M-factor

3.6 Media
De media spelen een bijzonder
belangrijke rol. Dit ligt voor de
hand, aangezien de M-factor
deels samen lijkt te vallen met
beeldvorming. Berichtgeving
in de media, ook voor zover
die uit het stellen van vragen
bestaat, kan tot escalatie
van zorgen en onrust leiden.
De mediale verhalen spelen
uiteraard in op de verhalen van
de burger, zoals aangeduid in paragraaf 3.3.
Het is de taak van de media verslag te doen en daar hoort het maken van een
eigen verhaal bij. Media zijn hierin niet belangeloos, zij moeten de eerste zijn
en nieuwsgierigheid oproepen naar hun uitzending of uitgave van vandaag
en morgen. Het betere verhaal is dus een spannend vervolgverhaal waarin de
extremiteiten worden opgezocht. “Geen commentaar”, elkaar tegensprekende
autoriteiten, uitvoerders die iets anders vertellen dan leidinggevenden, slachtoffers
die geholpen noch gehoord worden: het zijn mooie bouwstenen voor nader
onderzoek en om morgen op terug te komen. Indien een dergelijke trein eenmaal
loopt, is zij nauwelijks te stoppen of bij te sturen. Dan kan slechts gewacht
worden op een ander incident dat de aandacht afleidt. Nog lastiger wordt het als
een verhaal al bestaat, bijvoorbeeld omdat een thema landelijk reeds alle belangstelling
geniet. Valt een incident daarin te passen of te persen, dan staat niet meer
het incident centraal, maar krijgt het de proporties van het landelijke thema.
Nadere beschouwing leert dat spreken over ’de media’ een te grofmazige benadering
is. Media verschillen in kleur, belangstelling en verteltoon. Lokale, regionale,
nationale en internationale media verschillen in hun betrokkenheid. Deze
verschillen vragen om een verschillende benadering die wordt beperkt doordat
alles in de openbaarheid staat.
Er is één overeenkomst tussen vele media: de snelheid. Soms is de freelance
reporter eerder bij een brand dan de brandweer. Gereguleerde landelijke media
hebben een opkomsttijd van 15 tot 30 minuten of korter, vergelijkbaar met de
officier van dienst. Deze snelheid wordt gehaald, mede dankzij de directe informatie
die de media ontvangen vanuit onze meldkamer. De overheidsrespons moet
met deze snelheid rekening houden, als we het spel nog vanaf de aftrap willen
meespelen.
een persconferentie van de burgemeester.
De pers verzamelt zich in het gemeentehuis voor
4 Essentie
4.1 Inleiding
In de voorgaande hoofdstukken hebben we de M-factor verkend. In dit hoofdstuk
proberen we de essentie te vangen. Uit de interviews met burgemeesters en
gemeentesecretarissen komt een ABC naar voren, met de volgende elementen:
• Alertheid
• Bestuurlijk leiderschap
• Communicatie en Compassie.
Naast de M-factor benoemen we deze – om in stijl te blijven – als de A-factor,
B-factor en C-factor.
4.2 Alertheid
In paragraaf 2.1 brachten we de M-factor in verband met ’het gevoel soms
belangrijke aspecten van een incident te missen’. Misschien even niet opgelet?
Dit wijst erop dat alertheid een cruciale factor is vóór, tijdens en na een incident.
Weten wat er onder de bevolking leeft, is hier het eerste belang. Als je van tevoren
verwacht dat iets maatschappelijke onrust zou kunnen geven, dan ga je er ook
al mee aan de slag. Dat vereist kennis van de risicovolle objecten, situaties en
evenementen in de gemeente en hun historie onder de bevolking. Noem het een
’M-risicokaart’. Dan is het mogelijk om al tijdens de preparatie alert te handelen.
Ook iets wat elders in het land of in het buitenland gebeurt, kan een grote impact
hebben op gevoelens van de mensen hier. Daar moet je steeds van bewust zijn en
je als bestuurder de vraag stellen of je daar iets mee moet doen.
Bij een incident is een juiste eerste inschatting ter plaatse essentieel: wanneer
vergt een incident bestuurlijke aandacht? Succesvol bestuurlijk optreden vereist
herkenning hiervan in een vroeg stadium. Dit vraagt om alertheid van de operationele
functionarissen gedurende het gehele incident. Want voor je het weet,
worden bestuurders door de pers gebeld terwijl ze nog niets weten.
Bij grotere incidenten zijn burgemeesters volgens protocol niet op de plaats
incident, maar in het beleidsteam. De burgemeester kan dus niet zelf, rechtstreeks,
het gevoel krijgen van wat er in die omgeving leeft. Er zijn nadrukkelijk
mensen ter plaatse nodig die zich bewust zijn van de maatschappelijke onrust
die er bij het incident ontstaat. Ook in het beleidsteam zijn mensen nodig die
aandacht aan de maatschappelijke impact besteden. Alert zijn heeft ook betekenis
voor de kleine dingen, zoals het vastleggen van de juiste namen en telefoon-
12 13