Privatisering van de exploitatie van zwembad De Louwert

Eindrapportage
Privatisering van de exploitatie
van zwembad De Louwert
rekenkamercommissie Hendrik-Ido-Ambacht
Aan
Rekenkamercommissie Hendrik-Ido-Ambacht
Referentiecode 214.002.01
Van
Drs. Marlies Bongers
Drs. Benno van Dam
Vught, februari 2009
MARKTVELD 26 • 5261 EB VUGHT • POSTBUS 115 • 5260 AC VUGHT
T (073) 658 7080
INFO@PARTNERSENPROPPER.NL • WWW.PARTNERSENPROPPER.NL

Inhoudsopgave
Kern ...................................................................................................... 1
Conclusies ............................................................................................................ 1
Aanbevelingen ....................................................................................................... 1
1 Opzet van het onderzoek ............................................................... 2
1.1 Doelstelling ............................................................................................... 2
1.2 Onderzoeksvragen ..................................................................................... 2
1.3 Onderzoeksmodel en normenkader ............................................................ 3
1.4 Onderzoeksaanpak .................................................................................... 4
2 Voorbereiding van de besluitvorming ............................................. 5
2.1 De beleidsdoelen voor De Louwert .............................................................. 5
2.2 Afwegingskader voor het bepalen van de beheersvorm ................................. 6
2.3 Het gemeentebestuur als werkgever ............................................................ 9
2.4 De rol van de raad bij de keuze voor de beheersvorm .................................. 10
3 De overeenkomsten tussen gemeente en Optisport ....................... 13
3.1 Vertaling van doelen en randvoorwaarden in de contracten ........................ 14
3.2 Evalueerbaarheid en resultaatgerichtheid van doelen ................................. 16
3.3 Verdeling van taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden .................. 18
3.4 Informatievoorziening, sturing en controle ................................................ 18
4 Realisatie van beoogde doelen ...................................................... 19
4.1 Efficiëncy, lager exploitatietekort, continuïteit ........................................... 19
4.2 Kwaliteit van de sportbeoefening .............................................................. 21
4.3 Kwaliteit van het onderhoud blijft minimaal op hetzelfde niveau ................. 22
4.4 Openingstijden en tarieven ....................................................................... 23
4.5 Overname van personeel met behoud van arbeidsvoorwaarden .................. 24
4.6 Het zwembad blijft bereikbaar voor alle doelgroepen ................................. 24
4.7 Risico’s van de exploitatie liggen bij Optisport ........................................... 25
4.8 Geen ongewenste neveneffecten ............................................................... 25
5 Sturing en controle ...................................................................... 27
5.1 Informatie vanuit Optisport naar de gemeente ........................................... 27
5.2 Sturing van college ................................................................................... 28
5.3 De kaderstellende en controlerende rol van de raad ................................... 30

Bijlage 1 Tijdpad besluitvorming en proces ...................................... 32
Bijlage 2 Beheersvormen vergeleken ................................................ 34
Bijlage 3 Huur-, subsidie- en exploitatieovereenkomst ..................... 36
Bijlage 4 Exploitatie ......................................................................... 38
Bijlage 6 Bronnenlijst ....................................................................... 41

Kern
De gemeenteraad van Hendrik-Ido-Ambacht besloot in 1999 de exploitatie van zwembad
De Louwert uit te besteden. Dit besluit mondde uit in de overdracht van beheer en
onderhoud van het zwembad vanaf januari 2002 aan Optisport 1 . Door middel van een
huur-, exploitatie- en subsidieovereenkomst werd de (nieuwe) onderlinge verdeling van
taken en verantwoordelijkheden tussen gemeente en Optisport geregeld. Deze
overeenkomsten kregen een looptijd van tien jaar en zullen op 31 december 2011 aflopen
met een opzegtermijn van één jaar.
De rekenkamercommissie wil het privatiseringsproces en de uitvoering van de gemaakte
afspraken betreffende de exploitatie onderzoeken. Doel is te beoordelen of de
privatisering daadwerkelijk heeft geleid tot realisatie van de beoogde effecten. Het
onderzoek moet ook aanbevelingen opleveren voor het toekomstige beleid rondom de
exploitatie van het zwembad. Deze aanbevelingen kunnen worden gebruikt bij eventueel
gewenste aanpassingen van het beleid, het beleidsinstrumentarium en, indien
noodzakelijk, de uitvoeringsorganisatie met betrekking tot het privatiseren van taken.
De rekenkamercommissie heeft het onderzoek laten uitvoeren door Marlies Bongers en
Benno van Dam van Partners+Pröpper.
Conclusies
PM
Aanbevelingen
PM
1
Optisport is een bedrijf dat is gespecialiseerd in het ontwikkelen en beheren van sport- en
leisurecentra van gemeenten op basis van een exploitatiecontract.
1

1 Opzet van het onderzoek
1.1 Doelstelling
De doelstelling van de rekenkamercommissie met dit onderzoek is vierledig:
1 Het bieden van inzicht in het besluitvormingsproces richting het privatiseren van de
beheers- en onderhoudstaken van zwembad De Louwert aan Optisport.
2 Het bieden van inzicht in de doelen en de realisatie van de doelen van het
privatiseren van de beheers- en onderhoudstaken van het zwembad De Louwert aan
Optisport voor de gemeente.
3 Het bieden van inzicht in de feitelijke sturing en controle van college en raad.
4 Het doen van aanbevelingen voor eventueel gewenste aanpassingen van het beleid,
het beleidsinstrumentarium en, indien noodzakelijk, de uitvoeringsorganisatie met
betrekking tot het privatiseren van taken.
1.2 Onderzoeksvragen
De volgende onderzoeksvragen geven richting aan het onderzoek:
A Voorbereiding van de besluitvorming
1 Hoe kan de gemeentelijke regierol bij privatisering worden geduid?
a Wat is de positie en rolverdeling tussen raad en college bij het privatiseren van
beheer en onderhoud van het zwembad De Louwert en hoe verhouden deze zich
tot de positie en rollen van de externe partij(en)?
b Van welke beheersvormen maakt de gemeente feitelijk gebruik?
2 Is de besluitvorming over de beheersvorm goed voorbereid door het college?
a Is er sprake van een adequaat afwegingsmodel voor de keuze van de
beheersvorm?
b Is de informatievoorziening van het college aan de raad adequaat?
B Instrumenten van raad en college
3 Welke instrumenten heeft de raad tot zijn beschikking om te sturen en te
controleren, gegeven de gekozen beheersvorm?
4 Welke instrumenten heeft het college om toezicht uit te oefenen, gegeven de
gekozen beheersvorm?
C Realisatie van beoogde doelen
5 Zijn de doelen die de gemeente had met het privatiseren van taken verwezenlijkt?
6 Welke (beoogde/niet-beoogde, voorziene/onvoorziene) neveneffecten heeft de
privatisering van taken aan Optisport gehad? In het bijzonder:
7 Hoe heeft de veiligheid van het zwembad zich ontwikkeld de afgelopen periode?
8 Is aan de randvoorwaarden die de raad heeft gesteld (kwaliteit, openingstijden en
tarieven, personeel, bereikbaarheid voor alle doelgroepen) voldaan?
9 Zijn de kosten van het beheer en onderhoud van het zwembad voor de gemeente
lager dan voor de privatisering van het beheer en onderhoud?
2

D Sturing en controle
10 In hoeverre maken raad en college gebruik van deze instrumenten ten aanzien van
de externe partij die het zwembad in beheer en onderhoud heeft?
– Op welke wijze en op welk moment krijgen de raad en het college informatie
over de voortgang van beheer en onderhoud, prestaties en maatschappelijke
effecten, kosten en eventuele risico’s?
– Zijn er momenten van evaluatie met de externe partij gemarkeerd?
1.3 Onderzoeksmodel en normenkader
Onderzoeksmodel
De onderzoeksvragen zijn vertaald naar het onderstaande onderzoeksmodel:
Gemeentebestuur
A Voorbereiding
besluitvorming
B Instrumenten
voor sturing,
– Afwegingskader
beheersvorm
– Kwaliteit
informatievoorziening
aan raad
controle en
toezicht
– voor college
– voor raad
gegeven de
beheersvorm
Optisport
C Beoogde doelen
– financieel
– veiligheid
– kwaliteit
– personeel
– dienstverlening
– bereikbaarheid
doelgroepen
D Sturing en controle
– door college
– door raad
Figuur 1.1: Onderzoeksmodel
Toetsingskader
Om de onderzoeksvragen adequaat te beantwoorden heeft de rekenkamercommissie
gebruik gemaakt van een toetsingskader.
A Voorbereiding van de besluitvorming door raad en college verloopt adequaat
Nagegaan wordt hoe de gemeentelijke regierol bij privatisering kan worden geduid en of
de besluitvorming goed is voorbereid door het college. De rekenkamercommissie heeft
daartoe de volgende toetspunten geformuleerd:
1 De gemeente heeft beleidsdoelen geformuleerd voor zwembad De Louwert.
2 Er is een expliciet afwegingskader voor het bepalen van een beheersvorm.
3 Het gemeentebestuur toont zich een goed werkgever.
4 Het college stelt de raad in staat aan de hand van het afwegingskader een keuze te
maken voor de beheersvorm van zwembad De Louwert
3

B De instrumenten zijn helder over doelen en onderlinge rolverdeling
Nagegaan wordt welke instrumenten de raad tot zijn beschikking heeft om te sturen en
welke instrumenten het college heeft om toezicht uit te oefenen. De
rekenkamercommissie heeft daartoe de volgende toetspunten geformuleerd:
1 De doelen en randvoorwaarden van de gemeente met het zwembad De Louwert zijn
vertaald in de contracten met Optisport.
2 Deze doelen zijn specifiek, meetbaar en tijdgebonden geformuleerd.
3 De verdeling van verantwoordelijkheden tussen raad, college en Optisport ten
aanzien van beheer en onderhoud van zwembad De Louwert zijn helder.
4 Er zijn duidelijke afspraken over informatievoorziening, sturing en controle op de
uitvoering van de contracten.
C Beoogde doelen van verzelfstandiging worden gerealiseerd
Om na te gaan of doelen zijn gerealiseerd heeft de rekenkamercommissie de volgende
toetspunten geformuleerd:
1 De beoogde doelen en resultaten van de verzelfstandiging worden bereikt.
2 Er zijn geen onverwachte (negatieve) neveneffecten, bijvoorbeeld mindere kwaliteit
dienstverlening.
D Sturing en controle in de praktijk verloopt adequaat
Om na te gaan of raad en college de tot hen ter beschikking staande instrumenten
gebruikt, heeft de rekenkamercommissie de volgende toetspunten geformuleerd:
1 Optisport informeert het gemeentebestuur over beleidsmatige ontwikkelingen,
beheer en onderhoud.
2 Het college beoordeelt de verstrekte informatie en stuurt bij en/of legt sancties op
indien nodig.
3 De raad wordt geïnformeerd en geeft invulling aan haar kaderstellende en
controlerende rol.
1.4 Onderzoeksaanpak
Dataverzameling
Door middel van dossierstudie is het traject van de keuze voor privatisering van het
beheer en onderhoud van het zwembad en het huidige samenspel tussen gemeente en
Optisport in kaart gebracht. Daarnaast zijn in drie interviews met een ambtenaar, de
portefeuillehouder en een vertegenwoordiger van Optisport de bevindingen uit de
dossierstudie geverifieerd en aangevuld.
Afbakening in de tijd
De onderzoeksperiode strekt zich uit van 1998 (de behandeling van een startnotitie over
de toekomstige beheersvorm van De Louwert) tot en met 2007 (en 2008 voor zover
mogelijk).
4

2 Voorbereiding van de besluitvorming
Dit hoofdstuk richt zich op de volgende vragen:
1 Hoe kan de gemeentelijke regierol bij privatisering worden geduid?
a Wat is de positie en rolverdeling tussen raad en college bij het privatiseren van
beheer en onderhoud van het zwembad De Louwert en hoe verhouden deze zich
tot de positie en rollen van de externe partij(en)?
b Van welke beheersvormen maakt de gemeente feitelijk gebruik?
2 Is de besluitvorming over de beheersvorm goed voorbereid door het college?
a Is er sprake van een adequaat afwegingsmodel voor de keuze van de
beheersvorm?
b Is de informatievoorziening van het college aan de raad adequaat?
Om te beoordelen of de besluitvorming over de privatisering van beheer en onderhoud
van het zwembad adequaat verliep, hanteert de rekenkamercommissie de volgende
normen:
1 De gemeente heeft beleidsdoelen geformuleerd voor zwembad De Louwert.
2 Er is een expliciet afwegingskader voor het bepalen van een beheersvorm.
3 Het gemeentebestuur toont zich een goed werkgever.
4 Het college stelt de raad in staat aan de hand van het afwegingskader een keuze te
maken voor de beheersvorm van zwembad De Louwert.
2.1 De beleidsdoelen voor De Louwert
De rekenkamercommissie concludeert dat de beoogde doelen van de privatisering vooral
waren gericht op uitvoeringsprestaties en niet op het bereiken van maatschappelijke
effecten. Deze conclusie is gebaseerd op de volgende bevindingen:
De privatisering van beheer en onderhoud van zwembad De Louwert vond zijn oorsprong
in het collegeprogramma 1998-2002. Hierin werd een onderzoek naar de privatisering
van zwembad De Louwert aangekondigd. Aanleiding voor dat onderzoek was tweeledig:
– Een kerntakendiscussie. In het kader van een kerntakendiscussie is de vraag gesteld
of het exploiteren van zwembad De Louwert nog wel een kerntaak van de gemeente
is;
– Verhoging efficiency en kwaliteit. De gedachte heerste dat het onderbrengen van de
exploitatie bij een professionele organisatie (met ervaring met zwembaden) zou
kunnen resulteren in een efficiëntere bedrijfsvoering en het borgen en verhogen van
de kwaliteit en de activiteiten van De Louwert in de toekomst. 2
Het onderzoek naar de privatisering mondde uit in de notitie ‘Scenario’s voor de
toekomst.’ Startnotitie over mogelijke beheersvormen voor zwembad De Louwert’ in
december 1998. In deze startnotitie deed het college de aanbeveling over te gaan tot
privatisering, aangezien dit model volgens het college de gunstigste voorwaarden voor
2
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, Scenario’s voor de toekomst, Startnotitie over mogelijke
beheersvormen voor zwembad ‘De Louwert’, december 1998 en De tweede voortgangsnotitie
privatisering zwembad, juli 2001.
5

een efficiëntere bedrijfsvoering, een eventuele verlaging van het exploitatietekort en
continuïteit van het zwembad bood. 3
In de Startnotitie werd niet gerefereerd aan inhoudelijke beleidsdoelen voor het
zwembad, in termen van beleidsdoelen of maatschappelijke effecten, daarmee zijn de
mogelijkheden voor sturing door de raad beperkt. Er is geen beleidsmatige inbedding
voor het zwembad aangetroffen op basis van zorg, welzijn en sport.
In het collegeprogramma 1998-2002 zijn ook geen inhoudelijke beleidsdoelen
opgenomen. Wel werden uitvoeringsdoelen genoemd: ‘De gemeente handhaaft
vooralsnog de weekendsluiting van het zwembad in het winterseizoen, in afwachting van
een onderzoek naar de mogelijkheden tot privatisering. Indien privatisering niet
haalbaar is, komt er een onderzoek naar de mogelijkheden om het binnenbad te
renoveren binnen het bestaande gebouw. Deze renovatie zou kunnen leiden tot een
toename van het bezoekersaantal’. 4
Ook in andere kaderstellende nota’s van de gemeente, zoals programmabegrotingen of
beleidsnota’s zijn geen inhoudelijke doelen opgenomen. Wel wordt in de
Productenraming 2005-2008 aangegeven dat het zwembad De Louwert in stand moet
worden gehouden voor ontspanning en recreatie van burgers. 5
2.2 Afwegingskader voor het bepalen van de beheersvorm
De rekenkamercommissie constateert dat er -met de Startnotitie ‘Scenario’s voor de
toekomst’- sprake is van een afwegingskader voor het bepalen van de toekomstige
beheersvorm van het zwembad. Deze constatering is gebaseerd op de volgende
bevindingen:
De Startnotitie begint met een beschrijving van de toenmalige situatie, met de afdeling
Zwembad als onderdeel van de gemeente. Deze beheersvorm belemmerde volgens het
college een slagvaardige, flexibele en bedrijfsmatige manier van werken. De volgende
belemmeringen werden genoemd:
– de besluitvormingsprocedures zijn langdurig;
– bezuinigingen hebben (mogelijke) invloed op de begroting van het zwembad;
– de mogelijkheden om marktconforme tarieven te hanteren zijn beperkt (nu worden
prijzen op historische gronden bepaald);
– door politieke besluitvorming kunnen investeringen om de attractiviteit (zoals de
aanschaf van speeltoestellen) en de gewenste bezoekersaantallen te realiseren in
het gedrang komen:
– voor een gemeente is het minder eenvoudig en duurder om tijdelijk personeel in
zomer- en winterseizoen aan te nemen dan voor een verzelfstandigde of
geprivatiseerde organisatie;
3
4
5
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, B&W-voorstel, Startnotitie over mogelijke beheersvormen
voor zwembad De Louwert¸24 december 1998.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, Collegeprogramma 1998-2002, p. 15.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, Productenraming 2005-2008, p. 26.
6

– de gemeente kan ondersteunende taken zoals onderhoud, financiële administratie
en personeelsbeheer niet op de vrije markt inkopen, hetgeen remmend kan werken
op de eventuele wens kosten te reduceren.
Na de beschrijving van de (belemmeringen) van de huidige situatie worden in de
startnotitie drie alternatieve beheersvormen gepresenteerd. Dit zijn:
– Interne verzelfstandiging. De gemeente verstaat hieronder de invoering van
contractmanagement, mandateringsafspraken of budgetfinanciering binnen de
overheid. De eigendom van de accommodatie en de rechtspositie van het personeel
verandert niet. Wel worden afspraken gemaakt tussen bestuur en het zwembad over
prestaties en financiële middelen.
– Externe verzelfstandiging. Het onderbrengen van beheer en/of exploitatie in een
zelfstandige rechtspersoon, zoals een stichting, BV, NV of een Gemeenschappelijke
Regeling. Het gemeentebestuur vormt direct of indirect het bestuur of de Algemene
Vergadering van Aandeelhouders.
– Privatisering. Hierbij worden beheer en exploitatie ondergebracht in een NV of BV,
geheel of gedeeltelijk in eigendom van derden. De gemeente verstrekt een
(gedeeltelijke) dekking van het exploitatietekort.
In het vervolg van de startnotitie werden deze drie beheersvormen beoordeeld op vijf
aspecten, namelijk: 6
– Gemeentelijke zeggenschap: de sturingsmogelijkheden van raad en college op
aspecten als gebruik voor specifieke doelgroepen (zoals verenigingszwemmen,
schoolzwemmen), tarieven en openingstijden.
– Juridische en financiële gevolgen: de mogelijkheden voor beperking van risico,
limitering van de gemeentelijke bijdrage, afspraken over onderhoud, investeringen
en productvernieuwingen en desintegratiekosten.
– Gevolgen voor organisatie: eisen aan de organisatie en de verdeling van taken en
verantwoordelijkheden.
– Gevolgen voor personeel: rechtspositie, primaire en secundaire arbeidsvoorwaarden.
– Mogelijkheden voor efficiënte en marktgerichte bedrijfsvoering.
Ook stelde het college in de Voortgangsnotitie dat verzelfstandiging of privatisering aan
vijf door de raad in februari 1999 gestelde randvoorwaarden zou moeten voldoen: 7
– De huidige kwaliteit van de accommodatie moet gewaarborgd blijven, hetgeen geldt
voor zowel de kwaliteit van het onderhoud als de kwaliteit van sportbeoefening.
– Eventuele wijzigingen van openingstijden en/of tarieven dienen door de
gemeenteraad van Hendrik-Ido-Ambacht goedgekeurd te worden.
– De huidige personeelsleden van zwembad De Louwert dienen door de nieuwe
exploitant overgenomen te worden, met behoud van primaire en secundaire
arbeidsvoorwaarden.
6
7
Zie bijlage 2.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, Voortgangsnotitie privatisering zwembad, februari 2000,
(versie 04-05-01).
7

– De doelgroepen, die thans uren gebruiken van het zwembad, dienen ook in de
toekomstige situatie van de accommodatie te kunnen gebruiken. In de praktijk
betekent dit met name handhaving van het schoolzwemmen.
– Met betrekking tot de accommodatie kan een koop- of huurovereenkomst gesloten
worden.
De Startnotitie geeft ook al namen van potentiële kandidaten voor verzelfstandiging of
privatisering. Er zijn twee kandidaten voor verzelfstandiging: Stichting Cascade en
Natuur- en Recreatieschap IJsselmonde, en er zijn drie kandidaten voor privatisering:
Laco International BV, Sportfondsen Nederland NV (SFN) en Optisport. 8
De twee kandidaten worden door het college niet als reële potentiële kandidaten gezien
omdat Cascade geen ervaring heeft met zwembaden en IJsselmonde de exploitatie van
zwembaden niet als kerntaak ziet. Wél geschikt als kandidaten voor privatisering, aldus
het college, zijn SFN en Optisport. Beide organisaties hebben veel ervaring met de
exploitatie en beheer van zwembaden. En daarmee is de keuze voor privatisering dus
gebaseerd op een negatieve motivatie, omdat er geen kandidaten zijn voor
verzelfstandiging.
In het laatste hoofdstuk van de startnotitie, waarin de vijf randvoorwaarden worden
afgezet tegen de vier beheersvormen, concludeert het college dat externe
verzelfstandiging en privatisering op termijn de gunstigste voorwaarden bieden voor
efficiëntere bedrijfsvoering, verlaging exploitatietekort en continuïteit van het zwembad.
Het uiteindelijke voorstel van het college is het zwembad te privatiseren en hierover in
onderhandeling te treden met SFN en Optisport. 9 De uitgangspunten hierbij zijn de vijf
randvoorwaarden. 10
Wat waren nu precies de doelen en randvoorwaarden van de privatisering?
Op basis van de Startnotitie concludeert de Rekenkamercommissie dat de
privatiseringoperatie drie doelen en vijf randvoorwaarden kent. Dit zijn
achtereenvolgens:
Doelen:
Het creëren van gunstige voorwaarden voor een efficiëntere bedrijfsvoering (1), een
eventueel lager exploitatietekort (2) en continuïteit van het zwembad (3).
Randvoorwaarden:
1 Waarborg van de kwaliteit van de sportbeoefening.
2 Kwaliteit van het onderhoud blijft minimaal op hetzelfde niveau.
3 Wijziging van de openingstijden en tarieven door gemeenteraad.
8
9
10
Optisport heet op dat moment nog de Drijver Groep.
De motivatie om Laco International BV niet meer als privatiseringskandidaat te zien wordt
niet in de aan Partners+Pröpper geleverde stukken beargumenteerd.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, Scenario’s voor de toekomst, Startnotitie over mogelijke
beheersvormen voor zwembad ‘De Louwert’, december 1998.
8

4 Overname van personeel met behoud van arbeidsvoorwaarden.
5 Handhaving bereikbaarheid van zwembad voor alle doelgroepen.
Later in het proces, tijdens de onderhandelingen met Optisport, heeft de gemeente een
zesde doelstelling toegevoegd, namelijk de afwenteling van risico’s van de exploitatie
(zie ook paragraaf 3.1).
2.3 Het gemeentebestuur als werkgever
De rekenkamercommissie constateert dat het gemeentebestuur zich heeft opgesteld als
een goede werkgever. Deze conclusie is gebaseerd op de volgende bevindingen:
Bij het opstellen van de Startnotitie werd het personeel van het zwembad niet betrokken,
maar wel snel geïnformeerd over de uitkomst. Aanvankelijk was er weerstand onder het
personeel, liever zou men bij de gemeente blijven. Aan nut en noodzaak van de
voorgestelde verandering werd openlijk getwijfeld.
Bij de totstandkoming van de Voortgangsnotitie Privatisering zwembad, waarin werd
voorgesteld onderhandelingen te starten met SFN en Optisport, was wel inbreng van het
voltallige personeel van het zwembad. Hierbij gaf het personeel (nogmaals) aan liever bij
de gemeente te blijven of anders aansluiting te zoeken bij Cascade, maar deze optie is
niet aan de orde omdat het college in een eerder stadium had bepaald dat Cascade geen
serieuze kandidaat is. 11 Bij de keuze tussen SFN en Optisport ging de voorkeur uit naar
Optisport.
Ook via de vakbond en de ondernemingsraad was het personeel betrokken bij het
privatiseringstraject. ABVA/KABO kreeg bijvoorbeeld een concept Sociaal Plan ter
beoordeling voorgelegd. 12 De ondernemingsraad liet weten de privatisering te betreuren,
maar wel akkoord te gaan met het opstarten van onderhandelingen met SFN en
Optisport onder randvoorwaarden, namelijk:
– handhaving werkgelegenheid voor alle betrokken medewerkers;
– medewerkers kunnen op de huidige locatie blijven werken;
– behoud of compensatie van primaire en secundaire arbeidsvoorwaarden (vastgelegd
in een sociaal statuut);
– onderzoek naar handhaving van de huidige ABP-status 13 .
Uiteindelijk ging in oktober 2001 het Georganiseerd Overleg akkoord met een Sociaal
Statuut. Van belang hierbij was dat pensioenfonds ABP akkoord ging met het verzoek tot
11
12
13
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, Voortgangsnotitie privatisering zwembad, februari 2000
(versie van 04-05-01), p. 7.
Zie bijvoorbeeld brief van gemeente aan ABVA/KABO, 3 en 20 augustus 2000.
Brief van OR aan gemeente, 21 januari 1999.
9

toetreding op basis van vrijwilligheid. De weg naar de overdracht van het personeel werd
daarmee mogelijk gemaakt. 14
2.4 De rol van de raad bij de keuze voor de beheersvorm
De rekenkamercommissie constateert dat het college de gemeenteraad in staat heeft
gesteld een keuze te maken voor de beheersvorm van zwembad De Louwert. De raad (die
tot 2002 nog monistisch opereerde) werd op belangrijke momenten betrokken bij de
besluitvorming en de informatievoorziening was adequaat.
Startnotitie over mogelijke beheersvormen voor De Louwert (december 1998)
Allereerst heeft het college de raad in staat gesteld aan de hand van het afwegingskader
in de Startnotitie een keuze te maken voor de beheersvorm van zwembad De Louwert.
Deze startnotitie werd in februari 1999 behandeld in de commissie Algemene
Bestuurlijke Aangelegenheden (ABA) en op 8 maart 1999 in de raad.
Uiteindelijk ging de gemeenteraad met meerderheid van stemmen akkoord met de
notitie en werd het college gemachtigd de onderhandelingen te starten met SFN en
Optisport. Diverse fracties hadden nog de nodige kanttekeningen en adviezen. De
portefeuillehouder zegde toe hiermee rekening te houden.
Enkele uitspraken van raadsleden bij de behandeling van de startnotitie
– ‘Dit besluit betekent nog niet dat het zwembad koste wat het kost, zal moeten
worden geprivatiseerd. Het resultaat van de onderhandelingen is bepalend voor de
te maken keuze’.
– ‘De randvoorwaarde is dat er een Sociaal Statuut komt’.
– ‘Het college moet kijken naar de 3 m’s: mensen, middelen en meerwaarde’.
– ‘Wij verzoeken het college de commissie ABA regelmatig te informeren over de
voortgang van de besprekingen’.
– ‘De notitie gaat niet in op de financiële gevolgen van privatisering, ook wat
subsidies betreft (…)’.
– ‘Er is voorbijgegaan aan de vraag wat men in de toekomst met het zwembad wil.
Men gaat alleen uit van de vraag: hoe kunnen wij ervan af en hoe kan dat zo snel en
efficiënt mogelijk?’.
Bron: notulen raadsvergadering 8 maart 1999.
Voortgangsnotitie privatisering zwembad (februari 2000, versie van 04-05-01).
Na het besluit van de gemeenteraad op 8 maart 1999 heeft het college offertes
opgevraagd bij SFN en Optisport.
14
De eerste drie maanden van 2002 werd personeel van de gemeente gedetacheerd naar
Optisport Hendrik-Ido-Ambacht B.V. Vanaf 1 april zijn deze medewerkers, op één na, in
dienst getreden van Optisport.
10

De uitkomsten van een offertevergelijk werd neergelegd in een ‘Voortgangsnotitie
privatisering Zwembad’ (februari 2000). De conclusies van de toetsing van de offertes
aan de door de raad gestelde randvoorwaarden het college waren: 15
– beide exploitanten kunnen voldoen aan de volgende randvoorwaarden: overname
huidige personeelsleden met behoud van arbeidsvoorwaarden, handhaving
bereikbaarheid voor alle doelgroepen en het sluiten van een koop- of
huurovereenkomst om de overdracht te regelen;
– of de exploitanten kunnen voldoen de randvoorwaarde om de kwaliteit van de
accommodatie te handhaven kan pas beoordeeld worden aan de hand van een
meerjarenonderhoudsraming;
– bij risicodragende exploitatie willen beide exploitanten invloed op de tarieven en
openingstijden, hetgeen strijdig kan zijn met de randvoorwaarde om grip te houden
op de openingstijden en tarieven;
– om aan de randvoorwaarde ‘handhaving bereikbaarheid van de doelgroepen’ te
voldoen moet (naast schoolzwemmen) ook ouderen- en gehandicaptenzwemmen
gehandhaafd blijven;
– op basis van de financiële toets lijkt de offerte van Optisport de meest gunstige;
– andere gemeenten lijken tevreden over Optisport en minder tevreden over SFN;
– het zwembadpersoneel heeft een voorkeur voor Optisport.
Op basis van de uitkomsten stelt het college voor in eerste instantie verder te
onderhandelen met Optisport. Op 21 maart 2000 heeft de raadscommissie Welzijn deze
voortgangsnotie besproken en geaccordeerd.
Tweede Voortgangsnotitie privatisering zwembad (juli 2001)
In de periode april/oktober 2000 is conform de eerste voortgangsnotitie onderhandeld
met Optisport, met als resultaat een huur-, exploitatie- en subsidieovereenkomst. Het
voorstel van het college is in te stemmen met deze overeenkomsten en de exploitatie per
april 2001 over te dragen.
Hiertegen had de commissie ABA op 21 februari 2001 echter bezwaren, omdat er nog
geen overeenstemming was over een Sociaal Statuut. De afhandeling vereiste volgens de
commissie meer duidelijkheid over de consequenties van de overdracht voor het
personeel. 16 Het college besloot hierop het raadsvoorstel af te voeren van de
raadsagenda.
Nadat op 5 oktober 2001 het Georganiseerd Overleg akkoord ging met een Sociaal
Statuut, zette het college haar raadsvoorstel opnieuw op de agenda. De inhoud van het
voorstel was in te stemmen met de huur-, exploitatie- en subsidie-overeenkomsten, de
overdracht van de exploitatie per 1 januari 2002 en het Sociaal Statuut. Voorts was het
voorstel de incidentele kosten van het Sociaal Statuut (ruim ¤ 21.000,-) ten laste te
brengen van de algemene reserve en het structureel nadeel van bijna ¤ 5.000,- te dekken
15
16
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, Voortgangsnotitie privatisering zwembad, februari 2000
(versie van 04-05-01), p. 7.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, Besluitenlijst van de openbare vergadering van de commissie
ABA c.a., 21 februari 2001.
11

uit de post structureel onvoorziene uitgaven. Vanwege de opzegtermijn van drie
maanden zou het personeel pas op 1 april 2002 bij Optisport in dienst kunnen komen 17 .
Het voorstel kwam op 21 november 2001 in de commissie ABA. In de raad werd het
voorstel met meerderheid van stemmen aangenomen. Zie onderstaande kader voor de
inbreng van de diverse fracties in deze raadsvergadering bij de behandeling van het
voorstel tot privatisering van het zwembad.
De inbreng van alle fracties in hun eerste termijn
– ‘Het financieel voordeel blijkt helaas tegen te vallen, structureel gezien is er zelfs
een klein nadeel. Dat laat het uitgangspunt echter onaangetast, de voordelen van
privatisering qua aansturing en ontwikkeling blijven overeind’.
– ‘Met dit voorstel behoudt de gemeente invloed. Het is plezierig dat er een
professionele instelling is met de kennis om het zwembad op een goede wijze te
doen opereren. Vanwege het bereiken van een Sociaal Statuut kan de exploitatie
met een gerust hart worden overgedragen aan Optisport. Al met al een goed
voorstel. Onze fractie is ervan overtuigd dat het zwembad een nog belangrijker
plaats gaat innemen dan tot dusverre’.
– ‘Onze fractie is voor privatisering. Niet zozeer om de financiële motieven. Het is van
belang dat de exploitatie bij een professionele organisatie wordt ondergebracht.
Ook verheugt het ons dat er een deugdelijk Sociaal Statuut is’.
– ‘De medewerkers hebben het zwembad op een goede manier gerund, want het
privatiseren levert de gemeente geen cent op. De vraag rijst dan ook waarom
waarom deze privatisering moet doorgaan.’
– ‘Wij zijn volledig voor dit voorstel’.
– ‘De nadelen van privatisering zijn zeer beperkt, maar dat geldt ook voor de
voordelen. De vraag rijst wat de meerwaarde is. Onze fractie is dan ook tegen dit
voorstel.’
Bron: notulen raadsvergadering 3 december 2001.
17
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, Raadsvoorstel, Voorstel voor overgang van de exploitatie van
zwembad De Louwert aan Optisport, 3 december 2001.
12

3 De overeenkomsten tussen gemeente en Optisport
Dit hoofdstuk richt zich op de volgende vragen:
1 Welke instrumenten heeft de raad tot zijn beschikking om te sturen en te
controleren, gegeven de gekozen beheersvorm?
2 Welke instrumenten heeft het college om toezicht uit te oefenen, gegeven de
gekozen beheersvorm?
De privatisering resulteerde in drie overeenkomsten tussen de gemeente Hendrik-Ido-
Ambacht en Optisport met afspraken over een nieuwe verdeling van taken,
bevoegdheden en verantwoordelijkheden en garanties over de randvoorwaarden tussen
raad, college en Optisport.
Als norm hanteert de rekenkamercommissie dat deze contracten helder zijn over de
doelen en de onderlinge rolverdeling. Deze hoofdnorm wordt verdeeld in de volgende
subnormen:
1 De doelen en randvoorwaarden van de gemeente met het zwembad De Louwert zijn
vertaald in de contracten met Optisport.
2 Deze doelen zijn specifiek, meetbaar en tijdgebonden geformuleerd.
3 De verdeling van verantwoordelijkheden tussen raad, college en Optisport ten
aanzien van beheer en onderhoud van zwembad De Louwert zijn helder.
4 Er zijn duidelijke afspraken over informatievoorziening, sturing en controle op de
uitvoering van de contracten.
De privatisering kende 3 doelen en 5 door de raad geformuleerde randvoorwaarden
Doelen:
Het creëren van gunstige voorwaarden voor een efficiëntere bedrijfsvoering (1), een
lager exploitatietekort (2)en continuïteit van het zwembad (3).
Randvoorwaarden:
1. Waarborg van de kwaliteit van de sportbeoefening.
2. Kwaliteit van het onderhoud blijft minimaal op hetzelfde niveau.
3. Wijziging van de openingstijden en tarieven door gemeenteraad.
4. De exploitant neemt het personeel over met behoud van arbeidsvoorwaarden.
5. Zwembad blijft bereikbaarheid voor alle doelgroepen (het schoolzwemmen blijft
gehandhaafd).
Later in het proces, tijdens de onderhandelingen met Optisport, heeft de gemeente een
zesde doelstelling toegevoegd, namelijk de afwenteling van risico’s van de exploitatie:
6. Risico’s van de exploitatie liggen bij Optisport.
13

De gemeente en Optisport sloten drie overeenkomsten 18
Huurovereenkomst
In deze overeenkomst komt aan de orde: een beschrijving van het gehuurde
(accommodatie en inventaris), voorwaarden over gebruik en onderhoud van
accommodatie en inventaris, de fiscale aspecten en verdeling van
verantwoordelijkheden voor dagelijks en groot onderhoud.
Exploitatieovereenkomst
In deze overeenkomst is geregeld: tarieven en tarievenvrijheid, verenigingen en
schoolzwemmen, personeel, onderhoud, onderhoudsfonds en verslaglegging van
onderhoudswerkzaamheden, aansprakelijkheid en verzekeringen en rapportage en
overleg.
Subsidieovereenkomst
In deze overeenkomst is geregeld op welke wijze de hoogte van de subsidie wordt
berekend en wanneer de jaarrekening van Optisport aan de gemeente wordt verstrekt.
Of de in de overeenkomsten vastgelegde afspraken worden nagekomen en de doelen
worden gerealiseerd, wordt in hoofdstuk 4 beoordeeld.
3.1 Vertaling van doelen en randvoorwaarden in de contracten
In deze paragraaf is weergegeven op welke wijze de doelen en randvoorwaarden in de
contracten zijn uitgewerkt. Of aan de bepalingen ook feitelijk invulling wordt gegeven
komt in hoofdstuk 4 aan de orde. De rekenkamercommissie concludeert dat de doelen
en randvoorwaarden over het algemeen zijn vertaald in de overeenkomsten. In de
overeenkomsten worden met name operationele doelen vastgelegd; inhoudelijke
beleidsdoelen en (maatschappelijke) effecten ontbreken. Deze conclusie is gebaseerd op
de volgende bevindingen:
Efficiëntere bedrijfsvoering, een lager exploitatietekort en continuïteit van het zwembad
Het hoofddoel van de privatisering was het creëren van gunstige voorwaarden voor een
efficiëntere bedrijfsvoering, een eventueel lager exploitatietekort en continuïteit van het
zwembad. 19 Behalve dan dat de subsidie wordt verstrekt om het exploitatietekort te
verminderen, zijn de hier genoemde doelen niet expliciet in de contracten vastgelegd.
Deze moeten veeleer als effect van de privatisering worden beschouwd.
Waarborg van de kwaliteit van de sportbeoefening
De kwaliteit van de sportbeoefening is geborgd door het opnemen van randvoorwaarden
voor schoolzwemmen, doelgroepzwemmen, recreatiezwemmen en verenigingszwemmen
(zie ook bijlage 3, exploitatieovereenkomst).
18
19
Zie bijlage 3 voor rollen en bevoegdhedenverdeling tussen gemeente en Optisport.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, Scenario’s voor de toekomst, Startnotitie over mogelijke
beheersvormen voor zwembad ‘De Louwert’, december 1998, p.20.
14

Daarnaast is in de exploitatieovereenkomst (artikel 1) bepaald dat Optisport de
accommodatie op een publieksgerichte wijze exploiteert. Dit houdt in dat de
accommodatie voldoende is opengesteld voor het publiek, voldoende verwarmd en
verlicht wordt en dat vakbekwaam en bevoegd personeel aanwezigheid is. 20
Kwaliteit van het onderhoud blijft minimaal op hetzelfde niveau
In de overeenkomsten is onder meer bepaald dat een deskundige een onderhoudsplan
opstelt, dat vervolgens door de gemeente en Optisport wordt gewaarmerkt. 21 Op basis
van dit onderhoudsplan zal de gemeente jaarlijks een bijdrage voor onderhoud doteren
aan het onderhoudsfonds. Noodzakelijke wijzigingen aan de accommodatie worden in
overleg met en na goedkeuring van de gemeente door Optisport uitgevoerd. Deze
toestemming zal niet op onredelijke gronden door de gemeente mogen worden
onthouden. 22
Verder is bepaald dat Optisport zonder toestemming van de gemeente veranderingen of
toevoegingen aan de accommodatie mag aanbrengen, mits deze zonder
noemenswaardige kosten ongedaan gemaakt kunnen worden (Artikel 2,
huurovereenkomst). Optisport moet de gemeente onverwijld in kennis stellen van
gebreken aan de accommodatie. 23
Wijziging van de openingstijden en tarieven door gemeenteraad
In tegenstelling tot de gestelde randvoorwaarde dat een eventuele wijziging van de
openingstijden door de raad goedgekeurd dient te worden, krijgt Optisport de vrijheid
om de openingstijden te wijzigen.
Aan de openingstijden zijn wel randvoorwaarden verbonden (bijlage 1 van de
exploitatieovereenkomst). Het gaat daarbij om schoolzwemmen, doelgroepzwemmen,
recreatiezwemmen (de opening van het buitenbad) 24 en verenigingen. In de bijlage zijn
het aantal uren dat het zwembad voor deze groepen beschikbaar moet zijn aangegeven.
Conform Artikel 4 van de exploitatieovereenkomst kreeg Optisport de bevoegdheid de
tarieven vast te tellen en jaarlijks te wijzigen. Wel is bepaald dat tariefstijgingen met
meer dan vijf procent niet doorgevoerd kunnen worden zonder toestemming van de
gemeenteraad.
De exploitant neemt het personeel over met behoud van arbeidsvoorwaarden.
Optisport neemt het zwembad-personeel van de gemeente over en zal het Sociaal Statuut
toepassen (Artikel 6, exploitatieovereenkomst).
20
21
22
23
24
Zie artikel 1.2 en 1.3 van de exploitatie-overeenkomst.
Zie artikel 7.10 van de huurovereenkomst.
Zie artikel 7 en 8 van de huurovereenkomst en artikel 7 van de exploitatieovereenkomst.
Zie artikel 7.7 van de huurovereenkomst.
Het buitenbad is van ongeveer 1 mei tot en met 1 september zeven dagen per week
geopend (bijlage 1, exploitatieovereenkomst).
15

Zwembad blijft bereikbaar voor alle doelgroepen
In de exploitatieovereenkomst zijn ook randvoorwaarden opgenomen ten aanzien van
doelgroepen. Het bestaande gebruik van de accommodatie door scholen
(schoolzwemmen) en sportverenigingen wordt tegen de huidige voorwaarden voortgezet
(Artikel 5, exploitatieovereenkomst). Zie onderstaand kader.
Randvoorwaarden ten aanzien van doelgroepen 25
Schoolzwemmen
– er dienen 3 instructeurs per schoolzwemgroep per half uur les te geven
– er bestaat de mogelijkheid af te zwemmen voor een diploma
– het aantal uren schoolzwemmen op jaarbasis is 960 uur
Doelgroepzwemmen
Minimaal 1 uur per week is zwemmen voor gehandicapten mogelijk.
Recreatiezwemmen
Het buitenbad is in de periode 1 mei/1 september 7 dagen per week open.
Verenigingen
Aantal uren per week en tarieven is gelijk aan de situatie in 2001.
Algemeen
Geen verkoop of nuttiging van alcoholische dranken in zwembad of op buitenterrein.
Afwenteling van risico’s
Gedurende de onderhandelingen stelde de gemeente als additionele voorwaarde dat de
exploitatie van het zwembad risicodragend voor Optisport moet zijn. Dit wordt
uiteindelijk vertaald in Artikel 1 van de exploitatieovereenkomst. Daarin staat dat
Optisport de gehuurde accommodatie met bijhorende inventaris exploiteert voor eigen
rekening en risico.
De afspraak behelst dat het volledige risico van de exploitatie bij Optisport ligt; winst en
verlies zijn voor rekening van Optisport. Als vergoeding voor het lopen van dit financieel
risico betaalt de gemeente een jaarlijkse ‘risicofee’ van -toen nog- 30.000 gulden. 26
3.2 Evalueerbaarheid en resultaatgerichtheid van doelen
In de overeenkomsten is geen koppeling gelegd naar inhoudelijke beleidskaders, in
termen van beleidsdoelen of maatschappelijke effecten (‘wat wil de gemeenten met het
zwembad bereiken?’). Dat maakt de sturingsmogelijkheden voor de raad beperkt. De
overeenkomsten richten zich wél op diverse operationele aspecten en afspraken, gericht
25
26
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, huur-, exploitatie- en subsidie-overeenkomst zwembad De
Louwert, 2 september 2002.
Optisport Exploitaties B.V., besprekingsverslag bespreking privatisering zwembad Louwert, 23
augustus 2000.
16

op het garanderen van de gemeentelijke randvoorwaarden (zie paragraaf 3.1). Deze
afspraken zijn beperkt evalueerbaar en resultaatgerichtheid.
Evalueerbaar en resultaatgericht
Een doel is evalueerbaar als het specifiek, meetbaar en tijdgebonden is geformuleerd.
Specifiek Waar hebben we het over?
Meetbaar Concrete indicatoren voor doelbereiking
Tijdgebonden Doelen gehaald in 2006 (in plaats van ‘ooit in de toekomst’)
Evalueerbaarheid is een noodzakelijke voorwaarde voor resultaatgerichtheid. De
resultaatgerichtheid van de beleidsdoelen duidt op de mate waarin de raad/ de
gemeente kan sturen: is er alleen geld ter beschikking gesteld, worden globale
activiteiten genoemd of kan de raad sturen op maatschappelijke effecten? Als de
evalueerbaarheid beperkt is, dan is de resultaatgerichtheid dat ook.
De rekenkamercommissie licht dit toe aan de hand van twee voorbeelden:
1 ‘Voor de duur van de exploitatie-overeenkomst zal Optisport zich inspannen om het
exploitatietekort onder de thans voorliggende voorwaarden en thans bekende
omstandigheden jaarlijks zo gering mogelijk te doen zijn, onderhoud verzorgen en al
het bestaande personeel werkzaam in de accommodatie in dienst nemen’. 27
– Deze doelstelling is onvoldoende specifiek. De ‘thans voorliggende voorwaarden’
zijn niet eenduidig te interpreteren; er is geen opsomming. Ook ‘onderhoud
verzorgen’ is weinig specifiek.
– Deze doelstelling is onvoldoende meetbaar. De doelbereiking kan niet aan de
hand van eenduidige normen worden vastgesteld. Hoe kan gemeten worden of
Optisport zich heeft ingespannen, en welk onderhoud is verzorgd?
– De tijdgebondenheid is goed. Het exploitatietekort moet jaarlijks zo gering
mogelijk zijn.
– Deze doelstelling is onvoldoende resultaatgericht. Aan welke kwaliteitseisen
moeten de inspanningen of het onderhoud voldoen?
2 ‘Optisport zal de gemeente binnen zes maanden na ieder boekjaar schriftelijk verslag
doen van de ten laste van het onderhoudsfonds en het inventarisfonds uitgevoerde
werkzaamheden alsmede van de omvang en samenstelling van het onderhoudsfonds
en het inventarisfonds’.
– Deze doelstelling is goed specifiek. Het verslag van uitgevoerde werkzaamheden
en omvang en samenstelling van fondsen is eenduidig te interpreteren.
– Deze doelstelling is voldoende meetbaar. Er komt een schriftelijk verslag.
– De tijdgebondenheid is goed. Het verslag moet ‘binnen zes maanden na ieder
boekjaar’ worden opgeleverd.
– Deze doelstelling is beperkt resultaatgericht. Niet duidelijk is aan welke
kwaliteitseisen het verslag moet voldoen?
27
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, huur-, exploitatie- en subsidie-overeenkomst zwembad De
Louwert, 2 september 2002.
17

Daarnaast worden in de overeenkomsten zinsneden gebruikt, die beperkt specifiek,
meetbaar of tijdgebonden zijn (in cursief):
– Artikel 8.1 van de huurovereenkomst: “deze toestemming [voor noodzakelijke
wijzigingen aan de accommodatie] zal niet op onredelijke gronden door de gemeente
mogen worden onthouden
– Artikel 7.7 van de huurovereenkomst: “Optisport zal de gemeenten onverwijld in
kennis stellen van gebreken aan de accommodatie”.
– Artikel 2 van de huurovereenkomst: “Optisport is zonder dat daartoe toestemming
van de gemeente is vereist, bevoegd tot het aanbrengen van veranderingen of
toevoegingen aan de accommodatie of de inventaris voor zover deze bij het einde
van de huurovereenkomst zonder noemenswaardige kosten ongedaan kunnen worden
gemaakt en of worden verwijderd”.
3.3 Verdeling van taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden
De rekenkamercommissie constateert dat de verdeling van taken, bevoegdheden en
verantwoordelijkheden tussen raad, college en Optisport helder en eenduidig is
vastgelegd. Op hoofdlijnen is de verdeling als volgt:
– Optisport is verantwoordelijk voor onderhoud van het zwembad en de inventaris;
– de gemeente neemt de kosten daarvan voor zijn rekening en doteert daartoe jaarlijks
een bedrag in een onderhoudsfonds;
– de gemeente verstrekt jaarlijks een subsidie om het exploitatietekort te verminderen.
Zie bijlage 3 voor een meer uitgebreide beschrijving van de taken, bevoegdheden en
verantwoordelijkheden.
3.4 Informatievoorziening, sturing en controle
De rekenkamercommissie constateert dat in de overeenkomsten informatiemomenten
voor Optisport zijn vastgelegd, waarmee de gemeente in staat wordt gesteld om controle
uit te oefenen op beheer en onderhoud van het zwembad. Zo zijn in de overeenkomsten
de volgende afspraken gemaakt: 28
– Jaarlijks stelt Optisport vóór 1 april een exploitatiebegroting op. Deze begroting
wordt binnen een maand ter kennisgeving aan de gemeente verstrekt.
– Jaarlijks stelt Optisport vóór 1 juni een jaarrekening vast. Deze jaarrekening (inclusief
accountantsverklaring), een activiteitenverslag en een opgave van de inventaris
wordt binnen een maand overlegd aan de gemeente.
– Binnen zes maanden na ieder boekjaar doet Optisport schriftelijk verslag van de
onderhoudswerkzaamheden en de omvang en samenstelling van het onderhouds- en
inventarisfonds.
– Voor het eerst in 2003 en vervolgens na iedere periode van twee jaar zullen de
partijen het verloop van de exploitatie van de accommodatie evalueren.
28
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, huur-, exploitatie- en subsidie-overeenkomst zwembad De
Louwert, 2 september 2002.
18

4 Realisatie van beoogde doelen
Dit hoofdstuk richt zich op de volgende vragen:
1 Zijn de doelen die de gemeente had met het privatiseren van taken verwezenlijkt?
2 Welke (beoogde/niet-beoogde, voorziene/onvoorziene) neveneffecten heeft de
privatisering van taken aan Optisport gehad? In het bijzonder:
3 Hoe heeft de veiligheid van het zwembad zich ontwikkeld de afgelopen periode?
4 Is aan de randvoorwaarden die de raad heeft gesteld (kwaliteit, openingstijden en
tarieven, personeel, bereikbaarheid voor alle doelgroepen) voldaan?
5 Zijn de kosten van het beheer en onderhoud van het zwembad voor de gemeente
lager dan voor de privatisering van het beheer en onderhoud?
De vragen die staat centraal of de beoogde doelen en randvoorwaarden van de
privatisering zoals in het vorige hoofdstuk besproken daadwerkelijk zijn gerealiseerd. Als
norm stelt de rekenkamercommissie dat de beoogde doelen van verzelfstandiging, zoals
gesteld door de gemeente, worden gerealiseerd. Als additionele doel/randvoorwaarde
heeft Rekenkamercommissie toegevoegd dat geen onverwachte (negatieve)
neveneffecten zijn opgetreden.
Opbouw van dit hoofdstuk
In dit hoofdstuk komen achtereenvolgens de volgende doelen/randvoorwaarden aan de
orde:
1 Het creëren van gunstige voorwaarden voor een efficiëntere bedrijfsvoering, een
eventueel lager exploitatietekort en continuïteit van het zwembad.
2 Waarborg van de kwaliteit van de sportbeoefening.
3 Kwaliteit van het onderhoud blijft minimaal op hetzelfde niveau.
4 Wijziging van de openingstijden en tarieven door gemeenteraad.
5 Overname van personeel met behoud van arbeidsvoorwaarden.
6 Handhaving bereikbaarheid van zwembad voor alle doelgroepen.
7 Afwenteling van risico’s van de exploitatie.
8 Geen ongewenste neveneffecten.
4.1 Efficiëncy, lager exploitatietekort, continuïteit
De rekenkamercommissie constateert dat met de privatisering geen aantoonbare
efficiencywinst is geboekt. Het is bovendien niet aantoonbaar dat de privatisering heeft
bijgedragen aan de continuïteit van het zwembad. Deze conclusie is gebaseerd op de
volgende bevindingen:
Efficiëncy
Een belangrijke prestatie-indicator voor de efficiency in de zwembadbranche is de
gemiddelde personeelskosten per bezoeker. Het verloop van deze indicator bij De
Louwert duidt niet op het realiseren van efficiency. De kosten per bezoeker zijn in de
periode 2002-2007 namelijk niet gedaald, maar gestegen (zie tabel 4.1). 29
De personele
kosten zijn vanaf 2003 ieder jaar met gemiddeld 2,5 tot 5 % gestegen.
29
Volgens Optisport lagen de kosten/bezoeker in 2003 op een uitstekend niveau. Bron:
Financieel verslag 2003, Optisport, p.3
19

2002 2003 2004 2005 2006 2007
aantal bezoekers 191.277 226.569 200.663 210.250 232.006 183.234
personeelskosten 209.500 265.103 275.835 282.144 298.538 315.631
kosten/bezoeker (in ¤) 1,10 1,17 1,37 1,34 1,29 1,72
Tabel 4.1. Gemiddelde personeelskosten per bezoeker. 30
Lager exploitatietekort
Er is vanaf de start van het privatiseringstraject onduidelijkheid over de vraag of de
gemeente financieel beter af is met het privatiseren van de beheers- en
onderhoudstaken. In de Voortgangsnotitie (februari 2000, versie 04-05-01) verschijnt
voor het eerst een vergelijking van de lasten van de gemeente bij drie verschillende
beheersvormen (zie tabel 4.2). Hierin lijken de kosten van de situatie met de gemeente
als exploitant het goedkoopste.
Exploitant SFN Optisport Gemeente
Totale lasten gemeente 424.000 405.000 380.000
Tabel 4.2. Totale jaarlijkse lasten (in euro) voor de gemeente bij drie beheersvormen. Bron:
Voortgangsnotitie.
In de Tweede Voortgangsnotitie (januari 2001) is sprake van een (gering) structureel
nadeel. De gemeente gaat dan na privatisering uit van een bruto-voordeel van
¤ 202.318,- minus ¤ 122.961 is ¤ 79.357,- . 31 Indien de niet meer door te berekenen
apparaatskosten hiermee worden verrekend ontstaat een netto-voordeel van ¤ 1.894.
Indien de kosten van het Sociaal Statuut ermee worden verrekend ontstaat een
structureel nadeel van
¤ 4.891,-. 32
In januari 2002, dus nadat de gemeenteraad de overgang van De Louwert naar Optisport
goedkeurde, ontstond een meningsverschil tussen de gemeente en Optisport over de
werkelijke hoogte van de personele kosten. Dit meningsverschil leidde tot maatregelen
van Optisport om tekorten in de exploitatie op te vangen en een financiële bijdrage van
de gemeente. Kortom, over de financiële gevolgen van de privatisering was
onduidelijkheid.
30
31
32
Optisport Hendrik-Ido-Ambacht B.V., Financieel verslag 2001/2002 tot en met 2007, en
aanvullende informatie van Optisport Hendrik-Ido-Ambacht B.V..
Uit het raadsbesluit wordt niet duidelijk waarop de genoemde bedragen zijn gebaseerd.
Bron: memo 1 oktober 2008. Er wordt verwezen naar raadsbesluit van 3 december 2001
waarin wordt besloten om in te stemmen met huur-, exploitatie- en
subsidieovereenkomsten, het overdragen van de exploitatie, het Sociaal Statuut,
incidentele kosten van het Sociaal Statuut ten laste te brengen van de algemene reserve
(¤ 21.030,-) en het structurele nadeel (¤ 4.891,-) te dekken uit de post structureel
onvoorziene uitgaven.
20

Volgens opgave van de gemeente is het saldo van de kosten en opbrengsten van de
gemeente bezien voor exploitatie in eigen beheer, en bezien voor exploitatie door de
gemeente als volgt (zie bijlage 5 voor een compleet overzicht).
eigen beheer
beheer door Optisport
2000 414.457
2001 465.990
2002 446.308 381.336
2003 449.655 370.420
2004 402.288
2005 386.907
2006 396.849
2007 397.974
Tabel 4.3. Totale jaarlijkse saldo van baten en lasten (in euro) voor de gemeente. 33
De conclusie is dat als alle kosten worden meegerekend, dus ook kapitaallasten, dat de
gemeente Hendrik-Ido-Ambacht nu goedkoper uit is, dan voor de privatisering.
Continuïteit
De aanname is dat het onderbrengen van De Louwert bij een professionele organisatie
als Optisport heeft bijgedragen aan de continuïteit van De Louwert. Het is niet
aantoonbaar dat bij voortzetting van ‘eigen beheer’ dit anders zou zijn.
4.2 Kwaliteit van de sportbeoefening
De rekenkamercommissie constateert dat de kwaliteit van de sportbeoefening niet is
veranderd. Vlak na de overdracht aan Optisport zijn door de gemeente nog enige
renovaties uitgevoerd, zoals de kleedruimtes (inclusies de kluisjes), de vloeren, wanden
en plafonds. 34 Daarna is de accommodatie niet (verder) ontwikkeld. De
productomschrijving van de accommodatie is in het jaarverslag 2001/2002 gelijk aan de
beschrijving van de accommodatie in het jaarverslag 2007.
Productbeschrijving zwembad De Louwert
De accommodatie bestaat uit de volgende onderdelen:
– binnenbad van 25 x 8 meter met beweegbare bodem
– drie buitenbassins met diverse spuit- en speelattracties
– speel- en ligweide groot 20.000 m2 met onder meer picknicktafels, trampolines,
basketbaltoren en beachvolleybalveld.
Bron: Optisport Hendrik-Ido-Ambacht B.V., Financieel verslag 2001/2002 en 2007.
33
34
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, Voortgangsnotitie privatisering zwembad,december 1999.
Bron: interviews in het kader van het onderzoek.
21

Bezoekers waren in 2003 over het geheel genomen tevreden over het zwembad. Dat blijkt
uit een klanttevredenheidsonderzoek. 35 Wel waren bezoekers ontevreden over de indruk
van het gebouw, informatievoorziening, serieuze behandeling van klachten, aantal
douches en toiletten, hygiëne/netheid van douches en toiletten en de tarieven. Als
verbeterpunten werden genoemd: kwaliteit toezichthouders buitenbad, zwemveiligheid
buitenbad, watertemperatuur buitenbad, binnenbassin, service/klantvriendelijkheid van
de toezichthouders/zweminstructeurs in binnenbad en de bewegwijzering naar
zwembad. Na 2003 is de klanttevredenheid niet meer gemeten. 36
4.3 Kwaliteit van het onderhoud blijft minimaal op hetzelfde niveau
De rekenkamercommissie kan niet vaststellen of het onderhoud (minimaal) op hetzelfde
niveau is gebleven. De kosten voor onderhoud zijn gemaakt, het Keurmerk ‘Veilig &
Schoon’ is behaald, maar Optisport geeft ook aan dat onderhoud wordt doorgeschoven
naar latere jaren.
Uitvoering onderhoud
Optisport gaf in de periode vanaf 2003 tussen ¤ 100.000 (in 2005) en ¤ 117.000 (2006 en
2007) uit aan onderhoud (bedragen zijn afgerond). De gemeente stelde hiervoor,
conform de contractuele afspraken, gelden ter beschikking (dotatie onderhoud). Voor
zover deze niet daadwerkelijk werden aangewend door Optisport (onttrekking), zou de
gemeente deze op enig moment kunnen terugvorderen. Immers, de gemeente zou niet
hoeven te betalen voor onderhoud dat niet is uitgevoerd. In de onderzoeksperiode
hoefde de gemeente dat niet te doen.
2002 2003 2004 2005 2006 2007
kosten onderhoud 75.600 113.453 108.151 99.856 116.081 116.726
dotatie gemeente 59.521 61.463 62.775 63.519 64.233 65.177
onttrekking Optisport 93.300 49.917 58.670 68.070 86.476 46.645
Tabel 4.4 Onderhoud. 37
Volgens Optisport komt zij geld tekort om groot onderhoud uit te voeren, waarvan het
gevolg is dat de uitvoering van onderhoudswerkzaamheden wordt uitgesteld. Alleen bij
dringende zaken wordt er actie ondernomen (zie ook paragraaf 5.2). Een verslag waaruit
zou blijken dat de gemeente onvoldoende budget beschikbaar stelt voor groot
onderhoud is overigens door Optisport niet aangeleverd.
Veilig & schoon
Zwembad De Louwert haalde in juli 2004 het Keurmerk ‘Veilig & Schoon’, een belangrijke
certificering in de zwembadbranche. Ook de jaarlijkse audit van de daaropvolgende jaren
werd met succes behaald.
35
36
37
Kraaijeveld, E.C.M., Kwaliteitsonderzoek zwembad De Louwert, Een onderzoek naar de wensen en
behoeften van de klant, in opdracht van Optisport Gorinchem, 2003.
Volgens Optisport is dit rapport doorgespeeld aan de gemeente en zijn diverse punten
opgepakt, namelijk scholing van personeel en verbetering bewegwijzering.
Optisport Hendrik-Ido-Ambacht B.V., Financieel verslag 2001/2002 tot en met 2007.
22

Keurmerk Veilig & Schoon
Alle zwembaden in Nederland dienen te voldoen aan gestelde wet- en regelgeving. Met
het Keurmerk Veilig & Schoon geeft de zwembadbranche gehoor aan wensen en eisen
die klanten, eigenaren, zwembadmanagement en overheden stellen aan zwembaden.
Het realiseren van structurele kwaliteitsverbetering op deze wijze onderscheidt
zwembaden. Het Keurmerk is een niet-verplichte regeling met het wettelijk kader als
ondergrens en daarboven op een aantal extra kwaliteitseisen.
Het Keurmerk omvat verschillende wettelijke kaders die voor zwembaden van
toepassing kunnen zijn. Naast de Wet hygiëne en veiligheid badinrichtingen en
zwemgelegenheden (WHVBZ) zijn dit bijvoorbeeld:
– Waterleidingwetgeving en Legionella preventie;
– ARBO;
– Hazard Analysis Critical Control Points (HACCP);
– Wet Milieubeheer;
– Gebruiksvergunning;
– Besluit Attractie- en Speeltoestellen.
Verder worden richtlijnen gegeven voor concrete invulling van wetgeving en
branchevereisten. Met het behalen van het Keurmerk Veilig & Schoon toont het
management van het zwembad aan dat bedrijfsprocessen ten aanzien van hygiëne en
veiligheid goed zijn geregeld en uitgevoerd worden door de medewerkers.
Bron: www.zwembadkeur.nl
De provincie Zuid-Holland voert regelmatig inspecties uit. De inspecteur meldde af en
toe een tekortkoming of gaf advies. Het ging daarbij bijvoorbeeld om dagelijks
onderzoek van het zwem- en badwater (2004), de conditie van roosters onder water
(2005) en een filterbed (2008). Volgens de bedrijfsleider van het zwembad werd altijd
gepast ingespeeld op die opmerkingen; het dagelijks onderzoek wordt beter
geregistreerd, kleinere roosters zijn aangebracht en de kap van het filterbed is vastgezet.
4.4 Openingstijden en tarieven
De rekenkamercommissie constateert dat de openingstijden sinds de privatisering niet
zijn gewijzigd en dat de prijsverhogingen binnen de toegestane marges bleven, behalve
in 2008. Deze conclusie is gebaseerd op de volgende bevindingen:
Openingstijden
De openingstijden van het zwembad De Louwert zijn sinds de privatisering in 2002 niet
gewijzigd. Een voorstel van Optisport om de openingstijden wel te beperken stuitte op
maatschappelijk verzet. Het college heeft extra budget aan Optisport beschikbaar
gesteld zodat de openingstijden niet hoefden te worden beperkt. Zie ook paragraaf 5.2.
Tarieven
De tarieven van de losse kaartjes en de abonnementen zijn sinds de overdracht in 2002
(conform de afspraken) met niet meer dan 5% per jaar gestegen. In 2008 kwam
23

Optisport met de gemeente overeen de tarieven voor het buitenbad eenmalig te
verhogen om het deel dat Optisport betaalde voor de vervanging van de kapotte glijbaan
te dekken. De prijs van een abonnement outdoor werd met € 2,50 extra (bovenop de
trendmatige verhoging) verhoogd tot ¤ 60,-. 38 Zie ook paragraaf 5.2.
4.5 Overname van personeel met behoud van arbeidsvoorwaarden
De rekenkamercommissie constateert dat de doelstelling om de overname van het
personeel met behoud van arbeidsvoorwaarden te garanderen is gerealiseerd. Deze
conclusie is gebaseerd op de volgende bevindingen:
In april 2002 zijn alle medewerkers, op één na, in dienst getreden van Optisport met
inachtneming van het Sociaal Statuut. Het aantal personeelsleden in dienst van
Optisport Hendrik-Ido-Ambacht BV is ook ná de overgang in 2002 tot 2007 gelijk
gebleven. In deze periode waren 12 personen in dienst (één manager en 11 operationele
medewerkers). Ook het aantal personele uren was door de jaren ongeveer gelijk 39 .
4.6 Het zwembad blijft bereikbaar voor alle doelgroepen
De rekenkamercommissie constateert dat het zwembad bereikbaar is gebleven voor alle
doelgroepen, zoals schoolzwemmen en verenigingen. Deze conclusie is gebaseerd op de
volgende bevindingen:
Het aantal bezoekers uit de categorie ‘doelgroepen’ is gedaald, wat volgens Optisport
wordt veroorzaakt door een daling van aquajogging en aquarobics als gevolg van trends
en concurrentie van sportscholen. De aantallen zwemmers bij het instructiezwemmen,
verenigingen en scholen zijn iets gestegen.
2000 2002 2003 2004 2005 2006 2007
recreatief (buitenbad) 92.000 94.211 132.867 103.301 111.171 129.929 80.189
recreatief (binnenbad) 20.000 19.966 21.037 20.750 20.436 19.676 18.135
doelgroepen 6.000 3.559 3.515 3.141 2.991 2.791 2.630
instructie 22.000 23.183 20.689 21.725 22.267 24.147 24.361
verenigingen 9.000 9.580 9.040 9.020 10.890 11.696 12.215
scholen 44.000 40.778 39.421 42.726 42.495 43.767 45.704
Totaal 193.000 191.277 226.569 200.663 210.250 232.006 183.234
Tabel 4.5. Bezoekersaantallen bij zwembad De Louwert. 40
38
39
40
Optisport Exploitaties B.V., brief aan gemeente betreffende bevestiging afspraken met betrekking
tot glijbaan, 24 april 2007.
Optisport Hendrik-Ido-Ambacht B.V., Financieel verslag 2001/2002 tot en met 2007.
Optisport Hendrik-Ido-Ambacht B.V., Financieel verslag 2001/2002 tot en met 2005. De
bezoekersaantallen 2000 zijn gebaseerd op het gemiddelde van goede (1995 en 1997) en
slechte zomers (1996 en 1998). Bron: exploitatie-aanbieding Optisport, 1999. De
bezoekersaantallen van 2006 en 2007 zijn door Optisport Hendrik-Ido-Ambacht B.V.
aangeleverd.
24

Uit de tabel blijkt overigens ook dat het totaal aantal bezoekers in de periode 2001/2002
tot 2007 schommelde tussen 183.234 en 232.006. De kwaliteit van de zomer, die van
grote invloed is op het aantal recreatieve zwemmers in het buitenbad, is de verklarende
factor hiervoor. Slechte zomers in 2002 (191.277), 2004 (200.663) en 2007 (183.234)
werden afgewisseld door redelijke/goede zomers in 2003 (226.569), 2005 (210.250) en
2006 (232.006).
Het gemiddelde van de jaren 2002 tot en met 2007 (207.333 bezoekers) lag hoger dan
het referentiejaar 2000 (193.000 bezoekers), waarmee Optisport rekende voor het
opmaken van haar aanbieding.
4.7 Risico’s van de exploitatie liggen bij Optisport
De rekenkamercommissie constateert dat de doelstelling van de gemeente om risico’s
van exploitatie bij Optisport te leggen, slechts ten dele is gelukt. Bij diverse
gelegenheden moest de gemeenten financieel bijspringen om de dienstverlening in
stand te houden.
Bekostiging vervanging van kapotte glijbaan
In juni 2006 brak een stuk van de glijbaan en ontstond de vraag wie aansprakelijk was
voor het ontstane defect (de kinderen, de toezichthouder) of dat er sprake was van
technische gebreken. Op basis van de contractuele verplichtingen had de gemeente zorg
te dragen voor vervanging van de vernielde glijbaan (ruim ¤ 84.000,-). Vanuit het college
is aan Optisport gevraagd om een bijdrage te leveren aan de nieuwe glijbaan. Daarop
heeft Optisport positief gereageerd, onder voorwaarde van een compensatie. 41
Zie ook
paragraaf 5.2.
Kosten groot onderhoud
De kosten van groot onderhoud zijn voor rekening voor de gemeente. Dit betekent dat
als op dit vlak tegenvallers te betreuren zijn die niet binnen het bestaande budget
kunnen worden bekostigd, de gemeente financieel zal moeten bijspringen (zie paragraaf
5.2).
Beperking van openingstijden
Nadat bleek dat de personele kosten hoger uitvielen dan oorspronkelijk begroot, kwam
Optisport met bezuiningsmaatregelen. Omdat één van de maatregelen op
maatschappelijk verzet stuitte (namelijk de inperking van de openingstijden), zag de
gemeente zich genoodzaakt financieel bij te springen (zie ook paragraaf 5.2).
4.8 Geen ongewenste neveneffecten
De rekenkamercommissie constateert dat het overdragen van de exploitatie aan
Optisport ook ongewenste neveneffecten had. Het gaat hier om schoonmaken, de
watertemperatuur en de ontwikkeling van het zwembad.
41
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, Collegevoorstel Financiering nieuwe glijbaan in Zwembad de
Louwert, 10 januari 2007.
25

De winstmarges van Optisport zijn grotendeels afhankelijk van het aantal bezoekers in de
zomermaanden (en dus van de kwaliteit van de zomers). Omdat in de zes jaar de zomers
niet altijd goed waren, kampte Optisport ook met geringe winstmarges en zelfs een
verlies (zie bijlage 4). Als gevolg hiervan streeft Optisport naar kostenbesparingen,
hetgeen een negatief effect heeft op de dienstverlening.
De netto-winstmarge van Optisport schommelde in de periode 2002 – 2007 tussen 1,0%
en 2,5%. Uitschieters waren een winstmarge van +6,7% in 2006 en een (negatieve)
winstmarge van -1,5% in 2007). 42 Optisport geeft aan dat als gevolg van lagere
bezoekersaantallen, de winstmarges dalen. Optisport compenseert dat door te streven
naar kostenbesparingen. Dit kan leiden tot een verlaging van de kwaliteit van het
aanbod. Een voorbeeld is het minder vaak schoonmaken van de voorzieningen (zoals
toiletruimtes) en het verlagen van de watertemperatuur (met 0,5 tot 1 graad Celcius) om
energiekosten te reduceren.
2002 2003 2004 2005 2006 2007
netto-omzet 596.761 674.496 670.854 700.990 774.160 711.896
resultaat na belastingen 5.813 12.700 9.219 17.741 52.176 -10.633
winstmarge 1,0% 1,9% 1,4% 2,5% 6,7% -1,5%
Tabel 4.6. Omzet en winstmarges Optisport. 43
Een ander ongewenst neveneffect is dat de accommodatie sinds 2002 niet verder is
ontwikkeld en daarmee, zeker tegen het eind van de contractperiode min of meer
verouderd is. Het groot onderhoud wordt weliswaar uitgevoerd maar volgens Optisport
onder het vereiste niveau. 44 In 2008 heeft Optisport een voorstel gedaan voor een nieuwe
vloer in het zwembad. Hiermee was een bedrag van ongeveer ¤ 150.000,- gemoeid, dat
de gemeente vanwege de hoogte van het bedrag (en het gegeven dat er geen duidelijke
noodzaak was aan te wijzen voor het vervangen van de vloer) dan ook niet heeft
toegekend. Tegen 2011 zullen er wel enkele grote onderhoudswerkzaamheden nodig zijn:
het gebouw is oud. Zo is bijvoorbeeld de beweegbare bodem in het binnenzwembad om
veiligheidsredenen afgekeurd. Hij werkt wel, maar móet vervangen worden als er grote
onderhoudswerkzaamheden gepleegd gaan worden. 45
42
43
44
45
De invloed van de zomer heeft grote invloed op deze cijfers (zie ook bijlage 4).
Optisport Hendrik-Ido-Ambacht B.V., Financieel verslag 2001/2002 tot en met 2007. De
netto-omzet bevat ontvangen subsidies van derden.
Bron: interviews in het kader van het onderzoek.
Bron: interviews in het kader van het onderzoek.
26

5 Sturing en controle
Dit hoofdstuk richt zich op de volgende vraag:
1 In hoeverre maken raad en college gebruik van de instrumenten die hen ter
beschikking staan ten aanzien van de externe partij die het zwembad in beheer en
onderhoud heeft?
De drie overeenkomsten beschrijven de rollen en bevoegdheden van gemeente en
exploitant Optisport. In dit hoofdstuk staat de vraag centraal hoe raad en college sturing
en controle hebben gegeven aan de exploitant. Als norm stelt de rekenkamercommissie
dat de sturing en controle vanuit de gemeente in de praktijk adequaat verliep. Deze
hoofdnorm wordt verdeeld in de volgende subnormen:
1 Optisport informeert het gemeentebestuur conform de afspraken.
2 Het college beoordeelt de verstrekte informatie en stuurt bij en/of legt sancties op
indien nodig.
3 De raad wordt geïnformeerd en geeft invulling aan haar kaderstellende en
controlerende rol.
5.1 Informatie vanuit Optisport naar de gemeente
De rekenkamercommissie concludeert dat Optisport het gemeentebestuur informeert
over financiële aspecten. Deze conclusie is gebaseerd op de volgende bevindingen:
Conform afspraken overlegt Optisport jaarlijks haar jaarrekening, inclusief
accountantsverklaring. Accountant Ernst & Young heeft overigens vanaf 2002 voor geen
enkel financieel verslag een goedkeurende verklaring willen afgeven. In plaats daarvan
koos Ernst & Young voor ‘oordeelonthouding’ met als reden ‘het ontbreken van de
vereiste zekerheid omtrent de opgenomen omzet’. Ernst & Young voegt in haar diverse
accountantsverklaringen toe: ‘Ons onderzoek heeft echter geen tekortkomingen in deze
jaarrekening aan het licht gebracht’.
De jaarverslagen zijn met name financieel gericht. De jaarlijkse resultatenrekening en de
balans worden vermeld, en ook is terug te vinden hoeveel kosten zijn gemaakt aan
onderhoud en hoe groot de onttrekkingen zijn aan en de omvang van het onderhoudsen
inventarisfonds. 46
Het verslag van onderhoudswerkzaamheden en een overzicht van de omvang van het
onderhouds- en inventarisfonds, dat Optisport conform de afspraken jaarlijks zou
moeten opleveren, is één keer ter beschikking gesteld. Het bleek voor Optisport lastig
een helder overzicht te maken. 47
Op dit moment is er één keer in de twee jaar een evaluatiegesprek met Optisport,
conform de afspraken. Ook met de inventarisatie van bezuinigingsmogelijkheden voor
46
47
Bron: interviews in het kader van het onderzoek.
Bron: interviews in het kader van het onderzoek. Een dergelijk verslag is overigens niet
gevonden, volgens opgave van de gemeente. Er bestaan van 2002 en 2003 uitdraaien van
de uitgaven van Optisport aan onderhoud (Bron: memo 1 oktober 2008).
27

De Louwert in 2006 is invulling geven aan de afspraak het verloop van de exploitatie van
de accommodatie te evalueren. 48
5.2 Sturing van college
De rekenkamercommissie constateert dat de gemeente de verstrekte informatie
beoordeelt. Ook vindt sturing plaats op actuele operationele zaken. Deze conclusie is
gebaseerd op de volgende bevindingen:
Bespreking jaarrekening (ieder jaar)
De gemeente gebruikt de jaarrekening om na te gaan wat Optisport in dat specifieke jaar
heeft bereikt, welke kosten zijn gemaakt en welke opbrengsten zijn gerealiseerd. De
informatie wordt echter in beperkte mate gebruikt om de prestaties van Optisport bij te
sturen. Als verklaring wordt gegeven dat de overeenkomsten tussen gemeente en
Optisport een looptijd hebben van 10 jaar. Hierdoor zou geen prikkel bestaan om
toekomstgerichte gesprekken te voeren. Een overzicht van verrichte werkzaamheden om
te kunnen checken hoeveel geld er in welke werkzaamheden is gaan zitten is daarin niet
opgenomen.
Onenigheid over personele kosten (januari 2002)
In januari 2002 ontstaat onenigheid tussen de gemeente en Optisport over de personele
kosten. Optisport meldt slechts € 29.545,- per fte te willen vergoeden, in plaats van
€ 36.363,- (prijspeil 2000). Dit probleem leidt tot een mondelinge en schriftelijke
uitwisseling van standpunten tussen de gemeente en Optisport. De ondertekening van
de contracten, die gepland stond voor 21 januari, wordt uitgesteld. 49
Onenigheid over personele kosten leidt tot kostenbesparende maatregelen
‘Er hebben zich problemen voorgedaan t.a.v. de exploitatie van zwembad De Louwert
door Optisport. Kort gezegd komt het erop neer dat Optisport in haar berekeningen is
uitgegaan van lagere personeelskosten dan de werkelijke personeelskosten. Ondanks
dat Optisport in eerste instantie – onder verwijzing naar de contracten – van mening was
dat de gemeente de meerkosten van het personeel diende te betalen, is zij inmiddels op
dit standpunt teruggekomen. Optisport heeft laten weten met voorstellen te komen om
het tekort in de exploitatie op te vangen’.
Bron: Besluit B&W-vergadering, 18 april 2002
De bezuiningsvoorstellen worden in april 2002 door het college besproken (zie
hieronder).
48
49
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, Bezuinigingsmogelijkheden voor de exploitatie van De Louwert
vanaf 2007: Het toekomstbeeld voor De Louwert na 2011, mei 2006.
Het college informeert de raad over de gerezen problemen in een vertrouwelijke brief op
15 februari 2002.
28

Bezuinigingsvoorstellen van Optisport (april 2002)
De voorstellen van Optisport werden in april 2002 besproken door het college. Het gaat
om de volgende maatregelen:
– geen extra cassiére voor de zomermaanden;
– wijziging van het personeelsrooster: minder uren in de winter en meer in de zomer,
inzet van de locatiemanager voor 0,5 fte op operationele taken;
– het beperken van de avondopeningstijden in de periode 1 mei tot aan de
schoolvakanties;
– verhoging van tarieven voor schoolzwemmen met 5%.
Het college ging niet akkoord met de verhoging van de tarieven voor het
schoolzwemmen en –met name vanwege maatschappelijk protest- evenmin met de
beperking van de openingstijden. Omdat krachtens de overeenkomst Optisport
gerechtigd is wijzigingen door te voeren in de openingstijden, besloot het college voor de
avondopenstelling in mei en juni van 2002 ¤ 7.000,- ter beschikking te stellen als
eenmalige bijdrage. Optisport werd hiermee in de gelegenheid gesteld om voor het
volgende seizoen met passende oplossingen te komen, die ertoe strekken dat de
avondopenstelling het gehele zomerseizoen gegarandeerd is. 50
Naleving afspraken over groot onderhoud (continu)
Bij het sluiten van de overeenkomsten in 2002 maakte een onderhoudsplan, opgesteld
door een onafhankelijke organisatie, namelijk Bremen Bouwadviseur, onderdeel uit van
de exploitatieovereenkomst. In 2003 maakte hetzelfde bureau een update, volgens welke
jaarlijks ¤ 60.000,- tot ¤ 70.000,- extra nodig was voor onderhoud. Deze zaak duurde tot
2007, toen besloten werd een nieuwe versie te maken van het onderhoudsplan. Volgens
dit geactualiseerde plan was jaarlijks ¤ 40.000,- extra financiering nodig. Dit plan is op
het moment van onderzoek in behandeling bij de afdeling Beheer Openbare Ruimte. Het
gevolg van dit alles is, zegt Optisport, dat niet-dringende onderhoudswerkzaamheden
worden uitgesteld. 51
De gemeente heeft in de periode van 2002 tot nu de overeengekomen jaarlijkse dotaties
voor het onderhoudsfonds en het inventarisfonds aan Optisport betaald. Deze bedragen
zijn evenals de jaarlijkse subsidiebijdrage in het exploitatietekort jaarlijks geïndexeerd
volgens de Consumenten Prijs Index, reeks alle huishoudens. De gemeente heeft
hiermee uitvoering gegeven aan de afspraken in de overeenkomsten met Optisport. 52
50
51
52
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, Interne correspondentie betreffende zwembad (bijdrage in
verband met avondopenstelling), 23 april 2002. Officieel collegebesluit ontbreekt in het aan
Partners+Pröpper ter beschikking gestelde dossier. Volgens Optisport is geen passende
maatregel gevonden en zijn de gederfde inkomsten geabsorbeerd.
Bron: interviews in het kader van het onderzoek.
Informatie van gemeente Hendrik-Ido-Ambacht naar aanleiding van de technisch reactie,
12 maart 2009.
29

Bezuinigingen niet haalbaar (medio 2005)
In het kader van het gemeentelijk bezuinigingsplan voor de periode 2007-2010 is medio
2005 besloten tot een bezuiniging voor het zwembad van ¤ 70.000 -. In de uitwerking
hiervan, waarbij ook een toekomstbeeld van De Louwert wordt betrokken, komt het
college op een bezuinigingsresultaat per jaar in de periode 2007-2010 van ¤ 48.550,-. De
voorstellen omvatten onder meer tariefsverhogingen en het aanpassen van de dotatie
aan het onderhoudsfonds. In de notitie wordt tegelijkertijd gewezen op de gevoeligheid
van de voorgestelde bezuinigingen en de verwachting tot compensatie van Optisport als
de bezuinigingen resulteren in een daling van bezoekersaantallen. 53
Uiteindelijk besluit het college geen bezuinigingen door te voeren, omdat het niet in lijn
ligt met de afspraken met Optisport. Een gevolg zou kunnen zijn dat Optisport de
openingstijden zou beperken. 54
Vervanging kapotte glijbaan (juni 2006)
In juni 2006 breekt door toedoen van spelende kinderen een stuk van de glijbaan in het
buitenbad af. Ondanks de overeenkomsten leidde dit incident tot een discussie over de
invulling van de diverse verantwoordelijkheden. Hoewel de gemeente contractueel
verantwoordelijk is, is van gemeentewege aan Optisport gevraagd een bijdrage te leveren
aan de financiering van een nieuwe glijbaan. Optisport reageerde hier positief op en
vulde dit in door de entreeprijzen te verhogen. 55 Aan de gemeenteraad wordt in januari
2007 voorgesteld om een bedrag van € 84.508,- ter beschikking te stellen om een nieuwe
glijbaan te financieren. Dit voorstel wordt door de raad aanvaard.
Evaluatie tussen gemeente en Optisport
Op dit moment is er één keer in de twee jaar een evaluatiegesprek met Optisport,
conform de afspraken. Ook met de inventarisatie van bezuinigingsmogelijkheden voor
De Louwert in 2006 is invulling geven aan de afspraak het verloop van de exploitatie van
de accommodatie te evalueren.
5.3 De kaderstellende en controlerende rol van de raad
De rekenkamercommissie constateert dat de raad wordt geïnformeerd en invulling geeft
aan haar kaderstellende en controlerende rol. Deze conclusie is gebaseerd op de
volgende bevindingen:
Bezuinigingsvoorstellen van Optisport
De bezuinigingsvoorstellen van Optisport liet ook de raad niet onberoerd. Op 2 april
2002 werden hierover schriftelijke vragen gesteld (zie hieronder).
53
54
55
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, Bezuinigingsmogelijkheden voor de exploitatie van De
Louwert. Het toekomstbeeld voor de Louwert na 2011, mei 2006.
Bron: interviews in het kader van het onderzoek.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, Collegevoorstel Financiering nieuwe glijbaan in Zwembad de
Louwert, 10 januari 2007.
30

Antwoord van het college op schriftelijke vragen vanuit de raad
– we erkennen dat er sprake is van enige teruggang in openingsuren, maar we
beschouwt dit als een acceptabele maatregel in het kader van de financiële
exploitatie.
– het toezicht in het buitenbad is conform de wettelijke vereisten en er is geen sprake
van inkrimping ten opzichte van het voorgaande jaar. Er was toen dus ook geen
sprake van verspilling.
– Optisport is vrij in de interne bedrijfsvoering om de veiligheid te garanderen, daar
gaat de gemeente niet over.
– De tarieven voor schoolzwemmen ten laste van de gemeentebegroting worden niet
met 5% verhoogd zoals Optisport heeft voorgesteld. Het college is daarmee niet
akkoord gegaan.
Bron: Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, beantwoording van vragen van de raad door B&W,
19 april 2002.
Debat over beperking openingstijden
De raad gaat op 6 mei 2002 akkoord met de beschikbaarstelling van de ¤ 7.000,- om de
avondopenstelling mogelijk te maken. Hierbij merken diverse raadsleden wel op:
‘Optisport maakt een rekenfout en dit probleem komt op het bord van de gemeente’. 56
Presentatie Optisport
In maart 2003 geeft Optisport in de raadscommissie Onderwijs en Welzijn een
presentatie over de bedrijfsvoering van het zwembad De Louwert. Op vragen vanuit de
commissie wordt onder andere gesteld dat 2002 als eerste exploitatiejaar een
‘gewenningsjaar’ was en dat reacties vanuit het publiek ter harte genomen worden. 57
Financiering van vervanging glijbaan
In februari 2007 sprak de raad over de verlening van krediet voor de vervanging van de
glijbaan en verleende een bedrag van ¤ 84.508,-.
Onderzoek naar samenwerking met gemeente Zwijndrecht
Eind 2007 werd de commissie WOS geïnformeerd over een onderzoek naar de toekomst
van het zwembad in Hendrik-Ido-Ambacht en het zwembad in Zwijndrecht. Aanleiding is
dat beide gemeenten steeds dichter naar elkaar toe groeien en het instandhouden van
twee zwembaden op relatief korte afstand van elkaar een groot beslag legt op de
financiële middelen van beide gemeenten. Een politiek besluit over de toekomst van De
Louwert, dat wordt verwacht in de tweede helft van 2009, heeft natuurlijk ook gevolgen
voor de eventuele verlenging van de contracten met Optisport.
56
57
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, Raadsnotulen, 6 mei 2002.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, notulen commissievergadering Onderwijs en Welzijn, 25
maart 2003.
31

Bijlage 1
Tijdpad besluitvorming en proces
datum
activiteit
1998 Collegeprogramma kondigt onderzoek naar privatisering zwembad aan
december 1998 Eerste startnotitie
februari 1999 Commissie debatteert over beheersvormen
maart 1999 Raad stemt in met inhoud notitie en machtigt het college onderhandelingen
te starten met marktpartijen voor privatisering: randvoorwaarden
privatisering zijn hierbij vastgesteld
augustus 1999 Exploitatie aanbieding Optisport: gaat uit van gesloten-eind subsidiering
februari 2000 Voortgangsnotitie inclusief financiële toets offertes
maart 2000 Commissie welzijn bespreekt voortgangsnotitie (besloten)
april 2000 Startbespreking privatisering Optisport en gemeente
januari 2001 B&W stemt in met 2 e Voortgangsnotitie en vraagt raad in te stemmen met
overeenkomsten en overdracht per 1 april 2001. Zou 5 maart in raad komen,
maar bezwaren cie ABA heeft dat verhinderd.
februari 2001 Raadsvoorstel Voorstel over overgang van de exploitatie van zwembad De
Louwert aan Optisport
februari 2001 Commissie bespreekt 2 e voortgangsnotitie en opgestelde overeenkomsten
bezwaren en daardoor niet in raad behandeld
oktober 2001 Sociaal Statuut gereed
november 2001 College beantwoordt vragen naar aanleiding van commissie ABA
december 2001 Overgang exploitatie aan Optisport door raad goedgekeurd
januari 2002 B&W-advies betreffende overgangsperikelen/loonkosten (vertrouwelijk)
januari 2002 B&W-advies over Loonkosten zwembad (vertrouwelijk). In B&W-advies
wordt het als volgt verwoord: Optisport is uitgegaan van 65.000 gulden
(prijspeil 2000) maar in de door de gemeente opgestelde
detacheringsovereenkomsten liggen kosten voor 2002 op 80.000 gulden.
Gemeente verweert zich door te zeggen dat zij steeds correcte cijfers hebben
doorgegeven en dat Optisport niet eerder heeft aangegeven dat er foutieve
cijfers zouden zijn aangeleverd. Het is op dit moment uitgekomen doordat
exploitatie overgaat per 1-1 en personeel per 1-4.
februari 2002 B&W-advies over Privatisering Louwert (vertrouwelijk)
februari 2002 Raad wordt onder geheimhouding geïnformeerd over aanvullende rekening
Optisport
maart-april 2002 Interne memo’s Besparingen, vragen over openingstijden,
april 2002 Fractie PvdA stelt vragen nav privatisering (voorzieningenniveau en kosten)
april 2002 College reageert op vragen PvdA
april 2002 B&W-voorstel: College besluit raad schriftelijk te informeren over allerlei
zaken betreffende de exploitatie (kosten opleiding, maatregelen
personeelsinzet et cetera)
Bij brief van 26 januari 2002 heeft Optisport laten weten om te komen met
voorstellen om exploitatietekort op te vangen. Voorstellen zijn ontvangen op
28 maart 2002. Men zoekt besparingen mede in inzet van personeel en door
32

datum
activiteit
openingstijden buitenbad aan te passen. Ook wil Optisport de tarieven voor
schoolzwemmen verhogen, maar daarmee gaat gemeente niet akkoord.
april 2002 Collegebesluit tot ter beschikking stelling van € 7.000 voor
avondopenstelling in mei en juni
november 2003 Afrekening 2002
april 2005 Indexatie van overeenkomsten op basis van CPI alle huishoudens per 1
januari 2006
februari 2007 College vraagt raad om krediet van ¤ 84.508,- beschikbaar te stellen voor
nieuwe glijbaan. Raad gaat akkoord.
februari 2007 College vraagt commissie schriftelijk om toestemming om opdracht tot
levering van glijbaan te verlenen
april 2007 College beantwoordt vragen over schade naar aanleiding van vragen in
commissie Wos
April 2007 Optisport bevestigt afspraken met betrekking tot glijbaan, delen in kosten
en tariefsverhoging
33

Bijlage 2 Beheersvormen vergeleken
Alternatieve beheersvormen zijn vergeleken met huidige beheersvorm
De belangrijkste voor- en nadelen ten opzichte van de huidige situatie zijn als volgt
verwoord: 58
– Gemeentelijke zeggenschap is gewaarborgd in de overeenkomsten die de
wethouder/sectorhoofd en de manager van het zwembad opstellen
– Juridische en financiële gevolgen: geen andere gevolgen dan in de huidige situatie
– Gevolgen voor organisatie: slechts gering, met name door het op termijn wegvallen
van gedwongen winkelnering
– Gevolgen voor personeel: wijziging in bestaande rechtspositie, compensatie van
nadelige gevolgen wordt geregeld in Sociaal Plan.
– Mogelijkheden voor efficiënte en marktgerichte bedrijfsvoering: kan sterk
verbeteren. Tot de belangrijkste verbeteringen behoren:
– Juridische overeenkomsten tussen exploitant en gemeente geven harde
garanties over financiële doelen en middelen en bedrijfsmatig werken.
Eventuele tussentijdse wijzigingen in deze overeenkomsten kunnen pas worden
doorgevoerd, nadat hierover overeenstemming is bereikt tussen het
gemeentebestuur en het bestuur van de exploitant.
– Er ontstaat grote zelfstandigheid en flexibiliteit ten aanzien van
productvernieuwing, personeelsbeleid, marketing en promotie.
– De structuur tussen gemeente en exploitant kan voldoende financiële prikkels
bevatten door:
– afschaffing van de gedwongen winkelnering en de afhankelijkheid van
andere gemeentelijke diensten
– de mogelijkheid tot het bijstellen van een egalisatiefonds voor het
zelfstandig verwerken van mee- en tegenvallers in de exploitatie
– De exploitant is in de operationele bedrijfsvoering niet afhankelijk van
langdurige ambtelijke en bestuurlijke besluitvormingsprocessen en kan
daardoor sneller en flexibeler reageren op wensen van huidige en potentiële
bezoekers.
– Er ontstaan meer en betere mogelijkheden voor het genereren van inkomsten
vanuit het bedrijfsleven, sponsoring, en samenwerkingsverbanden met derden.
Toetsing offertes aan randvoorwaarden door de raad in februari 1999 gesteld.
Randvoorwaarden:
1 waarborg voor kwaliteit van sportbeoefening
2 openingstijden en tarieven
3 personeel
4 bereikbaarheid voor alle doelgroepen
5 overdracht
Toetsing van offertes aan (SFN en Optisport) aan randvoorwaarden is gebeurd (datum en
schrijver ontbreekt):
58
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, Scenario’s voor de toekomst: Startnotitie over mogelijke
beheersvormen voor zwembad ‘De Louwert’, december 1998.
34

ad 1 kwaliteit van sportbeoefening blijft bij beide partijen gewaarborgd (Optisport gaat 2
keer per jaar overleggen met gebruikersgroepen). Aan de hand van
onderhoudsmeerjarenraming en het periodieke overleg hierover (jaarlijks), houdt
de gemeente controle op de kwaliteit van (het onderhoud) de accommodatie.
ad2 beide partijen maken voorbehoud: SFN wil marktconforme tarieven hanteren,
Optisport vraagt beleidsvrijheid aangaande tarieven en openstelling om in te
kunnen spelen op ontwikkelingen in de markt.
ad 3 Optisport wil alle werknemers met vast contract overnemen, SFN gaat er niet op in
ad 4 beide partijen gaan uit van bestaande doelgroepen. SFN wil activiteiten die niet
onder het gemeentelijk voorwaardenscheppend beleid vallen alleen uitvoren als ze
renderend zijn.
ad 5 beide partijen opteren voor huurovereenkomst.
35

Bijlage 3 Huur-, subsidie- en exploitatieovereenkomst
Taken-, bevoegdheden- en verantwoordelijkhedenhedenverdeling tussen gemeente en
Optisport in de gesloten huur-, subsidie- en exploitatieovereenkomst.
Raad
HUUROVEREENKOMST
– voor 30 juni 2010 moet raad zich uitspreken over continuering van
huurovereenkomst
College
Waar het college de bevoegdheden als in de overeenkomsten genoemd gebruikt, doet
zij daarvan indien nodig mededeling aan de betreffende commissie.
Gemeente
HUUROVEREENKOMST
– voor rekening van de gemeente komen kosten die samenhangen met:
– groot onderhoud (in huur overeenkomst wordt aangegeven wat hieronder
wordt verstaan
– vervanging en herstel van installaties
– vervanging en herstel van de vaste inventaris
– de gemeente roept onderhoudsfonds in het leven dat wordt beheerd door
Optisport en waaruit onderhoud en vervangings- en herstelwerkzaamheden worden
voldaan.
SUBSIDIEOVEREENKOMST
– jaarlijks wordt door gemeente een vaste geïndexeerde subsidie toegekend om het
exploitatietekort te verminderen
EXPLOITATIEOVEREENKOMST
– verantwoordelijkheid voor en uitvoering van onderhouds- en
herstelwerkzaamheden en verantwoordelijkheid voor vervanging van de inventaris
worden hierbij opgedragen aan Optisport
– gemeente doteert op basis van onderhoudsplan van Optisport jaarlijks een
bedrag voor groot onderhoud, en vervanging en herstel van installaties en de
vaste inventaris
36

Optisport
HUUROVEREENKOMST
– beheert zwembad
– huurt zwembad en inventaris van gemeente
– verantwoordelijk voor uitvoering van vervangings- en herstelwerkzaamheden (en
onderhoud)
SUBSIDIEOVEREENKOMST
– stelt exploitatiebegroting op en verstrekt die ter kennisgeving aan de gemeente
– stelt jaarrekening op en laat deze controleren door accountant, jaarrekening,
accountantsverklaring, verslag over activiteiten alsmede van de inventaris en
worden aan de gemeente verstrekt
EXPLOITATIEOVEREENKOMST
– naar eigen inzichten en voor eigen rekening en risico zal Optisport het gehuurde en
de inventaris, op publieksgerichte wijze exploiteren
– tarievenstijging met meer dan 5% zal niet worden doorgevoerd zonder
goedkeuring door gemeente
– schoolzwemmen en gebruik door verenigingen wordt voortgezet
– Optisport neemt personeel over (als genoemd in bijlage 4 ontbreekt in kopieën)
– Optisport past Sociaal Statuut toe voor overgenomen medewerkers
– Optisport overlegt jaarlijks een onderhoudsplan
– beheert onderhouds- en inventarisfonds
– doet jaarlijks schriftelijk verslag aan gemeente van ten laste van het
onderhoudsfonds en inventarisfonds uitgevoerde werkzaamheden alsmede over de
omvang en samenstelling van het onderhoudsfonds en inventarisfonds.
37

Bijlage 4 Exploitatie
Zwembad de Louwert, in eigen beheer
Bedragen in euro’s
jaar
bijdrage
aan
Optisport
sociaal
statuut
school
zwemmen
huur
schoon
maak
belast +
verz
onderhoud
loonkosten
+
uitzendbureau
voorziening
kapitaallasten
contributie
apparaatskosten
energie
water
schoon
maak
zwembad
diversen
opbrengsten
overige
opbrengsten
2000 249.317 54.996 133.592 10.110 13.406 742 67.604 74.501 15.913 32.299 20.366 -235.015 -23.374 414.457
2001 13.500 274.687 69.119 133.053 14.296 3.981 1.259 89.615 79.220 17.624 27.583 33.196 -281.300 -9.845 465.990
begr 2002 begr 2003 250.955 65.064 145.574 11.934 10.709 1.152 65.079 79.220 19.230 36.847 23.224 -262.540 -6.736 439.712
+1,5% +0,75%
2002 254.719 66.040 147.758 12.113 10.870 1.169 66.055 80.409 19.518 37.400 23.572 -266.478 -6.837 446.308
2003 256.629 66.536 148.866 12.204 10.951 1.178 66.550 81.012 19.665 37.680 23.749 -268.476 -6.888 449.655
Totaal
Bron: informatie van de gemeente Hendrik-Ido-Ambacht
38

Zwembad de Louwert, in beheer van Optisport
Bedragen in euro’s
jaar
bijdrage
aan
Optisport
sociaal
statuut
school
zwemmen
huur
schoon
maak
belast +
verz
onderhoud
loonkosten
+
uitzendbureau
voorziening
kapitaallasten
contributie
apparaatskosten
energie
water
schoon
maak
zwembad
diversen
opbrengsten
overige
opbrengsten
2002 129.962 59.521 28.891 122.300 -50.000 9.815 80.847 381.336
2003 126.970 61.461 6.100 127.760 -51.630 99.759 370.420
2004 192.459 134.765 -52.730 102.328 22.514 2.952 402.288
2005 195.059 543 126.800 -52.730 106.616 4.735 5.884 386.907
2006 196.929 6.451 129.992 -53.468 107.388 9.556 396.849
2007 134.647 65.177 0 131.019 -55.923 105.672 18.946 -1.564 397.974
Bron: informatie van de gemeente Hendrik-Ido-Ambacht
Totaal
39

Bijlage 5 Winst- en verliesrekening Optisport 2002-2007
2001/
2002
2003 2004 2005 2006 2007
opbrengsten 596.761 674.496 670.854 700.990 774.160 711.896
zwembad 399.928 476.505 469.854 497.497 562.417 503.252
horeca 592 518
overig 7.351 9.560 8.541 8.757 12.166 8.302
subsidie 189.482 188.431 192.459 194.736 198.985 199.824
kosten 588.147 655.067 656.700 676.537 699.195 722.784
resultaat vb 8.874 19.390 14.074 25.899 74.113 -14.272
resultaat nb 5.813 12.700 9.219 17.741 52.176 -10.633
Bron: Financieel verslag 2001-2002 t/m 2007, Optisport Hendrik-Ido-Ambacht B.V.
Afhankelijkheid van de zomer
De omzet bestaat voor het grootste deel uit ‘recreatief’, ofwel de inkomsten uit
buitenbad-zwemmers in de zomermaanden. Hierdoor zijn winstmarges van Optisport in
grote mate afhankelijk van de kwaliteit van de zomer.
2001/ 2003 2004 2005 2006 2007
2002
recreatief 186.646 243.214 225.649 241.247 289.170 224.891
doelgroepen 14.147 13.855 13.079 12.305 11.563 10.957
instructie 71.773 855.632 94.146 99.342 114.613 114.471
verenigingen 127.362 - - 16.623 16.867 21.337
scholen - 133.490 136.636 127.648 129.592 131.317
overig - 314 344 332 612 279
Totaal 399.928 476.505 469.854 497.497 562.417 503.252
Bron: Omzet uit zwembad. Bron: financieel verslagen 2001/2002 tot en met 2007, Optisport Hendrik-
Ido-Ambacht B.V.
40

Bijlage 6 Bronnenlijst
Bremen Bouwadviseurs b.v., Zwembad De Louwert te Hendrik Ido Ambacht: Actualiseren
Rapportage onderhoudsplan 2007-2016, maart 2008.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, financiële evaluatie eerste offertes zwembad, datum onbekend.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, informatie betreffende bestuursopdracht accommodaties en
voorzieningen Zwijndrechtse Waard aan raadscommissie WOS, datum onbekend.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, Jaarrekening 2003 Optisport Hendrik Ido Ambacht B.V., 27 mei
2004.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, opmerkingen tav meningsverschil met Optisport inzake
personeelskosten, datum onbekend.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, overzicht tarieven zwembad, datum onbekend.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, Schade aan glijbaan, datum onbekend.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, Voorstel, inzake verdere samenwerking tussen de gemeenten
Zwijndrecht en Hendrik-Ido-Ambacht, datum onbekend.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, vragen en opmerkingen nav presentatie SFN en Optisport, datum
onbekend.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, Startnotitie over mogelijke beheersvormen voor zwembad de
Louwert: Scenario’s voor de toekomst, december 1998.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, brief aan gemeenteraad betreffende beheersvormen zwembad De
Louwert, 12 februari 1999.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, notulen raadsvergadering betreffende beheersvormen zwembad De
Louwert, 8 maart 1999.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, voortgangsnotitie privatisering zwembad,december 1999.
Optisport Exploitaties B.V., Exploitatie-aanbieding zwembad De Louwert, 10 augustus 1999.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, correspondentie betreffende contract met bijlagen, augustus 2000.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, correspondentie betreffende onderhoudsrapport, 14 juli 2000.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, memo betreffende privatisering zwembad, 3 augustus 2000.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, notitie betreffende risicoverdeling in relatie tot de risicofee, 7 juli
2000.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, voortgangsnotitie privatisering zwembad, februari 2000.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, aantekeningen commissiebehandeling betreffende tweede
voortgangsnotitie privatisering zwembad, februari 2001.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, advies aan B&W betreffende privatisering zwembad, 23 november
2001.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, Besluitenlijst van de openbare vergadering van de commissie A.B.A.,
21 februari 2001.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, Besluitenlijst van de openbare vergadering van de commissie A.B.A.,
21 november 2001 .
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, Brief aan gemeenteraad inzake de privatisering van zwembad De
Louwert, 22 februari 2001.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, brief aan raadscommissie betreffende vragen privatisering De
Louwert, 28 november 2001.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, correspondentie betreffende detachering, 21 december 2001.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, Sociaal Statuut zwembad De Louwert, oktober 2001.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, Tweede voortgangsnotitie privatisering zwembad, juli 2001.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, Uitnodiging raadvergadering, 9 november 2001.
41

Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, voorstel aan B&W betreffende sociaal statuut zwembad, 16
oktober 2001.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, voorstel aan B&W betreffende tweede voortgangsnotitie
privatisering zwembad, 11 januari 2001.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, voorstel aan de gemeenteraad betreffende overgang exploitatie
zwembad De Louwert, 3 december 2001.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, voorstel aan de gemeenteraad betreffende overgang exploitatie
zwembad De Louwert, 5 maart 2001.
Optisport Exploitaties B.V., fax aan gemeente betreffende opmerkingen offerte zwembad, 17 januari
2001.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, advies aan B&W betreffende exploitatie bouw De Louwert, 3 april
2002.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, advies aan B&W betreffende overgangsperikelen Optisport, 9
januari 2002.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, beantwoording van vragen van de raad door B&W, 19 april 2002.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, Brief aan gemeenteraad, inzake vaststelling
comptabiliteitsbesluiten, 1 mei 2002.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, brief aan Optisport betreffende loonkosten De Louwert, 23 januari
2002.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, brief aan Optisport betreffende privatisering De Louwert, 15
februari 2002.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, brief van B&W aan raad, Privatisering Louwert, 15 februari 2002.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, huur-, exploitatie- en subsidie-overeenkomst zwembad De Louwert,
2 september 2002.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, Interne correspondentie betreffende zwembad (bijdrage in verband
met avondopenstelling), 23 april 2002.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, memo aan B&W betreffende exploitatie Louwert, 10 april 2002.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, memo aan B&W betreffende maatregelen exploitatie Optisport, 17
april 2002.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, Notulen vergadering commissie A.B.A., 24 april 2002.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, overzicht maatregelen exploitatie zwembad De Louwert, 28 maart
2002.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, voorstel aan B&W betreffende brief aan Optisport, 21 januari
2002.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, voorstel aan B&W betreffende correspondentie met Optisport, 7
februari 2002.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, brief aan Optisport betreffende afrekening zwembad De Louwert
2002, 18 november 2003.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, Financieel Verslag 2004 Optisport Hendrik Ido Ambacht B.V. ,
inclusief Raadsbesluit subsidieaanvraag, 28 april 2004.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, brief aan Optisport betreffende afspraken prijsindexcijfer, 13 april
2005.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, advies aan B&W betreffende aansprakelijkheidsstelling afgebroken
waterglijbaan De Louwert, 11 november 2006.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, Bezuinigingsmogelijkheden voor de exploitatie van De Louwert, Het
toekomstbeeld voor De Louwert na 2011, april 2006.
42

Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, Bezuinigingsmogelijkheden voor de exploitatie van De Louwert
vanaf 2007, mei 2006.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, Het toekomstbeeld voor De Louwert na 2011, april 2006.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, voorstel van commissie WOS, 20 december 2006.
Optisport Hendrik Ido Ambacht B.V., Jaarrekening 2005, 26 oktober 2006.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, advies aan B&W betreffende antwoorden op vragen van commissie
WOS nalv schade aan glijbaan, 13 april 2007.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, advies aan B&W betreffende bestuursopdracht accommodaties
voorzieningen Zwijndrechtse Waard, 3 november 2007.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, advies aan B&W betreffende financiering nieuwe glijbaan De
Louwert, 10 januari 2007.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, advies aan B&W betreffende vragen ter beantwoording door
Loyens&Loeff ivm schade glijbaan, 5 februari 2007.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, advies aan B&W betreffende vragen ter beantwoording door
Loyens&Loeff ivm schade glijbaan, 5 februari 2007.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, besluit van B&W betreffende antwoorden op vragen van commissie
WOS nalv schade aan glijbaan, 24 april 2007.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, besluit van B&W betreffende bestuursopdracht accommodaties
voorzieningen Zwijndrechtse Waard, 20 november 2007.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, besluit van B&W betreffende financiering nieuwe glijbaan De
Louwert, 30 januari 2007.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, besluit van de gemeenteraad betreffende nieuwe glijbaan Zwembad
De Louwert, 9 februari 2007.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, brief aan de commissie WOS betreffende glijbaan De Louwert, 7
februari 2007.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, brief aan de commissie WOS betreffende oplevering waterglijbaan in
zwembad De Louwert, 17 april 2007.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, brief aan Loyens en Loeff betreffende schade aan glijbaan, 5
februari 2007.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, correspondentie betreffende tarieven zwembad, februari 2007.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, memo aan de gemeenteraad betreffende agenda commissie WOS, 19
januari 2007.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, voorstel aan de gemeenteraad betreffende nieuwe glijbaan Zwembad
De Louwert, 9 februari 2007.
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, Actualisatie meerjarenonderhoudsplan zwembad te Louwert, 13
maart 2008.
Kiwa, Keurmerk Veilig & Schoon voor Zwembad de Louwert, 25 augustus 2008.
Loyens en Loeff, Memorandum betreffende aansprakelijkheid vernieling zwembad Louwert, 9 maart
2007.
Optisport Hendrik Ido Ambacht B.V., Financieel verslag 2001/2002, datum onbekend.
Optisport Hendrik Ido Ambacht B.V., Financieel verslag 2006, datum onbekend.
Optisport Hendrik Ido Ambacht B.V., Financieel verslag 2007, datum onbekend.
Optisport Exploitaties B.V., Exploitatie-aanbieding Optisport, 1999.
Optisport Exploitaties B.V., besprekingsverslag bespreking privatisering zwembad Louwert, 16 mei
2000.
Optisport Exploitaties B.V., besprekingsverslag bespreking privatisering zwembad Louwert, 15 juni
2000.
43

Optisport Exploitaties B.V., besprekingsverslag bespreking privatisering zwembad Louwert, 4 juli 2000.
Optisport Exploitaties B.V., besprekingsverslag bespreking privatisering zwembad Louwert, 23
augustus 2000.
Optisport Exploitaties B.V., brief aan B&W betreffende toelichting begroting De Louwert, 3 februari
2000.
Optisport Exploitaties B.V., besprekingsverslag startbespreking privatisering zwembad Louwert, 18
april 2002.
Optisport Exploitaties B.V., brief aan de gemeente betreffende brief van 23 januari 2002, 26 februari
2002.
Optisport Exploitaties B.V., brief aan gemeente betreffende salariskosten geprivatiseerd personeel, 25
januari 2002.
PvdA-fractie, Brief aan B&W betreffende privatisering zwembad De Louwert, 2 april 2002.
Optisport Gorinchem B.V., Kwaliteitsonderzoek zwembad de Louwert: een onderzoek naar de wensen en
behoeften van de klant (stageverslag), 2003.
Optisport Exploitaties B.V., brief aan gemeente betreffende bevestiging afspraken met betrekking tot
glijbaan, 24 april 2007.
Financiering nieuwe glijbaan De Louwert, datum onbekend.
44