaliteitsvol uit te voeren.
9 Ontwerp van besluit van de Vlaamse Regering betreffende vorming voor directeurs van de onderwijsinstellingen en centra voor leerlingenbegeleiding
10 Decreet van 27 maart 1991 betreffende de rechtspositie van bepaalde personeelsleden van het GO! onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap, zoals gewijzigd.

het onderwijs moet zich als een interessante werkgever opstellen.
wij moeten kandidaat-werknemers overtuigen van wat wij hen
te bieden hebben. Troeven zoals meer kansen op zelfontplooiing,
professionalisering en creativiteit in divers samengestelde schoolteams
kunnen de onderwijsloopbaan opnieuw maatschappelijke
glans geven.
evenmin te onderschatten: de diversiteit van de maatschappij inspireert
ons om jonge mensen uit verschillende doelgroepen warm
te maken voor een onderwijsloopbaan. niet alleen kan dit het lerarentekort
helpen opvangen, het kan ook de afstand helpen verkleinen
tussen de leerkracht, wiens referentiekader al te vaak dat van
een middenklassencultuur is, en de diverse doelgroepleerlingen.
>
Onzescholenmoetenmeermogelijkhedenkrijgenomeenmodern
en flexibel personeelsbeleid te voeren. De rechtspositieregeling
moet worden vereenvoudigd en gemoderniseerd.
De overheid moet het lerarenberoep promoten via acties die
aantonen dat het maatschappelijk meer geapprecieerd wordt.
Soepele wedderegeling
enkele tendensen in de organisatie van het onderwijs, onder meer
de uitbreiding van het modulair onderwijs, maken het nodig om
het bezoldigingssysteem onder de loep te nemen. het huidige systeem
is nog altijd gestoeld op aanstellingen op jaarbasis.
Het beroep van directeur
… aantrekkelijker maken
het wordt steeds moeilijker om kandidaat-directeurs te vinden.
De kwaliteit van de directeur is nochtans een sleutelfactor voor
de kwaliteit van de school. Om dit ambt aantrekkelijker te maken,
zal de overheid op drie aspecten moeten ingrijpen: de verloning, de
werkdruk en de veelheid aan verantwoordelijkheden. Ondanks alle
reeds geleverde inspanningen blijft het verschil in verloning tussen
een directeur en een collega-leraar met dezelfde anciënniteit te
klein. Dat sommige directeurs nog altijd een lesopdracht hebben,
gaat in tegen alle theorieën van management en leiderschap. De
directeur moet ook kunnen terugvallen op een middenkader dat
een deel van de taken kan overnemen. Pre- en in-servicetraining,
coaching en permanente bijscholing moeten de directeur helpen
om zijn vele verantwoordelijkheden aan te kunnen (manager,
teamleider, zakelijk en pedagogisch leider).
het zou mogelijk moeten zijn om de betrekking van een directeur
die langdurig afwezig blijft vacant te verklaren. Dit zou moeten
kunnen na een ononderbroken afwezigheid van drie schooljaren.
Directeurs die niet goed functioneren of zelf een stap terug willen
zetten, moeten opnieuw toegang krijgen tot het lerarenberoep
zonder verlies van anciënniteit.
… bij mandaat?
het oorspronkelijke plan van de overheid om het directieambt in
de toekomst enkel bij mandaat te laten begeven is enkel uitgevoerd
in de clB’s. Voor ons is het mandaat aanvaardbaar als het
ook voor werkbare periodes wordt gegeven en een zekere stabiliteit
biedt. een geschikte regeling in verband met de terugvalpositie is in
elk geval noodzakelijk, ook bij vaste benoeming.
>
De overheid dient maatregelen te nemen om het directieambt
aantrekkelijker te maken (verloning,omkadering,…)
Daarnaastpleitenwijvoorhetvacantverklarenvanambtenvan
langdurig afwezige directeurs, duidelijkheid omtrent het mandaat
van directeur en een grotere flexibiliteit in de aanwerving.
Directeursdienietgoedfunctionerenofzelfeenstapterugwillen
zetten,moeten opnieuw toegang krijgen tot het lerarenberoep
zonder verlies van anciënniteit.
Coördinerend directeur basisonderwijs
Aangezien er steeds meer taken en verantwoordelijkheden in het
basisonderwijs worden toegewezen aan de scholengemeenschappen,
zou het logisch zijn dat ook de directeurs die de coördinatie
van het basisonderwijs voor hun rekening nemen, erkend worden
en een aangepaste vergoeding krijgen, net als hun collega’s van het
secundair onderwijs.
Een kluwen aan bekwaamheidsbewijzen
Momenteel werkt men per onderwijsniveau met zeer uitgebreide
en zeer specifieke systemen van vastgestelde bekwaamheidsbewijzen
per ambt/vak/specialiteit. Anderzijds is er vandaag een zo grote
diversiteit aan diploma’s en uitgereikte bekwaamheidsbewijzen dat
het huidige systeem onbeheersbaar dreigt te worden.
>
De overheid moet een duidelijke visie ontwikkelen omtrent het
hanteren van bekwaamheidsbewijzen in het onderwijs.
m e m o r a n d u m
23

Omkadering in het secundair onderwijs
Leerlingen, ouders, scholen, bedrijven en al onze andere onderwijsparticipanten
stellen almaar hogere eisen aan het beleid.
Ook het wederzijdse engagement wordt zwaarder.
Van scholen wordt verwacht dat zij zich ontwikkelen tot autonome
organisaties met een sterk beleidvoerend vermogen. Zij
moeten zich voortdurend aanpassen aan veranderende situaties.
Er wordt steeds meer nadruk gelegd op samenwerkingsverbanden.
Scholen spelen steeds meer in op hun lokale omgeving
(onderwijs-bedrijfsleven, ‘brede’ school,…). Om dit met succes
te kunnen doen, moeten zij behalve ruimte en autonomie ook
de nodige middelen en instrumenten krijgen.
Onderwijsvernieuwingen worden terecht gestimuleerd. Zij zijn
immers het antwoord op de maatschappelijke uitdagingen van
vandaag en morgen. Alle zinvolle vernieuwingsprojecten moeten
ondersteund kunnen worden.
Een zo hoog mogelijke onderwijskwaliteit waarmaken, dat is
en blijft nog altijd de kernopdracht van elke school. Maximale
leerwinst voor iedere leerling en een hoog welbevinden voor
alle participanten is het doel. Het naleven en verwezenlijken
van de kinderrechten (zoals gedefinieerd in het PPGO) is een
essentiële component van onze kwaliteitsontwikkeling. De
school is veel meer dan alleen een leeromgeving. Ze heeft een
positief en warm klimaat met wederzijds respect en duidelijke
afspraken die consequent nageleefd worden, gelijkwaardigheid,
aanmoediging en authenticiteit. Daarnaast is de school
ook een leefomgeving waar leerlingen veel tijd doorbrengen en
hun vrienden ontmoeten 11 .
Om dit vorm te kunnen geven is er veel menselijk kapitaal nodig.
Uiteraard moeten directeurs, leerkrachten en schoolteams
voortdurend kansen krijgen om zich professioneel te ontplooien.
Professionalisering is een must. Binnen de huidige contouren
is de draagkracht van de scholen hiervoor echter ontoereikend.
Zij moeten ondersteund worden door een functionele
en flexibele omkadering van middenkaderfuncties. Alleen zo
kunnen zij de continuïteit van de onderwijskwaliteit waarborgen.
In het secundair onderwijs denken wij in de eerste plaats
aan een optimale leerlingenbegeleiding (spijbelproblematiek,
pesten,…) en begeleiding rond studiekeuze en -oriëntering of
studietrajectbegeleiding naar een beroepsloopbaan. Scholen
zijn namelijk in de eerste lijn verantwoordelijk voor een goede
oriëntering. Een goede studiekeuze kan vroegtijdig afhaken of
probleemgedrag bij leerlingen voorkomen. Ook de implemen-
24
11 Bron: Paul De Knop: ‘Met sprongen vooruit. Een open onderwijsnet in beweging’
12 Wet en codex over het welzijn op het werk, Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg
tatie van leerzorg in het gewoon onderwijs vergt een specifieke
aanpak en impliciet ook een gepaste ondersteuning.
Gezien de specificiteit van het secundair onderwijs moeten
de middelen voor deze functies berekend worden op schoolniveau.
Ze mogen niet louter lineair worden toegekend maar
moeten rekening houden met het sociale profiel van leerlingen
(leerlingenkenmerken) en schoolkenmerken.
Preventie en welzijn
De veiligheid en het welzijn van personeel, leerlingen en cursisten
kan men enkel waarborgen door permanent aandacht te hebben
voor een veilige, hygiënische en gezonde leefomgeving.
De verplichtingen, vastgelegd in de welzijnswet en de codex 12 over
het welzijn op het werk, brengen extra financiële kosten met zich
mee. De welzijnswetgeving is bovendien geconcipieerd op de maat
van bedrijven en ondernemingen, dus van werkgevers en werknemers.
Bijgevolg zijn de bepalingen niet altijd toepasbaar op de
schoolomgeving. De huidige wetgeving biedt bijvoorbeeld geen
gelijkwaardig beschermingsniveau voor alle leerlingen/cursisten.
De Vlaamse overheid dient dus te zorgen voor een welzijnsdecreet
dat geldig is voor alle leerlingen en cursisten.
het onderwijs levert de werknemers en werkgevers van morgen.
In onze scholen en centra is veiligheidsopvoeding dan ook een
permanente zorg. Om dit echt te kunnen realiseren, moeten de
welzijnsdoelstellingen in de curricula geïntegreerd worden. Anderzijds
moet de leeromgeving aan de veiligheids- en welzijnsnormen
voldoen.
Onze netoverschrijdende welzijnsconferentie van 23 mei 2008
resulteerde in de ondertekening van een Gemeenschappelijke
Verklaring Ter. Alle onderwijsverstrekkers engageren zich om in alle
onderwijsinstellingen de vooropgestelde doelen rond de welzijnsdomeinen
te realiseren:
• permanente aandacht voor een veilige schoolomgeving en -infrastructuur
en het ter beschikking stellen van de nodige structurele
en financiële hefbomen;
• naast de federale welzijnswet voor werknemers een welzijnsdecreet
dat minstens een gelijkwaardig beschermingsniveau biedt
voor alle leerlingen/cursisten;
• welzijnsdoelstellingen integreren in de curricula;
• de functie ‘preventieadviseur’ in de onderwijswetgeving valoriseren
en erkennen;
• de onderwijsinspectie beoordeelt kwalitatief de wijze waarop de
welzijnswetgeving voor de leerlingen wordt toegepast;

• preventiemaatregelen in de bedrijven die afgestemd zijn op het
risicoprofiel van de beginnende werknemer en de stagiair, met
aandacht voor onthaal en begeleiding;
• het arbeidsgeneeskundig toezicht en het medisch schooltoezicht
heroriënteren.
>
Onze onderwijsinstellingen hebben middelen en personeel
nodig om de doelstellingen van de Gemeenschappelijke VerklaringTer
te kunnen realiseren.
Infrastructuur
De Vlaamse overheid heeft de laatste jaren een grootschalige inhaaloperatie
opgezet en fors geïnvesteerd in schoolinfrastructuur.
Indien de overheid de beschikbare middelen kon spreiden via gewaarborgde
jaarbudgetten, zouden wij middelen van het ene begrotingsjaar
naar het andere kunnen overdragen en een langetermijnvisie
plannen.
Ons project ‘Masterplannen’, dat bedoeld is om per scholengroep
een langetermijnvisie uit te tekenen, geeft al een voorzet in die
richting.
Eigendomstelstel gebouwen – eigenaarsonderhoud
het eigendomstelsel van schoolgebouwen is een objectief en relevant
verschil tussen de onderwijsverstrekkers. het GO! beheert
namens de Vlaamse overheid de gebouwen die nodig zijn om zijn
onderwijsopdracht uit te voeren en heeft dus de plicht om via het
eigenaarsonderhoud deze gebouwen te onderhouden. het krediet
dat het GO! hiervoor ontvangt is sinds 1996 ongewijzigd gebleven.
Deze dotatie moet opgetrokken worden tot 2 % van de nieuwbouwwaarde
van het patrimonium, het percentage dat internationaal
aanvaard wordt.
In het GO! worden de investeringen – voor zover ze beantwoorden
aan de fysische en financiële normen – voor 100% gefinancierd uit
de publieke investeringsmiddelen. Onze gebouwen blijven behoren
tot het patrimonium van de Vlaamse Gemeenschap.
In het officieel gesubsidieerd en in het vrij gesubsidieerd onderwijs
worden de schoolgebouwen voor 60% gesubsidieerd, behalve in
het basisonderwijs, waar de 70%-regel geldt. na 20 jaar wordt de
inrichtende macht integraal eigenaar van de gebouwen.
Via verschillende alternatieve infrastructuurprojecten (DBfM, reG,
…) wordt er dikwijls van deze 60/70% -regel afgeweken. In de huidige
omstandigheden mag hier niet van afgeweken worden.
In het kader van de bredeschoolgedachte zou de overheid moeten
overwegen of de wetgeving inzake de fysische normen kan worden
aangepast. steeds meer maatschappelijke actoren zitten immers
om infrastructuur verlegen (openleercentra, opleidingsruimten
voor bedrijven, …). Ook het kleuteronderwijs en het methodeonderwijs
hebben wegens hun bijzondere pedagogisch-didactische
aanpak nood aan meer ruimte.
De wetgeving inzake de fysische normen houdt geen rekening met
onze bestuurlijke organisatie. zo voorziet de wet bijvoorbeeld niet
in kantoorruimte voor het administratief personeel dat werkzaam
is op het niveau van de scholengroep.
>
De dotatie voor het eigenaarsonderhoud moet worden opgetrokken.Indehuidigeomstandighedenishetnietraadzaamom
af te wijken van de 60/70% subsidiëring.
Als de beschikbare investeringsmiddelen gespreid worden toegekend
via gewaarborgde jaarbudgetten, kunnen wij op een
meer gefundeerde wijze een langetermijnvisie uittekenen. De
overheid moet ook een debat op gang brengen over hoe we de
bredeschoolgedachte via onze infrastructuur kunnen waarmaken.
leerlingenvervoer
niet alleen de ouders maar ook verkeersspecialisten vinden het georganiseerde
leerlingenvervoer de meest ordelijke én veilige manier
om kinderen van en naar de school te vervoeren. wij onderschrijven
de principes van Duurzaam naar school en engageren ons om
ouders en leerlingen te stimuleren om meer te voet en met de fiets
naar school te gaan. Verkeersveiligheid dragen we daarbij hoog in
ons vaandel!
Voor het GO! in het bijzonder is het leerlingenvervoer een middel
om zijn grondwettelijke opdracht uit te voeren. De grondwet
stelt het beginsel van de vrije onderwijskeuze voorop en legt de gemeenschap
in dat verband een plicht op. Bijgevolg moet de overheid,
daar waar geen passende onderwijsinstellingen voorhanden
zijn, het vervoer naar dergelijke instellingen organiseren. Dit vervoer
moet volledig gratis zijn: vrije keuze moet immers vrij zijn en mag
door niets worden gedetermineerd.
zolang netoverstijgende initiatieven van de overheid (bv. het zonaal
vervoer) of andere instanties (bv. de gemeentebesturen via de
OOG-projecten – OOG staat voor Overleg-Onderwijs-Gemeente
–) de opdracht van het GO! niet adequaat invullen, moet het GO!
voldoende middelen van de overheid krijgen om zelf leerlingenvervoer
te organiseren.
het gratis vervoer van leerlingen naar een school van hun keuze
wordt begrensd door de invulling van het begrip ‘dichtstbijgelegen’.
m e m o r a n d u m
25

het Decreet basisonderwijs geeft hieraan uitvoering door te stellen
dat deze afstand vier kilometer bedraagt voor het basisonderwijs.
leerlingen die verder dan vier kilometer van de school van hun
keuze wonen, hebben dus recht op gratis leerlingenvervoer.
In de OOG-projecten wijkt men van dit principe af door iedere
leerling die binnen de gemeentegrenzen woont, recht te geven op
gratis leerlingenvervoer. Ook voor ons leerlingenvervoer wensen
wij het principe van de OOG-projecten toe te passen.
De subsidiëring van ons leerlingenvervoer volstaat niet om de kosten
te dekken. het wordt steeds lastiger om het in stand te houden.
wij ervaren dit als een concurrentieel nadeel omdat het aandeel
van de vervoerkosten in het budget vaak onredelijk hoog kan oplopen.
Ook de op korte termijn noodzakelijke vernieuwing van ons
wagenpark zal een gevoelige financiële inspanning van de scholengroepen
vergen.
zolang de overheid geen initiatieven neemt die onze specifieke
opdracht ten goede komen, moet ons leerlingenvervoer financieel
geherwaardeerd worden.
wij zijn bereid om een ‘open’ debat te voeren. wij kunnen meegaan
in het voorstel om leerlingenvervoer te organiseren in en in
samenwerking met de gemeente, wij staan open voor de idee van
een gezamenlijke maatschappelijke opdracht (openbare zorgverstrekking)
en de gelijke behandeling van elke burger. wij zijn bereid
om naar collectieve oplossingen te zoeken.
Toch willen wij de aandacht vestigen op de lacunes in het openbaar
vervoer in rurale gebieden (inefficiënte aansluitingen) en de impact
hiervan op onze leerlingenwerving. In sommige van deze regio’s is
het bovendien moeilijk om GO! scholen in te planten.
26

4
samen ondernemen
en creatief denken
Bruggen tussen onderwijs en bedrijfswereld
Al jaren pleit men op alle niveaus (overheid, onderwijs en onderneming)
voor een betere afstemming van onderwijs en bedrijfswereld.
De kwaliteit van het Vlaamse onderwijs is goed, maar er blijven
problemen waaraan gewerkt moet worden: de ongekwalificeerde
uitstroom, de mismatch tussen vraag naar en aanbod aan kwalificaties
(knelpuntberoepen), de te grote afstand tussen onderwijs
en arbeidsmarkt. jongeren (en ook leerkrachten) hebben vaak te
weinig voeling met wat er dagelijks op de werkvloer gebeurt.
een open dialoog met de actoren op de arbeidsmarkt bevordert
de kwaliteit van het BsO en het TsO en brengt leerlingen en leerkrachten
in contact met interessant leermateriaal. leerlingen kunnen
zich bovendien een concrete voorstelling vormen van de sectoren
en beroepstakken.
Dat de belangstelling vanuit het bedrijfsleven en de sectororganisaties
stilaan groeit, is een goede zaak. De samenwerking neemt al
verschillende vormen aan, maar moet verder gestimuleerd worden.
zoveel mogelijk bedrijven moeten informatie uitwisselen met zoveel
mogelijk scholen, centra voor volwassenenonderwijs en deeltijds
onderwijs, leerkrachten en leerlingen/cursisten. het brengt
beide werelden dichter bij elkaar en het geeft de leerlingen/cursisten
meer kansen op een succesvolle start op de arbeidsmarkt.
formele platforms, zowel op centraal als op regionaal niveau, zijn
nodig om de twee werelden tot elkaar te brengen: elkaar leren kennen,
elkaars verwachtingen en noden inventariseren en problemen
gezamenlijk aanpakken.
De Vlaamse overheid nam de laatste jaren reeds heel wat initiatieven.
Met de meeste bedrijfssectoren werden sectorconvenanten
gesloten. De regionale technologische centra (rTc’s) en de Dienst
Informatie Vorming en Afstemming (DIVA) zijn twee platformen op
het snijvlak van onderwijs en bedrijfsleven. Voor het deeltijds onderwijs
betekende het Decreet leren en werken 13 een omschakeling
naar het voltijds engagement. Via de competentieagenda wil
de overheid bijdragen tot het in stand houden van een creatief en
innovatief Vlaanderen.
elk initiatief dat de kansen van onze leerlingen en de kwaliteit van
ons onderwijs verhoogt, nemen wij met beide handen aan.
regionale technologische centra en DIVA
De rTc’s en DIVA hebben beide als rechtsvorm een vzw-structuur.
De rTc’s hebben een regionale werking, DIVA heeft een centrale
werking.
De regionale technologische centra
De rTc’s zijn de laatste jaren geëvolueerd naar provinciaal gestruc-
13 Decreet betreffende het stelsel van Leren en Werken in de Vlaamse Gemeenschap van 10 juli 2008.
tureerde entiteiten waarbinnen, gestuurd door de regionale noden
en opportuniteiten, een sterke dynamiek is ontstaan. De netoverstijgende
samenwerking met bedrijven, VDAB, unIzO, VOkA en
sYnTrA wordt sterk gestuurd door de specifieke noden op het vlak
van hoogtechnologische apparatuur, stages voor leerkrachten en
leerlingen en nascholing.
De beheersovereenkomsten die de rTc’s met de Vlaamse overheid
sluiten, gelden nu voor een periode van drie jaar (vroeger voor één
jaar). Dit is een positieve beslissing, die een langetermijnvisie mogelijk
maakt en de rTc’s tijdens die periode zekerheid geeft op het
vlak van financiering en omkadering.
Ook de uitbreiding van de rTc-werking naar alle studiegebieden
van het technisch en beroepsonderwijs versterkt de rTc’s.
De toekenning van drie bruggenbouwers (of rTc-consulenten) per
rTc bevordert de platformfunctie van het rTc ten aanzien van het
bedrijfsleven aanzienlijk.
specifiek voor het rTc Vlaams-Brabant is de uitbreiding van de activiteiten
naar het Brussels hoofdstedelijk Gewest een goede zaak.
wel moet de overheid voor deze uitbreiding in de nodige middelen
voorzien.
De rTc-activiteiten worden het best structureel uitgebreid naar
bepaalde opleidingen van het volwassenenonderwijs en de opleidingsvormen
OV3 en OV4 van het buitengewoon onderwijs. zowel
voor de rTc’s als voor de cVO’s kan dit een versterkende
factor zijn.
er moet worden nagegaan of de rTc’s een ondersteunende rol
kunnen spelen voor de verschillende trajecten binnen het deeltijds
onderwijs, meer specifiek voor de stages.
>
De werking van de regionale technologische centra (RTC’s)
wordt het best uitgebreid naar het volwassenenonderwijs en
de opleidingsvormen OV3 en OV4 van het buitengewoon onderwijs.
Dienst Informatie Vorming en Afstemming (DIVA)
De vzw DIVA heeft als initieel doel het opleidings-, onderwijs- en
vormingsaanbod voor volwassenen van de verschillende publieke
onderwijsverstrekkers te coördineren en op elkaar af te stemmen.
DIVA ontwikkelt en beheert projecten die leiden tot meer transparantie
in het opleidingsaanbod, een betere toeleiding en een betere
rendabiliteit van investeringen.
ze heeft een driejarige samenwerkingsovereenkomst met de
Vlaamse regering en beheert onder meer de projecten: stageforum,
word wat je wil, e-leren, leernetwerken, …
m e m o r a n d u m
27

hoewel wij de DIVA-werking steeds ondersteunen, worden sommige
DIVA-projecten niet voldoende gedragen door onze centra
voor volwassenenonderwijs. De top-downbenadering bij het uitwerken
van sommige projecten zal hier niet vreemd aan zijn.
>
Een behoefteonderzoek bij onze centra voor volwassenenonderwijs,
vooraleer projecten worden geïnitieerd, kan de participatie
van de DIVA-partners verhogen.
Eén overkoepelend platform
DIVA- en rTc-werking vertonen raakpunten, beider activiteiten
spelen zich immers af op het snijvlak onderwijs/bedrijfsleven. De
uitbreiding van de rTc-activeiten naar het volwassenenonderwijs
zal het raakvlak nog vergroten.
Ondertussen is er nog geen overkoepelend rTc-Vlaanderen opgericht,
hoewel voorzien in Onderwijsdecreet xIII.
wat wij voor ogen hebben is één overkoepelend platform op het
snijvlak onderwijs/bedrijfsleven dat tegelijk de rTc-belangen behartigt
en de DIVA-doelstellingen integreert. De overheid bengt dit
het best tot stand door de vzw DIVA om te vormen.
In de huidige raad van bestuur zetelen de verschillende onderwijsverstrekkers,
de federatie van de centra voor basiseducatie, socius,
VDAB en syntra Vlaanderen. Daar komen het best nog vertegenwoordigers
bij van de verschillende rTc’s. een gewaarborgde vertegenwoordiging
van de sociale partners (VOkA, unIzO) zal het
draagvlak van de overkoepelende structuur sterk verbreden. Alleszins
moet er een evenwicht zijn tussen de vertegenwoordigers van
de rTc’s en die van DIVA.
het overkoepelend platform mag geen opgelegde en toezichthoudende
constructie worden, maar moet zijn schouders zetten onder
de werking van de rTc’s, onder meer door de activiteiten te coördineren
en vraaggestuurd te ondersteunen. Daar waar er behoeften
zijn, kunnen projecten geïnitieerd worden die de rTc-werking in
het algemeen ten goede komen. netwerken op het snijvlak onderwijs/bedrijfsleven
kunnen ondersteuning krijgen en er kunnen ook
middelen aangereikt worden om de rTc-werking te verhogen.
>
Eénoverkoepelendplatformophetsnijvlakonderwijs/bedrijfsleven
moet de werking van de regionale technologische centra
(RTC’s)coördinerenenondersteunen,metveelrespectvoorde
lokale autonomie van elk RTC.
De competentieagenda
28
14 Decreet betreffende het verwerven van een titel van beroepsbekwaamheid, 30/04/2004, art. 2
Via de competentieagenda wil Vlaanderen iedereen mobiliseren
om talenten en competenties te ontdekken, te laten ontwikkelen
en te valideren. Voor ons is dit een verhaal van talenten en gelijke
kansen. wij engageren ons om hier volop aan mee te werken, in het
bijzonder aan de acties rond geïnformeerde studie- en beroepskeuze,
meer en beter werkplekleren, het stimuleren van de ondernemerszin
en het ondernemerschap en ten slotte aan het versterken
en het erkennen van eerder verworven competenties.
De geïnformeerde studie- en beroepskeuze
een goede studiekeuze is een sterk geïnformeerde studiekeuze.
Daarom moedigen wij initiatieven aan om studie- en beroepskeuze
meer plaats te geven in de derde graad basisonderwijs en de eerste
graad secundair onderwijs.
Onze centra voor leerlingenbegeleiding en de VDAB werken samen
aan de ontwikkeling van methodieken en materiaal om studie-
en beroepskeuze tot een continu proces te maken. samen met
de VDAB gaan we na hoe de competentieportfolio kan geïntroduceerd
worden.
Via samenwerkingsverbanden met alle relevante sectoren gaan wij
acties ondernemen om onze visie op de oriëntering van leerlingen
in praktijk te brengen: bedrijfsbezoeken, voorstelling van sectoren
en beroepen, beurzen, …
Portfolio
In het Decreet betreffende het verwerven van een titel van beroepsbekwaamheid
14 wordt het begrip ‘portfolio’ juridisch onderbouwd.
het portfolio is een digitaal dossier met relevante bewijsstukken en
verworven competenties. De leerling/cursist is er eigenaar van en
reflecteert zelf ook over wat erin terechtkomt. zijn of haar talenten
en interesses moeten eruit blijken. Deze interesses hoeven niet
noodzakelijk schools te zijn.
het gebruik van een portfolio zorgt ervoor dat de leerling competenties
ontwikkelt die belangrijk zijn in zijn verdere professionele
carrière: eigen sterkten en zwakten ontdekken, het eigen leer- en
ontwikkelproces sturen, de eigen leerstijl ontdekken. De leerling/
cursist bekwaamt zich in het zelfgestuurd leren, een leven lang.
Voor leraren is het portfolio een uitstekend middel om de vorderingen
van hun leerlingen te monitoren op het gebied van sleutelcompetenties
zoals probleemoplossend denken, sociale vaardigheden
e.a. een nieuwe leerling is niet meer de grote onbekende; zijn portfolio
geeft aanwijzingen over de reeds verworven competenties.
het portfolio moet kunnen overgedragen worden van het ene onderwijsniveau
naar het andere, van het onderwijs naar de beroepssector
of de VDAB. samenwerking tussen deze actoren is daarin

essentieel; door ‘warme overdracht’ zorgt men er immers voor
dat de ‘sterkten’, de competenties en vaardigheden die de leerling
gaandeweg verwerft , meer waarde krijgen, zodat er ook wederzijds
vertrouwen groeit.
>
Zonder de ondersteuning van de overheid kunnen wij het portfolio
niet implementeren.
Meer en beter werkplekleren
het organiseren van werkplekleren 15 vormt een grote uitdaging
voor het onderwijs omdat het zware didactische inspanningen
vergt. het impliceert ook dat de sociale partners voorzien in een
behoeftedekkend aanbod aan stage- en werkervaringsplaatsen. er
moet specifieke aandacht besteed worden aan het hernieuwde systeem
van alternerend leren, waarin het voltijds engagement voor
alle jongeren de belangrijkste uitdaging vormt.
De kwaliteitsgaranties in de verschillende aspecten van werkplekleren
moeten exhaustief en systematisch uitgewerkt worden.
werkplekleren moet in de verschillende onderwijsvormen geïntroduceerd
worden. systemen van leren en werken kunnen, afhankelijk
van de onderwijsvorm, heel andere vormen aannemen. Daarom
moet er ook aandacht zijn voor stages in sectoroverstijgende beroepen:
de IcT-sector, secretariaats- en bediendenberoepen, logistieke
beroepen.
Via bedrijfsstages kunnen leraren kennisnemen van de laatste
ontwikkelingen en de arbeidsomstandigheden in de bedrijven.
De bedrijven zelf kunnen hun voordeel doen bij de parate kennis
van de leerkrachten. hoewel dit werkplekleren voor de leraar een
beleidsprioriteit is, realiseren wij ons dat er nog heel wat weerstand
tegen bestaat. het is ook niet evident om leraren uit hun
vertrouwde klassituatie te halen en het is vaak al even moeilijk om
een technisch geschoold personeelslid voor een korte periode op
een gepaste wijze te vervangen.
>
Door samen te werken kunnen de sectoren, het onderwijs en
de overheid van het werkplekleren een succes maken,op voorwaardedatvormenvanwerkpleklereninalleonderwijsvormen
ingevoerd worden.
Ondernemingszin en ondernemerschap
Ondernemingszin is onontbeerlijk voor onze welvaart en levenskwaliteit
en moet dus gestimuleerd worden in het onderwijs en
door het beleid.
een ondernemende geest wordt gekenmerkt door competenties als
creativiteit en doorzettingsvermogen in school- of werkloopbaan.
Ondernemingszin gaat ook over verantwoordelijkheid nemen voor
een eigen bedrijf, het ondernemerschap. het is een sterke mix van
zelfsturing en creativiteit, de vaardigheid om in de situatie waarin
men zich bevindt ideeën te bedenken, mogelijke kansen te zien.
het onderwijs moet deze competenties stimuleren en helpen
ontwikkelen. Daar is een gepaste leeromgeving voor nodig, bijvoorbeeld:
er zijn mogelijkheden om iets op te zoeken, leerlingen
kunnen zelf voorstellen doen, er zijn IcT-toepassingen beschikbaar.
Boeiende opdrachten moeten zorgen voor een open blik op de wereld.
een klassfeer waarin experimenteren, een eigen mening hebben
en fouten maken positief benaderd worden, zet leerlingen aan
tot creativiteit en zelforganisatie.
samen met VDAB en unIzO, maar ook met DIVA, VlAjO, sYnTrA
en andere partners moet het onderwijs ondernemerscompetenties
in ruime zin integreren en in een onderwijscontext herkennen, evalueren
en erkennen.
Via onze leerplannen zijn acties rond ondernemingszin geïntegreerd
in het curriculum van tal van opleidingen. In de leerplannen van het
vak Bedrijfsbeheer van de handelsrichtingen in TsO en BsO wordt
aandacht besteed aan andere dan de louter boekhoudkundig relevante
aspecten van ondernemingszin en ondernemerschap.
Ondernemingszin moet in alle opleidingen nagestreefd worden.
Via het kenniscentrum competento 16 , uitgebouwd door sYnTrA
Vlaanderen in opdracht van de Vlaamse overheid, werden de bestaande
methodieken, instrumenten en projecten rond ondernemingszin
geïnventariseerd en beschikbaar gesteld. een waardevol
initiatief.
Ook bij de verdere implementatie van het hoger beroepsonderwijs
moet het ondernemerschap zijn plaats krijgen.
>
Wij scharen ons achter hetActieplan Ondernemend Onderwijs
vanVlaanderen om via een gecoördineerde strategie ondernemingszin
in het onderwijs te stimuleren, ondernemerscompetentiesaantescherpenbijgeïnteresseerdeleerlingenencursisten
en ondernemerschap te laten zien als loopbaanoptie.
Erkennen van verworven competenties (EVC)
nog steeds vormt het diploma in onze maatschappij het meest
tastbare bewijs van verworven kennis en vaardigheden. Mensen
kunnen echter ook buiten het onderwijs competenties verwerven,
15 Uit: ‘Leidraad kwaliteitsvol werkplekleren’. Vlaamse Overheid, Agentschap voor Onderwijsdiensten. 2008
16 www.competento.be m e m o r a n d u m
29

die niet altijd gehonoreerd worden met een diploma of attest.
het erkennen van verworven competenties, gekoppeld aan het
portfoliogebruik, maakt het mogelijk om deze competenties te (h)
erkennen en zo zichtbaar te maken voor de arbeidsmarkt, bijvoorbeeld
in de vorm van deelcertificaten. het maakt mensen bewust
van hun mogelijkheden en capaciteiten en verhoogt hun kansen
in de maatschappij. eventueel kan hieraan een ontwikkelings- of
leertraject gekoppeld worden.
>
Er is een transparant beleid nodig rond het erkennen van verworven
competenties. Als essentiële voorwaarde daarvoor
moet de overheid echter werk maken van een Vlaamse kwalificatiestructuur.
Secundair na secundair en hoger beroepsonderwijs
Met het voorontwerp van decreet betreffende het secundair na secundair
en het hoger beroepsonderwijs wil de overheid een duidelijk
regelgevend kader scheppen voor beroepgerichte opleidingen
die na het secundair onderwijs kunnen gevolgd worden maar niet
leiden tot een bachelor.
In vergelijking met het oorspronkelijke opzet is dit voorontwerp wel
behoorlijk afgezwakt en uitgehold. De invulling van het hoger beroepsonderwijs
is nu beperkt tot de opleidingen die leiden naar een
onderwijskwalificatie van niveau 5. De opleidingen van het niveau
4 in het volwassenenonderwijs vallen totaal uit de boot. Dit is een
gemiste kans.
even jammer is dat het deeltijds kunstonderwijs niet is meegenomen
in het debat, hoewel er ook daar een aantal beroepgerichte
opleidingen te vinden zijn die matchen met de ideeën van het hoger
beroepsonderwijs.
Dat er op de valreep nog een aantal overgangsmaatregelen zijn
ingeschreven ten voordele van de bestaande hBO5-opleidingen, is
een goede zaak; ze krijgen daardoor toch meer rechts- en bestaanszekerheid,
ook na 2012.
De overheid moet de inrichtende machten inbreng geven in de
samenstelling van de door de Vlaamse regering op te richten commissie
hoger Beroepsonderwijs.
Door omvorming naar de hBO5-opleiding Verpleegkunde krijgt
de vierde graad Verpleegkunde een duidelijke positionering en een
nieuw elan. het feit dat enkel een secundaire school coördinerende
school kan zijn voor hBO5-opleidingen Verpleegkunde, maakt hun
positie duidelijk, en dankzij de mogelijkheden om samen te werken
en externe knowhow in te zetten kan men de opleiding uitdiepen
en verbreden.
30
Dit decreet impliceert ingrijpende her- en omvormingen zowel voor
secundaire scholen als voor cVO’s op het vlak van programmatie
en externe kwaliteitszorg. Daarom moet de overheid in voldoende
middelen en omkadering voorzien. Dat de overheid zich verbindt
om de kosten voor de externe kwaliteitszorg te dragen is terecht;
wil zij de se-n-se-opleidingen en het hoger beroepsonderwijs alle
kansen bieden om zich verder met succes op de markt van de snel
op de arbeidsmarkt inspelende beroepsopleidingen te begeven, dan
zijn voldoende middelen en omkadering een absolute noodzaak.

5
Onderwijsvernieuwingen
en maatschappelijke uitdagingen
leerzorg
leerzorg wil op de eerste plaats de huidige onderwijsstructuren
verbeteren en een basiskader ontwikkelen waarin alle maatregelen
op het gebied van zorg, in hun onderlinge samenhang, een plaats
krijgen. De leerzorgmatrix heeft de intentie voor elke leerling van
het gewoon en het buitengewoon onderwijs in Vlaanderen zorg op
maat te waarborgen.
scholen buitengewoon onderwijs liggen niet langer verdoken in
de uithoek van een stad, maar eisen steeds meer hun plek op in
de gemeenschap waartoe ze behoren. hoe onbekend ze vroeger
waren, zo bekend en welkom zijn ze nu vaak in de gewone scholen,
in het kader van het geïntegreerd onderwijs (GOn). Dat het GOnconcept
een duidelijker, uitgebreider en meer omkaderd geheel kan
worden is binnen leerzorg verduidelijkt. sommige kinderen kunnen,
mits het gewoon onderwijs de nodige draagkracht heeft en zij hun
eigen vaardigheden uitbreiden, in hun eigen buurt blijven schoollopen.
wij beseffen dat de draagkracht van scholen een van de succesfactoren
voor leerzorg zal zijn. Maar scholen kunnen niet zomaar
in een vingerknip hun draagkracht aanpassen aan de nieuwe, verreikende
opdracht die leerzorg met zich mee zal brengen. zij zullen
alleszins een kwaliteitsvol zorgbeleid moeten kunnen uitstippelen;
hun beleidvoerend vermogen, de context- en inputgegevens en de
gerealiseerde output zullen dit mee bepalen.
scholen en clB’s hebben tijd, ruimte en stimuli nodig om zich
daarop voor te bereiden. Daarom is een geleidelijke en weloverwogen
implementatie de meest aangewezen methode. Bovendien
kan alleen een adequaat financieel kader dit ambitieuze concept
voldoende garantie op slagen geven.
>
De overheid moet voldoende tijd en middelen uittrekken om
een weloverwogen implementatie van leerzorg mogelijk te
maken. Niet alleen moet het effect van leerzorg op de draagkracht
van de scholen worden nagegaan,ook de gevolgen voor
het personeelsbeleid, de vrije keuze, de omkadering van het
CLB en op financieel vlak moeten duidelijk worden.
Voordelen van het flexibel leertraject
In onze snel evoluerende, geglobaliseerde wereld is flexibiliteit
een troef. Daarom moeten we continu, op elke leeftijd en in elk
beroep onze capaciteiten ontwikkelen. het onderwijs speelt daar
proactief op in door flexibele leertrajecten aan te bieden. Op die
manier kunnen leerlingen een op maat van hun talenten en interesses
geknipt traject volgen en tegelijk hun kennis, talenten en
competenties ontwikkelen.
en ze krijgen meer mogelijkheden om op eigen tempo te leren.
hun loopbaan staat centraal. Daarom kunnen flexibele leertrajecten
ook nuttig zijn om het aantal ongekwalificeerden uit het leerplichtonderwijs
terug te dringen.
het systeem past ook in de visie van de kwalificatiestructuur: alle
participanten zullen hun talenten en competenties kunnen herkennen
en hun leertrajecten beter kunnen plannen en opvolgen om zo
een beter gefundeerde beroepskeuze te maken.
het is een goed idee om een modulair stelsel (een vorm van flexibel
leertraject) te implementeren in het voltijds beroepgericht
secundair onderwijs (BusO OV3, OV4 en BsO 2de, 3de en 4de
graad). Dit concept mag ook worden uitgebreid naar de andere onderwijsvormen,
maar dan moet er voldoende overlegd worden en
moeten er garanties zijn voor de invulling; ook alle randvoorwaarden
moeten vervuld zijn.
essentieel voor ons: leerlingen moeten alle mogelijkheden krijgen
om hun talenten te ontplooien. Ook in een modulair stelsel moet
de algemene vorming aan bod blijven komen. Als centrale draaischijf
daarin is het onderwijs tot aan het einde van de leerplicht
verantwoordelijk voor het uitreiken van alle attesteringen (certificaten,
diploma’s). De leerlingen krijgen de waarborg van een volledige
schoolloopbaan binnen dezelfde school, weliswaar binnen
vooraf afgesproken trajecten, en er is mogelijkheid tot uitwisselbaarheid
binnen alle onderwijsvormen.
Als er een modulair systeem wordt ingevoerd, moet dit geleidelijk
gaan, zodat scholen zich erop kunnen voorbereiden. het moet ook
voor alle onderwijsverstrekkers gelden, zo niet ontstaat er concurrentievervalsing.
De overheid moet de scholen de nodige flexibiliteit
in personeelsbeheer en organisatie toestaan. ze moeten organisatorisch
en financieel kansen krijgen om het modulair onderwijs
kwalitatief uit te bouwen. en indien het modulair onderwijs veralgemeend
wordt ingevoerd, moet de overheid dit stevig via decreten
en reglementen onderbouwen.
>
Wij zijn bereid om flexibele leerwegen en modularisering uit
te bouwen in het secundair onderwijs, op voorwaarde dat wij
hiervoor voldoende organisatorische,financiële,pedagogischdidactische
garanties krijgen.
Proeftuinen
Met haar proeftuinprojecten beoogt de overheid een dubbel doel:
enerzijds innovatie op macroniveau voorbereiden (leren wat er
echt werkt en daaruit beleidsconclusies trekken), anderzijds school-
m e m o r a n d u m
31

teams de ruimte geven (door van de wetgeving af te wijken) om
hun eigen werking te veranderen.
uit de evaluaties van de onderwijsinspectie en de coaches leren
we dat in heel wat proeftuinprojecten een afwijking van de wetgeving
aangevraagd werd, maar slechts in zeldzame gevallen ook
toegepast.
het werken met proeftuinen zal betere resultaten opleveren als er
tegelijk aandacht gaat naar de ontwikkeling van de beleidskracht
van scholen en naar de professionalisering van de onderwijsteams.
er is heel wat interne en externe samenwerking gerealiseerd. De
samenwerking met andere onderwijsinstellingen is vooral bedoeld
om het competentieontwikkelend leren en het leren op maat van
de leerling verder uit te werken.
>
Het vergt tijd om de onderwijservaringen die in de proeftuinen
opgedaan werden te bestendigen.
Informatie- en communicatietechnologie
Informatie- en communicatietechnologie (IcT) is in de samenleving
van vandaag absoluut niet meer weg te denken. we worden
voortdurend geconfronteerd met de nood aan vaardigheid om
IcT onder de knie te krijgen, zoals we lezen en schrijven - basisvaardigheden
- als een essentieel dagelijks instrument in ons leven
gebruiken.
wij zetten voluit in op het onderwijs van IcT en zijn voor het hele
net gestart met een digitaal schoolplatform. we roepen op tot een
gecoördineerde samenwerking met diverse actoren voor goede, op
de leerplannen afgestemde digitale leerinhouden.
we zijn ons echter wel bewust van de dualiteit die in de samenleving
dreigt te ontstaan: het ene kind heeft al vroeg een eigen
laptop en onbeperkt toegang tot het internet, het andere blijft ervan
verstoken. Omdat wij streven naar gelijke kansen voor ieder
kind, moet elke leerling in het leerplichtonderwijs toegang krijgen
tot een computer en tot het internet. De Vlaamse overheid moet
maatregelen treffen die goedkoop of zelfs gratis internet mogelijk
maken voor alle leerlingen, cursisten én leerkrachten.
IcT moet sterker geïntegreerd worden in de lerarenopleiding.
zelf moet de school erover waken dat IcT niet in het ‘technischorganisatorische’
hoekje terechtkomt, maar - zoals het hoort - bij
de leerkrachten die het als didactisch instrument moeten kunnen
gebruiken. De puntenenveloppe voor IcT-ondersteuning in het basisonderwijs
dient bijna uitsluitend voor de technische realisatie,
terwijl er voor de inhoudelijk didactische invulling geen middelen
meer voorhanden zijn. uiteraard moet er technische infrastructuur
32
beschikbaar zijn en is er hiervoor technische knowhow nodig, maar
dit zou als een randvoorwaarde vervuld moeten zijn, zoals verwarming
en elektriciteit. waar de school zich vooral bezig mee zou
moeten houden is waarvoor ze IcT als instrument gaat gebruiken.
>
De overheid moet maatregelen nemen opdat alle leerlingen,
cursisten én leerkrachten thuis over goedkoop of zelfs gratis
internet kunnen beschikken.
Bundeling van projecten voor het onderwijs
Bijna alle organisaties, instellingen en bedrijven ontwikkelen projecten
voor het onderwijs. Dit leidt tot wildgroei en chaos. De overheid
moet hier als regulator/facilitator optreden en door bundeling
kwaliteitscriteria bewaken. Deze aanpak werd al op verschillende
terreinen geïnitieerd, zoals: canon cultuurcel, wetenschapsactieplan,
Dynamo2-projecten, uitwisselingsprojecten, herinneringseducatie,
…Via bundeling in de beleidsdomeinen van de Vlaamse
overheid zou hieraan gewerkt kunnen worden.

6
het GO! is er voor alle talenten
in Vlaanderen!
Onze grondwettelijke opdracht
De Belgische grondwet 17 waarborgt de vrijheid van onderwijs. Deze
vrijheid slaat niet alleen op het actieve aspect, het organiseren van
onderwijs, maar ook op het passieve aspect, namelijk de vrijheid
van keuze. Ouders of leerlingen kunnen het onderwijs kiezen dat
het meest met hun levensopvatting overeenstemt. De gemeenschap
heeft de verplichting die keuzevrijheid te waarborgen. Daartoe
organiseert ze neutraal onderwijs, dat de filosofische, ideologische
of godsdienstige opvattingen van de ouders en de leerlingen
eerbiedigt, en subsidieert ze onderwijsinstellingen die hun eigenheid
vinden in een bepaalde godsdienstige, filosofische of onderwijskundige
opvatting.
>
De overheid garandeert de keuzevrijheid en staat in voor een
aanbod van neutraal onderwijs.
Onze specifieke bevoegdheid
Bij bijzonder decreet 18 heeft de Vlaamse Gemeenschap sedert 1989
haar opdracht om neutraal onderwijs te organiseren opgedragen
aan één autonoom orgaan, destijds de Autonome raad voor het
Gemeenschapsonderwijs, nu raad van het GO! onderwijs van de
Vlaamse Gemeenschap. De wijze waarop deze plicht van het GO!
om neutraal onderwijs te organiseren wordt ingevuld, wordt mee
bepaald door de manier waarop de decreetgever het neutraal onderwijs
definieert en het begrip ‘vrije keuze’ invult.
>
Het GO! heeft de plicht om in opdracht van de Vlaamse overheidneutraalonderwijsteorganisereninhetNederlandsetaalgebied
en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.
neutraliteit heeft een prijs
De Belgische grondwet bepaalt ook hoe het begrip ‘neutraliteit’
moet worden ingevuld: ‘de scholen ingericht door openbare besturen
bieden, tot het einde van de leerplicht, de keuze aan tussen onderricht
in één der erkende godsdiensten en de niet-confessionele
zedenleer.'
Deze verplichting voor de scholen van het GO! en van het officieel
gesubsidieerd onderwijs brengt bijkomende kosten mee voor omkadering,
infrastructuur en werkingsmiddelen.
Dit objectieve verschil – het verplicht aanbieden van verschillende
levensbeschouwingen naast elkaar – wordt, wat infrastructuur en
werkingsmiddelen betreft, door de overheid gekwantificeerd op
4,5%.
17 Belgische Grondwet, gecoördineerde tekst van 17 februari 1994, art. 24
18 Bijzonder decreet betreffende de Autonome Raad voor het Gemeenschapsonderwijs 19 december 1988
19 Bijzonder decreet betreffende het gemeenschapsonderwijs 14 juli 1998
20 Wet tot wijziging van sommige bepalingen van de onderwijswetgeving van 29 mei 1959
21 Arbitragehof, arrest 27/92, 2 april 1992
22 Decreet basisonderwijs 25/02/97, art. 25 en art. 97-101
23 Decreet financiering leerplicht 1 februari 2008
Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Departement Onderwijs (1996c) Onderwijsontwikkelingen in Vlaanderen.
Vrije keuze heeft een prijs
De Belgische grondwet bepaalt eveneens dat alle leerlingen of cursisten,
ouders, personeelsleden en onderwijsinstellingen gelijk zijn
voor de wet of het decreet. De wet en het decreet houden wel
rekening met objectieve verschillen, waaronder de eigen karakteristieken
van iedere inrichtende macht die een aangepaste behandeling
verantwoorden.
In de schoolpactwet 19 wordt bepaald hoe de overheid het begrip
‘vrije keuze’ invult. De overheid moet de vrije keuze waarborgen
door ofwel een voldoende gespreid aanbod van neutraal onderwijs
ofwel leerlingenvervoer te organiseren en door het confessioneel
onderwijs te subsidiëren.
een arrest van het Arbitragehof 20 stelde in dit verband onder meer
dat “de gemeenschap, in tegenstelling tot andere inrichtende
machten, ertoe is gehouden bestendig in te staan voor een voldoende
gespreid onderwijsaanbod op het gehele grondgebied”.
het Decreet basisonderwijs 21 bepaalt dat ook andere scholen dan
die van het GO! aan dit verplicht aanbod uitvoering kunnen geven,
mits zij aan bepaalde voorwaarden voldoen. Maar ook al kunnen
andere schoolbesturen dan het GO! neutraal onderwijs organiseren,
toch heeft alleen het GO! de verplichting een initiatief te nemen
indien het aanbod van neutraal onderwijs lacunes vertoont.
De voorwaarden die het Decreet basisonderwijs stelt om als officiële
school de vrije keuze te waarborgen (begeleid worden door
een officieel clB, aansluiting bij een ondersteuningscentrum van
ouderverenigingen van het officieel onderwijs), zouden voor het
hele leerplichtonderwijs moeten gelden.
het financieringsdecreet 22 kwantificeert dit objectieve verschil
momenteel op 3%. Dit moet relatief kleine onderwijsinstellingen
en/of instellingen met dunbevolkte studierichtingen in staat stellen
leefbaar te blijven. Bij de kwantificering is echter enkel rekening
gehouden met de werkingsmiddelen, terwijl er ook verschillen zijn
in omkadering, rationalisatie- en programmatienormen, leerlingenvervoer
en zo meer.
>
Wijverwachtenvandepolitiekeoverheideenduidelijkengagement
over de verdere invulling en kostprijs van de vrije onderwijskeuze.
Bijdragen aan duurzame en innovatieve groei van
Vlaanderen
wij scharen ons achter de algemene principes en doelstellingen
van het onderwijs 23 in Vlaanderen.
het onderwijs moet toegankelijk zijn voor een zo breed mogelijk
m e m o r a n d u m
33

publiek, moet gedifferentieerd zijn en aangepast aan de verschillende
doelgroepen. het moet leiden tot maximale talentontwikkeling
door het bijbrengen van kennis, vaardigheden en attitudes.
het onderwijs moet bijdragen aan menselijke ontplooiing (emancipatie,
culturele verrijking), de sociale ontplooiing (opvoeden tot
kritische burgers, het functioneren in de samenleving optimaliseren)
en de voorbereiding op vervolgonderwijs en de arbeidsmarkt.
Daarvoor is het nodig dat iedere persoon een gelijke kans op ontwikkeling
krijgt. Met het oog op integratie in de maatschappij en
ongeacht zijn sociale of etnische herkomst moet ieder individu op
een gelijke wijze een sociale en diepe persoonlijkheidsvorming, een
werkelijkheid- en wereldgeoriënteerde algemene vorming en een
brede beroepgerichte vorming krijgen.
34

BIjlAGe
Ons Pedagogisch Project:
het PPGO
De algemene grondslag
het PPGO is het basisdocument waarin de grondbeginselen, de
waarden en de algemene doelstellingen van het GO! zijn opgenomen.
het PPGO is een referentiekader waarbinnen leerlingen begeleid
worden in hun persoonlijke ontplooiing enerzijds en in hun
ontwikkeling naar samenleven in diversiteit en harmonie anderzijds.
Daarbij is het wezenlijk dat de leerlingen bewust en kritisch
nadenken over hun handelen en op grond daarvan verantwoorde
keuzes maken. Daaruit blijkt dat het GO! naast onderwijs ook de
opvoeding van de gehele persoonlijkheid van de leerlingen beoogt.
Basisbeginselen
Met het PPGO wil het GO! elk individu kansen bieden op een optimale
ontwikkeling; een ontwikkeling die niet leidt tot nivellering
en standaardisering, maar gedifferentieerd is naar ieders talent en
competenties. hierbij krijgen de leerlingen aangepaste pedagogisch-didactische
begeleiding. het PPGO streeft de totale ontwikkeling
van de persoon na, de verwerving van kennis en inzicht, de
ontwikkeling van vaardigheden en attitudes, met bijzondere aandacht
voor een kritische en creatieve ingesteldheid ten aanzien
van mens, natuur en samenleving. Iedere mens is uniek. In elk onderwijs-
en opvoedingssituatie moet dus de individuele eigenheid
van iedere leerling tot haar recht komen. Dit betekent onder meer
gelijke ontwikkelingskansen voor gelijkbegaafden. het houdt enerzijds
in dat milieuachterstanden of handicaps worden gemilderd
of weggewerkt door aangepaste hulpverlening, en anderzijds dat
wordt ingespeeld op de specifieke behoeften van meerbegaafde en
talentvolle jongeren.
>
In ons streven naar kansengelijkheid en maximale ontplooiing
van capaciteiten stellen wij alles in het werk opdat elke leerling
een zo hoog mogelijk niveau bereikt volgens zijn talenten
en interesses. Maximale vooruitgang (d.i. leerwinst) bij onze
leerlingen is ons doel.
De leerling is niet alleen een individu, maar ook een gemeenschapswezen.
Ook aan dat aspect hecht het GO! grote waarde.
een harmonische wisselwerking tussen individu en gemeenschap
is onontbeerlijk; de individuele persoon moet in de samenleving
ontplooiingskansen krijgen. Dit is slechts haalbaar, als de vorming
van het individu ‘totaal’ is, d.w.z. als ze zowel wetenschappelijke en
technologische, sociaal-culturele en ethische componenten omvat;
een gezond evenwicht tussen die verschillende componenten
is een must.
steunende op die totale vorming zullen de jongeren het doel en de
zin van hun handelen leren inzien en zich ten opzichte van zichzelf
en van het maatschappelijk gebeuren met kritisch inzicht kunnen
opstellen; ze zullen van jongs af leren in vrijheid verantwoordelijkheid
te dragen.
het GO! voedt op tot sociaal engagement, verantwoord gebruik
van de ruimte, wereldsolidariteit, verdraagzaamheid en brede belangstelling
voor het culturele gebeuren hier en elders.
het PPGO staat voor een dynamisch mens- en maatschappijbeeld
en het beoogt de vorming van vrije mensen, die:
• een fundamenteel zelfvertrouwen hebben, dat steunt op authenticiteit
en integriteit;
• een open geest hebben, zonder vooroordelen, met belangstelling
en respect voor ieders mening;
• mondig zijn, zodat ze hun ideeën helder en juist kunnen vertolken;
• bereid zijn tot levenslang en levensbreed leren;
• getuigen van intellectuele, emotionele, esthetische en ethische
bewogenheid;
• zich betrokken weten bij de sociale werkelijkheid en de maatschappelijke
ongelijkheden: opkomen voor de eerbiediging van
de rechten van de Mens en zijn fundamentele vrijheden, voor
sociale rechtvaardigheid en voor democratische instellingen;
• de gelijkwaardigheid van mensen en de emancipatie van elk individu
niet enkel als principe huldigen, maar zich ook inspannen
om ze te verwezenlijken.
m e m o r a n d u m
35

nOTITIes
36

m e m o r a n d u m
37

nOTITIes
38

Dit is een uitgave van het
GO! onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap
Emile Jacqmainlaan 20
1000 Brussel
02 790 92 00
www.g-o.be
Redactie: beleidscel
lucas.brion@g-o.be
02 790 94 14
Realisatie: communicatiedienst
communicatie@g-o.be
02 790 93 00
Verantwoordelijke uitgever: Raymonda Verdyck, afgevaardigd bestuurder

Het GO! onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap streeft naar maximale,
gelijke onderwijskansen. Elke persoon is een unieke persoonlijkheid met
specifieke interesses en ambities en moet zich intellectueel en creatief
kunnen ontplooien. Onze 700 scholen maken hier werk van voor om en bij
de 300.000 leerlingen en cursisten.
Werken aan de ontwikkeling van elke persoonlijkheid, aan harmonie in
diversiteit en aan verantwoordelijkheid ten aanzien van anderen is het doel
waarvoor 32.000 medewerkers zich dagelijks engageren.
Het GO! vormt verdraagzame, respectvolle, positief kritische, mondige,
verantwoordelijke, geëngageerde, creatieve, zelfstandige, sociale en leergierige
persoonlijkheden.