Wilson Audio - Amazon S3

Deze review gaat over de nieuwe WATT/Puppy System 8 van Wilson Audio en ook een beetje over audiofi elen.
Wat gebeurt er nou als je een kudde audiofi elen in een zaal drijft en je presenteert een audiosysteem dat
achter een geluidsdoorlatend gordijn staat? Dat levert veel commentaar op over focussering, diepte, snelheid,
laagweergave, realisme, buizen, digitaal geluid en over de gebruikte kabels. Dit experiment is natuurlijk de
cliffhanger en komt later in het verhaal terug. Eerst wordt er kritisch geluisterd naar de WATT/Puppy System 8
van Wilson Audio Specialties.
tested
WILSON WATT/PUPPY SYSTEM 8
49
Echt bepalend
NEXT

tested
50
Vrijwel iedereen heeft een mening over
de producten van Wilson Audio. Het
bedrijf heeft dan ook een reputatie.
Hoe komt het nou dat deze luidsprekers
door velen worden gewaardeerd en zo
bekend zijn? Het geheim geldt feitelijk
ook voor bepaalde Duitse auto’s en misschien
ook voor Coca Cola en McDonalds.
Het verhaal van Wilson laat een
consequente verdere ontwikkeling zien
van eerder gekozen basisprincipes- en
technieken. De WATT/Puppy bestaat
zowat vijfentwintig jaar en is binnen nagenoeg
dezelfde vormgeving en hetzelfde
concept steeds verder geperfectioneerd.
Dat geeft absoluut vertrouwen in
een product. Een fabrikant laat daarmee
zien trouw te zijn aan gekozen uitgangspunten.
Zo’n benadering is ook herkenbaar
bij een aantal Duitse automerken.
Het concept blijft ongeveer hetzelfde en
is daarmee een stabiele- en herkenbare
factor in de markt. De prestaties en technieken
worden doorontwikkeld, waarbij
steeds nauw aangesloten wordt bij de
gekozen waarden die zo’n merk identifi
ceren. Elke nieuwe versie van zo’n
product is daarmee ‘state-of-the-art’ en
trendsettend. In de audio zie je die stabiliteit
en voortrekkersrol onder andere
bij B&W, Audio Research, Krell, Levinson
en Spectral. Er zal dan ook nooit
een goede doorontwikkelde luidspreker
uit Japan komen. Die paar uitzonderingen
ontstonden min of meer per ongeluk.
Bij elke nieuwe Japanse luidspreker
die op de markt moet komen, wordt er
gestart vanaf scratch. Er zit géén strategie
achter en elk model is totaal verschillend
van wat er in eerdere catalogi
stond.
zeventig alleen maar over kon dromen.
Maar dat wil niet zeggen dat elke dure
luidspreker geen méérwaarde zou hebben.
Er is in een aantal gevallen wel degelijk
een signifi cante méérwaarde. Dat
brengt een tweede overweging binnen
dit verhaal. Een aantal kostbare-, maar
ook een aantal budgetluidsprekers komen
aardig in de buurt van wat je ‘perfectie’
zou kunnen noemen. Dat is natuurlijk
erg relatief, want in feite is elk
audio-systeem een compromis. Die perfectie
in de hogere-, maar ook in de lagere
budgetklassen maken het leven
behoorlijk moeilijk. Voor een recensent
is het lastiger om nog steekhoudende
kritiek op die producten te kunnen hebben.
Vervolgens maak je mee dat er audiofi
elen zijn die wél fundamentele kritiek
op zulke erg goede producten hebben.
Dan is het moment gekomen om de
zaak eens om te draaien. Laten we de
audiofi el zélf maar eens recenseren. Tegenover
een perfecte luidspreker staat
dan iemand met een gekleurde opinie
over hoe weergave zou moeten zijn en
over de vertaling van de realiteit naar
een systeem toe. Ook worden opvattingen
over audio-componenten zwaar
gekleurd als gevolg van psychologische
processen die niets met weergave te
maken hebben (bijvoorbeeld status of
legitimatie van een gedane aankoop).
Misschien moet óók de recensent eens
worden gerecenseerd. Hoe kun je ooit
een component beoordelen als je vastzit
aan een eigen ‘referentiesysteem’? Het
is best mogelijk om een component uit
te roepen als referentie, maar dan moet
het ook écht een referentie zijn en je
moet ongeloofl ijk goed weten waarom
je zoiets roept. Dan hoor je meteen: ‘dat
is afhankelijk van persoonlijke voorkeur’.
Maar daar kom je niet meer mee weg.
Mijns inziens kun je redelijkerwijs aantonen
waarom het ene component dichter
in de buurt van werkelijkheidsweergave
komt dan een ander component. Dat kan
simpelweg aan de hand van een zorgvuldig
gekozen lijstje criteria. Merkwaardig
is dat professionals dat vaak beter
kunnen dan veel audiofi elen. Tijdens het
eerder genoemde experiment stond er
achter het gordijn een écht strijkkwartet.
Iemand merkte op dat de gebruikte kabels
zilver hadden in plaats van koper…
Wilson Audio
Zoals bekend was de WATT (Wilson
Audio Tiny Tot) bedoeld als studiomonitor
en is de Puppy later toegevoegd om
het systeem full range te maken. De eer-
Perfecte luidsprekers
of perfecte audiofielen?
Een trend van de laatste jaren is dat
luidsprekers erg perfect beginnen te
worden, zeker in de lagere prijsklassen.
Zoals al eens eerder opgemerkt,
heeft dat consequenties voor de modellen
in de veel hogere prijsklassen. Die
moeten écht hard werken om een stuk
méérwaarde te bewijzen en soms lukt
dat niet helemaal. Voor de consument is
dat geweldig. Voor 500 euro per stuk
koop je weergevers waar je in de jaren

tested
51
dere versies van de WATT waren mijns
inziens altijd spectaculair in detaillering,
dynamiek en ruimtelijke afbeelding,
maar de Puppy bleef achter in prestatie
en integreerde niet écht met de WATT.
Met elke release van een nieuw WATT/
Puppy systeem werd dit probleem verder
geadresseerd en begon deze luidspreker
beter te presteren. Het verhaal
gaat dat David Wilson zélf kritisch luistert
naar de systemen en allerlei problemen
naar boven haalt. Dat wordt lastiger
naarmate het product door de generaties
heen beter wordt. Het verschil
tussen de System 7 en de nieuwe System
8 zit in de zogenaamde opslag en
het loslaten van energie. Alle mogelijke
audio-componenten, zoals condensatoren,
kabels, complete fi lters en behuizingen
van luidsprekers, slaan energie op.
Bij een luidsprekerbehuizing kun je je
functie. Ook in de fi lters zijn technieken
toegepast om de opslag- en het loslaten
van energie te verminderen. David Wilson
kon horen dat daar een probleem
lag. Het is al knap als je zoiets hoort,
maar ook dat je vervolgens weet waar je
zo’n probleem moet lokaliseren.
Voor de newbees in de Wilson-wereld
leert het onderstaande dat System 8
bestaat uit een los ‘topje’ (WATT) met
een 1 inch geïnverteerde Focal titanium
dome tweeter en een 7 inch midrange.
Het laagcabinet (Puppy) heeft twee 8
inch drivers die onder de 125 Hz aanspreken.
WATT en Puppy zijn gekoppeld
middels de beroemde Puppy Tail.
Deze drieweg kent een 0 dB-punt bij 21
Hz en de curve passeert de 22.5 kHz op
3 dB onder de rechte lijn. De laagste impedantie
ligt bij 2.2 Ohm (ongeveer 78
Hz). Dat maakt dat deze luidspreker enivoorstellen
dat er, gedurende korte tijd,
zogenaamde kinetische energie (bewegingsenergie)
wordt opgeslagen. De behuizing
raakt namelijk in trilling. Een tijdje
nadat de oorzaak van de trilling weg
is (het oorspronkelijke geluid), komt die
energie vrij en mengt zich met het geluid
van het moment. Daardoor verliest
dat geluid in principe aan snelheid en
focus. Voor de System-8 werd dit ‘energy-storage’
probleem op drie niveau’s
aangepakt. Vanuit de titanium tweeter
van de MAXX2 werd een versie voor
de WATT-8 ontwikkeld, waarbij sprake
is van verminderde opslag van energie
en het gecontroleerd loslaten daarvan.
Datzelfde verhaal geldt voor het materiaal
waaruit de baffl e is gemaakt. Wilson
gebruikte eerder lood voor zogenaamde
massa-demping, maar het nieuwe M4-
materiaal is een alternatief voor deze
NEXT

tested
52
ge stroom kan gebruiken. Het aansturen
van lagere impedanties is tegenwoordig
wat minder problematisch dan vroeger.
Eigenaren van dit systeem zullen ook zeker
niet bezuinigen op versterkers.
Plaatsen volgens Wilson
De opstelling van Wilson luidsprekers
is wellicht iets anders dan gebruikelijk.
Essentie is dat er zo min mogelijk ‘vlakken’
worden geraakt door het geluid,
want dat geeft problemen. De opstelling
gebeurt in principe door de dealer.
Audiac pakt dat serieus aan. Er is
geen enkele dealer voor de merken Wilson,
Mark Levinson, Ayre of Arcam die
geen uitgebreide opleiding heeft gehad.
In Nederland, dan wel in de US of
UK. Anders mag je het merk niet verkopen.
De Wilson vakspecialist plaatst
de luidsprekers dus volgens de regels.
Zodra die vertrokken is, zul je je nieuwe
setje redelijk wijd geplaatst vinden.
Wat dichter tegen de zijwanden, maar
fl ink gedraaid (toe in) naar de luisterpositie.
Ook is de plaatsing wat dichter
tegen de achterwand. Wilson luidsprekers
hebben daar geen problemen mee
met betrekking tot de weergave van de
stage-diepte. De Wilson Duette, die hier
enige tijd geleden stond, is zelfs geoptimaliseerd
voor een plaatsing tegen de
wand. In ieder geval biedt de plaatsing
een extreem brede soundstage, zonder
dat er een ‘gat’ in het midden valt. Voor
deze luistersessie werden monoblokken
van Halcro aangesleept, rechtstreeks
van signaal voorzien uit een Wadia DAC
(dubbelt als voorversterker) met Wadia
cd-loopwerk. Eigenlijk een combinatie
die puur neutraal opereert en het geluid
laat horen zoals het van de opnametafel
zou kunnen komen. Neutraal betekent
hier niet dat het geluid koud, kil en uitgebeten
is. Het is ook niet warm of extreem
rijk en bloemig. Eigenlijk gewoon
goed. Luisteren werd gedaan in nuchtere
toestand. Je leest vaak in de bladen
dat rijkelijk vloeiende wijn en kleine hapbare
geneugten zorgen voor het licht
bedwelmende- en wellicht geestverrijkende
accent tijdens luistersessies. Zijn
die systemen zo slecht dat ze normaal
niet te genieten zijn? Hoe dan ook, de
Wilsons zijn eigenlijk wat ondankbare
objecten om technisch naar te luisteren.
Je wordt al snel meegesleept door de
muziek. Een standaardtest van apparatuur
gaat als volgt: er zijn tien cd’s. Op
elke cd staat een track die een bepaald
aspect van het systeem belicht. Van elke
track wordt 20 seconden gedraaid. Na
3.3 minuut weet je alles. Maar, bij de
Wilsons bleef elke track uitspelen en
werd technisch luisteren na twintig seconden
genieten van muziek. Naar goed
audiofi el gebruik met de ogen dicht en
in volle concentratie.
Luisteren
Het is natuurlijk makkelijk om met de
obligate open deur te starten. Ja, ..deze
Wilson is ruimtelijk, is dynamisch, is
neutraal en heeft detaillering. Het zal tegenwoordig
knap lastig worden om een
luidspreker te vinden die dat allemaal
niet heeft. Waarin zit dan het bijzondere
van System 8? Waarom gaat u, meteen
na het lezen van deze review en zaterdags
om half vijf, naar de winkel om nog
even een setje te pinnen voor het weekend?
Om het eens met weinig woorden
te zeggen: het bijzondere van deze Wilson
zit niet alleen in de weergave van
de muziek, maar vooral in alles wat daaromheen
hangt. Veel systemen presenteren
de vocal netjes in het midden. Uit
de linker luidspreker klinkt dan een slagwerkje
en rechts is een blazer herkenbaar.
De WATT/Puppy laat dat ook horen,
maar openbaart veel méér van de
akoestische ruimte waarin de instrumenten
zich bevinden. Het gaat er dan
niet om dat je een beetje galm hoort,
maar het is écht mogelijk om de beweging
van geluid en de richting van refl ecties
te volgen. Dat geldt ook voor veranderingen
in de klank van instrumenten.
Naast de ‘attack’ en ‘decay’ van percussieve
klanken, blijft het karakter van de
uitstervende toon nooit hetzelfde. Een

aanhoudende pianotoon verandert sterk
van eigenschappen, met betrekking tot
klank, intensiteit en ruimtelijke presentatie.
Dat soort processen zijn op de Wilson
makkelijk te volgen. Dat speelt zich
dan af in een ruimte met een onwaarschijnlijke
detaillering. Die is niet dominant
of storend ten opzichte van het
muzikale ‘hoofdgebeuren’, maar je kunt
onwaarschijnlijk diep inzoomen op details.
Een opname voor ‘live audience’ illustreerde
dat voortreffelijk. Niet alleen
het publiek maakt alle mogelijke geluiden,
maar ook het orkest is niet stil. Geritsel
van partituren, schuiven en kraken
van stoelen en het schuren van kleding
tegen instrumenten komt allemaal naar
voren.
Een tweede bijzonderheid van deze
Wilson is dat de dynamiek het hele
spectrum beslaat. Het is niet een systeem
met alleen dynamisch gedrag in
het hoog. Ook het laag is snel en dynamisch.
Snelheid is trouwens één van
de belangrijkste eigenschappen waardoor
een illusie van realiteit ontstaat.
Het wil feitelijk zeggen dat de luidspreker
de golfvorm (met de belangrijke eerste
attack van percussie-instrumenten)
vrijwel identiek kan reproduceren. De
beste test is het terugluisteren van percussie-instrumenten,
zoals een drumkit.
Op het moment dat het audio-systeem
dat geluid één-op-één teruggeeft, is er
sprake van een perfecte snelheid. Dat
betekent dat je géén verschil hoort tussen
échte- en gereproduceerde drums.
De WATT/Puppy is absoluut een snelle
luidspreker. Voorwaarden om dat te bereiken,
hebben te maken met de massa
van de membranen (hoe lichter, hoe
sneller), maar ook met het verminderen
van de losgelaten-, tijdverschovenen
opgeslagen energie in fi lters, drivers
en behuizingen. Die energie versmeert
letterlijk je snelheidsillusie. Een bijkomend
snelheidsvoordeel in het laag is
dat de Puppy twee kleinere woofers
heeft. Grotere woofers zijn theoretisch
trager. De resultante van het design op
snelheid en vanzelfsprekend ook voortkomend
uit het fi lterontwerp, is de dynamische
prestatie van System 8. Zoals
bekend, kan dit systeem werkelijk
enorm uithalen. Maar het is niet alleen
die macro-dynamiek waardoor een setje
van drie trombones vloerkleden door
de kamer blaast. De charme zit ook in
de allerkleinste percussie geluidjes. Het
subtiel raken van een ride-bekken, dat
veegje op de snare, die razendsnelle- en
hele lichte reeks aanslagen op de hogere
piano-octaven en zelfs het kraakje
van de orgelbank. Achter elke klank zit
kracht. Een microdynamische beweging
die daardoor zo’n herkenbaar realisme
neerzet. Resultaat is natuurlijk ook dat
deze luidspreker extreem subtiel en met
gevoel kan opereren. De derde en laatste
opvallende eigenschap is dat deze
versie van de WATT/Puppy zo uitgebalanceerd
en homogeen klinkt. Je luistert
naar één akoestische entiteit, die niet
uiteenvalt in een stukje laag, midden
en hoog. Het systeem werkt feitelijk zo
transparant mogelijk en zet géén eigen
herkenbare signatuur neer. Je hoort muziek
en luistert niet naar een Wilson luidspreker.
Het nettoresultaat van dit stukje
analyse is dat het reuze spannend is om
naar deze weergevers te luisteren. Muziek,
die je vanwege verregaande vermeende
saaiheid nooit meer draait op
een standaard setje, krijgt op een paartje
Wilsons en hele eigen dimensie en
aantrekkelijkheid. Een stem met minimale
begeleiding verandert in een feest
van klanken en subtiele ruimtelijke manifestaties.
Het is fascinerend en boeiend.
Bij het draaien van complexe instrumentaties,
met stemmen en klanken
die elkaar feitelijk in frequentiebereik,
klankkarakter en plaats in de weg zitten,
discrimineren deze luidsprekers op
een enorme manier. Elk afzonderlijk instrument
en ruimtelijke manifestatie blijft
feilloos te volgen en wordt ‘losgemaakt’
uit het geheel. Geen clustering, vervaging
en congestie. Maar, de samenhang
en muzikale integriteit blijven absoluut
bewaard. Het voordeel van erg grote
luidsprekersystemen kan bestaan uit
een realistischer grootte-afbeelding en
een nóg sterker live-ervaring. De WATT/
Puppy geeft een goede reproductie van
instrumentgroottes, op het moment dat
die ook in de opname realistisch zijn afgebeeld.
Wie het volume opdraait tot
een realistisch concertniveau, zal merken
dat er óók met dit betrekkelijk be-
scheiden gedimensioneerde systeem
een indrukwekkende live-illusie mogelijk
is.
Epiloog
Betekenen al deze kwalifi caties nou dat
de ideale weergever geboren is? Ja én
nee. Het zal voor David Wilson extreem
moeilijk worden om verdere verbeteringen
aan te brengen. Maar, een recensent
moet natuurlijk kritisch zijn. Het is
absoluut mogelijk om nog een stap méér
snelheid te halen. Bijvoorbeeld door de
toepassing van beryllium, diamant of een
ribbon driver. Ook is er heel af en toe
een spoortje van vervaging in het laagbereik
en het lijkt alsof de drive ergens
in het laagmiddengebied een streepje
minder is. Dat kan overigens veroorzaakt
worden door uitdoving als gevolg van
de vloerrefl ectie, zoals bij veel staande
luidsprekers van deze hoogte. Het issue
van de ultieme weergever is ook tijdsgebonden.
In de jaren tachtig waren er absoluut
ultieme luidsprekers, waarvan we
nu precies weten wat er veel beter aan
kan. Mede gezien een aantal ontwikkelingen,
zal de luidsprekerwereld over vijf
jaar anders zijn. Maar, dan is er allang
een System 9 of 10. Voor dit moment
blijft er eigenlijk heel weinig te wensen
over. De WATT/Puppy maakt het een
aantal véél kostbaarder systemen ook
verdraaid lastig. Je moet van goede huize
komen om hard te maken waarom je
straks 80 mille voor een luidspreker wilt
gaan betalen.
Daarmee komt de conclusie niet als verrassing:
de Wilson Audio Specialties
WATT/Puppy System 8 is een luidspreker
die past in het rijtje van weergevers,
die écht bepalend zijn voor waar highend
weergave voor staat. Onvoorwaardelijk
aanbevolen zonder enige bedenking
van betekenis!
Ruud Jonker
PRIJS
WILSON WATT/PUPPY SYSTEM 8 € 28.900,-
AUDIAC
TEL: +31-(0)30-6049000
E-MAIL: INFO@AUDIAC.NL
WWW.AUDIAC.NL
END
tested
53