Soundsmith - Amazon S3

SOUNDSMITH STRAIN GAUGE
tested
The next step
into analog
79
Analoogliefhebbers zullen ongetwijfeld getroffen zijn door de vele berichtgeving over het Soundsmith
Strain Gauge element. Deze, eerder door andere fabrikanten toegepaste techniek, is op een zeer geslaagde
manier door Soundsmith geïmplementeerd in de Strain Gauge. De lat voor analoge weergave uit een
groef wordt hiermee defi nitief aanzienlijk hoger gelegd en neemt een grote afstand van traditionele MCen
MM phono cartridges.
Zoals met veel zogenaamde ‘nieuwe
ontwikkelingen’ in hifi land is de Soundsmith
Strain Gauge niet gebaseerd op
een volkomen nieuw idee dat zomaar
uit de lucht komt vallen. Wie de techniek
in het algemeen en de audiotechniek
vanaf de jaren twintig kent, weet dat
veel principes gewoon berusten op pa-
tenten of ontwerpen uit deze tijd. Ook
phono cartridges gebaseerd op strain
gauge elementen zijn al door diverse fabrikanten
in het verleden naar de markt
gebracht. Een strain gauge is in principe
een sensor die bestaat uit geleidend
materiaal. Door beweging in de ene richting
(tension) neemt de weerstand van
de sensor toe en beweging in de andere
richting (compressie) maakt dat de
weerstand afneemt. Strain gauge sensoren
zijn niet gevoelig voor laterale bewegingen
en dat verklaard wellicht dat tijdens
het luisteren de indruk ontstaat dat
de (bij)geluiden die elke draaitafel produceert
minder opvallend aanwezig zijn.
NEXT

tested
80
Zoals u wellicht nog weet van de lerares
natuurkunde uit de brugklas, kun je dit
soort subtiele weerstandsveranderingen
meten met een Wheatstone bridge en
daar vervolgens signaaltjes uit afl eiden
die de uiteindelijke audio-output vormen.
Die Wheatstone bridge kan namelijk
voorzien worden van een dc-spanning.
De blauwe ledjes in het Soundsmith element
zijn er niet voor de show. Ze spelen
een rol met betrekking tot de voedingsspanning
en ook de kleur is belangrijk
omdat kleuren ook specifi eke elektrische
waarden van leds vertegenwoordigen.
Door de weerstandsverandering
van de strain gauge opnemer raakt de
brug in onbalans en produceert dan een
uitgangssignaal dat evenredig is met
de weerstandsverandering. Door versterking
ontstaat vervolgens een bruikbaar
signaal om achterliggende elektronica
mee te voeden. Om deze techniek
in de praktijk toe te passen moeten nog
wat hobbels worden genomen, want de
lengte van de draden (het phono-snoer)
en temperatuurswisselingen hebben invloed
op de strain gauge sensoren. Het
element is niet opengeschroefd, maar
het is aannemelijk dat de Wheatstone
bridge in het element is gebouwd. Je
kunt dan namelijk zodanig bouwen dat
die temperatuursinvloed en de kabelinvloed
geen rol meer spelen. Vanwege
het specifi eke design van dit systeem
speelt de kwaliteit van de phono-kabel
overigens geen rol van betekenis meer.
Een phono cartridge gebaseerd op de
strain gauge techniek heeft geen magneetjes
en spoeltjes. De cantilever beweegt
dus volledig vrij, zonder magneten
of spoelen mee te moeten nemen.
Er is dus vrijwel geen bewegende massa
en er ontstaat ook geen refl ectie van
energie vanaf het uiteinde terug door de
stylus met bijbehorende vervorming. Er
is een lagere jitter, minder vervorming en
vrijwel geen fase-verschuiving. Dat laatste
geldt voor de stylus en natuurlijk niet
voor de amplitudecurve. De curve van
de Strain Gauge impliceert ook automatisch
enige fase-verschuiving.
nature al een behoorlijke hoogafval. De
eerste die niet vanaf 16kHz begint af te
vallen moet waarschijnlijk nog gebouwd
worden. De Strain Gauge heeft feitelijk
de contra-curve ingebouwd van de gemiddelde
luidspreker. Het eindresultaat
is dat er tijdens de weergave een nagenoeg
rechte curve staat. Dat verklaart
het verschijnsel dat ‘de Strain Gauge zo
lineair klinkt als digitaal’. Met de Strain
Gauge kom je dus alleen in de problemen
als er een luidsprekersysteem staat
dat op de luisterpositie een volledig lineaire
frequentiecurve neerzet. Het laag
is dan te zacht en het hoog klinkt te geprononceerd,
hetgeen onervaren luistetestplaat.
Het blijkt dan dat dit element
vanaf 10kHz enorm oploopt (10dB) en
vanaf 500Hz naar beneden toe enorm
afl oopt. Daar zit een uiterst slimme gedachte
achter. Negentig procent van de
consumentenluidsprekers heeft een allesbehalve
lineaire karakteristiek, zeker
tijdens in-room luisteromstandigheden.
Er is vrijwel altijd sprake van een opgeblazen
laag. Het hoog dat een gewone
tweeter produceert loopt sterk af als gevolg
van natuurkundige wetmatigheden.
Op een gemiddelde luisterafstand van
vier meter is er derhalve al sprake van
een fi ks lager hogetonenniveau. Weergevers
zoals elektrostaten hebben van
Meten
Wie de Strain Gauge gaat meten schrikt
behoorlijk. Meten moet je doen vanaf een

tested
raars zullen kwalifi ceren als een gedetailleerd
geluid. Het zou dus een zinvolle
uitbreiding zijn om de Strain Gauge te
voorzien van schakelbare eq-curves om
te compenseren voor (het beperkte aantal)
systemen die wel een rechte curve
hebben.
Een verhaal rondom dit element is dat
er geen RIAA-correctie in zou zitten. De
Strain Gauge wordt namelijk, via een
tussenkastje, direct op de lijningang
van de voorversterker aangesloten. In
dat tussenkastje zitten wel degelijk een
drietal kantelpunten. Het vermoeden
bestaat dat deze dienen voor een soort
gecombineerde compensatie van de
RIAA-curve en de hierboven beschreven
compensatie. Er wordt dus wel degelijk
gecompenseerd voor de snijcurve
van de plaat. Er is ook een schakeling
aanwezig die het geluid van links en
rechts enigszins mengt. Waarschijnlijk
heeft het bouwprincipe met strain gauge
elementen een dermate hoge kanaalscheiding
dat er zonder tegenmaatregel
geen normaal stereobeeld wordt opgebouwd,
even geplaatst in de context van
de twee signalen die op de plaat vastliggen.
Het tussenkastje dient voor de
voeding van het element, er is een muteschakeling,
de compensatiefi lters zijn
hier aanwezig en het signaal wordt op
een acceptabel niveau gebracht, zodat
het een lijningang van een voorversterker
kan voeden. Het element kan voorzien
worden van verschillende naald/
cantilever combinaties. Zo’n naald klikt
simpelweg met een magneetje op de
bodyshell. Kleuren geven de toepassing
van de naalden aan. Zo zijn er, buiten
nude optimized contour contact line- en
bonded shibata naalden, onder andere
naalden voor 78-toeren- en vintage eind
jaren ‘40 lp’s. In ieder geval bespaar je
met de aanschaf van deze Soundsmith
een phono-versterker.
Configuraties
De luistersessies met de Strain Gauge
vormden de laatste inspanningen voor
de zomerstop. Er staan hier alleen maar
zeer tijdelijke confi guraties. De enige
vaste factor is een Tivoli radio. Als u dit
leest zijn de luisterruimten leeg en zijn
het domein geweest van de werkster en
de onderhoudsploeg met de witkwast.
Tijdens de test is de Strain Gauge beluisterd
met behulp van de Sonore Epilog
en Antares die een setje line arrays
aansturen. De instelmogelijkheden van
deze set, die normaal gesproken recht is
van 5Hz tot 50K, maken dat er een compensatiecurve
gerealiseerd kan worden
contra de Strain Gauge. Het element
draait in een 301 transcription drive. In
de andere confi guratie stuurt de Sonore
Epilog een farm aan van losse eindversterkers
en bestaat het frontend uit een
aangevoerde Pluto Reference met een
5A-tonearm. Met de Soundsmith is het
comfortabel werken. In principe monteer
je het element zonder naald. Er kan dus
wat minder gestressed gewerkt worden
dan gebruikelijk is met cartridges die
een vaste naald/cantilever hebben. In
no time blijft zo’n naaldje aan je mouw
hangen of sneuvelt door een uitschieter
met een pincet van chirurgisch staal.
Vlak voor het inregelen van de naaldkracht
en andere parameters, wordt de
naald geplaatst. Magneetjes zorgen direct
voor de goede positie. Vervolgens
even inregelen met de scope en wat
andere parameters natrekken met de
juiste meetapparatuur van B&O of een
EMT 420 en de DIN 45545 ‘Gleichlaufmess-schallplatte’.
Daarna een ritje naar
het archief om een bescheiden selectie
van zes verhuisdozen met wat onderscheidend
vinyl op te halen.
Luisteren
Luisteren met de Strain Gauge is fundamenteel
verschillend van ervaringen met
‘gewone’ MM en MC elementen. Bij de
laatste zijn exemplaren die betrekkelijk
neutraal klinken, maar er zijn ook fabrikanten
die behuizingen leveren van zeer
verschillende materialen. Zij plaatsen de
motor van het element in een behuizing
met een materiaalafhankelijk patroon
van resonanties. Zo’n element krijgt dus
een eigen geluid en is niet een neutraal
doorgeefl uik van informatie uit de groef.
De Strain Gauge klinkt, ondanks de behuizing,
erg neutraal en zet (in de systemen
hier) een erg lineaire frequentiekarakteristiek
neer. Het lijkt erop of de
strain gauge sensoren minder gevoelig
zijn voor resonanties in de arm en de
elementbehuizing en uitsluitend in beweging
komen vanuit de modulaties die
in de groef besloten liggen. De extreem
lineaire en neutrale weergave maakt dat,
zeker in het middengebied, stemmen en
instrumenten op een ongeloofl ijk natuurlijke
manier worden weergegeven. Het
maakt geen verschil of iemand naast de
weergever gaat staan en zingt of praat,
of je luistert naar een opname van stemmen
en instrumenten. Die klanken hebben
ook de natuurlijke ‘breedte’ en de
rijkdom in het middengebied zoals je die
vaak alleen live beleeft. Het middengebied
wordt door veel systemen uitgebeten
en te dun weergegeven. Ook is het
zo dat er bij veel systemen onnatuurlijke
geluiden ‘meerijden’ op het originele
geluid. Er is dan bijvoorbeeld scherpte,
onrust en rafeligheid hoorbaar. Van die
randjes op koper, dwarsfl uit en stemmen.
Dat werd glashelder tijdens het
draaien van een plaat met opnamen
van het draaiorgel ‘de Arabier’. Wie wel
eens zwerft door de Jordaan en andere,
inmiddels yuppie- en studenten buurten,
kent het geluid van een draaiorgel
als geen ander. Die tikken op het hout
en die klappen op de snare hebben een
NEXT
81

tested
82
lemaal gevuld is met geluidsinformatie,
zoals de beste digitale systemen dat
ook kunnen en zeker een studiomachine
die analoge tape draait. Deze Soundsmith
klinkt in vergelijking met ‘gewone’
elementen ook veel vrijer. Terugschakelend
naar een normaal element lijkt het
net of je iets continue tegen een helling
aan moet duwen. Dat is kennelijk het
hoorbare effect van het feit dat de cantilever
een magneet of een spoel moet
bewegen. De hele lineaire neutraliteit
van de weergave maakt ook dat er een
veel betere indruk ontstaat met betrekking
tot de akoestische ruimte waarin de
opname werd gemaakt. Dat is een heel
bijzondere ervaring.
Extra dimensies
Dat je met deze Soundsmith je platencollectie
opnieuw ontdekt is geen verrassing.
Platen waarvan je het niet vermoedt,
kunnen zich opeens ongeloofl ijk
manifesteren. Vrijwel alle platen bieden
een nieuw en vaak spectaculair auditief
schouwspel. Het is teveel om op te noemen.
Maar neem gewoon een elpee van
Tuck & Patty. Met een gewoon element
biedt zo’n schijf al een superweergave,
maar nu is het gewoon of beide artiesten
voor je zitten in de intimiteit van een
klein theater. Let dan op de volheid en
de natuurlijkheid van Patty’s stem. Koper
kan op een fenomenale manier uithalen.
Zeker op systemen die dynamisch onbegrensd
zijn, blaast zo’n trombone met
alle warmte, gloed, harmonische diep-
enorme dynamische impact, maar ook
een heel specifi eke klankopbouw. Het
geluid van de verschillende registers
is in werkelijkheid vol, breed, maar met
een zekere klankzachtheid en puurheid
zonder dat daar scherpte, verdunning of
dynamische compressie hoorbaar is. De
weergave van de elpee met opnamen
van de Arabier zet dit orgel op een sensationele
manier neer. Niet alleen blaast
het grote systeem dat orgel met zo’n gemak,
autoriteit, impact en onbegrensde
dynamiek de ruimte in, maar het klinkt
gewoon levensecht. Die Arabier staat
gewoon fysiek in de luisterruimte. Vooral
in de reproductie van de originele klanken
klinkt dit element spectaculair onspectaculair.
Juist daardoor is de liveervaring
ongekend. Het is of je gewoon
niet meer naar een systeem luistert. Een
volgende factor die daartoe bijdraagt is
de mate waarin de Soundsmith een stage
neerzet. De scheiding van stemmen,
instrumenten en andere klanken is fenomenaal.
Dat leidt tot een soort grijpbare
en tastbare stage, die veel verder
reikt dan waar normale (top) phono elementen
toe in staat zijn. Het fascinerende
is dat het luisteren met de Soundsmith
een ongekende afstand neemt
van digitale weergave (het blijft analoog!),
maar aan de andere kant de verworvenheden
van digitaal moeiteloos
emuleert. Het ‘karakter’ van de Soundsmith
heeft dezelfde soort lineariteit als
de beste sacd-speler of high-rez 24-bit
machine en zorgt voor een stage die hegang
en een realistische schaal van power
en volume. Die natuurlijke weergave
in het middengebied wordt door geen
enkele phono cartridge geëvenaard. Om
nog een dwarsstraat te noemen, ook geweldig
is Rita Reys, op de originele en
veel gezochte mono-opname van ‘The
cool voice of Rita Reys’ (Fontana 657
013XPL). Maar als je een keer helemaal
huiveringwekkend uit je dak wilt gaan
met deze element/systeem-combinatie
en toe bent aan een complete freak-out,
draai dan ‘ Nothing in the world’ van Diana
Schuur op Talkin’ ‘bout you (GRP A-
9567). De Pluto doet dit werkelijk adembenemend,
terwijl de 301 zich dan weer
manifesteert met een nog snellere en
tijdloze initiële stijgtijd van het signaal.
Vrijwel alles op vinyl krijgt extra dimensies,
zoals Deep Purple’s ‘Child in Time’,
geregistreerd tijdens het live-concert in
Osaka (1972). De meeste vinyl-adepten
zullen bovengenoemde platen ongetwijfeld
in de kast hebben staan.
Conclusie
Het bouwen van phono-cartridges op
basis van strain gauge elementen is een
manier om vinylweergave op een hoger
niveau te krijgen. Het is een techniek die
andere fabrikanten ook zouden moeten
volgen. Dat betekent dan een zeker einde
van cartridges die werken met een
traditioneel magneet-spoel motorsysteem.
Los van het laag en hoog zijn de
fenomenale weergave van het middengebied,
de lineariteit, de detaillering, de
stageweergave en de ongelofelijke dynamische
prestaties uniek voor dit element.
Die laatste eigenschap van de
Strain Gauge wordt natuurlijk ook gefaciliteerd
door het monitorsysteem, dat
hier tot 140dB compressieloos uit kan
halen. Platen hebben hier nog nooit zo
fenomenaal geklonken. Wees voorbereid
op ‘the next step into analog’.
Ruud Jonker
PRIJS
SOUNDSMITH STRAIN GAUGE SG200 INCLUSIEF
SG-6 NAALD EN SG200 VERSTERKER € 5.500,-
MUSIC2 AUDIO IMPORT
E-MAIL: INFO@MUSIC2.NL
WWW.MUSIC2.NL
END