2008 JAARVERSLAG - Hakrinbank

2008 JAARVERSLAG

MISSIE
De Hakrinbank biedt als innovatieve en dynamische instelling
haar klanten een integraal pakket van hoogwaardige financiële
diensten aan.
Deskundige medewerkers leveren in teamverband maatwerk voor
maximale klanttevredenheid.
VISIE
Onze visie is om de geprefereerde aanbieder van financiële
diensten in Suriname te zijn door uitmuntende kwaliteit.
KERNWAARDEN
De Hakrinbank heeft vier kernwaarden gedefinieerd die richtinggevend
zijn voor de realisatie van de strategische doelen, de acties
die deze ondersteunen en de vertaling naar de organisatiestructuur,
systemen en de waarden, normen en gedragingen
binnen de organisatie, te weten:
- Betrouwbaarheid
- Service en klantgerichtheid
- Teamwork
- Kwaliteit
Deze kernwaarden die de Hakrinbank heeft gedefinieerd zijn
verankerd in de organisatiestructuur en cultuur en vormen de
leidraad bij alle activiteiten van Hakrinbank. Ze maken duidelijk
waar de bank voor staat en dienen als toetssteen voor haar
handelen.

THEMA 2008
MIDDEN- EN
KLEIN BEDRIJF
In dit jaarverslag is de focus gelegd op het midden en kleinbedrijf (MKB)
van ons land, middels het voor het voetlicht plaatsen van enkele van onze
MKB-cliënten. In economisch opzicht is het MKB voor Suriname van groot
belang.Veruit de meeste ondernemingen behoren tot deze groep.
Als bron van werkgelegenheid en productie is het MKB van bijzondere
betekenis.Technologische en organisatorische innovaties vinden veelal
plaats in deze bedrijven. De potentie van het MKB wordt vaak onderschat.
Gelukkig begint hierin verandering te komen. De Hakrinbank is een trouwe
partner van het MKB en heeft deze bedrijven steeds ondersteund bij de
opstart en doorgroei.
En dat zal in de toekomst niet veranderen!

NEO
TROPICAL
INSECTS
‘Een uit
de hand
gelopen
hobby’.
Zo typeert Ewout
Eriks het bedrijf dat
hij samen met zijn
vrouw,Amira
Mendienta, heeft
opgezet.Als enige
vlinderkwekerij in het
Caraïbisch gebied is
Neo Tropical Insects
uitgegroeid tot een
prachtig en uniek
Surinaams bedrijf dat
vlinders en vlinderpoppen
exporteert
naar Europa en
Noord Amerika.
Ook worden rondleidingen
verzorgd
voor toeristen en
andere bezoekers.

| 3 |
INHOUDSOPGAVE
Missie, Visie en Kernwaarden 3
Organigram 4
Functieverdeling 5
Vijf jaar geconsolideerde kerncijfers 6
Bericht van de Raad van Commissarissen 8
Verslag van de Directie
Inleiding 12
Economische ontwikkelingen in 2008 14
Het bedrijf van de bank 29
Nationale Trust- en Financierings Maatschappij N.V. 39
De financiële ontwikkeling van de bank 40
Accountantsverklaring 49
Jaarrekening 2008 51
Geconsolideerde balans per 31 december 2008 vóór winstverdeling 52
Geconsolideerde balans per 31 december 2008 ná winstverdeling 53
Geconsolideerde winst- en verliesrekening over 2008 54
Geconsolideerd kasstroomoverzicht 2008 55
Vennootschappelijke balans per 31 december 2008 vóór winstverdeling 56
Vennootschappelijke balans per 31 december 2008 ná winstverdeling 57
Vennootschappelijke winst- en verliesrekening over 2008 58
Toelichting op de jaarrekening 59
Overige gegevens
Curricula vitae en nevenfuncties van leden van de Raad van 65
Commissarissen en Directie Hakrinbank
Adressenlijst 68
Suriname: macro-economische kerndata 69

| 4 |
ORGANIGRAM HAKRINBANK N.V.
Algemeen Directeur
Operations Directeur
Financieel Directeur
Onderdirecteur
Operations
Human Resources &
General Affairs
Information &
Communication
Technology
Internal Audit
Risk
Management
Insurance
Domestic
Credits
Treasury &
Securities
Credit
Administration
Cash
Nationale Trust- &
Financierings
Mij. N.V.
Administration &
Management
Information
(Financial
Controlling)
Foreign Transfers
Affiliates
(Operations)
Affiliates (Credits)
Administration &
Management
Information
(Accounting)
Compliance & Legal
Maintenance
& Technical
Support
Marketing & Public
Relations

| 5 |
FUNCTIEVERDELING PER 31-12-2008
RAAD VAN COMMISSARISSEN
Mr. A.K.R. Shyamnarain
Drs. H.B. Abrahams
Ir. R.A. Mac Donald
G. Lie Sem-Nawikromo
H.R. Ramdhani
Drs. M.M. Sandvliet M.Sc.
Drs. J.J.F. Tjang-A-Sjin
- President
- Vice President
DIRECTIE
Drs. J.D. Bousaid
Mr. M.M Tjon A Ten
Drs. G.M. Raghoenathsingh MBA
- Algemeen Directeur
- Operations Directeur
- Financieel Directeur
ONDERDIRECTEUR
H.S.K. Liu Hung Chung
- Operations
Mr. M.M. Tjon A Ten
Human Resources &
General Affairs
Mr. M. Naarendorp, Hoofd
Drs. I. Lo Fo Sang
Insurance
R. Tjon A Kon, Hoofd
Credit Administration
Drs. I. Loenersloot, Hoofd
Compliance & Legal
Mr. M. Schaap
Maintenance & Technical
Support
R. Tjokro, Hoofd
Foreign Transfers
L. Karg, Wnd. Hoofd
Information & Communication
Technolog y
R. Tjong Akiet, Hoofd
Ing. R. Mahabier
A. Semoedi
Domestic
M.Tjon, Hoofd
Cash
M. van ‘t Kruys, B.Ec., Hoofd
Affiliates
Branchmanagers
- Tourtonne
Drs. V. Ramtahalsing
- Nieuwe Haven
Drs. N. Elshot-Chelius
- Latour
R. Wimpel
Drs. A. Lau
- Flora
Drs. R. Mohamatsaid
Drs. J.D. Bousaid
Credits
Drs. S. Jadoenathmisier, Coördinator
Account Managers:
C. Halfhide-Chou
Drs. S. Kisoensing-Jhauw
Drs. T. Gonesh
Ir.P.Quintius
E. Frangie M.Sc.
R. Soedamah, B.Ec.
Nationale Trust- &
Financierings Mij. N.V.
H. Vijzelman, Hoofd
Drs. R. Sitaram, Onderhoofd
G. Jong M.Sc.
Internal Audit
B. Jewbali, Hoofd
Drs. R. van Trikt
Marketing & Public Relations
Drs. N. Elliot M.Sc.
Affiliates
Branchmanagers
- Nickerie
R. Mangala, Hoofd
A. Anandbahadoer, Onderhoofd
- Tamanredjo
S. Resomardono
Drs. G. M. Raghoenathsingh MBA
Treasury & Securities
Drs. P. Tjon Kiem Sang, Hoofd
Drs. R. Amirkhan
Administration & Management
R. Liesdek, Accounting
Drs. R. Sheorajpanday, Fin. controlling
Risk Management
R. Vanenburg B.Ec.

| 6 |
VIJF JAAR GECONSOLIDEERDE KERNCIJFERS
(in duizenden SRD)
2008 2007 2006 2005 2004
Balans
Liquide middelen 151.702,4 120.230,2 104.159,4 97.240,7 104.589,0
Klanten 544.400,8 431.991,8 306.449,0 229.730,0 161.942,5
Overige activa 276.508,7 243.530,7 195.854,6 144.708,6 133.074,3
Totaal activa 972.611,9 795.752,7 606.463,0 471.679,3 399.605,8
Spaargelden 435.833,9 328.758,9 238.981,7 185.265,1 121.691,3
Andere toevertrouwde middelen 482.307,0 423.688,4 334.243,6 265.183,5 262.371,4
Eigen vermogen 54.471,0 43.305,4 33.237,7 21.230,7 15.543,1
Totaal passiva 972.611,9 795.752,7 606.463,0 471.679,3 399.605,8
Resultaten
Bedrijfsopbrengsten 63.255,0 55.123,8 49.236,5 36.659,5 27.500,6
Operationele bedrijfslasten 34.841,5 29.983,5 27.848,8 21.690,5 17.405,2
Voorziening kredietrisico’s 2.107,2 1.242,6 1.439,3 1.725,9 1.515,9
Bedrijfsresultaat vóór belastingen 26.306,3 23.897,7 19.948,4 13.243,1 8.579,5
Belastingen 9.470,3 8.603,2 7.181,4 4.767,5 3.088,5
Nettoresultaat 16.836,0 15.294,5 12.767,0 8.475,6 5.491,0
Dividend in contanten 5.588,4 5.122,7 4.657,0 2.731,8 1.862,8
Ratio’s (in %)
Efficiencyratio 55 54 56 59 63
Return on average equity 34,4 40,0 46,9 46,1 39,9
Return on average assets 1,90 2,18 2,37 1,95 1,69
Capital ratio 5,60 5,44 5,48 4,50 3,89
BIS ratio 11,49 10,56 11,31 10,01 10,19
Gegevens van aandelen*)
Aantal uitstaande aandelen 465.696 465.696 465.696 465.696 465.696
Nettowinst per aandeel 36,15 32,84 27,41 18,20 11,79
Dividendbedrag per aandeel 12,00 11,00 10,00 6,07 4,00
Dividend (in %) 8.000,00 7.333,33 6.666,67 3.910,67 2.666,68
Uitkeringspercentage 33,19 33,49 36,48 32,23 33,92
Intrinsieke waarde (zichtbare) 116,97 92,99 71,37 45,59 33,38
Beurskoers per aandeel 174,00 150,00 136,00 124,00 106,00
Marktkapitalisatie (x SRD 1.000) 81.031 69.854 63.335 57.746 49.364
Aantal medewerkers 262 252 254 247 238
Aantal kantoren 7 7 7 7 7
*) x SRD 1; voor vergelijkingsdoeleinden zijn de bedragen herleid en gebaseerd op 1 aandeel van nominaal SRD 0,15

| 7 |
YOUR
SOLUTIONS
“Let your challenges be our
solutions.”
Ruben Kort en Raoul Brahim bieden via hun dienstverlenend
bedrijf voor diverse ICT vraagstukken een op maat gesneden
oplossing. Onder meer bieden ze hun klanten strategische
adviezen en programma’s om bedrijfsprocessen die zich
binnen het ICT gebied afspelen, efficiënt te laten verlopen.

| 8 |
BERICHT VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN
Aan de aandeelhouders
Algemeen
Met genoegen doen wij u verslag van onze werkzaamheden
in het boekjaar 2008, waarin ook de werkzaamheden
van de Auditcommissie en de Remuneratie en
Benoemingscommissie aan de orde komen. Voorts
treft u hierin het pre-advies ten aanzien van het vaststellen
van de jaarrekening en het voorstel inzake de
winstverdeling.
Werkzaamheden van de Raad van Commissarissen
In 2008 is de Raad 10 keer in een reguliere vergadering
bijeen geweest en 11 keer in een buitengewone
vergadering. De reguliere vergaderingen vinden
maandelijks plaats en worden plenair met de directie
gehouden, terwijl de buitengewone vergaderingen
afhankelijk zijn van de te bespreken onderwerpen en
over het algemeen alleen voor leden van de Raad zijn
bestemd. Onze werkzaamheden hadden voornamelijk
betrekking op de resultaten en de strategie van de
vennootschap. Bespreking en beoordeling van de
periodiek door de directie aan de Raad gepresenteerde
realisatiecijfers en goedkeuring van de Beleidsnota
2009 met de daarbij behorende Exploitatie- en
Investeringsbegroting 2009 maakten hiervan deel uit.
Daarnaast stonden de Corporate Governance, het
Risk Management en een aantal andere onderwerpen
op onze agenda. Op enkele hiervan wordt in het volgende
nader ingegaan.
Corporate Governance
De vennootschap streeft ernaar om de aandeelhouders
en andere stakeholders steeds tijdig en adequaat
te informeren over relevante ontwikkelingen in haar
bedrijfsvoering. Het publiceren van de door de externe
accountant beoordeelde halfjaarcijfers 2008 van de
vennootschap in augustus 2008 en het tijdig beschikbaar
stellen aan de aandeelhouders van de vergaderstukken
voor de Jaarlijkse Algemene Vergadering van
Aandeelhouders passen volledig in dit streven.
Het corporate governance beleid van de vennootschap
is bedoeld als instrument voor verantwoord
bestuur, waarin onder andere transparantie, integriteit
en vertrouwen een belangrijke plaats innemen.
Het is daarom noodzakelijk om dit beleid regelmatig
te evalueren en waar nodig aan te passen aan eventueel
gewijzigde omstandigheden waarin de vennootschap
moet opereren. Met het oog hierop heeft de
Raad een evaluatietraject ingezet, waarin het huidige
corporate governance beleid ook door een externe
deskundige aan een audit zal worden onderworpen.
Hiermee wenst de Raad inzicht te krijgen in de mate
waarin de door de Corporate Governance Code van
de vennootschap voorgeschreven regels en procedures
nog in overeenstemming zijn met actuele internationale
best practices en voorts op welke punten dit
eventueel aanpassing behoeft. Het is het voornemen
om dergelijke audits in het huidige corporate governance
beleid te incorporeren en op een regelmatige
basis te laten plaatsvinden.
Voorzover niet reeds apart in dit verslag besproken,
zijn de werkzaamheden van de Raad voor het overige
in overeenstemming met hetgeen terzake in de
Corporate Governance Code van de vennootschap is
voorgeschreven.
Werkzaamheden in relatie met de directie
Met het formaliseren van de benoeming van
drs. G.M. Raghoenathsingh MBA in de functie van
Financieel Directeur (Chief Financial Officer), is de
Raad van Bestuur van de bank met ingang van 1 juli
2008 voltallig. De Raad wenst aan de heer Raghoenathsingh
succes in de uitvoering van zijn taken en
zegt hem ten overvloede alle ondersteuning toe bij het
leveren van zijn bijdrage in de uitvoering van het
beleid van de directie.
De Raad heeft ook dit jaar nauwlettend de internationale
economische ontwikkelingen in de gaten gehouden
om, indien vereist, in overleg met de directie tijdig
te kunnen inspelen op het voorkomen danwel
beperken van eventuele nadelige gevolgen hiervan
voor de bedrijfsvoering van de bank. In dit verband
heeft de Raad samen met de directie daarom besloten
om het overleg over onderwerpen die hiermee verband
houden te intensiveren.
Werkzaamheden van de Auditcommissie
De Auditcommissie heeft zich gedurende het boekjaar
bezig gehouden met de financiële ontwikkelingen
binnen de bank, zoals die tot uitdrukking kwamen in
de Exploitatie- en Investeringsbegroting 2008, de via
de directie ontvangen maandelijkse realisatiegegevens

| 9 |
en rapportages van de Administration & Management
Information (AMI) department en de interne en
externe accountant.Vanuit de Commissie zijn suggesties
gedaan in het kader van verbetering van de kostenbeheersing
en efficiency, die door de daarmee
belaste multi-disciplinaire werkgroep van de bank
ook zijn overgenomen. Met het oog op het aanscherpen
van het risicomanagement van die afdeling, heeft
de Commissie voorts samen met de externe accountant
de werkwijze en procedures van de afdeling
Foreign Transfers aan een nadere beschouwing
onderworpen. Dit heeft geresulteerd in voorstellen
gericht op beheersing van specifieke risico’s. De
Commissie heeft steeds in de reguliere vergaderingen
van de Raad verslag gedaan van zijn werkzaamheden.
Werkzaamheden van de Remuneratie en
Benoemingscommissie
De Remuneratie- en Benoemingscommissie heeft in
2008 gewerkt aan inpassing van de nieuw benoemde
CFO, drs. G.M. Raghoenathsingh MBA, in de vigerende
beloningsstructuur voor de directie. Verder heeft de
Commissie ten behoeve van de Raad voorstellen voorbereid
met betrekking tot aanpassing en bijstelling van
de salarissen en overige voorzieningen voor de directie
voor 2008. In dit kader heeft de Commissie, met ondersteuning
van een actuarieel bureau, ook aandacht
besteed aan de voorbereiding van een pensioenfonds
voor de directie, dat zal worden belast met de uitvoering
van de pensioenregeling voor de directie. Voorts is
de Commissie voortgegaan met de verdere voorbereiding
van de invoering van een systeem voor performance
management voor de directie. Het belang van
een goed werkend systeem vergt dat hieraan nog wat
voorbereidend werk wordt besteed. Hierdoor is de Commissie
er nog niet in geslaagd terzake een afgerond
voorstel aan de Raad ter goedkeuring voor te leggen. De
Commissie heeft steeds in de reguliere vergaderingen
van de Raad verslag gedaan van zijn werkzaamheden.
Onafhankelijkheid en samenstelling van de Raad
Naar het oordeel van de Raad voldoen alle commissarissen
aan de vereisten van onafhankelijkheid in de
zin van de Corporate Governance Code van
Hakrinbank N.V. Elders in dit jaarverslag zijn de persoonsgegevens
en de nevenfuncties van de leden van
de Raad opgenomen. Drs. J.J.F. Tjang-A-Sjin treedt
op eigen verzoek terug als commissaris. De Raad
bedankt hem voor de bijdrage, die hij binnen de Raad
heeft geleverd gedurende de tijd waarin hij lid was
en heeft besloten om aan de Algemene Vergadering
van Aandeelhouders het voorstel te doen om
ANN BIO CARE SKIN
CLINIC
In een luxueuze omgeving biedt Michelle
Bab-Lo Fo Sang haar klanten high-tech
verzorging op het gebied van huidverbetering
en figuurcorrectie.
Ann Bio Care Skin Clinic onderscheidt
zich door het gebruik van moderne
technieken en apparatuur.

| 10 |
drs. A.K. Moensi-Sokowikromo in de opengevallen
plaats als commissaris te benoemen. In 2008 hebben
zich voor het overige geen mutaties voorgedaan in de
samenstelling van de Raad, die onveranderd uit zeven
leden bestaat. Volgens rooster zijn de commissarissen
ir. R.A. Mac Donald en mr. A.K.R. Shyamnarain aan
de beurt om af te treden. Zij stellen zich ter beschikking
om te worden herbenoemd. De Raad beveelt
u de benoeming van drs. A.K. Moensi-Sokowikromo
en de herbenoeming van ir. R.A. Mac Donald en
mr. A.K.R. Shyamnarain aan.
Jaarrekening en voorstel winstverdeling
De Raad biedt u hierbij de jaarrekening van onze vennootschap
aan over het boekjaar 2008. Deze jaarrekening
bestaat uit de vennootschappelijke balans per
31 december 2008, de vennootschappelijke winst- en
verliesrekening over 2008, de geconsolideerde balans
per 31 december 2008, de geconsolideerde winst- en
verliesrekening over 2008 en de toelichtingen daarop.
Conform het bepaalde in onze statuten hebben wij
de jaarrekening door de externe accountant doen
onderzoeken. Zijn terzake gegeven goedkeurende verklaring
is bijgevoegd.
Het bedrijfsresultaat is in hoofdzaak de uitkomst van
de in de Beleidsnota 2008 opgenomen doelstellingen
en het op grond daarvan vastgestelde beleid, dat door
de directie is uitgevoerd. Ook dit jaar is het bedrijfsresultaat
mede beïnvloed door ontwikkelingen in de
macro-economische omgeving in Suriname. Die
omgeving is in 2008 niet bespaard geweest van minder
gunstige internationale ontwikkelingen, die zich
oorspronkelijk als een internationale kredietcrisis
manifesteerden, maar ondertussen in volle omvang
zijn uitgegroeid tot een internationale economische
crisis, die doorwerkt in de reële economie. De gevolgen
van de internationale economische crisis zijn ook
in Suriname merkbaar, ofschoon voor de Surinaamse
economie nog sprake is van een positieve groei. De
scherpe daling van wereldmarktprijzen voor onder
andere aluinaarde en aardolie hebben wel een negatieve
uitwerking op onder meer de overheidsinkomsten,
de betalingsbalans en de economische groei. De Raad
heeft er vertrouwen in dat de regering en andere actoren
op sociaal-economisch gebied met adequaat
beleid in staat zullen zijn om de negatieve gevolgen
van de internationale economische crisis voor de
Surinaamse economie beheersbaar te houden.
De winst vóór belastingen bedraagt SRD 26,31 miljoen.
Na aftrek van belastingen resteert een nettowinst
van SRD 16,84 miljoen.Wij stellen voor om van
de nettowinst SRD 5,59 miljoen te bestemmen voor
uitkering aan de aandeelhouders en SRD 11,25 miljoen
toe te voegen aan de Algemene Reserve. Het dividend
per aandeel van nominaal SRD 0,15 kan op
grond van het voorgaande worden vastgesteld op
SRD 12. Hiervan is in augustus 2008 reeds SRD 4 als
interimdividend uitgekeerd, hetgeen resulteert in een
slotdividend van SRD 8 per aandeel van nominaal
SRD 0,15. Het uit te keren dividend komt overeen met
33,2% van de nettowinst en correspondeert met een
dividendpercentage van 8.000.
Wij adviseren u deze jaarrekening vast te stellen en
daarmee décharge te verlenen aan de directie voor het
door haar in het boekjaar uitgeoefende bestuur en
aan de Raad van Commissarissen voor het daarop
gehouden toezicht. Voorts geven wij u in overweging
het voorstel inzake de winstverdeling goed te keuren.
Dank voor het goede resultaat
De Raad bedankt de directie voor de wijze waarop zij
de belangen van onze vennootschap in het afgelopen
boekjaar heeft behartigd en in het bijzonder voor
haar inspanningen en strategische keuzes, die hebben
geleid tot het goede bedrijfsresultaat. Wij bedanken
verder de staf en de overige medewerkers voor hun
individuele bijdragen aan een succesvol jaar voor
onze vennootschap en erkennen tevens dat zij een niet
te ontberen ondersteuning zijn geweest voor het
bereiken van de gestelde doelstellingen. Voorts
bedanken wij de cliënten en andere relaties voor het
in Hakrinbank N.V. gestelde vertrouwen, dat een
goede basis bleek voor wederzijds voordeel. En last but
not least bedanken wij u, onze aandeelhouders, voor
de ondersteuning die wij van u in ons werk genieten.
Als organisatie putten wij hieruit inspiratie om voortdurend
te streven naar excellence in alles wat wij doen.
Paramaribo, 14 april 2009
Raad van Commissarissen
Mr. A.K.R. Shyamnarain - President-Commissaris
Drs. H.B. Abrahams - Vice President-Commissaris
Ir. R.A. Mac Donald
G. Lie Sem-Nawikromo
H.R. Ramdhani
Drs. M.M. Sandvliet M.Sc.
Drs. J.J.F. Tjang-A-Sjin

| 11 |
ZUS & ZO
Fusion:
van
alles
wat.
ZUS & ZO wordt uitgebaat door Brian van ’t Kruys en
Daphne Bruyne.
Naast een eetcafé met internationale gerechten, een souvenirshop,
een boekingskantoor voor binnenlandse tours en een
guesthouse, organiseren ze regelmatig creatieve evenementen,
zoals exposities, film- en discussie-avonden en jamsessions.

| 12 |
VERSLAG VAN DE DIRECTIE
Aan de aandeelhouders
Hierbij bieden wij U het jaarverslag over 2008 aan.
Met genoegen kunnnen wij rapporteren dat onze
bankinstelling wederom bevredigende resultaten
heeft gerealiseerd. Deze zijn het gevolg van de goede
performance van de Surinaamse economie en het
gevoerde bedrijfsbeleid en kwamen tot stand in een
klimaat van toenemende turbulenties op internationale
financiële en andere markten en concurrentie
binnen de Surinaamse financiële sector.
De macro-economische grootheden lieten in 2008
een positief beeld zien, hetgeen gunstig doorwerkte
op het consumenten- en producentenvertrouwen. De
economie groeide in reële zin met bijna 7% en er werden
wederom overschotten op de overheidsbegroting
en op de betalingsbalans gerealiseerd. Onze bank
heeft van de gunstige economische ontwikkeling kunnen
profiteren.
De belangrijkste bedrijfsdoelstellingen waren duurzame
groei, verbetering van de rentabiliteit, aanscherping
van het balansbeheer, verhoging van de efficiency,
versterking van het risicomanagement evenals het
customers relations management. Daarnaast werd gestreefd
naar verhoging van de tevredenheid bij het
personeel en van de social corporate citizenship. Op
diverse terreinen is zichtbare voortuitgang geboekt.
Ofschoon op zich bevredigende resultaten zijn
gehaald, zijn de financiële doelstellingen niet geheel
gerealiseerd als gevolg van incidentele tegenvallers.
Het geconsolideerd balanstotaal steeg met 22,2% tot
SRD 972,6 miljoen, hetgeen in lijn is met onze projecties.
Het marktaandeel van de Hakrinbank gemeten
naar balanstotaal groeide met 1,5 procentpunt tot
bijna 25%. Onze belangrijkste activa, de kredietverlening
aan corporate en consumer cliënten nam toe met
26% tot SRD 544,4 miljoen, wat iets hoger is dan
gebudgetteerd. De kwaliteit van de kredietportefeuille
bleef op peil; de non-performing ratio beliep slechts
1,72%.
De nettowinst vóór belastingen groeide met 10,1% tot
SRD 26,3 miljoen; dit is lager dan gebudgetteerd. De
mindere uitkomst is het gevolg van een niet voorziene
afwaardering van onze internationale beleggingsportefeuille
en andere incidentele kostenstijgingen.
Van de winst na belastingen ten bedrage van
SRD 16,8 miljoen zal SRD 5,6 miljoen aan dividend
worden uitgekeerd, wat neerkomt op een pay-out
ratio van 33,2%.
De performance ratio’s liepen iets terug, doch bleven
op een bevredigend niveau. De return on assets
bedroeg 1,9% en de return on equity kwam uit op
34,4%. De efficiencyratio liep terug met 1 procentpunt
tot 55%. Doelstelling blijft de performance
ratio’s van de bank te verbeteren middels rentabiliteitsgroei
en efficiencyverbetering.
In juni 2008 werd ons geheel vernieuwd en uitgebreid
filiaal op het Nieuwe Haven complex in gebruik
genomen. Het is een modern ‘Banking Centre’, waar
cliënten terecht kunnen voor een snelle en efficiënte
afhandeling van hun bankzaken. Met deze investering
van bijna USD 0,5 miljoen is ingespeeld op de in uitvoering
zijnde modernisering en uitbreiding van de
Nieuwe Haven van Paramaribo, die naar verwachting
zal leiden tot een toename van de bedrijfsactiviteiten.
Medio 2009 zullen wij een modern filiaal openen in
de nieuwe aankomst- en vertrekhal van de J.A. Pengel
luchthaven. Via deze branch zullen ook cliënten in de
wijde omgeving van de luchthaven bediend worden.
In het laatste kwartaal van het verslagjaar vond de
introductie plaats van onze Hakrinbank MasterCard
creditcards. Hiermee kunnen aankopen en betalingen
verricht worden in alle landen waar MasterCards worden
geaccepteerd.
Onze dochteronderneming, de Nationale Trust- en
Financierings Maatschappij N.V., heeft bevredigende
resultaten geboekt. Alle productiedoelstellingen zijn
ruim gehaald. Het balanstotaal groeide met 33% tot
SRD 147 miljoen, vooral vanwege de toename van de
kredietverlening. De bedrijfsopbrengsten stegen met
14%. De winst nam echter af met 2% vanwege kostenstijgingen.
De koers van het aandeel ‘Hakrinbank N.V.’ steeg
op de Surinaamse Effectenbeurs met ruim 16% tot
SRD 174 per ultimo 2008. Het uit te keren dividend
over het boekjaar 2008 beloopt SRD 12 per aandeel

| 13 |
van nominaal SRD 0,15, waarvan in augustus 2008
reeds SRD 4 is uitgekeerd als interimdividend.
Uitgedrukt in procenten van de nominale waarde van
één aandeel van SRD 0,15 beloopt het dividend
8.000%. Dit levert een aantrekkelijk rendement voor
onze aandeelhouders en een gunstige koers/winst
verhouding op.
In het vervolg van dit verslag wordt uitgebreid ingegaan
op de economische ontwikkelingen in het jaar
2008, welke van belang zijn voor de performance van
ons bedrijf. Dit verslag is uitgebreider dan gebruikelijk
in de bancaire sector.
De reden hiervoor is dat vanwege de beperkte
beschikbaarheid van en toegankelijkheid tot actuele
statistische informatie voor grote delen van de
samenleving, is besloten in ons jaarverslag aan deze
ontwikkelingen extra aandacht te besteden.
Vervolgens komen ontwikkelingen binnen onze bank
en dochteronderneming, de Nationale Trust- en
Financierings Maatschappij, aan de orde.
In het laatste gedeelte worden de financiële prestaties
van onze instelling belicht en het winstverdelingsvoorstel
behandeld.
Van links naar rechts:
drs. G. Raghoenathsingh, Financieel Directeur,
mr. M. Tjon A Ten, Operations Directeur,
drs. J. Bousaid, Algemeen Directeur en
H. Liu Hung Chung, Onderdirecteur Operations.

| 14 |
HEDI INFRA N.V. Economische ontwikkelingen in 2008
Hedi Infra N.V. houdt zich bezig met het
aanleggen van elektrische- en waterdistributienetwerken.
Het bedrijf geeft inhoud aan haar bedrijfscredo
door milieuvriendelijk, duurzaam en
innovatief te werken middels materialen en
systemen die technologisch en ecologisch
hoogstaand zijn.
Het jaar 2008 zal de geschiedenisboeken ingaan als
het jaar waarin de internationale financiële crisis in
volle hevigheid is losgebarsten. Het markeert het
begin van een wereldwijde economische recessie, die
alle ingrediënten in zich bergt om diep en ingrijpend
te zijn. Steeds vaker worden dan ook vergelijkingen
gemaakt met de grote depressie van de jaren 30 van de
vorige eeuw.
Het jaar 2008 zal in ons geheugen ook gegrift staan als
het jaar waarin de democraat Barack Obama met
grote meerderheid werd gekozen tot de eerste zwarte
president van de Verenigde Staten van Amerika. Hij
staat voor de enorme uitdaging om de ontspoorde
Amerikaanse economie weer op de rails te krijgen en
het geschonden imago van zijn land in de wereld te
herstellen.
De directe effecten van de internationale financiële
crisis op ons land zijn vooralsnog beperkt gebleven.
De mondiale economische crisis die daarop volgde zal
voor de economie van Suriname wel gevolgen hebben
die vooral in de loop van 2009 en in 2010 zichtbaar
worden. Ons land heeft in de afgelopen jaren echter
financiële en andere buffers opgebouwd, die haar in
staat moeten stellen om op milde wijze de crisis te
doorstaan.
De macro-economische performance van Suriname
bleef in 2008 - evenals in voorgaande jaren - robuust,
waarvoor complimenten werden ontvangen van met
name de Artikel IV Consultatiemissie van het
Internationaal Monetaire Fonds (IMF) en het ratingsbureau
Standard & Poor’s.
Volgens schattingen van het IMF bedroeg de reële
economische groei circa 6,8%, hetgeen iets hoger is
dan in 2007. De groei is het resultaat van een hausse
op de wereldmarkt van onze belangrijkste exportproducten
gedurende het grootste deel van het jaar.
Ook stegen de consumptieve bestedingen verder en
bleef het investeringsvolume hoog.
Op de lopende rekening van de betalingsbalans werd
een overschot geboekt, dat bijdroeg aan de toename
van de monetaire reserve. De overheidsfinanciën
sloten op kasbasis met een overschot, terwijl de staatsschuld
slechts een lichte toename vertoonde.

| 15 |
Schaduwzijde van de bovengeschetste ontwikkelingen
is de versnelling van het inflatietempo, mede veroorzaakt
door de gestegen prijzen van met name aardolie
en voedingsmiddelen, de appreciatie van de Euro en
de stagnerende binnenlandse productiviteitsontwikkeling.
Sinds oktober 2008 daalt de inflatie echter vanwege
teruglopende importprijzen als gevolg van de
wereldwijde economische recessie en de appreciatie
van de US dollar – waaraan onze munt is gekoppeld –
ten opzichte van de Euro.
In dit hoofdstuk wordt nader ingegaan op de economische
ontwikkelingen die zich in het verslagjaar in
ons land hebben voorgedaan.
Overheidsfinanciën
In 2008 zijn de realisatiegegevens inzake de overheidsfinanciën
op kasbasis beter uitgevallen dan de door
De Nationale Assemblee goedgekeurde begroting voor
het dienstjaar 2008, welke hieronder is samengevat.
De uitgaven op de Gewone Dienst bedroegen
SRD 1.742,8 miljoen, een overschrijding van
SRD 80,7 miljoen of 5% van de begroting.
De lopende overheidsuitgaven zagen er (in miljoenen
SRD) als volgt uit:
Realisatie Begroting Realisatie
2007 2008 2008
Lonen en salarissen 692,4 754,8 758,5
Goederen en diensten 411,0 435,2 435,8
Subsidies/overheidsbijdragen
458,9 397,3 487,7
Intrest staatsschuld 94,5 74,8 60,8
Totaal lopende
uitgaven 1.656,8 1.662,1 1.742,8
Ontwerpbegroting dienstjaar 2008 (x SRD 1 miljoen)
Omschrijving Uitgaven Ontvangsten Verschil in % BBP
Gewone dienst 1.662,1 1.720,5 58,4 0,8
Kapitaalsdienst 551,8 0,0 -551,8 -7,4
Totaal Gewone en Kapitaalsdienst 2.213,9 1.720,5 -493,4 -6,6
Bron: Financiële Nota 2008 en 2009
De meevallers in de begroting zijn ontstaan door
zowel hogere directe als indirecte belastingontvangsten
en substantieel lagere dan gebudgetteerde kapitaaluitgaven.
De ontvangsten op de Gewone Dienst bedroegen
SRD 2.111,1 miljoen, SRD 345,6 miljoen of 20%
hoger dan begroot.
Realisatie Begroting Realisatie
2007 2008 2008
Directe belastingen 737,6 672,2 835,5
Indirecte belastingen 731,5 672,0 878,7
Nietbelastingmiddelen
359,1 421,3 396,9
Totale ontvangsten 1.828,2 1.765,5 2.111,1
De loonsom van de overheid nam in 2008 met circa
8% toe, hetgeen conform het budget is. De toename
van de lopende overheidsuitgaven werd verder
veroorzaakt door de stijging van de subsidies en overheidsbijdragen
tot SRD 487,7 miljoen. Deze uitgaven
belopen meer dan een kwart van de lopende overheidsuitgaven,
wat aan de hoge kant is.
Het overschot op de Gewone Dienst bedroeg
SRD 368,3 miljoen, ruim SRD 264,9 miljoen hoger
dan begroot. Vooral door tekortschietende uitvoeringscapaciteit
werd slechts een beperkt deel van de
voorgenomen investeringsprojecten gerealiseerd. Bijgevolg
vielen de kapitaaluitgaven van SRD 278,4 miljoen,
beduidend lager uit dan gebudgetteerd.
De bovengeschetste ontwikkelingen leidden ertoe dat
op de totale begroting een overschot werd gerealiseerd
van SRD 145,9 miljoen, of circa 2% van het
geschatte Bruto Binnenlands Product, in plaats van
het gebudgetteerd tekort van SRD 493,4 miljoen.

| 16 |
Ondanks de gunstige realisatiecijfers bleven de overheidsfinanciën
structureel zwak. In het verslagjaar
zijn geen wezenlijke stappen gezet om deze situatie te
verbeteren door uitvoering van een Public Sector
Reform programma. Hierdoor vormen de overheidsfinanciën
een risico voor de macro-economische stabiliteit.
Een ander zorgpunt zijn de mogelijke negatieve
implicaties van de wereldwijde economische recessie
op de overheidsfinanciën. Constante monitoring en
een pro-actief beleid zijn daarom essentieel om de
staatshuishouding en de economie in balans te houden.
Staatsschuld
Zowel de feitelijke binnenlandse als de buitenlandse
staatsschuld zijn in 2008 iets toegenomen. In deze
schulden zijn, conform de internationale definitie van
Staatsschuld, de nog niet opgenomen bedragen van
afgesloten leningen en de niet afgeroepen staatsgaranties,
niet opgenomen. Volgens de Surinaamse definitie,
vastgelegd in de Wet op de Staatsschuld, behoren
de aangegeven onderdelen wel tot de staatsschuld,
hetgeen leidt tot overschatting van de feitelijke schuld.
Onderstaande tabel geeft inzicht in de ontwikkeling
van de staatsschuld.
De feitelijke binnenlandse schuld steeg per saldo met
SRD 48,2 miljoen oftewel 8,3 % tot SRD 628 miljoen.
Door het afsluiten van enkele leningsovereenkomsten
in verband met uitvoering van grote infrastructurele
projecten, zijn daarenboven de toekomstige schuldverplichtingen
zowel in SRD als in vreemde valuta
toegenomen. Dit verklaart de sterke toename van de
post ‘Gecommitteerde leningen en garanties’. Per
saldo steeg de feitelijke buitenlandse schuld met
USD 16,7 miljoen ofwel 5,6% tot USD 315,4 miljoen.
De aangroei is vooral veroorzaakt door rentebijschrijvingen
op bilaterale leningen van Brazilië en de Verenigde
Staten van Amerika.
Aan het einde van
Soort crediteur 2008*) 2007 2006
Binnenlandse schuld naar crediteur (x SRD 1000)
Centrale Bank van Suriname 397.272 302.598 326.007
Bankwezen 85.649 151.204 206.395
Particulieren 145.112 126.007 118.438
Totaal binnenlandse schuld 628.033 579.809 650.840
Overheidsgaranties 25.628 21.931 19.547
Gecommitteerde leningen 260.860 31.037 50.646
Totale binnenlandse schuld inclusief Overheidsgaranties 914.521 632.778 721.034
en Gecommitteerde leningen
Buitenlandse schuld naar crediteur (x USD 1000)
Multilaterale crediteuren 72.936 70.437 63.083
Bilaterale crediteuren 242.456 228.303 322.950
Commerciële crediteuren 0 0 5.077
Totaal buitenlandse schuld 315.392 298.740 391.110
Overheidsgaranties 18.789 19.873 0
Gecommitteerde leningen 309.800 120.807 107.104
Totale buitenlandse schuld inclusief Overheidsgaranties 643.981 439.420 498.213
en Gecommitteerde leningen
*) voorlopige cijfers
Bron: Bureau voor de Staatsschuld

| 17 |
De Surinaamse overheid is in onderhandeling met
deze bevriende landen teneinde een oplossing te vinden
voor deze schuldenproblematiek. Ondanks de
toename van de staatsschuld is de schuldratio van
Suriname (schuld in % van het BBP) van circa 25%
nog wel aan de lage kant. De ratio is in de afgelopen
jaren trendmatig gedaald.
Monetaire ontwikkeling
Het monetair beleid van de Centrale Bank van
Suriname bleef in het verslagjaar ongewijzigd. De verplichte
kasreservepercentages voor zowel de SRD als
de vreemde valuta werden niet aangepast. Wel werd
op 2 januari 2008 de rente op het schatkistpapier van
de Republiek Suriname verder verlaagd en wel van 8%
tot 7,5% per jaar en de voorschotrente van de Bank
van 10% tot 9,5%.
De binnenlandse liquiditeitenmassa, M2, een belangrijk
aangrijpingspunt voor het monetaire beleid, steeg
in het verslagjaar met SRD 209,5 miljoen ofwel 15,4%
tot SRD 1.569,8 miljoen. Deze toename, die minder is
dan in 2007, werd vooral veroorzaakt door de groei
van de bancaire kredietverlening aan de private sector
en in mindere mate door de liquiditeitstoevoer uit het
buitenland. Opvallend is dat het financieringsgedrag
van de overheid leidde tot een aanzienlijke binnenlandse
liquiditeitsvernietiging van SRD 228,7 mijoen.
De liquiditeitsgroei heeft geleid tot een lichte stijging
van de liquiditeitsquote, zijnde de binnenlandse liquiditeitenmassa
(M2) in procenten van het Bruto Nationaal
Product, tot circa 21%. Deze variabele schommelt
nog onder het langjarig gemiddelde niveau van
circa 25%. Hierbij moet echter worden opgemerkt
dat betaalmiddelen en bancaire saldi luidende in
vreemde valuta niet in de binnenlandse liquiditeitenmassa
zijn opgenomen. Bedoelde saldi stegen met (de
tegenwaarde van) SRD 138,9 miljoen ofwel 8,4% tot
SRD 1.796,0 miljoen, dit is 114,4% van M2. De feitelijke
liquiditeitsruimte moet dan ook scherp in de
gaten worden gehouden teneinde het inflatierisico te
beteugelen.
Ondanks het feit dat de kasreservepercentages onveranderd
bleven, vertoonden de debetrentetarieven een
verdere trendmatige daling. Dit vanwege de ruime
liquiditeitspositie van het bankwezen en de toegenomen
concurrentie. De gemiddelde rentemarge van de
commerciële banken in de SRD kredietverlening liep
daardoor terug met 1 procentpunt tot 5,6%. In 2005
was deze nog 9,6%. Bij de USD en Euro kredietverlening
liepen de marges terug met respectievelijk 0,1
procentpunt tot 6,5 procent en met 0,3 procentpunt.
In onderstaande tabel zijn de oorzaken van de mutaties in de liquiditeitspositie van de Surinaamse
economie weergegeven, M2 (in miljoenen SRD):
2008*) 2007*) 2006
1. Liquiditeitscreatie t.b.v. de overheid -228,7 -114,3 -31,7
2. Kredietverlening aan de private sector 244,5 154,1 58,8
3. Overige oorzaken van liquiditeitscreatie 16,6 -228,5 -89,2
Totaal binnenlandse liquiditeitscreatie 32,4 -188,7 -62,1
4. Liquiditeitstoevoer uit het buitenland 177,1 466,8 263,9
Totaal 1 t/m 4 209,5 278,1 201,8
Liquiditeitsquote (M2 : Nom. BNP Marktprijzen) 20,9 1) 20,4 18,9
*) voorlopige cijfers
1) eigen schatting
Bron: Centrale Bank van Suriname

| 18 |
De wisselkoers
De officiële wisselkoersverhouding met de US dollar,
onze belangrijkste handelsvaluta, heeft in het verslagjaar
geen noemenswaardige fluctuaties gekend. In
onderstaande staafdiagram zijn de aan- en verkoopkoersen
van de USD op maandbasis aangegeven.
op de lokale valutamarkt een directe afspiegeling van
het verloop van de EUR/USD wisselkoersverhouding
op de internationale valutamarkten. De vrije Euro
koers bereikte in de maand juni een recordhoogte van
circa SRD 4,47. In november viel deze koers terug
naar een minimum van SRD 3,63 om vervolgens te
USD aankoop- en verkoopkoersen 2008
Het beeld in 2008 voor wat betreft de vrije deviezenmarkt
is vrijwel hetzelfde geweest aan dat in 2007.
Er heerste een zekere opwaartse druk op de wisselkoers
voor de US dollar. Deze druk was kennelijk het
gevolg van een tekortschietend aanbod, dat zich ook
uitstrekte in de maanden die normaliter een verhoogd
aanbod laten zien (juni t/m augustus en december).
De hogere vraag kan deels toegeschreven worden aan
speculanten en arbitrageanten op de vrije valutamarkt.
Niet bancaire instellingen boden vreemde
valuta aan tegen koersen die de voorgeschreven maxima
van de Centrale Bank van Suriname met enkele
procenten overschreden. De commerciële banken, die
zich daarentegen wel aan deze maxima houden, verloren
bijgevolg terrein. De Centrale Bank van Suriname
heeft middels valuta-interventies de opwaartse druk
op de US dollar wisselkoers trachten te verlichten.
Deze interventies hebben echter onvoldoende effect
gesorteerd.
De Euro wisselkoers liet in 2008 een volatiel beeld
zien, in tegenstelling tot de opwaartse trend in 2007.
Deze volatiliteit stimuleerde op koerswinst gerichte
omzettingen van US dollars in Euro’s en vice versa.
Vanwege de koppeling van de Surinaamse munt aan
de US dollar, is het verloop van de Euro wisselkoers
eindigen op een niveau van bijna SRD 3,98 ultimo
verslagjaar. De Euro aankoopkoers van de Centrale
Bank van Suriname daalde van SRD 3,97 per eind
2007 tot SRD 3,81 per ultimo 2008.
De betalingsbalans
Vooral de verdere gemiddelde stijging van de prijzen
voor onze belangrijkste exportproducten te weten
aardolie, goud en in veel mindere mate ook aluinaarde,
leidde in 2008 tot een toename van de waarde van
onze goederenexport met 28,2% tot USD 1.689,2 miljoen.
Vanwege de toegenomen bedrijvigheid en de
consumentenvraag nam ook de import fors toe,
en wel met USD 412,5 miljoen of wel 36,7% tot
USD 1.537,6 miljoen. Doordat de import sterker
groeide dan de export daalde het overschot op de
handelsbalans verder en wel met ruim USD 40 miljoen
tot USD 151,6 miljoen.
Op de dienstenbalans was er een groter tekort door
gestegen uitgaven. De primaire inkomensbalans liet
wederom een overschot zien dat deels te danken was
aan de gestegen rente-inkomsten uit hoofde van
beleggingen van banken op de internationale geld- en
kapitaalmarkt en de gedaalde rentebetalingen aan niet
ingezetenen.

| 19 |
Saldi van de betalingsbalans op kasbasis
(in miljoenen USD)
2008*) 2007*) 2006
Goederenverkeer 151,6 192,1 232,3
Dienstenverkeer -132,5 -62,0 -34,9
Primaire inkomens 18,1 5,7 -51,6
Inkomensoverdrachten 87,4 77,4 35,9
Saldo lopende rekening 124,6 213,2 181,7
Kapitaalrekening -33,2 -186,4 -159,6
Nog te rubriceren posten 1) -47,0 131,3 66,9
Saldo der niet-monetaire 44,4 158,1 89,0
sectoren
*) voorlopige cijfers
1) mutaties in vreemde muntrekeningen van ingezetenen
Bron: Centrale Bank van Suriname
De ontwikkeling van de monetaire reserve
(in miljoenen USD)
Door bovenaangehaalde ontwikkelingen daalde het
overschot op de lopende rekening met USD 88,6 miljoen
tot USD 124,6 miljoen. Door de mutaties op de
diverse deelbalansen van de betalingsbalans bedroeg
het saldo der niet monetaire sectoren USD 44,4 miljoen,
hetgeen substantieel lager was dan in 2007.
De wereldwijde economische recessie leidde vanaf het
vierde kwartaal 2008 tot aanzienlijke prijsdalingen
van vooral aardolie en aluinaarde op de wereldmarkt.
De opbrengsten van deze belangrijke exportproducten
zullen navenant dalen en het is dan ook verwachtbaar
dat deze dalingen onze betalingsbalans in 2009
niet ongemoeid zullen laten.
Monetaire reserve
Door het overschot op de betalingsbalans steeg het
netto buitenlands actief van de geldscheppende
instellingen in het verslagjaar met USD 65,6 miljoen
of 15% tot USD 501,5 miljoen. De aangroei is echter
fors minder dan in 2007 vanwege het lagere overschot.
Deze reserve is goed voor de financiering van bijna 4
maanden import van goederen en diensten, en ligt
derhalve enigszins boven de gehanteerde internationale
minimumnorm van 3 maanden.
aan het einde van
Omschrijving 2008*) 2007*) 2006
1. Monetaire autoriteiten
a. Goudvoorraad 42,3 34,8 23,0
b. Bijzondere trekkingsrechten I.M.F. 0,6 0,9 1,3
c. Reservepositie in het I.M.F. 9,5 9,7 9,2
d. Deviezenvorderingen 624,7 396,0 237,8
e. Deviezenverplichtingen aan ingezetenen -200,9 -40,1 -28,8
f. Deviezenverplichtingen gedekt door zekerheidsstellingen -0,6 -0,6 -0,6
Totaal 1 475,6 400,7 241,9
2. Deviezenbanken
a. Deviezenvorderingen 379,8 409,0 303,5
b. Deviezenverplichtingen aan ingezetenen -319,2 -339,9 -253,7
c. Deviezenverplichtingen aan niet ingezetenen -28,4 -27,7 -24,3
Totaal 2 32,2 41,4 25,5
Totaal 1 +2 507,8 442,1 267,4
3. Schulden in SRD aan niet-ingezetenen -6,3 -6,2 -6,2
Netto buitenlands actief 501,5 435,9 261,2
*) voorlopige cijfers
Bron: Centrale Bank van Suriname

| 20 |
De verwachte verslechtering van de betalingsbalans in
2009 zal ook van invloed zijn op de ontwikkeling van
de monetaire reserve. Een voortgaande opbouw van
deze reserve is ons inziens vereist teneinde de waarde
van de Surinaamse dollar zo nodig te kunnen verdedigen.
Bovendien is het, gezien de hoge graad van de
(US) dollarisering van de bankbalansen, gewenst dat
de Centrale Bank van Suriname een extra buffer
opbouwt die in het kader van haar functie als lender
of last resort kan worden ingezet, indien bij banken
onverhoopt behoefte ontstaat aan (tijdelijke) liquiditeitssteun.
De Surinaamse Effectenbeurs
Onderstaande tabel biedt inzicht in de handel op de Surinaamse Effectenbeurs in het jaar 2008
Fondsen Nom. waarde Omzet Slotkoers
per stuk aantal effectief dec. dec.
(stuks) 2007 2008
Assuria 0,10 2.536 44.601 15,50 19,05
C.I.C. 0,01 3.167 24.202 6,80 8,00
DSB Bank 0,10 1.229 22.383 47,25 20,00
Elgawa 0,01 28 224 6,00 8,00
Hakrinbank 0,15 302 49.902 150,00 174,00
Margarine & Vettenfabriek 0,01 3.082 16.797 5,20 5,45
Self Reliance 0,01 270 2.514 8,60 9,10
Surinaamse Brouwerij 5,00 - - 98,00 125,00
Torarica 0,10 600 29.950 39,20 54,00
Varossieau 0,10 - - 16,00 16,60
VSH-United 0,01 50 1.100 21,50 22,00
Totaal aandelen 11.264 191.673
Beursindex per 31 december 2008: 2.323,0
Bron: Vereniging voor de Effectenhandel in Suriname
Op de Surinaamse Effectenbeurs daalde de effectieve
omzet ten opzichte van 2007 met ruim 90% tot
SRD 192.000. Ook het aantal verhandelde aandelen
nam af. In 2 fondsen vond zelfs geen enkele transactie
plaats. De meest verhandelde aandelen waren die van
Hakrinbank, Assuria en Torarica, die respectievelijk
26,0%, 23,3% en 15,6% van de totale aandelenomzet
voor hun rekening namen.
Het aantal genoteerde fondsen en brokers bleef onveranderd.
De meest actieve brokers waren DSB bank en
Hakrinbank met respectievelijk 37,7% en 37,5% van
de omzet.
De beursindex, die de marktwaarde-ontwikkeling
aangeeft van een vastgesteld pakket beursgenoteerde
aandelen, steeg in het verslagjaar met 553,3 punten
ofwel 31% tot 2.323,0. Deze toename ligt ruim boven
het inflatiepercentage, zodat geconcludeerd mag
worden dat investeren in beursgenoteerde aandelen
gemiddeld genomen een aantrekkelijk reëel rendement
heeft afgeworpen.
De uitkering van stockdividend van 300% in het verslagjaar
heeft geresulteerd in een daling van de koers
per aandeel DSB Bank.

| 21 |
Het bankwezen in Suriname
In tegenstelling tot vele banken elders in de wereld
heeft het commerciële bankwezen in Suriname in
2008 een gunstige ontwikkeling doorgemaakt. De
relatieve isolatie van het internationale bancaire circuit
leidde ertoe dat de besmetting middels de riskante
structured finance products, zoals collaterized debt
obligations, assets backed securities en credit default
swaps, het Surinaams bankwezen bespaard is gebleven.
De balanstotalen stegen aanzienlijk, de kredietverlening
groeide weer opvallend en de rendementen
bleven op peil.
Het geconsolideerd balanstotaal groeide met 18,5%
tot SRD 4.438,9 miljoen. De totale kredietverlening
nam toe met ruim 31%. Uitleenbare SRD middelen
stegen minder dan de groei van de SRD kredietverlening,
waardoor de liquiditeitsruimte iets terugliep. De
capital ratio I bleef vrijwel gelijk. De capital ratio II
volgens de BIS definitie daalde tot ruim 10% en bleef
boven de gehanteerde norm van 8%.
In eerdere jaarverslagen is ruime aandacht besteed
aan de (US) dollarisering van bankbalansen en het
beleid van zowel commerciële banken als de Centrale
Bank om deze trend om te buigen. De Bank heeft een
hoge vreemde valuta kasreserveverplichting van
33,3% aan commerciële banken opgelegd en overweegt
deze liquiditeitsverplichting verder te verhogen.
Ook streeft zij - zoals eerder aangegeven - ernaar
haar monetaire reserve verder op te bouwen, zodat zij
een rol kan vervullen indien een bank onverhoopt
(vreemde valuta) liquiditeitssteun behoeft. Commerciële
banken verstrekken rente-incentives voor
Kerncijfers van het algemene bankwezen in Suriname (in miljoenen SRD)
Per jaarultimo 2008*) 2007*) 2006
Balanstelling 4.438,9 3.745,7 2.871,0
Uitleenbare- en kasmiddelen
Rekeningcourantgelden 818,6 696,6 539,7
(verplichte kasreserve) (227,1) 6) (197,9) 4) (179,4) 2)
591,5 498,7 360,3
Spaargelden 464,1 408,9 311,8
Termijndeposito’s 219,8 181,8 126,5
Kapitaal en reserves 233,2 195,2 157,3
Totaal uitleenbare- en kasmiddelen 1.508,6 1.284,6 955,9
Kredietverlening en beleggingen
in SRD 1.270,3 5) 953,9 3) 764,2 1)
in USD 295,7 223,8 177,4
in EURO 60,0 54,3 44,7
Kengetallen
Capital ratio I
(kapitaal en reserves in % van de balanstelling) 5,25 5,21 5,48
Capital ratio II
(kapitaal en reserves in % van de kredietverlening) 10,24 11,14 11,30
1. exclusief voorziening dubieuze debiteuren ad SRD 36,1 miljoen *) voorlopige cijfers
2. exclusief SRD 76,8 miljoen bouwkredieten t.l.v. de kasreserve Bron: Centrale Bank van Suriname
3. exclusief voorziening dubieuze debiteuren ad SRD 42,7 miljoen
4. exclusief SRD 115,9 miljoen bouwkredieten t.l.v. de kasreserve
5. exclusief voorziening dubieuze debiteuren ad SRD 46,2 miljoen
6. exclusief SRD 146,3 miljoen bouwkredieten t.l.v. de kasreserve

| 22 |
PICTURE
PERFECT
Allerhande
lijsten
op
maat.
Een buitenlandse
zoektocht naar
geschikte lijsten om
haar foto’s voor een
expositie in te
lijsten, bracht Mandy
Chiu Hung in
contact met de
wereld van lijsten en
passe partouts. Drie
jaar geleden richtte
ze Picture Perfect
op. Middels de
nieuwste technieken
maakt haar bedrijf
allerhande lijsten op
maat.

| 23 |
SRD kredieten en hebben escape-clausules opgenomen
in vreemde valuta kredietarrangementen,
zodat deze leningen indien nodig geconverteerd kunnen
worden naar de Surinaamse dollar.
Zoals uit onderstaande staafdiagram blijkt, levert
deze aanpak geleidelijk enig succes op.
(US) Dollarisering 1996 - 2008 in procenten van het totaal der deposito’s respectievelijk kredieten
Het aandeel van de vreemde valuta deposito’s in het
totaal der deposito’s daalde in 2008 met 1,9 procentpunt
tot 54,4%. De dollariseringsquote in de kredietverlening
nam in sterkere mate af en wel met 3,8 procentpunten
tot 45,6%. Onze verwachting is dat deze
quote in 2009 verder zal afnemen vanwege het
beperkte renteverschil tussen SRD- en vreemde valutakredieten.
Doelstelling blijft de ratio’s significant
terug te dringen, mede om het valutarisico te verkleinen.
De teruglopende economische groei en de veranderende
marco-economische omgeving zullen de ontwikkeling
van het bankwezen in 2009 beïnvloeden.
Rekening wordt gehouden met lagere groeipercentages.
De financiële positie en de rentabiliteit zullen
echter op een bevredigend niveau blijven.
De inflatie
Inflatiemeting in Suriname geschiedt op basis van de
ontwikkeling van de consumentenprijsindex, die de
gemiddelde verandering meet in de prijs van een naar
kwaliteit en kwantiteit vast pakket van 240 goederen
en diensten. Volgens voorlopige cijfers van het
Algemeen Bureau voor de Statistiek zijn de consumentenprijzen
gestegen met 14,7% in 2008, vergele-
ken met 6,4% in 2007. De inflatie volgens de jaareindemethode
liep veel minder op, namelijk van 8,3% tot
9,4%.
Jaar Gemiddelde Jaareinde
inflatie (%) inflatie (%)
2005 9,5 15,8
2006 11,3 4,7
2007 6,4 8,3
2008 1) 14,7 9,4
1) voorlopige cijfers
De versnelling van het inflatietempo is vooral veroorzaakt
door de prijsstijging van aardolie, voedingsmiddelen
en de appreciatie van de Euro. De inflatie ligt
hoger dan in het voor ons relevante buitenland en kan
bijgevolg druk uitoefenen op de wisselkoers. Als
gevolg van de wereldwijde economische recessie,
dalen de importprijzen echter sinds het derde kwartaal
2008. Doorwerking hiervan in de prijsindexcijfers
van ons land is sinds oktober 2008 zichtbaar. De
verwachting is dat de ingezette trend zich in 2009
zal voortzetten, waardoor de inflatie zal afnemen.

| 24 |
Per ultimo februari 2009 was de jaareinde-inflatie
(februari 2009 - februari 2008) reeds gedaald tot 6%.
Bijgevolg mag tijdens het arbeidsvoorwaardenoverleg
2009 een redelijke opstelling van de vakbonden worden
verwacht, teneinde binnenlandse kostenstijgingen
te beperken, arbeidsplaatsen te behouden en de
concurrentiepositie van het bedrijfsleven op peil te
houden. De werknemers van Suralco LLC verdienen
dan ook een pluim vanwege het afzien van een overeengekomen
loonsverhoging voor 2009. Op deze
wijze leveren zij een bijdrage tot verbetering van de
concurrentiepositie van het bedrijf, dat het thans
moeilijk heeft vanwege de internationale recessie.
Ontwikkelingen in belangrijke productiesectoren
Voortgestuwd door hoge gemiddelde grondstoffenprijzen
op de wereldmarkt en door het toegenomen
consumenten- en producentenvertrouwen steeg de
reële economische groei in 2008 naar schatting met
bijna 7%. Met name de sectoren mijnbouw, bouw en
constructie, en handel leverden daartoe een bijdrage.
Vooral de prijzen van aardolie en goud stegen sterk.
Ook de agrarische sector profiteerde van de gunstige
wereldmarkt. Het investeringsvolume in de hotel- en
toerismesector bleef hoog, evenals in de telecommunicatiesector.
In het laatste kwartaal daalden de prijzen van aluinaarde
en aardolie echter fors als gevolg van de wereldwijde
recessie, die de economische groei in 2009 en
2010 negatief zal beïnvloeden. Naar verwachting zal
de verminderde buitenlandse vraag deels kunnen
worden opgevangen door een toenemende binnenlandse
activiteit, verband houdend met onder meer de
uitvoering van grote infrastructurele projecten door
de overheid. De verwachting is dat de reële groei in
2009 per saldo zal teruglopen tot circa 4-5%, wat nog
zeer acceptabel is in het huidige tijdsgewricht.
Bauxietsector
De gezamenlijk in Suriname opererende bauxietmaatschappijen,
Suralco en BHP-Billiton, hebben in
2008 bevredigend geopereerd, ondanks de negatieve
effecten van de wereldwijde crisis gedurende het laatste
kwartaal.
In het verslagjaar daalde de aluinaardeproductie met
1,1% tot 2.153.968 metrieke ton. De productiecapaciteit
van de raffinaderij werd voor 98% benut. De
exporthoeveelheid steeg met 0,7% tot 2.176.531
metrieke ton.
De totale exportwaarde bedroeg USD 715,5 miljoen,
een toename van bijna 2%. De gemiddelde exportprijs
steeg met slechts 1,2% tot USD 329 per metrieke
ton. Naar Suriname werd USD 88,5 miljoen overgemaakt
in verband met lokale betalingen (exclusief aan
Staatsolie N.V., voor geleverde olieproducten).
Dit bedrag is 28,4% lager dan in 2007. De Staatsinkomsten
uit deze sector bedroegen USD 44,7 mln,
een afname van 46,3%. Het aantal werknemers steeg
met 0,6% tot 1.170 personen. De korte-termijn vooruitzichten
voor de bauxietsector zien er niet goed uit.
De onderhandelingen tussen de Surinaamse overheid
en de alhier opererende bauxietmaatschappijen
hebben geen resultaat opgeleverd in 2008. Met
BHP-Billiton kon geen overeenstemming bereikt
worden om in West Suriname nabij het Bakhuysgebergte
een mijn op te zetten. Deze maatschappij
besloot vervolgens haar activiteiten in ons land te
staken tegen eind 2010. Suriname is nog steeds op
zoek naar partners om de bauxietreserves in West-
Suriname te ontginnen.
Aardoliesector
Vanwege de gestegen productie en de gunstige afzetprijzen
boekte Staatsolie in 2008 een recordomzet en
winst. De aardolieproductie steeg met circa 0,5 miljoen
barrels ofwel 8,5% tot ruim 5,9 miljoen. De
gemiddelde dagproductie uit meer dan 1100 productieputten
bedroeg 16.200 barrels. De gemiddelde
netto verkoopprijs van de ‘Saramacca crude oil’
bedroeg USD 76,75 per barrel, 36% hoger dan in
2007.
Over 2008 bedroeg de bruto-omzet USD 540 miljoen,
een toename van USD 203 miljoen oftewel 60% ten
opzichte van het voorgaande jaar. De winst voor
belastingen kwam uit op USD 388 miljoen, een toename
van 152%. De netto bijdrage (op kasbasis) aan
de betalingsbalans beliep USD 269 miljoen en die aan
de staatskas circa USD 180 miljoen.
De olieraffinaderij had een goede capaciteitsbenuttingsgraad
en verwerkte 2,54 miljoen barrels crude
oil. De productie is echter bijna 4% lager dan in 2007,
omdat de raffinaderij voor groot onderhoud gedurende
4 weken werd stilgelegd. Van de totale afzet werd
46% geleverd aan de Suralco, 10% als scheepsbrandstof
verkocht, 39% geëxporteerd en 5% locaal afgezet.
De raffinagecapaciteit zal volgens planning over enkele
jaren worden verdubbeld tot 15.000 barrels per dag,
terwijl ook gasoline, premium diesel, stookolie,
zwavelzuur en bitumen zullen worden geproduceerd.

| 25 |
Een pre-feasibility studie is in 2008 afgerond. Daarnaast
is een aanvang gemaakt met de site-development
en environmental impact assessment studie.
Gestreefd wordt dit project in 2013 af te ronden.
De exploratie in het Surinaamse off-shore gebied,
waar vier buitenlandse oliemaatschappijen actief zijn
in verschillende blokken zee-areaal, is intensief voortgezet.Vermeldenswaard
zijn de boringen door Repsol
in de West Tapir 1 put in Block 30. Hoewel er geen olie
werd aangetroffen, is de informatie die vergaard werd
van belang voor het plannen van vervolgactiviteiten.
Inmiddels is het internationale inschrijvingsproces
voor exploratie van de blokken 43 en 44 aangevangen.
Ook de exploratie-activiteiten op het landareaal zijn
in 2008 geïntensiveerd. Doel is de productie op
langere termijn te waarborgen. In dit kader zijn er in
het Weg naar Zee Oost- en het Commewijnegebied,
boringen uitgevoerd waarbij olievoorkomens zijn
aangetroffen.Verwacht wordt dat in de eerste helft van
2009 het boorprogramma in het Coesewijnegebied
zal aanvangen.
Met Geokenetics is een contract gesloten voor uitvoering
van een 2D-seismisch programma van 540 km in
het kustgebied. Het officiële startsein hiervan is op 13
november 2008 in Nickerie gegeven en het programma
zal tegen juni 2009 zijn afgerond. Voor dit project
is een budget van circa USD 25 miljoen beschikbaar.
Sinds september 2008 zijn de olieprijzen op de
wereldmarkt aanzienlijk gedaald vooral vanwege
vraagafname als gevolg van de wereldwijde recessie.
Dit zal leiden tot een daling van de omzet en winst
van Staatsolie in 2009. De middellange termijn vooruitzichten
voor de aardoliesector zijn echter gunstig.
Goudsector
De opwaartse trend van de goudprijs zette zich in
2008 voort.Voor het eerst sinds het begin van de jaren
tachtig van de vorige eeuw werd medio maart de
magische grens van US dollar 1000 per troy ounce
(31,1 gram) voor enkele dagen overschreden. De
piekprijs van USD 1.033 werd op 17 maart bereikt.
De gemiddelde goudprijs op de London Metal
Exchange bedroeg in het verslagjaar USD 871,96 per
troy ounce, 25,4% hoger dan in 2007. Deze stijging
werd vooral veroorzaakt door de ‘flight to quality’
vanwege de toegenomen economische en politieke
onzekerheid en de matige vooruitzichten van de
wereldeconomie.
Diverse analisten verwachten dat de opgaande trend
zich in 2009 zal voortzetten, waarbij een stijging tot
boven de recordstand van 2008 reëel wordt geacht.
De voorspoedige ontwikkelingen op de wereldmarkt
hadden een gunstige doorwerking op de Surinaamse
goudsector. Zowel de productie als het rendement
stegen. Het grootste goudwinningsbedrijf in Suriname,
IAMGOLD, een beursgenoteerd Canadees
bedrijf met een marktkapitalisatie van USD 2 miljard,
produceerde in 2008 ca. 315.000 troy ounce
(10.000 kg), een toename van 17% ten opzichte van
het voorgaande jaar. De gemiddelde verkoopprijs
bedroeg ongeveer USD 800 per troy ounce en de kostprijs
circa USD 480. De bedrijfsperformance verbeterde,
waardoor de afdrachten in 2008 aan de Surinaamse
overheid uit hoofde van loonbelasting, royalties en
winstbelasting stegen tot bijkans USD 50 miljoen. De
maatschappij investeerde in het verslagjaar USD 46 miljoen
in exploratie en capaciteitsuitbreiding. De bewezen
reserves stegen met ruim 20.000 kg, waardoor de
levensduur van de mijn werd verlengd tot méér dan
10 jaar. De verwachting is dat de productie in 2009
verder zal toenemen. Ook zal een robuust uitbreidingsinvesteringsprogramma
worden uitgevoerd.
Sarakreek Resource Corporation, het grootste goudproductiebedrijf
in Surinaamse handen dat een
concessie bezit aan de Sarakreek ten zuiden van het
Van Blommestein stuwmeer, boekte ook goede
bedrijfsresultaten. Het bedrijf streeft naar een grootschaliger
bedrijfsoperatie, waarschijnlijk in samenwerking
met een buitenlandse partner.
Surgold, een jointventure company van Alcoa LLC en
goudmultinational Newmont Mining Corporation,
heeft haar exploratieprogramma in het Nassaugebergte
in Oost Suriname inmiddels afgerond. Er is
een reserve aangetoond van 2,2 mln troy ounce die
commercieel winbaar is, zij het tegen hogere kosten
dan bij IAMGOLD in Brokopondo.
Inmiddels zijn onderhandelingen gestart tussen de
Surinaamse overheid en Surgold teneinde te komen
tot een exploitatie-overeenkomst. Er moet tempo
gemaakt worden om het goede momentum te benutten
om een optimale overeenkomst af te sluiten. De
signaalwerking die hiervan zal uitgaan is positief voor
de status van Suriname als een opkomend goudland.

| 26 |
Agrarische sector
Rijstsector
In 2008 is het beplante areaal met 3,7% gestegen tot
43.654 ha. Deze stijging vond zowel bij de grote als
kleine padiproducenten plaats. In het najaar 2008 steeg
de inzaai opvallend met circa 3.850 ha tot 23.751 ha
vanwege de gunstige marktprijzen en perspectieven.
Onderstaande tabel geeft een beeld van de ontwikkeling
gedurende de afgelopen vijf jaren.
In het verslagjaar daalde de gemiddelde productie per
ha met 1,5% tot 4.189 metrieke ton, vooral als gevolg
van minder gunstige weersomstandigheden. Door de
toename van het beplante areaal steeg de productie
met 2,2% tot 182.877 metrieke ton.
De geëxporteerde hoeveelheid rijst steeg in 2008 met
ruim 1%. Mede als uitvloeisel van administratieve barrières
vanuit de overheid konden exporteurs niet méér
voordeel uit de gunstige wereldmarktsituatie putten.
Na enkele maanden werden deze barrières opgeheven.
De gemiddelde exportprijzen van zowel cargo als
witte rijst namen in het verslagjaar aanzienlijk toe
vanwege de vraag- en aanbodverhoudingen op de
wereldmarkt. De exportwaarde verdubbelde ruim.
Naar de EU, onze belangrijkste afzetmarkt, werd 85%
méér ofwel 29.000 metrieke ton verscheept. De export
naar de Caricommarkt daalde echter met 26% tot
20.500 metrieke ton. Omdat de EU markt voornamelijk
cargorijst afneemt, was de export hiervan in 2008
groter dan die van witte rijst. In voorgaande jaren was
sprake van een omgekeerde situatie.
De prijzen van rijst laten vanaf het tweede halfjaar
2008 weer een dalende trend zien. Ook de productiekosten
van padi dalen sinds het begin van het vierde
kwartaal, vanwege de lagere diesel- en kunstmestprijzen.
Voor het kunnen behalen van een redelijk
rendement is de productiviteitsverbetering in de
gehele rijstkolom cruciaal.
De rijstsector wordt nog steeds ondersteund door de
Europese Unie en het Cariforum die een bedrag voor
2008*) 2007 2006 2005 2004
Beplant areaal (ha) 43.654 42.087 44.232 45.563 49.020
Productie droge padie (Mt) 182.877 179.012 182.659 163.955 174.490
Gemiddelde productie per ha (Mt) 4.189 4.253 4.130 3.598 3.560
Exporthoeveelheid (Mt) 53.091 52.499 41.462 35.877 51.830
Exportwaarde (USD 1,000) 32.313 15.415 11.516 8.913 11.891
Exportprijs cargorijst (USD/mton/gemiddeld) 604 255 236 220 190
Exportprijs witte rijst (USD/mton/gemiddeld) 610 325 297 301 268
Bron: Ministerie van Landbouw, Veeteelt en Visserij
*) voorlopige cijfers
RIJSTPAK N.V.
Rijstpak N.V. houdt zich bezig met het verwerken, de distributie en
export van rijst en rijstproducten onder de merknaam ‘Paloma’.
Het bedrijf dat in 2008 ISO gecertificeerd werd, exploiteert twee
moderne pelmolens in Nickerie en is een van onze oudste en
belangrijkste exporteurs naar Europa.

| 27 |
de ontwikkeling van de sector beschikbaar hebben
gesteld, waaruit goed wordt geput door de ondernemers
die actief zijn in de sector.
Bananenindustrie
De bananenindustrie is in diverse opzichten belangrijk
voor ons land. Genoemd kunnen worden de
productie en export, evenals creatie van werkgelegenheid.
Met een personeelsbestand van 2.416 is
Stichting Behoud Bananen Sector (SBBS) op de overheid
na, de grootste werkgever.
De productie steeg in 2008 van 56.246 ton naar
65.438 ton, een toename van ruim 16%, welke geheel
werd geëxporteerd naar de Europese Unie. De
FOB exportwaarde bedroeg USD 33,1 miljoen, een
toename van USD 13,7 miljoen ofwel 70% ten opzichte
van 2007, welke te danken was aan het gestegen
exportvolume, betere prijzen en de gemiddeld hogere
koers van de Euro ten opzichte van de US dollar.
Het in het vorige jaarverslag beschreven probleem
van markttoetreding tot de EU door de ACP landen
waaronder Suriname, is nog steeds niet volledig opgelost.
De Latijns Amerikaanse landen eisen een
substantiële vermindering van de te betalen heffing,
waartegen de ACP landen zich terecht verzetten. Het
behoeft geen betoog, dat door deze situatie ook de
prijs die SBBS voor haar producten ontvangt, niet
bevredigend is.
Het privatiseringsproces verloopt moeizaam vanwege
de aangeduide afzet- en prijsproblemen. Momenteel
worden er met het Belgische bedrijf Univeg, dat een
managementovereenkomst heeft met SBBS, gesprekken
gevoerd omtrent de overname van het bedrijf.
Economische vooruitzichten voor het jaar 2009
De zich voortslepende economische recessie in de
wereld zal een negatieve invloed hebben op de
Surinaamse economie. De omvang en duur hiervan is
vooralsnog moeilijk in te schatten. Onze verwachting
is dat de economische performance van ons land in
2009 iets zal teruglopen, maar dat bij een goede aanpak
van zaken de negatieve effecten op een aanvaardbare
manier zullen kunnen worden opgevangen.
In 2009 zal volgens schattingen van het Planbureau
de reële economische groei teruglopen tot circa
4 procent. De afzwakkende buitenlandse vraag zal
slechts voor een deel opgevangen kunnen worden
door een verhoogde bestedingsactiviteit mede verband
houdend met de uitvoering van enkele grote
infrastructurele en andere civieltechnische overheidsprojecten,
waarvan de financiering voor een belangrijk
deel zal geschieden via ontwikkelingsfondsen en
langlopende concessionele leningen. De beperkte uitvoeringscapaciteit
vormt echter een knelpunt.
De sterke prijsdaling van de aardolie en aluinaarde op
de wereldmarkt zal ook invloed hebben op onze
betalingsbalans en daardoor ook op de ontwikkeling
van de monetaire reserve. De overheidsinkomsten uit
de mijnbouwsector zullen teruglopen, waardoor de
overheidsfinanciën onder druk kunnen komen te
staan. Een meevaller is het feit dat een groot deel van
de overdrachten aan de overheid van de mijnbouwmaatschappijen
(en andere bedrijven) over het boekjaar
2008 in de loop van 2009 zullen plaatsvinden.
In het licht van de verwachte economische ontwikkelingen
is het wenselijk dat de overheid een samenhangend
beleidsplan opstelt om de effecten te kunnen
opvangen.
Ons land heeft in de afgelopen jaren goede financiële
en andere buffers opgebouwd en moet dus in staat
zijn om op milde wijze door de crisis te komen. De
meeste economen en het IMF verwachten vanaf begin
2010 een gradueel herstel van de wereldeconomie.
Een lichtpunt vormt de sinds oktober 2008 ingezette
dalende trend van de inflatie die zich naar verwachting
in 2009 zal voortzetten. Dat werkt positief door
op de koopkracht van de bevolking. Een vereiste is
echter dat de vakbeweging zich beheerst opstelt
tijdens het arbeidsvoorwaardenoverleg 2009.
Een ander pluspunt is de toenemende outsourcing en
offshoring van commerciële diensten, vooral vanuit
Nederland naar ons land. Onder outsourcing wordt
verstaan het verplaatsen van bedrijfsactiviteiten naar
landen met een betere prijs-kwaliteitsverhouding
teneinde de concurrentiepositie te verbeteren. In het
verslagjaar hebben verschillende dienstverlenende
bedrijven een vooralsnog bescheiden deel van hun
activiteiten naar Suriname ge-outsourced en er zullen
in 2009 meer volgen. Het gaat daarbij onder meer
om call-centers, back-office werkzaamheden van
financiële instellingen, ICT- en marketingbedrijven,
administratieve en technische dienstverleners en zorgaanbieders.
De overheid dient deze ontwikkeling te
stimuleren.

| 28 |
MICHI
NATURAL
FOODS
‘A Way
of
Life.’
Dit is de betekenis
van ‘Michi’ in het
Japans. De inspiratie
voor de opzet van
dit bedrijf komt
voort uit het geloof
in een gezonde leefstijl.
Michi Natural Foods
produceert melk en
melkproducten
waarin geen
chemische stoffen
zijn verwerkt.
Eigenaar Glenn Chin
A Foeng wordt in
de bedrijfsvoering
bijgestaan en ondersteund
door zijn
gezin.

| 29 |
Het bedrijf van de bank
Inleiding
In het boekjaar 2008, zijn bevredigende bedrijfsresultaten
geboekt. De bank maakte een stevige groei door
en het bedrijfsrendement is gestegen. Ook is veel
energie gestopt in de verbetering van de interne
beheersing van bedrijfsprocessen. De aansturing van
de organisatie vindt plaats op basis van taakstellende
budgetten met zoveel als mogelijk gekwantificeerde
doelstellingen. Deze zijn vastgelegd in het jaarplan dat
onderdeel is van het strategisch beleidsplan.
Wij stellen met tevredenheid vast dat de bedrijfsdoelen
voor het jaar goeddeels zijn gerealiseerd. Dit jaar is
het eerste van uitvoering van het strategisch beleidsplan
2008-2010, dat in 2007 werd opgesteld met steun
van deskundige consultants en actieve betrokkenheid
van onze gehele organisatie. De belangrijkste bedrijfsdoelstellingen
waren duurzame groei, verbetering van
de rentabiliteit, aanscherping van het balansbeheer,
verhoging van de productiviteit, versterking risicomanagement,
en een actiever customer relations
management. Daarnaast werd gestreefd naar verhoging
van het niveau van employee-satisfactie, aanscherping
HRM beleid en verdere betrokkenheid bij
de gemeenschap waar wij deel van zijn door actieve
sponsoring van nuttige projecten.
Het geconsolideerd balanstotaal steeg in het verslagjaar
met 22,2% tot SRD 972,6 miljoen, vergeleken met
31,2% in 2007. De groei in de geconsolideerde
kredietverlening bedroeg 26%, hetgeen ruim boven
het budget lag. De US dollariseringsgraad van de
kredietportefeuille daalde met 3 procentpunten naar
41% als gevolg van een beleid gericht op terugdringing
hiervan. De kwaliteit van de kredietportefeuille
bleef op peil getuige de lage non-performing ratio van
1,72%. Het marktaandeel van de Hakrinbank op de
kredietmarkt was vrijwel gelijk, namelijk op 24%.
Het balansbeheer bleef op peil en per ultimo 2008 was
het aandeel interestgenererende activa in het totaal
ongeveer 82%. Dit had een gunstige uitwerking op de
winst vóór belastingen, die met 10,1% toenam tot
SRD 26,3 miljoen.
Een belangrijke operationele doelstelling was de verbetering
van de bedrijfsefficiency, gemeten aan de
hand van de efficiencyratio. Deze liet echter een verslechtering
zien van 54% naar 55% per ultimo 2008.
Deze ratio is nadelig beïnvloed door tegenvallers
in de personele kostensfeer en enige afwaardering van
onze internationale beleggingsportefeuille. Doelstelling
blijft de efficiencyratio te verbeteren met
1,5 - 2 procentpunten per jaar.
In juni vond de heropening plaats van ons
geheel gemoderniseerd filiaal op het Nieuwe Haven
complex, een ‘Banking Centre’ waar cliënten terecht
kunnen voor een snelle en efficiënte afhandeling van
hun bankzaken.
Medio 2009 is de opening gepland van een zeer
modern bankkantoor in de nieuwe aankomst- en
vertrekhal op de Johan Adolf Pengel luchthaven
In het laatste kwartaal van het verslagjaar vond de
introductie plaats van onze Hakrinbank MasterCard
creditcards, waarmee aankopen kunnen worden
gedaan in een groot aantal landen.
Hierna wordt nader ingegaan op de belangrijkste
ontwikkelingen die zich in 2008 hebben voorgedaan
binnen onze organisatie en haar diverse afdelingen,
inclusief de dochteronderneming, de Nationale Trusten
Financierings Maatschappij.
Corporate Governance
Corporate Governance ofwel deugdelijk ondernemingsbestuur
is bij banken van buitengewoon
belang, aangezien zij de economische stabiliteit en
ontwikkeling bevorderen. Bovendien beïnvloeden
banken de handelwijze op dit terrein van hun vele
corporate cliënten en daardoor ook hun risicomanagement.
Effectieve governancepraktijken zijn
dan ook een voorwaarde voor behoud van vertrouwen
van het publiek.
De huidige mondiale financiële crisis en het verminderde
vertrouwen jegens financiële instellingen is ons
inziens mede veroorzaakt door het falen van de
corporate governance binnen deze instellingen. Het is
daarom nog meer van belang prioriteit te geven aan
deugdelijk ondernemingsbestuur.
De directie en raad van commissarissen van de
Hakrinbank achten het van belang dat ‘best practices’
voor corporate governance binnen onze bank worden
nageleefd en een voortrekkersrol wordt vervuld in de
Surinaamse samenleving. Onze bank is voorzover
bekend het eerste bedrijf in Surinaamse handen dat

| 30 |
enige jaren terug een formele corporate governance
code heeft ingevoerd. Wij zijn voorstander van een
nationale code die als leidraad kan dienen voor het
handelen van het Surinaams bedrijfsleven.
De corporate governance code van de Hakrinbank,
die op onze website is te vinden, bevat richtlijnen voor
het handelen van de directie, de raad van commissarissen
en de aandeelhouders. In aparte reglementen
zijn de taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden
van directie, raad van commissarissen, Audit-,
en Remuneratie en Benoemingscommissie vastgelegd.
De directie van de Hakrinbank is belast met het
besturen van de bank, hetgeen inhoudt dat zij verantwoordelijk
is voor de realisatie van de bedrijfsdoelstellingen,
de strategie en het beleid en de daaruit
voortvloeiende resultatenontwikkeling van de bank.
Directiebeslissingen worden zoveel als mogelijk bij
consensus genomen. Voorzover in uitzonderinsgevallen
dit niet mogelijk is, neemt de Algemeen Directeur,
de hoogst verantwoordelijke functionaris van het
directieteam, in laatste instantie een definitieve beslissing.
Hij legt naar buiten toe verantwoording af over
het gevoerde bedrijfsbeleid, met name aan de Raad
van Commissarissen en de Algemene Vergadering
van Aandeelhouders. Het directieteam, ook wel Raad
van Bestuur genoemd, bestaat momenteel uit 3 leden
namelijk een Algemeen Directeur of Chief Executive
Officer (CEO), een Operations Directeur of Chief
Operations Officer (COO) en een Financieel Directeur
of Chief Financial Officer (CFO). Ingaande 1 juli
2008 werd de heer drs. G.M. Raghoenathsingh MBA
in de functie van CFO benoemd, na goedkeuring door
de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. De
commerciele activiteiten van de bank worden
momenteel aangestuurd door de CEO. Het ligt in de
bedoeling om op korte termijn een senior commercial
officer aan te trekken om deze taak over te nemen.
De CEO krijgt dan meer ruimte voor het aanscherpen
van de aansturing en het strategisch management van
de organisatie.
De Raad van Commissarissen heeft tot taak toezicht
te houden op het directiebeleid en op de algemene
gang van zaken, met name op het financieel beleid,
ondernemingsstructuur, performance van directieleden
en risicomanagement. De Raad vergadert één
keer per maand met de directie of zoveel meer als hij
nuttig acht, en wel op basis van een vooraf door de
President Commissaris en de Algemeen Directeur
opgestelde agenda.
Op deze maandelijkse meeting komen onder meer de
volgende onderwerpen aan de orde:
- Goedkeuring beleidsvoorstellen van de directie;
- Beoordeling (tussentijdse) financiële rapportages;
- Bespreking rapportages van de Audit- en
Remuneratie- en Benoemingscommissie;
- Evaluatie van de bedrijfsresultaten in relatie tot
de vooraf vastgestelde strategische doelstellingen;
- Beoordelen en vaststellen van de (half) jaarcijfers
na analyse en advies van de Audit-commissie.
- Periodieke beoordeling van de performance van
het management en vaststelling van de arbeidsvoorwaarden.
De Raad van Commissarissen opereert onafhankelijk
ten opzichte van de directie en andere stakeholders of
belangengroepen. Hij bespreekt tenminste één keer
per jaar buiten aanwezigheid van de directie zowel
zijn eigen functioneren als dat van de individuele
leden en de conclusies die hieraan verbonden moeten
worden.
Binnen de Raad van Commissarissen zijn twee gespecialiseerde
commissies ingesteld te weten een Auditcommissie
en een Remuneratie- en Benoemingscommissie,
die elk uit 3 RvC leden bestaan.
De Auditcommissie onder voorzitterschap van
Drs. H. Abrahams, is verantwoordelijk voor de bewaking
van de tijdigheid, de kwaliteit en integriteit van
de financiële rapportages van de bank, de naleving
van wet- en regelgeving, alsook de onafhankelijkheid
en het functioneren van de interne en externe accountants
van de bank. De Remuneratie- en Benoemingscommissie,
die aangestuurd wordt door de heer
H. Ramdhani, doet aanbevelingen aan de RvC ter
zake de (her)benoeming van leden van de directie en
de RvC, de opvolgingsplanning voor leden van de
directie, de management development, en de bezoldiging
van de directieleden. Een verslag van de werkzaamheden
van bovengenoemde commissies is te
vinden in het rapport van de Raad van Commissarissen
aan het begin van dit jaarverslag.
De komende jaren zal verdere verbetering van corporate
governance prioriteit hebben, ook omdat er naar
onze mening een hoge correlatie bestaat met een
goede bedrijfsperformance en het creëren van duurzame
waarde voor onze stakeholders. Het ligt in het
voornemen om in 2009 een corporate governance
audit uit te voeren met steun van een consultantsbureau.
Doelstelling hiervan is na te gaan in hoeverre
corporate goverance regels en praktijken binnen de

| 31 |
organisatie zijn doorgevoerd. Het is de bedoeling om
deze audit periodiek, bijvoorbeeld eens in de drie
jaren, te herhalen teneinde de voortgang van het
corporate governance proces vast te stellen.
Prestatie-indicatoren en benchmarkanlyse
De belangrijkste indicatoren die wij hanteren om
onze bedrijfsperformance te meten en te monitoren
zijn het rendement op onze activa (Return on Assets),
de kwaliteit van onze belangrijkste activa, de kredietportefeuille
(non-performing ratio), het rendement
op ons eigen vermogen (Return on Equity) en onze
operationele efficiency (Efficiencyratio).
Bij de beoordeling van de bedrijfsperformance vergelijken
wij de eigen jaarlijkse ontwikkeling van de
genoemde indicatoren met die van de grotere banken
in het Caraïbisch gebied. Het benchmarkonderzoek
dat wij hiertoe verrichten levert voor 2008 een bevredigend
overall resultaat voor onze bank op. In vergelijking
met de peer group is onze Return on Assets (RoA)
en de Efficiencyratio matig, terwijl de Return on
Equity (RoE) en de non-performing ratio goed is.
Onze peer group bestaat uit NCB Jamaica Ltd.,
Republic Bank Ltd., RBTT Financial Holdings Ltd.,
Scotiabank Trinidad & Tobago Ltd., Barbados
National Bank Inc., Republic Bank (Guyana) Ltd. en
DSB Bank NV.
Return on Assets (RoA)
De RoA is afgenomen van 2,18% in 2007 tot 1,90% in
2008. De afname is het gevolg van de groei van het
balanstotaal met 22,2% terwijl de nettowinst minder
Resultaten benchmarkonderzoek 2008 (cijfers in %)
steeg en wel met 10,1%. De minder snelle groei van de
winst is vooral veroorzaakt door de afwaardering van
onze buitenlandse effectenportefeuille, terwijl ook de
rentetarieven van schatkistpromessen en buitenlandse
bankdeposito’s zijn gedaald. Ook waren er incidentele
kostentegenvallers. De rentemarge in de kredietverlening
is onveranderd gebleven. De RoA van de
peer group varieert tussen de 1,62% en 3,34%.
Ons Assets and Liabilities Management heeft geresulteerd
in een goede balanssamenstelling. De belangrijkste
aangrijpingspunten hierbij zijn het aandeel van
de inkomstengenererende activa in de totale activa en
de ratio kredietverlening/toevertrouwde middelen.
De inkomstengenererende activa bestaan uit de
posten Schatkistpapier, Vorderingen op Kredietinstellingen,
Vorderingen op Klanten en Effecten. Het
aandeel van deze activa in de totale activa is enigszins
afgenomen van 83,8% per ultimo 2007 tot 81,9% per
ultimo 2008. Dit is met name het gevolg van de toename
van het aandeel van de Liquide middelen van
13,3% per ultimo 2007 naar 15,5% per ultimo 2008,
welke is veroorzaakt door een stijging aan de
passiefzijde van de toevertrouwde middelen met
22,7%, welke ruim boven de groei van de binnenlandse
liquiditeitenmassa (M2) is uitgekomen.
De ratio kredietverlening/toevertrouwde middelen is
toegenomen van 62,4% per ultimo 2007 tot 64,2% per
ultimo 2008.Voor een deel is deze toename het gevolg
van het in de kredietverlening uitzetten van afgelost
schatkistpapier en voor een ander deel vanwege een
beter liquiditeitsmanagement. Rekening houdend met
de per ultimo 2008 vigerende kasreservepercentages
en prudente liquiditeitsniveau’s, kan dit als een uitstekende
ratio beschouwd worden.
Instelling Periode RoA RoE Efficiency Non-performing
ratio
ratio
NCB Jamaica Ltd. 2008 3,19 29,1 50,1 2,34
Republic Bank Ltd. 2008 3,05 23,1 45,9 1,79
RBTT Financial Holdings Ltd. 1) 2008 1,84 19,9 61,0 2,90
Scotiabank Trinidad & Tobago Ltd. 2008 3,34 25,4 41,6 0,84
Barbados National Bank Ltd. 2008 2,17 20,1 53,6 3,99
Republic Bank Guyana Ltd. 2008 1,94 27,2 40,9 3,07
DSB Bank N.V. 2008 1,62 22,1 55,4 n.b.
Hakrinbank N.V. 2008 1,90 34,4 55,1 1,72
Bron: Externe Jaarverslagen
1) non-performing ratio per ultimo 2007.

| 32 |
Een belangrijke oorzaak van de relatief lage RoA in
vergelijking met de Caribische banken is het feit dat
de door de Centrale Bank van Suriname vastgestelde
kasreservepercentages voor Surinaamse banken erg
hoog zijn. Hierdoor is een relatief groot deel van onze
activa niet, danwel slechts tegen lagere rendementen
uitzetbaar. In het licht van de toenemende regionale
concurrentie zouden de kasreservepercentages in
Suriname meer in lijn moeten worden gebracht met
die in de overige CSME-lidstaten.
Return on Equity (RoE)
Onze RoE is afgenomen van 40,0% in 2007 tot 34,4%
in 2008. Deze afname is het resultaat van de sterkere
toename van het eigen vermogen in 2008 met 25,8%
ten opzichte van de winstgroei van 10,1%.
De toename van het eigen vermogen heeft een positieve
invloed op onze solvabiliteitspositie en daarmee
op onze financiële soliditeit. De recente ontwikkelingen
in het internationale financieel systeem bevestigen
het belang van voldoende buffers om tegenvallers
op te vangen.
Zowel absoluut bezien als in vergelijking met onze
peer group is de RoE op een uitstekend niveau. De
RoE varieert binnen de peer group tussen de 19,9%
en 29,1%.
Efficiencyratio
De efficiencyratio is iets verslechterd en wel van
54,4% in 2007 tot 55,1% in 2008. Deze verslechtering
is de consequentie van de sterkere toename van de
operationele kosten met 16,2% in vergelijking met de
toename van de baten met 14,8%. De beleidsdoelstelling
om de efficiencyratio te verbeteren met 1,5
tot 2 procentpunten hebben wij in 2008 niet kunnen
realiseren. De belangrijkste redenen hiervoor zijn de
afwaardering van onze buitenlandse effectenportefeuille
en de relatief sterke toename van de personele
kosten.
De efficiencyratio binnen de peer group varieert
tussen de 40,9% en 61,0%.
Het streven blijft erop gericht om de efficiencyratio te
verbeteren. Essentieel voor de realisatie daarvan zal
zijn de beheersing van de operationele en vooral de
personele kosten, welke de afgelopen jaren sterk zijn
toegenomen. Deze toename is met name veroorzaakt
door hogere kosten van secundaire arbeidsvoorwaarden,
waaronder medische kosten en pensioenvoorzieningen.
In de toename van de personele kosten zit
een incidenteel deel samenhangende met het feit dat
in 2008 en 2009 een aantal stafleden met pensioen zijn
gegaan of zullen gaan. Hun opvolgers werden allen in
2008 aangetrokken.
Aangezien de hoogte van de personele kosten voor
een belangrijk deel bepaald wordt door verkregen
rechten, vereist beheersing van deze kosten primair
het wijzigen en verbeteren van de bedrijfsorganisatie
en - processen. In dit kader zullen in 2009 de backoffices
van de bank en onze dochteronderneming de
NTFM worden gecentraliseerd. Overwogen wordt het
locaal SRD en VV betalingsverkeer in één afdeling
onder te brengen. Verder zal een consultant adviezen
uitbrengen inzake beheersing van de medische kosten.
De effienciencyverbetering zal uiteindelijk ook
implicaties kunnen hebben voor de groei van het aantal
arbeidsplaatsen binnen de Hakrinbank.
Non-performing ratio
De non-performing ratio van de geconsolideerde kredietverlening
is iets toegenomen van 1,62% per eind
2007 naar 1,72% per ultimo 2008. Deze stijging heeft
zich zowel bij de corporate als de consumer kredietportefeuille
gemanifesteerd. De op zich lage ratio is
vooral het gevolg van ons voorzichtig intake beleid.
Vanwege de verminderde economische vooruitzichten
voorzien wij een toename van de kredietrisico’s.
Teneinde ons hiertegen te beschermen hebben wij ons
intake beleid aangescherpt. Wij hechten veel waarde
aan een goede kwaliteit van de kredietportefeuille,
ondanks het feit dat dit beleid de groei van de kredietportefeuille
kan beïnvloeden. Anderzijds zal hierdoor
de noodzaak tot het treffen van debiteurenvoorzieningen
verminderen.
Onze non-performing ratio steekt gunstig af bij de
peer group, die varieert van 0,84% tot 3,99%. Ook is
de ratio gunstiger dan onze interne norm van maximaal
3% waarop beleidsmatig wordt gestuurd. In het
verslagjaar deed de Centrale Bank per rondschrijven
een beroep op de commerciële banken dit percentage
onder de 5% te houden.
Credits Department
De geconsolideerde kredietverlening steeg in 2008
met 26% en kwam uit op SRD 544,4 miljoen. Deze
toename ligt ruim boven het budget voor zowel de
corporate als de consumer kredieten. Dit had een
positieve doorwerking op het rentebedrijf van de
Hakrinbank, doch minder op dat van de Nationale
Trust- en Financierings Maatschappij.
De kredietgroei werd vooral gerealiseerd in de sectoren
handel, woningbouw, constructie en installatie,
en het consumentenkrediet. De beleggingen in schat-

| 33 |
promessen namen aanzienlijk af tot SRD 997.000, als
gevolg van aflossingen op de vervaldag vanwege de
verbeterde financiële positie van de Staat. Het rendement
op deze beleggingen is verder teruggelopen
door de neerwaartse aanpassing van de rente op
1 januari 2008 van 8% naar 7,5% per jaar.
De kwaliteit van de kredietportefeuille bleef zoals eerder
aangegeven op een goed peil. De dollariseringsratio
in de kredietverlening daalde in het verslagjaar
van 44,1% naar 41,0%. Deze afname is mede het
gevolg van rente-incentives die zijn aangeboden bij
SRD kredieten
Gestreefd zal worden om in 2009 de (US) dollarisering
verder terug te dringen.
Hieronder volgt een overzicht van de kredietverlening
naar sectoren volgens het classificatiemodel dat
gehanteerd wordt door de Centrale Bank van Suriname.
In het verslagjaar voldeed onze bankinstelling aan de
vereisten zoals vastgelegd in de regeling ‘Kredietclassificatie
en debiteurenvoorzieningen’ en alle overige
regelingen van de Centrale Bank van Suriname in het
kader van het bedrijfseconomisch toezicht op algemene
banken.
De filialen van de bank zullen nadrukkelijker en strategischer
worden ingezet om de groeidoelstellingen in
de kredietverlening te kunnen realiseren. Ook zullen
meer bevoegdheden aan de filiaalhouders gedelegeerd
worden. Bovenaangehaalde zaken passen binnen het
beleidskader van commercialisering en transformatie
van de bijkantoren tot profit centers. Gelet hierop zijn
reeds meer commercieel dan operationeel gerichte
officers belast met de leiding van onze bijkantoren.
Er is in 2008 ook invulling gegeven aan de open gevallen
posten op de afdeling Credits als gevolg van de
pensionering en overplaatsing van twee commercial
officers, in welk kader twee nieuwe accountmanagers
zijn aangetrokken.
Kredietverlening naar sectoren ( in duizenden SRD)
aan het einde van
2008 in % 2007 in %
Agrarische sector 25.635,3 4,7 22.579,3 5,2
Visserij 16.676,5 3,1 15.177,6 3,5
Bosbouw 3.533,5 0,6 3.024,1 0,7
Mijnbouw 591,5 0,1 1.349,2 0,3
Nijverheid 41.012,9 7,5 33.801,2 7,8
Constructie- en installatiebedrijven 26.353,2 4,9 11.901,8 2,8
Electriciteit, gas en water 58,9 - 67,7 -
Totaal direct productieve sectoren 113.861,9 20,9 87.900,9 20,3
Handel 143.575,3 26,3 122.974,1 28,5
Transport, opslag en communicatie 21.661,3 4,0 5.936,1 1,4
Dienstverlening 44.413,2 8,2 34.679,9 8,0
Woningbouw 112.230,8 20,6 92.350,4 21,4
Overige (vnl. consumentenkrediet) 108.658,3 20,0 88.150,4 20,4
Totaal overige sectoren 430.538,9 79,1 344.090,9 79,7
Totaal commerciële kredieten 544.400,8 100,0 431.991,8 100,0
Schatkistpromessen (overheid) 996,6 14.745,0
Totaal generaal 545.397,4 446.736,8

| 34 |
SASH
Het ‘bijbaantje’
van Anita
Slaterus
groeide binnen drie
jaar uit tot Sash, een
boetiek voor modebewuste
mensen.
De eigenares kreeg
het ondernemerschap
met de paplepel
ingegoten en is
een van de jongste
ondernemers in
Suriname.

| 35 |
Teneinde het kennis- en vaardigheidsniveau van de
(assistent) accountmanagers te verhogen hebben zij in
2008 geparticipeerd aan de trainingen ‘Management
skills’ en ‘Customer Care’.
Binnen het kredietbedrijf van de Hakrinbank zal de
nadruk in 2009 vooral gelegd worden op consolidatie
van de kredietportefeuille en verscherpte bewaking
hiervan, evenals verbetering van de interne organisatie
van en procedures binnen de kredietafdeling. Dit
mede met het oog op de mogelijke gevolgen van de
conjuncturele vertraging voor onze cliënten en daardoor
ook voor ons bankbedrijf. In het budget van de
afdeling Credits is rekening gehouden met lagere
groeipercentages dan in voorgaande jaren. Dit geldt
ook voor onze dochteronderneming, de Nationale
Trust- en Financierings Maatschappij. Het verwachte
rendement zal wel op een bevredigend niveau blijven.
Marketing en Public Relations Department
In het marketingbeleid zijn op verschillende niveaus
concrete doelstellingen geformuleerd, die moeten bijdragen
aan de realisatie van de commerciële doelstellingen
van de bank. Belangrijk daarbij zijn het identificeren
van mogelijkheden om de dienstverlening te
verbeteren. Zo is voorafgaand aan de opening van ons
Banking Centre op het Nieuwe Haven complex, voor
het personeel een trainingssessie georganiseerd waarin
onderwerpen zoals klantvriendelijkheid, modern
bankieren en ‘cross-selling’ aan de orde zijn gekomen.
Onze service werd in de tweede helft van het verslagjaar
met de introductie van de ‘Loan Calculator’ verder
verbeterd. Bezoekers van onze website kunnen
door het invullen van hun netto inkomen, zelf het
maximale leenbedrag en maandelijkse aflossing op
een nieuw krediet berekenen.
De Hakrinbank N.V. is zich bewust van haar ‘corporate
social responsibility’ en in het kader hiervan zijn in
dit verslagjaar wederom op het gebied van sport, cultuur,
onderwijs en gezondheidszorg diverse initiatieven
ondersteund. De Hakrinbank School Excellence
Award is voor de tweede keer opeenvolgend uitgereikt
aan de Scholen Gemeenschap Lelydorp. Hakrinbank
beloont via sponsoring van het GO GLO project van
de Rotary ook de beste leerlingen van de basisscholen
in Suriname. De jaarlijkse Surinaamse Srefidensi
marathon werd wederom ruimhartig door ons ondersteund
middels sponsoring van deelname van twee
Keniaanse atleten en een deel van het prijzengeld voor
de winnaars. Diverse Surinaamse atleten waren tevens
in de gelegenheid om bij de trainer van de Keniaanse
atleten, Mike Li A Lien, enkele clinics te volgen. Vele
instellingen werkzaam op het gebied van onderwijs,
kunst & cultuur, medische- en sociale zorg, wetenschap
en milieu kregen van ons een donatie. De
Hakrinbank leerstoel ‘Geld-, Krediet- en Bankwezen’
op de Universiteit van Suriname onder leiding van
Prof. dr. A. Caram, heeft in het verslagjaar haar nut
bewezen.
Risk Management Department
In 2008 is in de tijdsplanning voor het upgraden van
de Risk Management Department (RMD) vertraging
opgetreden. Dit heeft te maken met het pas in het
midden van het jaar kunnen invullen van de vacante
post van risk manager. Bijgevolg zijn de beleidsdoelstellingen
slechts ten dele gerealiseerd.
De RMD heeft zich in het verslagjaar vooral gericht
op het doorlichten van het kredietrisicobeleid en het
uitvoeren van creditrisk assessments. Vanwege de
zorgelijke ontwikkelingen op de internationale financiële
markten in de loop van 2008 vond een aanscherping
van het risicobeheersingsbeleid plaats. Tegen het
einde van het jaar werd aangevangen met het verder
formuleren en structureren van het risicomanagementraamwerk
dat gebaseerd is op het Enterprise
Risk Management (ERM) principe.
In 2009 zal aan de verdere structurering en aanscherping
van het risicomanagementraamwerk van de
organisatie gewerkt worden. Hierbij zullen wij het traject
van de bedrijfsbrede verankering en integratie
van dit raamwerk binnen onze organisatie continueren,
waardoor wij in de toekomst beter in staat zullen
zijn om risico’s te identificeren, analyseren en te
beheersen. Het beleid zal als primaire focus hebben de
beheersing van kredietrisico’s met behulp van beleidsmaatregelen
om processen en procedures te beheersen.
In dit kader zal een Credit & Risk handboek
worden ontwikkeld en het kredietrisicobeleid nader
worden aangescherpt, terwijl de riskmanagementrapportages
verder ontwikkeld zullen worden. In
2009 zal ook méér aandacht worden besteed aan het
identificeren, analyseren, monitoren en rapporteren
van de overige risico’s die de bank loopt met name
liquiditeits-, markt- en operationele risico’s. De implementatie
van het project ‘Risk Based Audit’ past in dit
beleidsvoornemen.
Internal Audit Department
In het verslagjaar is in de uitvoering van het project
Risk Based Audit (RBA) waarover in ons vorig jaarverslag
uitvoerig melding van is gemaakt, vooruitgang

| 36 |
geboekt. Gestart is met een pilot project voor de
Treasury & Securities department en inmiddels zijn
ook de afdelingen Administration & Management
Information en Foreign Transfers in een afrondende
fase van uitvoering.
In het project RBA staat de beheersing van bedrijfsprocessen
centraal. Met behulp van het interne
beheerskader wordt ervoor gezorgd dat de uitvoering
van de gekozen strategie en de bedrijfsplannen daadwerkelijk
geschiedt. Het interne beheerskader voor
de Hakrinbank en de beheersing van de activiteiten
zijn gebaseerd op het raamwerk van de ‘Committee
of Sponsoring Organizations’ of the Treadway
Commission, het bekende COSO raamwerk.
Met behulp van een effectief en efficiënt risk based
audit plan beschikt de directie over een sturingsinstrument
waarmee onder meer de prestaties, de
risico’s, de kwaliteit en de kosten van de organisatie
onder controle gehouden kunnen worden. Risk based
audit is gericht op de samenhang van bedrijfsoperaties,
de financiële informatieverzorging en de naleving
van de relevante wet- en regelgeving. Daarom
maakt het beheerssysteem onderdeel uit van de
bedrijfsactiviteiten en het managementproces.
Bij het verschuiven van het zwaartepunt van financiële
naar meer operationele audits, toetst de Internal
Audit Department nu meer de effectiviteit van de
risicobeheersingsprocessen. Hierbij wordt vooral het
naleven van interne gedragslijnen, het risicobeleid en
de processen die de controle-omgeving vormen van
de Hakrinbank N.V., beoordeeld.
De Internal Audit Department rapporteert aan de
CEO en in bepaalde gevallen ook aan de Audit
commissie over de effectiviteit en efficiëntie van het
interne beheerskader en van het risk governance
raamwerk.
Implementatie van Risk Based Audit zal leiden tot
verbetering van de interne controlekwaliteit binnen
de Hakrinbank en aanscherping van het risicomanagement.
Treasury and Securities Department
De belangrijkste taken van deze afdeling liggen op het
gebied van het liquiditeitsbeheer, de aan- en verkoop
van vreemde valuta en valutaswaptransacties, evenals
de effectenbemiddeling.
In het verslagjaar is door het voeren van een nauwgezet
beheer, de liquiditeitspositie van de bank steeds
op een bevredigend niveau gehouden. Het beheer
werd verder aangescherpt met als doel de aanwezige
liquiditeiten zo effectief mogelijk aan te wenden. In de
tweede helft van 2008 is als gevolg van de internationale
financiële crisis de focus gelegd op een zo breed
mogelijke spreiding van de kortlopende vreemde
valuta beleggingen bij gezonde buitenlandse financiële
instellingen teneinde risico’s te minimaliseren.
Er zullen verdere stappen worden gezet in de aanscherping
van het liquiditeitsbeheer van de vreemde
valuta’s waarbij de soliditeit van de buitenlandse
financiële instellingen steeds in beschouwing zal
worden genomen.
Vanwege het slechte internationale beursklimaat
rendeerde onze bescheiden beleggingsportefeuille
beneden verwachting en moest afgewaardeerd
worden. Inmiddels hebben wij ons risicoprofiel in
conservatieve zin aangepast. Onze inschatting is dat
de portfeuille in 2009 haar waarde zal behouden. Pas
in 2010 is een voorzichtig herstel mogelijk.
De vraag- en aanbodverhouding, de handhaving van
de smalle bandbreedte voor de wisselkoersen door de
Centrale Bank van Suriname en de koersbewegingen
van de EURO ten opzichte van de USD in 2008, hadden
hun weerslag op de valutamarkt. De vrije marktkoersen
bewogen zich boven de door de Centrale
Bank van Suriname vastgestelde bandbreedte waardoor
de concurrentiepositie van banken, die slechts
binnen de bandbreedte mogen handelen, nadelig is
beïnvloed.
Het continue monitoren van de markt alsook een
actieve benadering van marktpartijen, ook van
nieuwe, hebben hun vruchten afgeworpen. Hierdoor
konden de afdelingsdoelstellingen goeddeels worden
gerealiseerd.
Onze activiteiten op de Surinaamse Effectenbeurs zijn
vermeld in het overzicht hieromtrent elders in dit
jaarverslag.
In het verslagjaar is begonnen met het implementeren
van het in het kader van ons Risk Based Audit project
opgestelde COSO Risk Management raamwerk voor
de afdeling Treasury. In 2009 zal de verdere implementatie
hiervan plaatsvinden, waarbij rekening zal
worden gehouden met de taakuitbreiding van de
afdeling.

| 37 |
Administration and Management Information
(AMI) Department
Accounting
In het verslagjaar is wederom aandacht besteed aan de
vergroting van de operationele efficiency, waarbij de
electronische verwerking van transacties in het interbancair
betalingsverkeer verder is uitgebreid. Ook is
het installeren van het door onze ICT department
ontwikkelde salarisprogramma bij cliënten ten
behoeve waarvan wij de salarisverwerking verrichten,
ter hand genomen. Dit heeft tot een verbetering van
de efficiency geleid.
In 2008 is gewerkt aan het opschonen van het
Automatische Giro-Opdrachten (ago) bestand in ICBS,
ons bankadministratiesysteem.
Verder is in het verslagjaar een begin gemaakt met het
kritisch doorlichten van de administratieve processen
van de afdeling, waarbij de nadruk wordt gelegd op
het verbeteren van de beheersing van operationele
risico’s en van de efficiency.
Controlling
In het licht van onze corporate governance doelstellingen
is in het verslagjaar aandacht besteed aan een
verdere verbetering van de informatieverstrekking
aan onze aandeelhouders en andere interne en externe
stakeholders. In dit kader hebben we de gepubliceerde
jaarrekening uitgebreid met een kasstroomoverzicht,
welke nader inzicht verschaft in de ontwikkeling
van de liquiditeitspositie van de bank.
Onze managementrapportages zijn opgezet in overeenstemming
met de formele organisatiestructuur en
hadden voornamelijk een functionele of afdelingsoriëntatie.
Om het klantrelatiemanagement te verbeteren
is de behoefte aan specifieke informatie over ons
cliëntenbestand toegenomen. Onze werkzaamheden
op het gebied van management accounting hebben
zich in het verslagjaar dan ook gericht op het samen
met verschillende (commerciële) afdelingen ontwikkelen
en/of verder upgraden van informatiesystemen
op functionarissen- en klantniveau. Op basis van de
in deze systemen opgenomen data zullen er in 2009
nieuwe rapportages ontwikkeld worden, welke meer
inzicht zullen verschaffen in de individuele performance
van de commerciële functionarissen en in de
winstgevendheid van individuele klanten. Hiermee
kan de realisatie van ons beleid op het gebied van aanscherping
van het klantrelatiemanagement beter
gevolgd worden.
De werkzaamheden op het gebied van process control
zijn in het verslagjaar geïntensiveerd. De afdeling
Controlling heeft een adviesfunctie naar de afdelingen
bij de inrichting van hun bedrijfsprocessen en het
maken van (risico)analyses, alsmede een ondersteunende
rol bij het beschrijven van bedrijfsprocessen en
het maken van werkinstructies (AO-Handboek). Het
proces, waarbij afdelingshoofden een grotere verantwoordelijkheid
is toebedeeld voor de beheersing van
de bedrijfsprocessen op hun afdeling, heeft geleid tot
een uitgebreidere vastlegging van de bedrijfsprocessen
en van risico-analyses. De beoordeling van de
inrichting van de bedrijfsprocessen staat vooral in het
teken van efficiencyverbetering.
Domestic Department / Cash Department
Ter verbetering van onze klantenservice is het ATMnetwerk
en POS-apparatenbestand in het verslagjaar
uitgebreid.
Ons beleid is erop gericht het chartale betalingsverkeer
terug te dringen. Het doet ons derhalve genoegen
u mee te kunnen delen, dat het aantal POS-transacties
vrij sterk is toegenomen. Steeds meer cliënten kiezen
voor modern bankieren, waaronder ook met behulp
van het internet.
Via onze Switchcompany BNETS N.V. hebben de
Hakrinbank N.V., RBTT bank (Suriname) N.V. en de
Surinaamse Postspaarbank het project mobile recharge
1e fase uitgevoerd. Klanten die van deze dienst
gebruik willen maken, kunnen op eenvoudige wijze
(door verzenden van een sms) beltegoed bij Telesur,
Digicel en Uniqa kopen via hun girorekening.
Maintenance & Technical Support (MTS)
Department
In het kader van het programma voor modernisering
van onze kantoren vond in juni 2008 de oplevering
plaats van filiaal Nieuwe Haven, dat geheel vernieuwd
werd. Eveneens werd er een aanvang gemaakt met de
verbouwingswerkzaamheden van de Cash Department
op het hoofdkantoor, waarbij rekening is gehouden
met een efficiëntere en veiligere afhandeling van
geldtransporten. Klanten zullen via een beveiligde en
gesloten geldsluis een speciale kassa kunnen bereiken
voor het storten van geld.
In oktober 2008 werd onze telefooncentrale vervangen.
Gekozen werd voor het Voice over IP systeem,
waarbij gebruik gemaakt wordt van ons computernetwerk.
De telefonische bereikbaarheid van onze bank
is door de nieuwe centrale verbeterd.

| 38 |
Foreign Transfers Department
De inkomsten uit het buitenlands betalingsbedrijf
zijn door volumegroei toegenomen met 20% in 2008.
Deze groei werd gestimuleerd door het aanbieden van
concurrerende tarieven.
De bescheiden stijging in voorgaande jaren van het
aantal afgehandelde L/C’s en incassi – welke vooral
verband hield met de houtexport – heeft zich niet
voortgezet in 2008.
In het vierde kwartaal van 2008 werden als proefproject
de eerste Hakrinbank MasterCard creditcards
verstrekt aan een beperkte groep cliënten. In het tweede
kwartaal 2009 zal dit product aan het publiek worden
aangeboden.
Human Resources Management
Wij zijn ons ervan bewust dat de kwaliteiten van onze
medewerkers een kritische succesfactor vormen bij
het behalen van de operationele en strategische doelen.
In de concurrerende omgeving waarin de bank
opereert kan excellente dienstverlening als wapen
worden ingezet. Ons beleid is daarom gericht op
het aantrekken van gekwalificeerde medewerkers, het
identificeren van talent en het stimuleren van
performancemanagement. Inzetbaarheid, gedrag en
prestaties van de medewerkers zijn daarbij van belang.
Veranderingen volgen elkaar snel op. Veel aandacht
wordt daarom besteed aan gerichte training en
scholing van onze medewerkers. In het verslagjaar
zijn er door hen diverse cursussen en opleidingen
gevolgd, waarbij ook aandacht werd geschonken aan
noodzakelijke competenties vereist voor de uitoefening
van hun functies.
In het boekjaar 2008 vond er een instroom plaats van
twintig nieuwe medewerkers, terwijl met tien medewerkers
het dienstverband werd beëindigd. Eind 2008
waren er 262 personeelsleden in dienst, tien meer dan
een jaar daarvoor, waarvan 152 vrouwelijke en 110
mannelijke medewerkers.
Een aantal stafleden heeft de pensioengerechtigde
leeftijd bereikt in het verslagjaar, terwijl een ander
deel in 2009 met pensioen gaat. In het verslagjaar zijn
7 nieuwe stafleden aangetrokken hoofdzakelijk om
degenen, die met pensioen gaan te vervangen.
Helaas hebben wij afscheid moeten nemen van
Simone Janssen; zij was werkzaam op het filiaal
Latour en kwam ons op 25 november 2008 na een
ziekbed te ontvallen.
In het verslagjaar waren er 22 jubilarissen, waaronder
3 die hun 40-jarig dienstverband herdachten, namelijk
Chanderdew Bhoelai, Yvonne van Huisduinen-
Mansour en Carla Jong A Liem.
Onze commissaris, drs. Johan Tjang-A-Sjin herdacht
begin juli zijn 25-jarig lidmaatschap van onze Raad
van Commissarissen.
In 2007 werd een tweejarige Collectieve Arbeidsovereenkomst
afgesloten met de Hakrinbank Werknemers
Organisatie (HWO). Alleen over de lonen voor 2008
vonden in het verslagjaar onderhandelingen plaats.
Overeenstemming werd bereikt over een loonsverhoging
van 13,5 % en een lumpsum van SRD 1.200.
Onze personeelsvereniging heeft zich evenals voorgaande
jaren ingezet om aan aantal evenementen te
organiseren, waarvan de zeer geslaagde oudejaarsviering
de nodige gespreksstof heeft opgeleverd.
Compliance en Legal Department
Aan een adequate compliancefunctie wordt steeds
meer waarde gehecht. Er is een toegenomen aandacht
voor de roep om eerlijk zaken te doen en integer te
handelen. Integriteit staat aan de basis van elke financiële
instelling. Het bevorderen en handhaven van de
integriteit van onze bank - in de meest uitgebreide zin
- is voor ons van cruciaal belang.
De procedures en werkprocessen van onze bank worden
in het kader van het Risk Based Audit project
beoordeeld op compliancerisico’s en indien nodig, uit
oogpunt van beheersing van deze risico’s, aangepast.
Onze medewerkers zijn zich ervan bewust, dat ontoereikende
compliance kan leiden tot imagoschade,
waardoor kansen en groeimogelijkheden worden
beperkt of bestaande of potentiële cliënten afhaken,
wat weer een bedreiging kan vormen voor het vermogen
en resultaat van de bank. In het verslagjaar is aan
alle medewerkers een manual verstrekt, waarbij nogmaals
gewezen werd op de noodzaak van handhaving
van complianceregels en op wat wij van onze medewerkers
verwachten.

| 39 |
Nationale Trust- en Financierings
Maatschappij N.V.
Onze dochteronderneming, de Nationale Trust- &
Financierings Maatschappij N.V. (NTFM), heeft het
verslagjaar met bevredigende resultaten afgesloten.
De branches van de Hakrinbank hebben een belangrijke
bijdrage hieraan geleverd. Het balanstotaal
groeide met 33% ten opzichte van 2007, van
SRD 111 miljoen naar SRD 147 miljoen, vooral
veroorzaakt door de groei in de kredietverlening.
De bedrijfsopbrengsten stegen met 14%, echter nam
door kostenstijgingen de winst af met 2%.
De productiedoelstellingen zijn gehaald. De rentemarge
verkrapte als gevolg van de concurrentie en de
gestegen kosten. De post ‘waardeverandering van
vorderingen’ nam toe door een éénmalige voorziening
en de groei van de kredietverlening.
Hypothecaire uitzettingen
De hypothecaire uitzettingen groeiden met 28% tot
SRD 76 miljoen, hetgeen boven onze groeidoelstelling
was. Door renteverlagingen konden meer mensen in
aanmerking komen voor hypotheekleningen. Bovendien
hebben de verstrekkingen van de zogenaamde
7% hypotheekleningen, gefinancierd uit de kasreserve,
een positieve invloed gehad op de productie.
Vermogensbeheer
Het door ons beheerde vermogen van derden nam in
2008 af met 9%. Bedoelde vermogens worden belegd
in hypotheken voornamelijk luidende in vreemde
valuta. De vraag naar deze leningen staat onder druk,
vanwege de verdere convergentie van de SRD en de
vreemde valuta rente. Kredietnemers kiezen daarom
vaker voor leningen in SRD, die dan vooral bij de
Hakrinbank worden opgenomen.
Vooruitzichten
Rekening wordt gehouden met de afvlakking van de
groei van de productie, als gevolg van de te verwachten
conjuncturele vertraging. De consumentenmarkt
is conjunctuurgevoelig en wij anticiperen daarom op
een verminderde vraag naar onze leenprodukten.
Bovendien voorzien wij toenemende verzadigingsverschijnselen
op de automarkt, welke de vraag naar
autoleningen negatief zal beïnvloeden. Bij de concessionele
hypotheekleningen wordt echter rekening
gehouden met een groei. Het rendement van de
Nationale Trust- & Financierings Maatschappij zal op
een bevredigend niveau blijven, mede door het
inmiddels bereikte productieniveau.
Termijnleningen (objectfinanciering)
De termijnleningen namen toe met ruim 45% tot
circa SRD 43 miljoen. De branches hebben een
belangrijke bijdrage geleverd aan deze toename, vooral
ons filiaal te Nieuw Nickerie. Door de opleving in de
rijstsector heeft de NTFM in het verslagjaar een toename
in de financiering van landbouwequipment
gerealiseerd.
Persoonlijke leningen
De uitzettingen in persoonlijke leningen zijn toegenomen
met 31% tot bijna SRD 23 miljoen. De groei is
het resultaat van zowel hogere leenbedragen als van
het aantal verstrekte leningen. De samenwerking met
grote warenhuizen voor financiering van aankopen
van duurzame consumptiegoederen door klanten is
verder geïntensiveerd. De actie ‘Persoonlijke lening
voor de aankoop van schoolbehoeften’ vóór de aanvang
van het nieuwe schooljaar is ook in 2008
succesvol verlopen.
Hogere financieringen landbouwequipment in
Nickerie.

| 40 |
De financiële ontwikkeling van de bank
Onze bank heeft in 2008 bevredigende financiële
resultaten geboekt. Het balanstotaal groeide en de
operationele resultaten stegen.
De financiële doelstellingen, die wij in ons Strategisch
Beleidsplan 2008-2010 hebben geformuleerd, zijn
echter slechts ten dele gehaald, vanwege afwaardering
van de beleggingsportfeuille en incidentele kostenposten.
Deze waren onder andere een reële winstgroei
van minimaal 10%, een toename van het aandeel van
de niet rente-inkomsten in de totale bedrijfsopbrengsten
en een verbetering van de efficiencyratio
met circa 2 procentpunten.
Teneinde de bevoegdheden van de Algemene Vergadering
van Aandeelhouders te benadrukken bij de
besluitvorming over de winstverdeling is een balans
vóór winstverdeling opgenomen. Dit correspondeert
met moderne opvattingen ten aanzien van financiële
verslaggeving. Bij het pre-advies van de raad van
commissarissen en voor analyse-doeleinden is
echter de balans ná winstverdeling gebruikt. Ook zal
voortaan een geconsolideerd kasstroomoverzicht
gepresenteerd worden dat inzicht verschaft in de
liquiditeitsbewegingen in het verslagjaar.
Het volgende bevat een gedetailleerde behandeling en
analyse van de belangrijkste balansposten, alsook van
het geconsolideerde resultaat. Hierna zal het winstbestemmingsvoorstel
toegelicht worden.
Balanstotaal (in miljoenen SRD)
Geconsolideerde balans
De bedrijfsomvang gemeten naar het balanstotaal
bedroeg aan het einde van het verslagjaar SRD 972,6
miljoen, een stijging van SRD 176,9 miljoen ofwel
22,2% ten opzichte van ultimo 2007. Deze toename is
overeenkomstig onze verwachtingen geweest.
Aan de actiefzijde van de balans is deze stijging
hoofdzakelijk te zien in de posten Vorderingen op
klanten, Liquide middelen en Vorderingen op kredietinstellingen.
Ook de posten Deelneming en Materiële
vaste activa vertonen een stijging. De posten
Schatkistpapier en Effecten laten een aanzienlijke
daling zien.
De post Vorderingen op klanten, hoofdzakelijk
voortvloeiende uit de kredietverlening, steeg van
SRD 432 miljoen per ultimo 2007 tot SRD 544,4 miljoen
aan het einde van het verslagjaar. Deze toename
van SRD 112,4 miljoen ofwel 26% betreft uitzettingen
in zowel Surinaams courant als in vreemde valuta.
De debiteurengroei vond in grote mate plaats in de
sectoren handel, woningbouw, constructie- en installatie
terwijl ook de door onze dochteronderneming, de
Nationale Trust- en Financierings Maatschappij, verstrekte
consumentenkredieten aanzienlijk toenamen.
De post Liquide middelen steeg met 42,9% tot
SRD 150,7 miljoen. Deze stijging hield verband met
de toename van de aan ons toevertrouwde middelen.
De post Vorderingen op kredietinstellingen nam toe
met SRD 34,8 miljoen tot SRD 242,1 miljoen vooral
door de groei van vreemde valutategoeden die cliënten
bij ons aanhouden. Deze tegoeden worden deels
bij buitenlandse banken geplaatst.
De post Deelneming laat als gevolg van de omzetting
van een vordering op BNETS N.V. in aandelenkapitaal,
een stijging zien.
De post Schatkistpapier daalde opvallend met
SRD 14,7 miljoen tot circa SRD 1,0 miljoen en vervolgens
tot nihil in januari 2009. Vanwege de verbeterde
kaspositie van de Staat werd dit papier op de vervaldag
afgelost. De Hakrinbank is hierdoor de eerste
bank die volledig werd afbetaald door de Staat, hetgeen
van invloed was op onze rentabiliteit.

| 41 |
Ook de post Effecten vertoont een daling vanwege de
afwaardering van onze beleggingsportefeuille op
de internationale kapitaalmarkt als gevolg van het
slechte beursklimaat.
Bedrijfsresultaat vóór belastingen
(in miljoenen SRD)
De passiefzijde van de balans omvat 3 hoofdgroepen
te weten, de Schulden aan derden in het bijzonder aan
klanten, de Voorzieningen en het Eigen vermogen.
De post Schulden aan klanten omvat onze belangrijkste
bron van funding. Deze stegen met SRD 156,8 miljoen
ofwel 22,7% tot SRD 848,7 miljoen. De post
Spaargelden, waaronder de lange termijn opgenomen
gelden, namen met 32,6% toe, terwijl de andere schulden,
waaronder de tegoeden op girorekeningen
minder snel stegen en met slechts 13,7%. Deze
ontwikkeling past in ons beleid om méér lange
termijn middelen aan te trekken om de fundingsstructuur
te verbeteren en wordt ondersteund door de
gezonde macro-economische omgeving. Hierdoor
zijn burgers en bedrijven bereid om hun tegoeden
langer te beleggen.
Schulden aan kredietinstellingen namen toe met
SRD 5,6 miljoen tot SRD 45,9 miljoen. Deze post
bestaat uit de rekeningcourant verhouding met lokale
banken, voortvloeiende uit de dagelijkse clearing van
interbancaire transacties.
Het eigen vermogen zal met SRD 11,2 miljoen ofwel
25,8% toenemen tot SRD 54,5 miljoen, ervan uitgaande
dat van de nettowinst SRD 11,2 miljoen aan
de Algemene Reserve zal worden toegevoegd. In dat
geval loopt deze reserve op tot SRD 45,0 miljoen. De
aangroei van het eigen vermogen vergroot de financiële
soliditeit van de bank en de financiële ruimte om
meer en grotere kredietaanvragen in behandeling te
nemen.
De zogenaamde buitenbalansposten, waaronder verstrekte
garanties en geopende L/C’s, die vanwege hun
risico invloed hebben op de solvabiliteitstoetsing, zijn
toegenomen met SRD 2,3 miljoen tot SRD 25,2 miljoen.
Geconsolideerde resultaten
De geconsolideerde resultaten laten op zich een
bevredigende groei zien. Vanwege incidentele factoren
en kostenstijgingen zijn deze resultaten echter
enigszins minder dan gebudgetteerd.
De bank realiseerde in het verslagjaar een netto
resultaat vóór belastingen van SRD 26,3 miljoen; een
stijging met bijna SRD 2,5 miljoen ofwel 10,1% ten
opzichte van 2007. De nettowinst na belastingen
bedroeg SRD 16,8 miljoen en SRD 15,3 miljoen in
2007. De stijging was het gevolg van een toename van
de baten met iets meer dan SRD 8,1 miljoen ofwel
14,8% tot SRD 63,3 miljoen en van de lasten met
SRD 5,7 miljoen ofwel 18,3% tot SRD 36,9 miljoen.
Baten
Aan de toename van de bedrijfsopbrengsten hebben
met name de rentebaten bijgedragen. De overige
(niet-rente) baten zijn vanwege het negatief resultaat
uit financiële transacties in totaal met SRD 0,4 miljoen
gedaald. Het aandeel van de niet-rentebaten in
het totaal is als gevolg hiervan verminderd met circa
4 procentpunten tot 20,8%, ondanks ons streven dit
percentage te brengen tot 33,3. Indien de incidentele
tegenvallers zich niet hadden voorgedaan, zou er
sprake zijn van een toename van het aandeel van
de niet-rente baten in vergelijking met 2007. Het
aandeel van de netto-rentebaten bedroeg 79,2%
(2007: 75,4%).
Rentebaten
De netto-rentebaten stegen met SRD 8,6 miljoen tot
SRD 50,1 miljoen. Deze stijging is het resultaat van
groei van de kredietportefeuille. Hoewel onze beleggingen
bij buitenlandse banken toenamen, liepen de
baten uit dien hoofde terug als gevolg van de lagere
rentetarieven. De opbrengsten uit beleggingen in

| 42 |
SUIT
‘Quality,
not
Quantity’
staat centraal in de bedrijfsvoering van Krishne ‘Bally’ Baldew.
Met Suit (Samen uit) geeft hij invulling aan zijn droom om een
entertainmentcentrum te creëren waar het hele gezin naartoe
kan. Dat dit concept werkt, blijkt uit de populariteit van de
diverse onderdelen in dit centrum.

| 43 |
schatkistpapier van de Republiek Suriname verminderden
sterk vanwege het lager beleggingsniveau en
de verlaging van de rente van 8% naar 7,5% per jaar.
Door concurrentie krompen rentemarges enigszins
verder. Dankzij groei van de kredietuitzettingen verbeterde
de rentabiliteit echter. Deze groei werd ondersteund
door de aanscherping van het krediet- en
balansbeheer, met name het liquiditeitsbeheer.
Niet-rentebaten
De provisie en overige bedrijfsopbrengsten groeiden
met SRD 3,3 miljoen tot SRD 15,2 miljoen. Deze toename
kan voornamelijk toegeschreven worden aan de
verdiensten uit het binnenlandse- en buitenlandse
betalingsverkeer waaronder begrepen onze treasuryactiviteiten
en aan de kredietverlening gerelateerde
provisies zoals afsluitprovisie.
Het resultaat uit financiële transacties liet een duidelijke
afname zien en beliep per saldo SRD 2 miljoen
negatief. Dit resultaat vloeit voort uit de waardevermindering
van onze beleggingsportefeuille op de
internationale kapitaalmarkt. In 2008 werden geen
nieuwe beleggingen verricht en het voornemen is de
portefeuille niet verder op te bouwen. Onze verwachting
is dat het internationale beursklimaat geleidelijk
weer wat zal opklaren indien het in 2010 algemeen
verwachte lichte herstel van de wereldeconomie
intreedt.
Lasten
De operationele lasten namen met SRD 4,9 miljoen
ofwel 16,2% toe tot circa SRD 34,8 miljoen. De grootste
toename vond plaats bij de personeelskosten
als gevolg van de toegekende salarisverhogingen,
incidenteel hogere kosten vanwege tijdelijke overbezetting
op enkele afdelingen voorafgaand aan de
pensionering van enkele sleutelfunctionarissen en
noodzakelijke aanpassingen van pensioenen.
De toename van de overige bedrijfslasten is vooral het
gevolg van de gestegen kosten voor automatisering,
reclame en advertentie alsook beveiligings- en bewakingkosten.
De toevoeging aan de specifieke debiteurenvoorzieningen
bedroeg SRD 2,1 miljoen vergeleken met
SRD 1,2 miljoen in 2007. Deze hangt samen met de
groei van de kredietportefeuille. De kwaliteit van deze
portefeuille als geheel bleef op peil, mede dankzij ons
prudent intake beleid.
Ratio’s
Solvabiliteit
De belangrijkste solvabiliteitsratio’s zijn de capital
ratio en de BIS-ratio. De capitalratio is het aandeel
van het zichtbare eigen vermogen in het balanstotaal,
terwijl de BIS-ratio het eigen vermogen relateert aan
de som van de diverse, naar risicograad gewogen activa.
De laatste ratio is een betere maatstaf voor de
beoordeling van de solvabiliteit van een bank.
De capitalratio bedroeg ultimo verslagjaar 5,60%,
hetgeen een toename van 0,16 procentpunt is ten opzichte
van het voorgaande jaar. Dit is veroorzaakt
door de groei van het eigen vermogen, die iets hoger
uitviel dan die van het balanstotaal. Het zichtbare
eigen vermogen in procenten van de Vorderingen op
klanten bleef ongewijzigd op 10,01.
De BIS-ratio van onze bank beliep 11,49% vergeleken
met 10,56% per eind 2007. Onze bank voldoet zoals
gebruikelijk ruimschoots aan deze door de Centrale
Bank van Suriname gestelde solvabiliteitstoetsingsnorm,
die gebaseerd is op het Bazel I kapitaalakkoord
dat een minimale kapitaaleis van 8 procent stelt.
BIS ratio (in %)
De toename van de operationele kosten is hoger dan
gebudgetteerd vooral vanwege voormelde factoren in
de personele sfeer. Ons beleid gericht op kostenbeheersing
en efficiencyverbetering blijft van kracht.
We zullen ook in 2009 hoge prioriteit blijven geven
aan kostenbeheersing en efficiencyverbetering. Doelstelling
blijft de efficiencyratio jaarlijks te verbeteren
met 1,5 - 2% procentpunten.

| 44 |
Return on equity (in %)
Return on assets (in %)
Rentabiliteit
Onze belangrijkste rentabiliteitsindicatoren zijn de
RoE en RoA. Bij het onderdeel ‘Bedrijf van de bank’
met name de paragraaf ‘Prestatie-indicatoren en
benchmarkanalyse’ is al uitgebreid op deze ratio’s ingegaan.
Door de sterke toename van het eigen vermogen
vertoont de RoE, ondanks de winstgroei, een
terugval van 40,0% naar 34,4%, doch bleef in vergelijking
met andere banken (peer group) op een goed
niveau.
De RoA is afgenomen van 2,18 naar 1,90. De sterkere
toename van het balanstotaal ten opzichte van de stijging
van de nettowinst is de onderliggende oorzaak
hiervan. Onze doelstelling is de RoA te verhogen
vooral door groei van de overige baten en de implementatie
van efficiencybevorderende maatregelen. De
RoA van Surinaamse banken wordt overigens negatief
beïnvloed door de hoge kasreserveverplichtingen van
de Centrale Bank van Suriname, waardoor een significant
deel van de activa niet of nauwelijks rendeert.
Zo werd onze buitenlandse beleggingsportefeuille
afgewaardeerd en namen de personele kosten fors toe.
Bijgevolg werd de neerwaartse trend van de ratio van
de afgelopen jaren omgebogen. De ratio verslechterde
van 54% in 2007 naar 55% in 2008. Indien genoemde
afwaardering buiten beschouwing wordt gelaten is
er sprake van een verbetering van de operationele
efficiency. Ons streven blijft erop gericht de ratio
omlaag te brengen met 1,5 - 2 procentpunten per jaar.
Om deze reden wordt prioriteit gegeven aan een verdere
aanscherping van het balansbeheer, verhoging
van de verdiencapaciteit, een strakke doorvoering
Efficiencyratio (in %)
Operationeel
De belangrijkste indicator voor de operationele productiviteit
is de efficiencyratio, gedefinieerd als de
totale lasten minus de voorzieningen uitgedrukt als
percentage van de totale opbrengsten. Een lagere ratio
indiceert dat de bedrijfsactiviteiten des te efficiënter
worden uitgevoerd.
De operationele doelstelling voor de efficiencyratio van
52% werd niet gerealiseerd, doordat de operationele lasten
met 16,2% toenamen en de baten slechts met 14,8%.
Incidentele oorzaken lagen hieraan ten grondslag.

| 45 |
MYLAB
MyLab is een klinisch-chemisch en hematologisch
laboratorium.
Via een uitgebreid netwerk van prikpunten in Paramaribo en de
districten wordt de dienstverlening ‘om de hoek van huis’
aangeboden.
Middels high-tech apparatuur en een efficiënte logistiek is de
klant verzekerd van een snelle dienstverlening.
Service
om de
hoek van
huis.
van kostenbesparende en efficiencyverhogende maatregelen
middels de aanpassing en stoomlijning van de
bedrijfsorganisatie en de bedrijfsprocessen.
Hakrinbank aandelen
Ons dividendbeleid voorziet in de uitkering van een
aantrekkelijk dividend. Uitgangspunt hierbij is een
uitkering van 1 / 3 deel van de nettowinst. Hierbij wordt
rekening gehouden met onze solvabiliteit, winstgevendheid
en groeidoelstellingen.
Mede door dit beleid laten de winst en het dividend
per aandeel een opgaande lijn zien. De gunstige
koers/winstverhouding duidt eveneens op een aantrekkelijke
belegging.
Voor vergelijkingsdoeleinden zijn de cijfers van 2004
en 2005 herberekend op basis van de omwisseling van
20 oude aandelen van nominaal SRG 7,50 naar
1 nieuw aandeel van nominaal SRD 0,15. Deze
omwisseling vond in 2006 plaats.
Kerncijfers inzake Hakrinbank aandeel (in SRD)
per ultimo 2008 2007 2006 2005 2004
Koers per aandeel (Effectenbeurs) 174,00 150,00 136,00 124,00 106,00
Intrinsieke waarde per aandeel 116,97 92,99 71,37 45,59 33,38
Marktkapitalisatie (x SRD 1.000) 81.031 69.854 63.335 57.746 49.364
Nettowinst per aandeel 36,15 32,84 27,41 18,20 11,79
Dividend per aandeel 12,00 11,00 10,00 6,07 4,00
Dividendrendement in % 6,9 7,3 7,4 4,9 3,8
Koers/intrinsieke waarde in % 148,8 161,3 190,6 272,0 317,6
Koers/winstverhouding 4,8 4,6 5,0 6,8 9,0

| 46 |
Koersontwikkeling Hakrinbank aandeel op de
Surinaamse Effectenbeurs (in SRD)
vermogen. Tevens heeft het een positieve invloed op de
bedrijfsactiviteiten, aangezien meer en grotere kredietaanvragen
in behandeling kunnen worden genomen.
Bedrijfseconomische vooruitzichten 2009
De verwachte conjuncturele terugloop zal effect hebben
op de performance van onze bank. Het jaar 2009 zal
dan ook één zijn van consolidatie van de goede resultaten
die in de afgelopen jaren zijn gerealiseerd. Ook zal
de nadruk liggen op versterking van de interne organisatie
van de bank en de bedrijfsprocessen. In onze projecties
is rekening gehouden met bescheiden groeipercentages
van zowel activa als rendement. Gestreefd
wordt naar gezonde, duurzame groei.
Winstbestemmingsvoorstel voor het
boekjaar 2008
Zoals eerder aangeven bedraagt de nettowinst
SRD 36,15 per aandeel, dat is een stijging met 10% ten
opzichte van 2007. Het verbeterde bedrijfsresultaat en
onze solvabiliteitspositie stellen ons in staat om aan de
Algemene Vergadering van Aandeelhouders voor te
stellen een 9% hoger contant dividend dan in 2007 uit
te keren. De verhoging van het dividend geeft het
belang aan dat wij hechten aan rendement voor onze
aandeelhouders.
Het winstbestemmingsvoorstel is:
1. Uitkering van een totaal dividend van SRD 12 per
aandeel van nominaal SRD 0,15, hetgeen een dividendpercentage
oplevert van 8.000. In augustus
2008 is er reeds SRD 4 als interimdividend in contanten
uitgekeerd, waardoor het slotdividend
SRD 8 bedraagt. Met de dividenduitkeringen zal
een bedrag van in totaal SRD 5,6 miljoen zijn
gemoeid, hetgeen overeenkomt met een uitkeringspercentage
van 33,2. In 2007 bedroeg dit
percentage 33,5.
2. Toevoeging van het resterende winstsaldo ad
SRD 11,2 miljoen aan de Algemene Reserve.
Het winstbestemmingsvoorstel leidt tot een verdere
versterking van het eigen vermogen van de bank.
Deze versterking bevordert de soliditeit en groei van onze
bank, terwijl ook aan de door de Centrale Bank van
Suriname gestelde eisen wordt voldaan inzake de financiering
van onze investeringsprogramma’s met eigen
Eerder in dit verslag is aangegeven dat enkele voor onze
organisatie belangrijke staffunctionarissen en een onderdirecteur
in 2008 en in 2009 met pensioen zijn gegaan
of zullen gaan. De meeste vervangers zijn reeds in
2008 aangetrokken en het is een grote uitdaging om deze
nieuwe medewerkers goed in te werken en te integreren
in ons team van stafmedewerkers.Wij zijn echter hoopvol
gestemd voor wat betreft het bereiken van succes.
De doelstellingen voor 2009 zijn vastgelegd in het
jaarplan dat onderdeel vormt van het Strategisch
Beleidsplan 2008-2010. Wij zullen ons inzetten om
deze te realiseren.
Zoals gebruikelijk hebben onze medewerkers in het
verslagjaar uitstekende prestaties geleverd, hetgeen
ook steeds de basis is geweest voor de gunstige
bedrijfsperformance in de afgelopen jaren. Wij zijn
hen dan ook veel dank verschuldigd voor de inzet en
loyaliteit. Onze dank gaat ook uit naar de leden van de
Raad van Commissarissen voor de vruchtbare en
aangename samenwerking.
Bijzondere dank zijn wij verschuldigd aan onze
gewaardeerde klanten, voor hun business, het geschonken
vertrouwen en loyaliteit jegens de Hakrinbank
N.V. en haar dochteronderneming, de Nationale
Trust- en Financierings Maatschappij.
Paramaribo, 14 april 2009
Directie Hakrinbank N.V.
Drs. J.D. Bousaid, Algemeen Directeur

| 47 |
ISADOU
‘Hartelijk
Welkom.’
Selientje Adipi,
gastvrouw van het
vakantie-eiland
Isadou, nabij de Jaw
Jaw Sula heet vanaf
2000 toeristen
hartelijk welkom.
Samen met haar
team zorgt zij
ervoor dat een
bezoek aan Isadou
een bijzondere
ervaring wordt.

| 48 |
SURINAME
SEA CATCH
Wereldwijde
afzet.
Suriname Sea Catch N.V. is een modern visverwerkingsbedrijf
dat haar hoogwaardige producten wereldwijd afzet. Directeur
Ma Hsing Jui kwam ruim 20 jaar geleden naar Suriname om
voor een voedselproducent een ketjapproductielijn op te zetten.
Later besloot hij om zelfstandig in de visverwerking te stappen
en met steun van de Hakrinbank zette hij een bedrijf op dat
uitgroeide tot een van de grootste in Suriname.

| 49 |
ACCOUNTANTSVERKLARING
Aan: de Algemene Vergadering van Aandeelhouders,
de Raad van Commissarissen en Directie van de
Hakrinbank N.V.
Accountantsverklaring
Wij hebben de in dit rapport opgenomen jaarrekening
2008 van Hakrinbank N.V., te Paramaribo bestaande
uit de geconsolideerde balans per 31 december
2008, de geconsolideerde winst- en verliesrekening
over 2008, het geconsolideerde kasstroomoverzicht,
de vennootschappelijke balans per 31 december
2008 en de vennootschappelijke winst- en verliesrekening
over 2008 met de toelichting gecontroleerd.
Verantwoordelijkheid van het bestuur
Het bestuur van de vennootschap is verantwoordelijk
voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen
en het resultaat getrouw dient weer te geven, in
overeenstemming met algemeen aanvaarde grondslagen
voor financiële verslaggeving. Deze verantwoordelijkheid
omvat onder meer: het ontwerpen,
invoeren en in stand houden van een intern beheersingssysteem
relevant voor het opmaken van en
getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen
en resultaat, zodanig dat deze geen afwijkingen van
materieel belang als gevolg van fraude of fouten bevat,
het kiezen en toepassen van aanvaardbare grondslagen
voor financiële verslaggeving en het maken van
schattingen die onder de gegeven omstandigheden
redelijk zijn.
Verantwoordelijkheid van de accountant
Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel
over de jaarrekening op basis van onze controle.
Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming
met algemeen aanvaarde richtlijnen met betrekking
tot controle opdrachten. Dienovereenkomstig
zijn wij verplicht te voldoen aan de voor ons geldende
gedragsnormen en zijn wij gehouden onze controle
zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke
mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening
geen afwijkingen van materieel belang bevat.
Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden
ter verkrijging van controle-informatie over de
bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De
keuze van de uit te voeren werkzaamheden is afhankelijk
van de professionele oordeelsvorming van de
accountant, waaronder begrepen zijn beoordeling van
de risico’s van afwijkingen van materieel belang als
gevolg van fraude of fouten. In die beoordeling neemt
de accountant in aanmerking het voor het opmaken
van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen
en resultaat relevante interne beheersingssysteem,
teneinde een verantwoorde keuze te kunnen
maken van de controlewerkzaamheden die onder de
gegeven omstandigheden adequaat zijn maar die niet
tot doel hebben een oordeel te geven over de effectiviteit
van het interne beheersingssysteem van de vennootschap.
Tevens omvat een controle onder meer een
evaluatie van de aanvaardbaarheid van de toegepaste
grondslagen voor financiële verslaggeving en van de
redelijkheid van schattingen die het bestuur van de
vennootschap heeft gemaakt, alsmede een evaluatie
van het algehele beeld van de jaarrekening.
Wij zijn van mening dat de door ons verkregen
controle-informatie voldoende en geschikt is als basis
voor ons oordeel.
Oordeel
Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw
beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen
van Hakrinbank N.V. per 31 december 2008
en van het resultaat over 2008 in overeenstemming
met algemeen aanvaarde grondslagen voor financiële
verslaggeving.
Paramaribo, 14 april 2009
Lutchman & Co
An independent correspondent firm of Deloitte Touche
Tohmatsu
Namens deze
was getekend drs. M.R.A. Lutchman RA

| 51 |
HAKRINBANK N.V.
JAARREKENING 2008
bestaande uit:
- geconsolideerde balans vóór winstverdeling
- geconsolideerde balans ná winstverdeling
- geconsolideerde winst- en verliesrekening
- geconsolideerd kasstroomoverzicht
- vennootschappelijke balans vóór winstverdeling
- vennootschappelijke balans ná winstverdeling
- vennootschappelijke winst- en verliesrekening
- toelichting

| 52 |
GECONSOLIDEERDE BALANS PER 31 DECEMBER 2008
VOOR WINSTVERDELING (in SRD)
2008 2007
ACTIVA
Liquide middelen 150.705.816 105.485.107
Schatkistpapier 996.586 14.745.085
Vorderingen op kredietinstellingen 242.074.160 207.239.512
Vorderingen op klanten 544.400.835 431.991.830
Effecten 8.742.084 12.600.297
Deelneming 1.411.550 168.000
Materiële vaste activa 21.855.144 20.473.896
Overlopende activa 2.425.723 3.048.996
972.611.898 795.752.723
PASSIVA
Schulden aan kredietinstellingen 45.904.395 40.349.149
Schulden aan klanten:
- Spaargelden 435.833.864 328.758.879
- Andere schulden 412.827.170 363.110.691
Overige schulden 4.355.223 3.729.072
Overlopende passiva 2.719.749 2.374.500
Voorzieningen 10.912.064 9.002.386
912.552.465 747.324.677
Maatschappelijk kapitaal 120.000
Gestort en opgevraagd kapitaal 69.854 69.854
Agioreserve 916 916
Herwaarderingsreserve 9.404.493 9.486.491
Algemene reserve 33.748.129 23.576.257
Resultaat verslagjaar 16.836.041 15.294.528
60.059.433 48.428.046
972.611.898 795.752.723
Verplichtingen wegens verstrekte borgtochten en garanties 21.034.117 18.402.235
Verplichtingen wegens onherroepelijke accreditieven 4.210.495 4.567.138
Paramaribo, 14 april 2009
25.244.612 22.969.373
Raad van Commissarissen:
Directie:
Mr. A.K.R. Shyamnarain - President-Commissaris Drs. J.D. Bousaid - Algemeen Directeur
Drs. H.B. Abrahams - Vice President-Commissaris Mr. M.M. Tjon A Ten - Operations Directeur
Ir. R.A. Mac Donald
Drs. G.M. Raghoenathsingh - Financieel Directeur
G. Lie Sem-Nawikromo
H.R. Ramdhani
Drs. M.M. Sandvliet M.Sc.
Drs. J.J.F. Tjang-A-Sjin

| 53 |
GECONSOLIDEERDE BALANS PER 31 DECEMBER 2008
NA WINSTVERDELING (in SRD)
2008 2007
ACTIVA
Liquide middelen 150.705.816 105.485.107
Schatkistpapier 996.586 14.745.085
Vorderingen op kredietinstellingen 242.074.160 207.239.512
Vorderingen op klanten 544.400.835 431.991.830
Effecten 8.742.084 12.600.297
Deelneming 1.411.550 168.000
Materiële vaste activa 21.855.144 20.473.896
Overlopende activa 2.425.723 3.048.996
972.611.898 795.752.723
PASSIVA
Schulden aan kredietinstellingen 45.904.395 40.349.149
Schulden aan klanten:
- Spaargelden 435.833.864 328.758.879
- Andere schulden 412.827.170 363.110.691
Overige schulden 9.943.575 8.851.728
Overlopende passiva 2.719.749 2.374.500
Voorzieningen 10.912.064 9.002.386
918.140.817 752.447.333
Maatschappelijk kapitaal 120.000
Gestort en opgevraagd kapitaal 69.854 69.854
Agioreserve 916 916
Herwaarderingsreserve 9.404.493 9.486.491
Algemene reserve 44.995.818 33.748.129
54.471.081 43.305.390
972.611.898 795.752.723
Verplichtingen wegens verstrekte borgtochten en garanties 21.034.117 18.402.235
Verplichtingen wegens onherroepelijke accreditieven 4.210.495 4.567.138
Paramaribo, 14 april 2009
25.244.612 22.969.373
Raad van Commissarissen:
Directie:
Mr. A.K.R. Shyamnarain - President-Commissaris Drs. J.D. Bousaid - Algemeen Directeur
Drs. H.B. Abrahams - Vice President-Commissaris Mr. M.M. Tjon A Ten - Operations Directeur
Ir. R.A. Mac Donald
Drs. G.M. Raghoenathsingh - Financieel Directeur
G. Lie Sem-Nawikromo
H.R. Ramdhani
Drs. M.M. Sandvliet M.Sc.
Drs. J.J.F. Tjang-A-Sjin

| 54 |
GECONSOLIDEERDE WINST- EN VERLIESREKENING OVER 2008 (in SRD)
2008 2007
BEDRIJFSOPBRENGSTEN
Interestmarge 50.114.238 41.543.200
Provisie 15.108.996 11.838.030
Resultaat financiële transacties -2.024.285 1.724.477
Overige bedrijfsopbrengsten 56.065 18.140
63.255.014 55.123.847
BEDRIJFSLASTEN
Personeelskosten 23.712.622 19.569.202
Afschrijvingen 2.693.933 2.725.568
Overige bedrijfslasten 8.434.936 7.688.806
Voorziening kredietrisico’s 2.107.208 1.242.571
36.948.699 31.226.147
WINST VÓÓR BELASTING 26.306.315 23.897.700
Inkomstenbelasting 9.470.274 8.603.172
WINST NA BELASTING 16.836.041 15.294.528
Paramaribo, 14 april 2009
Raad van Commissarissen:
Directie:
Mr. A.K.R. Shyamnarain - President-Commissaris Drs. J.D. Bousaid - Algemeen Directeur
Drs. H.B. Abrahams - Vice President-Commissaris Mr. M.M. Tjon A Ten - Operations Directeur
Ir. R.A. Mac Donald
Drs. G.M. Raghoenathsingh - Financieel Directeur
G. Lie Sem-Nawikromo
H.R. Ramdhani
Drs. M.M. Sandvliet M.Sc.
Drs. J.J.F. Tjang-A-Sjin

| 55 |
GECONSOLIDEERD KASSTROOMOVERZICHT 2008 (in SRD)
2008 2007
Kasstroom uit operationale activiteiten
Resultaat vóór belastingen 26.306.315 23.897.700
Aangepast voor:
Afschrijvingen materiële vaste activa 2.693.933 2.725.568
Mutatie in voorzieningen kredietrisico’s 2.107.208 1.242.571
Mutaties in overige voorzieningen 2.062.546 1.898.644
33.170.002 29.764.483
(Toename) / afname schatkistpapier 13.748.499 17.358.883
(Toename) / afname vorderingen op kredietinstellingen -34.834.648 -40.630.169
(Toename) / afname kredietverlening -115.759.763 -126.785.386
(Toename) / afname effecten 3.858.213 -6.516.875
(Toename) / afname overlopende activa 623.273 -711.918
Toename / (afname) schulden aan kredietinstellingen 5.555.246 18.276.590
Toename / (afname) schulden aan klanten 156.791.464 161.665.577
Toename / (afname) overlopende passiva 345.249 -381.811
Toename / (afname) overige schulden 2.391.429 -1.690.470
Betaalde inkomstenbelasting -11.004.722 -9.253.861
Netto-kasstroom uit operationele activiteiten 54.884.242 41.095.043
Kasstroom uit investeringsactiviteiten
Investeringen materiële vaste activa -3.391.321 -1.588.529
Toename onderhanden investeringen -683.860 -954.196
Netto-kasstroom uit investeringsactiviteiten -4.075.181 -2.542.725
Kasstroom uit financieringsactiviteiten
Dividend in contanten -5.588.352 -5.122.656
Netto-kasstroom uit financieringsactiviteiten -5.588.352 -5.122.656
Toename in kasmiddelen 45.220.709 33.429.662
Liquide middelen per 1 januari 105.485.107 72.055.445
Liquide middelen per 31 december 150.705.816 105.485.107
Het kasstroomoverzicht is opgenomen volgens de indirecte methode. Hierin zijn de mutaties die leiden tot
een wijziging in de liquide middelen in aanmerking genomen. De vordering van de Hakrinbank N.V. op
BNETS N.V. is tot een bedrag van SRD 1.243.550 omgezet in aandelen BNETS N.V.. Deze omzetting betreft een
non cash transactie welke niet in het kasstroomoverzicht is opgenomen.

| 56 |
VENNOOTSCHAPPELIJKE BALANS PER 31 DECEMBER 2008
VOOR WINSTVERDELING (in SRD)
2008 2007
ACTIVA
Liquide middelen 150.705.816 105.485.107
Schatkistpapier 996.586 14.745.085
Vorderingen op kredietinstellingen 242.074.160 207.239.512
Vorderingen op klanten 402.748.639 325.570.246
Effecten 8.742.084 12.600.297
Deelneming 142.733.121 106.396.606
Materiële vaste activa 21.824.730 20.414.877
Overlopende activa 1.821.685 2.806.062
971.646.821 795.257.792
PASSIVA
Schulden aan kredietinstellingen 45.904.395 40.349.149
Schulden aan klanten:
- Spaargelden 435.762.804 328.658.274
- Andere schulden 411.515.740 362.606.806
Overige schulden 3.949.104 3.146.955
Overlopende passiva 3.543.281 3.066.176
Voorzieningen 10.912.064 9.002.386
911.587.388 746.829.746
Maatschappelijk kapitaal 120.000
Gestort en opgevraagd kapitaal 69.854 69.854
Agioreserve 916 916
Herwaarderingsreserve 9.404.493 9.486.491
Algemene reserve 33.748.129 23.576.257
Resultaat verslagjaar 16.836.041 15.294.528
60.059.433 48.428.046
971.646.821 795.257.792
Verplichtingen wegens verstrekte borgtochten en garanties 21.034.117 18.402.235
Verplichtingen wegens onherroepelijke accreditieven 4.210.495 4.567.138
Paramaribo, 14 april 2009
25.244.612 22.969.373
Raad van Commissarissen:
Directie:
Mr. A.K.R. Shyamnarain - President-Commissaris Drs. J.D. Bousaid - Algemeen Directeur
Drs. H.B. Abrahams - Vice President-Commissaris Mr. M.M. Tjon A Ten - Operations Directeur
Ir. R.A. Mac Donald
Drs. G.M. Raghoenathsingh - Financieel Directeur
G. Lie Sem-Nawikromo
H.R. Ramdhani
Drs. M.M. Sandvliet M.Sc.
Drs. J.J.F. Tjang-A-Sjin

| 57 |
VENNOOTSCHAPPELIJK BALANS PER 31 DECEMBER 2008
NA WINSTVERDELING (in SRD)
2008 2007
ACTIVA
Liquide middelen 150.705.816 105.485.107
Schatkistpapier 996.586 14.745.085
Vorderingen op kredietinstellingen 242.074.160 207.239.512
Vorderingen op klanten 402.748.639 325.570.246
Effecten 8.742.084 12.600.297
Deelneming 142.733.121 106.396.606
Materiële vaste activa 21.824.730 20.414.877
Overlopende activa 1.821.685 2.806.062
971.646.821 795.257.792
PASSIVA
Schulden aan kredietinstellingen 45.904.395 40.349.149
Schulden aan klanten:
- Spaargelden 435.762.804 328.658.274
- Andere schulden 411.515.740 362.606.806
Overige schulden 9.537.456 8.269.611
Overlopende passiva 3.543.281 3.066.176
Voorzieningen 10.912.064 9.002.386
917.175.740 751.952.402
Maatschappelijk kapitaal 120.000
Gestort en opgevraagd kapitaal 69.854 69.854
Agioreserve 916 916
Herwaarderingsreserve 9.404.493 9.486.491
Algemene reserve 44.995.818 33.748.129
54.471.081 43.305.390
971.646.821 795.257.792
Verplichtingen wegens verstrekte borgtochten en garanties 21.034.117 18.402.235
Verplichtingen wegens onherroepelijke accreditieven 4.210.495 4.567.138
Paramaribo, 14 april 2009
25.244.612 22.969.373
Raad van Commissarissen:
Directie:
Mr. A.K.R. Shyamnarain - President-Commissaris Drs. J.D. Bousaid - Algemeen Directeur
Drs. H.B. Abrahams - Vice President-Commissaris Mr. M.M. Tjon A Ten - Operations Directeur
Ir. R.A. Mac Donald
Drs. G.M. Raghoenathsingh - Financieel Directeur
G. Lie Sem-Nawikromo
H.R. Ramdhani
Drs. M.M. Sandvliet M.Sc.
Drs. J.J.F. Tjang-A-Sjin

| 58 |
VENNOOTSCHAPPELIJKE WINST- EN VERLIESREKENING OVER 2008 (in SRD)
2008 2007
BEDRIJFSOPBRENGSTEN
Interestmarge 40.750.943 32.854.968
Provisie 13.135.355 10.556.601
Resultaat financiële transacties -2.024.285 1.724.477
Overige bedrijfsopbrengsten 56.065 18.140
51.918.078 45.154.186
BEDRIJFSLASTEN
Personeelskosten 20.598.706 16.824.796
Afschrijvingen 2.664.141 2.693.760
Overige bedrijfslasten 8.084.081 7.242.078
Voorziening kredietrisico’s 1.286.954 1.660.255
32.633.882 28.420.889
WINST VÓÓR BELASTING 19.284.196 16.733.297
Inkomstenbelasting 6.942.311 6.023.987
12.341.885 10.709.310
Resultaat deelneming (na belasting) 4.494.156 4.585.218
WINST NA BELASTING 16.836.041 15.294.528
Paramaribo, 14 april 2009
Raad van Commissarissen:
Directie:
Mr. A.K.R. Shyamnarain - President-Commissaris Drs. J.D. Bousaid - Algemeen Directeur
Drs. H.B. Abrahams - Vice President-Commissaris Mr. M.M. Tjon A Ten - Operations Directeur
Ir. R.A. Mac Donald
Drs. G.M. Raghoenathsingh - Financieel Directeur
G. Lie Sem-Nawikromo
H.R. Ramdhani
Drs. M.M. Sandvliet M.Sc.
Drs. J.J.F. Tjang-A-Sjin

| 59 |
TOELICHTING BEHORENDE BIJ DE GECONSOLIDEERDE JAARREKENING
PER 31 DECEMBER 2008
Algemeen
Er is zowel een balans vóór als een balans ná winstverdeling opgemaakt.
De voorgestelde winstverdeling over 2008 is in de balans ná winstverdeling reeds verwerkt.
De winstverdeling over 2007 is op de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van 29 april 2008 als volgt
vastgesteld (bedragen in SRD):
Nettowinst 15.294.528
Contant dividend 5.122.656
Toevoeging aan de Algemene reserve 10.171.872
Voor zover niet anders vermeld zijn activa en passiva gewaardeerd op hun nominale waarde.
De uitstaande vorderingen en schulden in vreemde valuta zijn omgerekend tegen op balansdatum geldende
Centrale Bank van Suriname koers voor aankoop van bankbiljetten
(2008: USD 1 = SRD 2,71 en EUR 1 = SRD 3,809 / 2007: USD 1 = SRD 2,71 en EUR 1 = SRD 3,970).
Op de vorderingen op klanten zijn specifieke voorzieningen uit hoofde van kredietrisico’s in mindering gebracht.
Jaarlijks wordt de (per saldo) mutatie in deze voorzieningen in de Winst- en Verliesrekening verantwoord.
De inkomstenbelasting zoals deze is opgenomen in de Winst- en Verliesrekening is berekend over de commerciële
winst (na aftrek van het resultaat op deelnemingen). Het verschil met het werkelijk verschuldigde bedrag
is gemuteerd in de voorziening latente belastingverplichtingen.
De materiële vaste activa zijn voor wat betreft de onroerende goederen gewaardeerd op vervangingswaarden
waarbij, met uitzondering van de terreinen, lineaire afschrijvingen in mindering zijn gebracht op basis van de
geschatte economische levensduur. De transportmiddelen en inventaris zijn gewaardeerd op aanschafwaarden
onder aftrek van lineaire afschrijvingen op basis van de geschatte economische levensduur.Veranderingen in de
waarde van de onroerende goederen worden ten gunste of ten laste van de herwaarderingsreserve gebracht
onder aftrek van latente belastingen. De herwaarderingsreserve is afzonderlijk onder het eigen vermogen opgenomen.
De voorziening latente belastingen is berekend op haar contante waarde, uitgaande van een belastingtarief
van 36%. De gehanteerde jaarlijkse afschrijvingspercentages luiden als volgt:
- Gebouwen 4% - 5%
- Terreinverbetering 10%
- Vervoermiddelen en kantoorinventaris 25%
In de geconsolideerde jaarrekening zijn de cijfers verwerkt van de bank en haar 100% dochteronderneming de
Nationale Trust- en Financierings Maatschappij N.V.
De voorgestelde winstverdeling over 2008 luidt als volgt (bedragen in SRD):
Dividend in contanten
- interim-dividend 1.862.784
- slotdividend 3.725.568
Toevoeging aan de algemene reserve 11.247.689
16.836.041
De onderstaande toelichting is, tenzij anders vermeld, toegespitst op de geconsolideerde jaarcijfers. De vergelijkende
cijfers betreffen de cijfers per 31 december 2007. De bedragen zijn opgenomen in SRD.

| 60 |
BALANS PER 31 DECEMBER 2008
2008 2007
ACTIVA
Liquide middelen 150.705.816 105.485.107
Onder deze post vallen kasgelden, direct opeisbare tegoeden bij de
Centrale Bank van Suriname alsmede de kasreserve in SRD bij de
Centrale Bank van Suriname, welke niet ter vrije beschikking
staat van de Hakrinbank N.V.
Schatkistpapier 996.586 14.745.085
Deze post betreft beleggingen in schatkistpromessen van de Republiek
Suriname. De looptijd bedraagt 6 maanden en de rente op jaarbasis
bedraagt 7,5% (2007: 8%).
Vorderingen op kredietinstellingen 242.074.160 207.239.512
Hieronder zijn opgenomen vorderingen op binnenlandse en buitenlandse
kredietinstellingen. Tevens omvat deze post de door de
Centrale Bank van Suriname verplicht voorgeschreven vreemde
valuta kasreserve aangehouden bij buitenlandse banken;
deze staat niet ter vrije beschikking van de Hakrinbank N.V.
Vorderingen op klanten 544.400.835 431.991.830
Onder dit hoofd zijn opgenomen vorderingen uit hoofde van
kredietverlening en overige vorderingen. De noodzakelijk geachte
voorzieningen zijn in mindering gebracht.
Effecten 8.742.084 12.600.297
Deze post betreft beleggingen in buitenlandse effecten/fondsen
via een internationale investmentbank en het bezit in aandelen
Nationale Ontwikkelingsbank van Suriname N.V. (NOB)
ad nominaal SRD 95. De beleggingen in buitenlandse fondsen zijn
gewaardeerd tegen de marktprijs per balansdatum en de aandelen
NOB op de laagste van de aanschaf- en marktwaarde.
Deelneming (in de vennootschappelijke balans) 142.733.121 106.396.606
Deze post betreft een 100% deelname in het kapitaal ad SRD 5.000
van de Nationale Trust- en Financierings Maatschappij N.V.
De waardering is geschied tegen de intrinsieke waarde; de vordering
op haar nominale waarde. Tevens is hieronder opgenomen de deelname
in het kapitaal van BNETS N.V. ad SRD 1.411.550 (2007: SRD 168.000).
In 2008 is een deel van de vordering van Hakrinbank N.V. op
BNETS N.V. omgezet in aandelen BNETS N.V.. De waardering is
geschied tegen de verkrijgingsprijs.

| 61 |
BALANS PER 31 DECEMBER 2008
2008 2007
Materiële vaste activa
Onroerende goederen:
Boekwaarde per 1 januari 15.907.125 16.523.168
Investeringen 824.359 223.083
Afschrijvingen 864.265 839.126
Boekwaarde per 31 december 15.867.219 15.907.125
Vervangingswaarde 32.143.595 31.319.236
Cumulatieve afschrijvingen 16.276.376 15.412.111
Boekwaarde per 31 december 15.867.219 15.907.125
Inventarissen en transportmiddelen:
Boekwaarde per 1 januari 3.612.575 4.133.571
Investeringen 2.566.962 1.401.797
Correcties - -36.351
Afschrijvingen 1.829.668 1.886.442
Boekwaarde per 31 december 4.349.869 3.612.575
Aanschafwaarde 15.696.610 13.129.648
Cumulatieve afschrijvingen 11.346.741 9.517.073
Boekwaarde per 31 december 4.349.869 3.612.575
Onderhanden investeringen:
Onderhanden werken 555.304 311.407
Vooruitbetaald aan leveranciers 1.082.752 642.789
Totaal onderhanden investeringen 1.638.056 954.196
Totaal materiële vaste activa 21.855.144 20.473.896
Overlopende activa 2.425.723 3.048.966
Hieronder zijn opgenomen vooruitbetaalde bedragen voor kosten die
ten laste van de volgende jaren komen en nog te ontvangen bedragen
wegens nog niet geïnde baten.

| 62 |
2008 2007
PASSIVA
Schulden aan kredietinstellingen 45.904.395 40.349.149
Hieronder zijn opgenomen verplichtingen jegens lokale en
buitenlandse banken.
Schulden aan klanten (Spaargelden)
Hieronder zijn opgenomen:
Deposito’s en spaarcertificaten 20.487.532 16.663.433
Saldi van spaarrekeningen 415.346.332 312.095.446
435.833.864 328.758.879
Schulden aan klanten (Andere schulden) 412.827.170 363.110.691
Onder dit hoofd zijn de met de bedrijfsuitoefening van de bank
samenhangende schulden opgenomen, voorzover zij niet onder
spaargelden en schulden aan kredietinstellingen zijn gepresenteerd.
Overige schulden 9.943.575 8.851.728
Onder deze post zijn passiva opgenomen, die niet onder één van de
overige posten kunnen worden gerubriceerd.
Overlopende passiva 2.719.749 2.374.500
Hieronder zijn opgenomen de vooruit ontvangen bedragen van
baten die ten gunste van volgende jaren komen en nog te betalen
bedragen terzake van lasten, die aan verstreken jaren zijn toe te rekenen.
Voorzieningen
Onder dit hoofd zijn opgenomen:
Voorziening latente belastingverplichtingen 1.478.086 1.630.954
Voorziening pensioenen 2.082.407 1.782.407
Voorziening (medische) kosten en gratificatie/toeslagen gepensioneerden 7.216.071 4.804.150
Onderhoudsfonds - 649.375
Voorziening eigen risico verzekeringen 135.500 135.500
10.912.064 9.002.386
Gestort en opgevraagd kapitaal
De nominale waarde van een aandeel bedraagt SRD 0,15
Balanswaarde per 1 januari respectievelijk 31 december 69.854 69.854
Agioreserve
Balanswaarde per 1 januari respectievelijk 31 december 916 916

| 63 |
2008 2007
Herwaarderingsreserve
Balanswaarde per 1 januari 9.486.491 9.590.657
Toevoeging / (vrijval) -81.998 -104.166
Balanswaarde per 31 december 9.404.493 9.486.491
Algemene reserve
Balanswaarde per 1 januari 33.748.129 23.576.257
Toevoeging uit de nettowinst 11.247.689 10.171.872
Balanswaarde per 31 december 44.995.818 33.748.129
Verplichtingen wegens verstrekte borgtochten en garanties 21.034.117 18.402.235
Onder deze post zijn opgenomen de voor rekening van derden
afgegeven bankgaranties.
Verplichtingen uit hoofde van onherroepelijke accreditieven 4.210.495 4.567.138
Deze post omvat gestelde onherroepelijke, respectievelijk geconfirmeerde
accreditieven.

| 64 |
WINST- EN VERLIESREKENING OVER 2008
2008 2007
Interestmarge 50.114.238 41.543.200
Deze post omvat het voordelig verschil tussen de interestbaten uit
kredietverlening, beleggingen en overige uitzettingen enerzijds en de
interestlasten der opgenomen en toevertrouwde gelden anderzijds.
Provisie 15.108.996 11.838.030
Hieronder zijn begrepen de opbrengsten uit dienstverlening.
Resultaat financiële transacties -2.024.285 1.724.477
Hieronder zijn opgenomen valutakoersresultaten, valuta omrekeningsverschillen
en waardeverschillen effecten.
Overige bedrijfsopbrengsten 56.065 18.140
Hieronder zijn opgenomen overige opbrengsten, niet voortvloeiende
uit de kernactiviteiten van de bank.
Personeelskosten 23.712.622 19.569.202
Deze post omvat de salarissen, bonussen, sociale lasten en andere
voorzieningen voor het personeel.
Afschrijvingen 2.693.933 2.725.568
Hieronder zijn opgenomen de afschrijvingen op materiële vaste activa.
Overige bedrijfslasten 8.434.936 7.688.806
Hieronder zijn begrepen huisvestings-, kantoor-, computerkosten e.d.
Voorziening kredietrisico’s 2.107.208 1.242.571
Deze post betreft de toevoeging aan de specifieke voorziening voor
debiteuren uit hoofde van kredietrisico’s.
Inkomstenbelasting 9.470.274 8.603.172
Deze post betreft de inkomstenbelasting berekend over de in de winsten
verliesrekening verantwoorde winst voor belasting.

| 65 |
OVERIGE GEGEVENS
Curricula vitae en nevenfuncties van leden van de
Raad van Commissarissen
en Directie Hakrinbank
Raad van Commissarissen
Mr. A.K.R. (Roy) Shyamnarain
President-Commissaris
Fiscaal jurist met een aanvullende algemeen juridische opleiding (Rijksuniversiteit
Leiden). Hij is partner bij Tjong A Hung Belastingadviseurs en heeft
werkervaring opgedaan bij de Belastingdienst in Nederland en als adviseur
van de Minister van Financiën in Suriname. Hij is tevens voorzitter van de
Deviezencommissie en lid van de Commissie van Toezicht IFONS.
Drs. H.B. (Enrico) Abrahams
Vice President-Commissaris
Behaalde in 1969 zijn doctoraal diploma in de Algemene Economie aan de
Erasmus Universiteit te Rotterdam met als specialisatie Geld-, Krediet- en
Bankwezen en Openbare Financiën. Hij is Administrateur-Generaal van het
Bureau voor de Staatsschuld. Heeft werkervaring opgedaan als Hoofd
Economische en Sociale Planning bij het Planburo Suriname en als directeur
van de Melkcentrale N.V.
Ir. R.A. (Richard) Mac Donald
Commissaris
Is levensmiddelentechnoloog (Landbouw Hogeschool Wageningen) en
bekleedt thans de functie van directeur van het Medisch Wetenschappelijk
Instituut. Hij heeft ruime werkervaring opgedaan in het bedrijfsleven en was
jarenlang directeur van Varossieau N.V. Hij is lid van de Staatsraad en lid van
de Raad van Commissarissen van Jetzza International N.V.

| 66 |
G. (Ghamie) Lie Sem-Nawikromo
Commissaris
Heeft een comptabele opleiding met aanvullende opleidingen in Financieel
Management en Marketing. Zij is waarnemend onderdirecteur Algemeen
Maatschappelijk Zorg van het Ministerie van Sociale Zaken en heeft werkervaring
opgedaan in diverse comptabele functies bij de overheid en als
directeur Algemene Oudedagvoorzieningsfonds. Nevenfunctie: Trainer ICT.
H.R. (Harold) Ramdhani
Commissaris
Heeft een handelsopleiding op mastersniveau en is directeur/eigenaar van
zijn eigen bedrijf RAMSHOLDING. Hij is lid van de Staatsraad, voorzitter
van het bestuur tevens waarnemend directeur van de Stichting Experimentele
Landbouwbedrijven Prins Bernhard Polder (zaaizaad) en de veeteeltbedrijven
Baboenhol en Tibiti en lid van het Nationaal Luchtvaart
Onderhandelings en Adviesorgaan.
Drs. M.M. (Milton) Sandvliet M.Sc.
Commissaris
Algemeen econoom (Anton de Kom Universiteit) met een Master of Science
degree in International Business (University of the West Indies). Hij is
Hoofd Economische en Administratieve Diensten bij Civil Aviation Safety
Authority Suriname en heeft werkervaring opgedaan als directeur STPO en
stafambtenaar Internationale Economische Betrekkingen bij het Ministerie
van Handel en Industrie.
Drs. J. J.F. (Johan) Tjang-A-Sjin
Commissaris
Behaalde in 1971 zijn doctoraal diploma in de Bedrijfseconomie aan de
Erasmus Universiteit te Rotterdam. Hij was directeur van N.V. Comfish
en jarenlang directeur van Fernandes Concern Beheer N.V. Hij is ook vice
president-commissaris van de N.V. Self Reliance Assurantie Maatschappij,
lid van de Commissie van Toezicht van het IFONS en consultant voor
Business Development.

| 67 |
Directie
Drs.J.D. (Jim) Bousaid
Algemeen Directeur
Jim Bousaid studeerde Economie met als specialisatie Geld-, Krediet- en
Bankwezen, en Openbare Financiën aan de Erasmus Universiteit te Rotterdam.
Na zijn terugkeer in Suriname werkte hij enige tijd als projectontwikkelaar
bij een semi-overheidsinstelling. In 1984 werd een dienstbetrekking
bij de Hakrinbank aanvaard en sindsdien zijn diverse commerciële en financiële
functies bekleed. In 2002 volgde de benoeming tot algemeen directeur.
De heer Bousaid was van 2005-2007 voorzitter van de Surinaamse Bankiersvereniging
en is sinds 2004 lid van de Board of Directors van de Caribbean
Associaton of Indigenous Banks. Hij is ook Honorair Consul van de Republiek
Turkije in Suriname.
Mr. M.M. (Mariëtte) Tjon A Ten
Operations Directeur
Mariette Tjon A Ten studeerde in 1977 af als jurist aan de Rijksuniversiteit
Leiden, Nederland.
Zij trad in mei 1981 in dienst van de Hakrinbank en heeft zowel bij de bank
als de dochtermaatschappij NTFM diverse functies bekleed. Op 1 augustus
2002 werd zij benoemd tot directeur. Sedert maart 2007 is zij secretaris van
de Surinaamse Bankiersvereniging.
Drs. G.M. (Gerard) Raghoenathsingh MBA
Financieel Directeur
Gerard Raghoenathsingh is bedrijfseconoom, en bezit tevens een masters
degree in Business Administration van de Maastricht School of Management
met als specialisatie Corporate Strategy and Economic Policy. Hij is sinds
1991 verbonden aan de Hakrinbank en heeft sindsdien diverse functies
bekleed. Op 1 augustus 2001 werd hij benoemd tot Onderdirecteur Commercial
en ingaande 1 juli 2008 bekleedt hij de functie van financieel directeur
binnen de Raad van Bestuur. Sedert juni 2006 is hij secretaris van de
Vereniging voor de Effectenhandel in Suriname.
H. S.K.G. (Harold) Liu Hung Chung
Onderdirecteur Operations
Harold Liu Hung Chung heeft een comptabele en informatica opleiding
genoten. Hij is sinds 1969 verbonden aan de Hakrinbank en heeft sindsdien
diverse functies bekleed. Op 1 augustus 2001 werd hij benoemd tot onderdirecteur
Operations.

| 68 |
ADRESSENLIJST
HOOFDKANTOOR
Dr. Sophie Redmondstraat 11-13
Telefoon: (597) 477722
Fax: (597) 472066 - (597) 475073
P.O.Box 1813 Paramaribo
E-mail:
clientenservice@hakrinbank.com
executiveboard@hakrinbank.com
internetbanking@hakrinbank.com
Website: www.hakrinbank.com
Swiftcode: HAKRSRPA
Credits Department (597) 477722 ext 309
Treasury & Securities Department (597) 477722 ext 298
Foreign Transfers Department (597) 477722 ext 290
PR & Marketing Department (597) 477722 ext 478
BIJKANTOREN
Nieuwe Haven
Havencomplex
Telefoon: (597) 477722 ext. 435
Tel./Fax: (597) 402466
Tourtonne
Hk. Anamoestraat/Plutostraat
Telefoon: (597) 477722 ext. 804
Fax: (597) 551362
Latour
Hk. Indira Gandhiweg/Latourweg 10
Telefoon: (597) 477722 ext. 415
Tel./Fax: (597) 481856
DOCHTERMAATSCHAPPIJ
Flora
Mr. Jagernath Lachmonstraat 164
Telefoon: (597) 477722 ext. 701
Fax: (597) 499357
Tamanredjo
Hadji Iding Soemitaweg 471
Telefoon: (597) 0356446
Fax: (597) 0356447
Nickerie
G.G. Maynardstraat 49
Telefoon: (597) 0231176,
0231711, 0231750, 0210182
Fax: (597) 0231931
Nationale Trust- en Financierings Maatschappij N.V. (NTFM)
Dr. Sophie Redmondstraat 11-13
Telefoon: (597) 410000
Fax: (597) 479874
E-mail: ntfm@hakrinbank.com

| 69 |
SURINAME: macro-economische kerndata
2008* 2007 2006 2005 2004
Productie
BBP (marktprijzen, 1990 = 100, incl. informele sector) 6.400 5.981 5.675 5.430 5.225
Reële BBP-groei (in %) 6,8 5,4 4,5 4,0 8,0
Aardolieproductie (mln. barrels) 5,9 5,4 4,8 4,4 4,1
Aluinaardeproductie (1000 m.ton) 2.154 2.178 2.133 1.940 2.014
Goud (in kg) 24.000 22.660 21.960 21.700 21.586
Padiproductie (m.ton) 182.877 179.012 182.659 163.955 174.490
Inflatie (in %)
Consumentenprijsindex (gemiddelde) 14,7 6,4 11,3 9,5 9,1
Consumentenprijsindex (jaareinde) 9,4 8,3 4,7 15,8 9,1
Betalingsbalans (kasbasis)
Goederenexport (mln. USD) 1.689,2 1.317,2 1.138,4 800,9 721,4
Goederenimport (mln. USD) 1.537,6 1.125,1 906,1 873,7 604,4
Saldo lopende rekening (mln. USD) 124,6 213,2 181,7 -242,0 -61,9
Saldo niet monetaire sectoren (mln. USD) 44,4 158,1 89,0 16,8 37,2
Monetaire reserve (mln. USD) 501,5 435,9 261,2 162,1 142,2
Importdekkingsquote (mnd) 3,8 3,6 2,8 1,7 1,5
Wisselkoers
Gemiddelde officiële wisselkoers (USD) 2,78 2,78 2,78 2,77 2,76
Gemiddelde vrije marktkoers (USD) 2,82 2,80 2,80 2,80 2,72
Staatsschuld
Binnenlandse staatsschuld (mln. SRD) 628,0 579,8 650,8 694,4 539,2
Buitenlandse staatsschuld (mln. USD) 315,4 298,7 391,1 390,3 384,2
Monetaire en Financiële sector
Maatschappelijke geldhoeveelheid M1 (mln. SRD) 1.363,0 1.177,9 941,3 772,9 697,5
Binnenlandse liquiditeitenmassa M2 (mln. SRD) 1.569,8 1.360,3 1.082,0 880,2 785,7
Nationale liquiditeitsquote (%) 21,0 20,4 18,9 18,5 20,3
Gewogen gemiddelde nominale Depositorente (SRD,%) 6,4 6,3 6,6 6,7 8,1
Gewogen gemiddelde nominale Kredietrente (SRD,%) 12,0 12,9 15,3 16,3 19,1
Overheidsfinanciën
Ontvangsten Gewone Dienst (mln. SRD) 2.111,1 1.828,2 1.580,3 1.286,5 1.087,8
Uitgaven Gewone Dienst (mln. SRD) 1.742,8 1.656,8 1.330,4 1.247,6 1.160,0
Tekort/surplus totale rekening (mln. SRD) 145,9 238,6 49,2 -98,2 -72,2
Tekort/surplus totale rekening in % van BBP 2,0 3,5 1,0 -2,0 -1,9
Bronnen: Stichting Planbureau Suriname, Centrale Bank van Suriname, Ministerie van Financiën, Ministerie van L.V.V., Bureau voor de Staatsschuld,
Algemeen Bureau voor de Statistiek, Internationaal Monetaire Fonds en eigen schattingen
*) voorlopige cijfers

Ontwerp/layout:
Foto’s:
Begeleidende teksten:
Druk:
I.D. Graphics
omslag, pag. 1-3, 7, 9, 11, 14, 22, 28, 34, 47, 48, 65-67 - Claudett de Bruin;
14 - collectie Hedi Infra; 26 - collectie Rijstpak N.V.; 39 - Shutterstock;
42 -Ingrid Moesan; 45 - Ranu Abelakh.
Marketing Department Hakrinbank N.V., Claudett de Bruin,
Leo Victor N.V.