Beleidsregels planschadeafwenteling bij omgevingsvergunningen

ONTWERP 3 januari 2013
Beleidsregels planschadeafwenteling bij omgevingsvergunningen
1a. In alle gevallen waarin een omgevingsvergunning is aangevraagd waaraan slechts medewerking
kan worden verleend door middel van een planologische afwijking van het bestemmingsplan,
wordt voorafgaande aan het verlenen van deze afwijking een planschade-overeenkomst tussen
de verzoeker en de gemeente verlangd.
1b. Geen planschade-overeenkomst zal worden verlangd in de situaties dat de medewerking aan
de vergunningaanvraag kan worden verleend op basis van een in het geldende
bestemmingsplan opgenomen afwijkmogelijkheid (binnenplanse afwijkprocedure).
2. Het onder 1a bepaalde geldt niet voor:
a. aanvragen voor een omgevingsvergunning met betrekking tot de realisatie van het project
De Volgerlanden, ingediend door private samenwerkingspartners die een
samenwerkingsovereenkomst (SOK) met de gemeente zijn aangegaan.
b. aanvragen voor een omgevingsvergunning ingediend door een individuele koper van vrijesectorkavel
in De Volgerlanden voor de bouw van een vrijstaande woning (al dan niet met
bijbehorende aan- en/of bijgebouwen), ingeval deze aanvraag wel in overeenstemming is
met een concept- of ontwerp-uitwerkingsplan op grond van de Wet ruimtelijke ordening,
maar dat plan de vereiste wettelijke procedure niet of niet geheel heeft doorlopen.
De onder 2.b genoemde uitzonderingsregel geldt tot het moment waarop de daar genoemde
omgevingsvergunning voor de bouw van een vrijstaande woning (al dan niet met bijbehorende
aan- en/of bijgebouwen) onherroepelijk van kracht is geworden. Voor aanvragen
omgevingsvergunning die na dat tijdstip worden ingediend is het bepaalde onder 1 onverkort
van toepassing.
c. aanvragen voor een omgevingsvergunning voor reclames.
3. Indien in een geval als bedoeld onder 1a geen planschade-overeenkomst door de verzoeker
wordt ondertekend, wordt de gevraagde afwijking niet toegestaan omdat de financiële
haalbaarheid in dat geval niet is verzekerd.
4. Burgemeester en wethouders kunnen op grond van artikel 4:84 van de Algemene wet
bestuursrecht in onvoorziene/bijzondere omstandigheden gemotiveerd afwijken van het
bepaalde onder 1, 2 en 3.
Aldus vastgesteld door burgemeester en wethouders,
De secretaris,
De burgemeester,
ONTWERP 3 januari 2013 1

Toelichting op de Beleidsregels planschadeafwenteling bij omgevingsvergunningen
1. Inleiding
De hoofdregel is uiteraard dat een omgevingsvergunning alleen wordt verleend als de aanvraag voor
die vergunning past in de regels van het bestemmingsplan. De wet maakt het echter mogelijk om
met een speciale procedure (afwijkmogelijkheid) in sommige gevallen ook medewerking te verlenen
als burgemeester en wethouders dat na een afweging van de betrokken belangen verantwoord
vinden. Daar moet dan een wettelijke basis voor zijn. Soms is die basis te vinden in het geldende
bestemmingsplan (de zogeheten binnenplanse afwijkmogelijkheid). Soms komt het voor dat
omgevingsvergunningen worden verleend met gebruikmaking van wettelijke afwijkingsbepalingen
die niet in het bestemmingsplan zijn opgenomen (de zogeheten buitenplanse afwijkmogelijkheid).
In alle gevallen waarbij een omgevingsvergunning wordt verleend met gebruikmaking van een
dergelijke planologische afwijkmogelijkheid, kan dat eventueel aanleiding zijn voor planschade.
Wanneer het financiële risico van deze planschade niet voorafgaand aan het toestaan van de
planologische afwijkingen op de verzoekers van een omgevingsvergunning worden afgewenteld,
komt deze voor rekening van de gemeente. De gemeente kiest er voor om dat financiële risico niet
ten laste van de gemeenschapsgelden te nemen, want binnen de gemeentebegroting is daarvoor
geen geld beschikbaar. Daarom gaat de gemeente dat risico ten laste van de aanvrager van de
omgevingsvergunning brengen die immers zelf kiest voor een plan dat niet binnen de regels van het
bestemmingsplan past en waaraan op grond van een afweging van belangen het college van
burgemeester en wethouders toch bereid is om de vergunningprocedure te starten
(afwijkprocedure). De gemeente brengt het financiële risico via een overeenkomst ten laste van die
vergunningvrager.
Een uitzondering op deze hoofdregel is gemaakt voor die gevallen waarin het geldende
bestemmingsplan een expliciete bepaling bevat waarin is bepaald dat burgemeester en wethouder in
voorkomende gevallen van de regels van het bestemmingsplan kunnen afwijken (binnenplanse
afwijkmogelijkheid). De achtergrond van die uitzonderingsregel is dat de gemeenteraad bij de
vaststelling van het bestemmingsplan immers al heeft gekozen om vanwege een bepaalde mate van
flexibiliteit bepaalde afwijkingen van de regels nadrukkelijk in beginsel mogelijk te maken. Dat is
een element dat in het kader van de bestemmingsplanprocedure voor iedereen kenbaar was en
waartegen kon worden geageerd tijdens de planprocedure.
2. Wettelijk kader
Artikel 6.4 van de Wet ruimtelijke ordening geeft de gemeente de mogelijkheid om het risico van
planschade van afwijkprocedures af te wentelen op de veroorzaker (de aanvrager van de
omgevingsvergunning). Overigens zal zeker niet elk afwijkingsbesluit leiden tot een claim en zeker
niet elke claim zal leiden tot uitbetaling van planschade. De wet voorziet namelijk in een ‘eigen
risico’ van 2% van de waarde van het onroerend goed van degene die planschade claimt. Voor veel
afwijkprocedures zal in de praktijk deze 2%-grens niet worden overschreden.
De kans dat afwijkingen voor omgevingsvergunningen voor kleine bouwplannen daadwerkelijk
leiden tot uit te keren planschade is niet groot, maar het is ook niet uit te sluiten. Om het risico
voor de gemeente volledig uit te sluiten is daarom een planschade-overeenkomst nodig in alle
gevallen waarin een omgevingsvergunning wordt gevraagd die slechts kan worden verleend door
middel van een (buitenplanse) planologische afwijking van het bestemmingsplan.
Bij de afhandeling van een claim worden de regels in acht genomen uit de gemeentelijke
‘Procedureverordening voor advisering tegemoetkoming in planschade gemeente Hendrik-Ido-
Ambacht’.
3. Realisatie project De Volgerlanden
Een uitzondering dient te worden gemaakt voor de private samenwerkingspartners die in het kader
van hun rol bij de realisatie van het project De Volgerlanden afspraken met de gemeente hebben
gemaakt. Deze afspraken zijn neergelegd in zogeheten ‘samenwerkingsovereenkomsten’ die de
gemeente (over het algemeen in de jaren ’90) met vele private samenwerkingspartners is aangegaan.
In die overeenkomsten zijn uitgebreide afspraken verwoord, maar het verhalen van eventuele
ONTWERP 3 januari 2013 2

planschade – wat ook in die tijd juridisch gezien wel mogelijk zou zijn geweest – is daarbuiten
gelaten. Dit als onderdeel van het totaalpakket aan afspraken dat in de onderhandelingen met deze
partners is overeengekomen. De nieuwe beleidsregels moeten voor deze private
samenwerkingspartners thans buiten toepassing worden gelaten, omdat het wel toepassen daarvan
materieel zou neerkomen op eenzijdige aanpassing van die samenwerkingsovereenkomsten en dat is
wettelijk gezien niet mogelijk (omdat overeenkomsten immers slechts met wederzijds goedvinden
kunnen worden aangepast).
Een andere uitzondering dient te worden gemaakt voor individuele kopers van vrije-sectorkavels in
De Volgerlanden als zij een aanvraag omgevingsvergunning indienen voor de bouw van een
vrijstaande woning (al dan niet met bijbehorende aan- en/of bijgebouwen) en deze aanvraag wel in
overeenstemming is met een concept- of ontwerp-uitwerkingsplan op grond van de Wet ruimtelijke
ordening, maar dat plan de vereiste wettelijke procedure niet of niet geheel heeft doorlopen. Onder
die omstandigheden is de verlening van een omgevingsvergunning gebonden aan de gebruikmaking
van een planologische afwijkmogelijkheid. Het ligt echter voor de hand om het planschaderisico in
dat geval niet op de koper/vergunningvrager af te wentelen, omdat de gemeente immers de grond
verkoopt met oogmerk daarop (via particulier opdrachtgeverschap) te bouwen overeenkomstig het
concept- of ontwerp-uitwerkingsplan.
Deze uitzonderingsregel heeft beperkt karakter. Deze uitzondering geldt namelijk niet voor latere
aanvragen voor omgevingsvergunningen, namelijk eventuele nieuwe aanvragen die worden
ingediend nádat de vergunning voor de bouw van de woning onherroepelijk is geworden. Daarvoor
geldt dat afwenteling van het financiële risico van planschade wél zal plaatsvinden als er sprake is
van een vergunningaanvraag waaraan slechts medewerking kan worden verleend door middel van
een planologische afwijking van het bestemmingsplan.
Het gevolg hiervan is dat eventuele planschade in verband met projecten van deze private
samenwerkingspartners en in verband met de realisatie van woningen op vrije-sectorkavels (via
particulier opdrachtgeverschap) ten laste van de grondexploitatie De Volgerlanden komen, zoals dat
in de afgelopen jaren ook al het geval was.
3. Onderbouwing afwenteling van planschade bij omgevingsvergunningen
De gemeente heeft geen financiële middelen binnen de begroting beschikbaar om uitkeringen van
planschade als gevolg van omgevingsvergunning (met een planologische afwijking van het
bestemmingsplan) te dekken. Zonder planschade-overeenkomst is de planschade binnen de
gemeentelijke begroting dus niet gedekt en daardoor is de afwijkingsprocedure in die gevallen
financieel niet haalbaar. Dat is de reden om de gevraagde planologische afwijking in het kader van
de procedure voor een omgevingsvergunning niet toe te staan, wanneer er geen planschadeovereenkomst
wordt gesloten. Ondertekening van de planschade-overeenkomst betekent overigens
niet dat vervolgens zonder meer de omgevingsvergunning wordt verleend. Er kunnen andere
redenen zijn om deze vergunning te weigeren en ook bezwaar- of beroepsprocedure kunnen er toe
leiden dat een vergunning niet in stand kan blijven. In die omstandigheden verliest de planschadeovereenkomst
zijn werking.
Als een aanvrager van een omgevingsvergunning meer of anders wil bouwen dan het geldende
bestemmingsplan toelaat en dus een beroep doet op de (buitenplanse) planologische
afwijkmogelijkheid, dan is het redelijk dat betrokkene daarvoor ook het financiële risico draagt.
4. Risico voor de aanvrager van een omgevingsvergunning
De indiener van een aanvraag omgevingsvergunning (die alleen met een buitenplanse
afwijkmogelijkheid kan worden verleend) accepteert bij het ondertekenen van een planschadeovereenkomst
een zeker risico. Deze vergunningvrager kan de financiële gevolgen moeilijk
inschatten. Het is namelijk niet bekend of er schadeclaims zullen worden ingediend, ook niet of die
claims – na het voorgeschreven advies van een externe deskundige – al dan niet moeten worden
toegewezen en ook niet wat de hoogte van een uitkering naar aanleiding van een claim zou kunnen
zijn. Bovendien maakt de wet het mogelijk dat claims tot 5 jaar na het verlenen van de
omgevingsvergunning kunnen worden ingediend. De indiener van een aanvraag
omgevingsvergunning kan – zo betrokkene dat wil – wel meer inzicht voor zichzelf verkrijgen door
ONTWERP 3 januari 2013 3

op eigen initiatief en voor eigen rekening een planschaderisico-analyse te laten maken door een
deskundige.
5. Beleidsregels
De beleidsregels worden vastgesteld vanwege het financiële risico dat de gemeente loopt als
omgevingsvergunningen met toepassing van een afwijkmogelijkheid worden verleend, zonder dat
een planschade-overeenkomst is afgesloten. De kern van de beleidsregels houdt in, dat in alle
gevallen een planschade-overeenkomst wordt verlangd als er sprake is van een aanvraag voor een
omgevingsvergunning die slechts kan worden ingewilligd door middel van een buitenplanse
planologische afwijking van het bestemmingsplan.
**********************
ONTWERP 3 januari 2013 4