M-factor

Hoge GRIP-niveaus hebben bovendien een eigen uitstraling: het geeft een extra
accent op de ernst van de situatie, die op zichzelf schrik en onrust kan bevorderen.
Naast het scherp kiezen van het opschalingniveau moet de keuze dus ook
duidelijk aan de buitenwereld worden toegelicht.
Tot slot de Meldkamer. Vaak merkt men op de Meldkamer al in een vroeg stadium
welke gevoeligheden er onder de bevolking leven. Deze antennefunctie zal nog
sterker worden als het Regionaal Service Centrum binnen de Gemeenschappelijke
Meldkamer ook een formele taak krijgt in de informatieverstrekking aan burgers,
zoals wordt overwogen. Het Meldkamerpersoneel moet hier iets mee kunnen
doen en dat vergt een coördinator Meldkamer en een duidelijke afspraak over de
routing van dergelijke signalen.
Daarnaast is het belangrijk om de meldkamerinstructie ’informeren burgemeester’
aan te passen, zodra daarover een duidelijk beeld is ontstaan (zie paragraaf 5.2).
5.6 Communicatie
Communicatie is het sleutelwoord en die begint bij goede risicocommunicatie.
De gemeente moet ook in de voorfase goed met de bevolking gecommuniceerd
hebben, over en weer. Als dat is gelukt en er gebeurt een incident, dan weet men
ervan en is dus niet verrast. De burger weet dan in elk geval dat de gemeente
er alles aan heeft gedaan om te voorkomen wat er te voorkomen was. Wanneer
een bedrijf betrokken is bij het incident, is de opstelling van het bedrijf hierbij
uiteraard ook een belangrijke factor. Staat het bedrijf in de gemeenschap of met
de rug naar de samenleving? In dat laatste geval heeft men de beeldvorming van
de burger snel tegen zich, met doorwerkeffecten naar het bestuur. Bij een ernstig
incident staat luisteren centraal. De burgemeester moet bij de mensen zijn, dan
heeft ook de compassie een ‘voertuig’. Hij moet formeel en informeel de burger
de mogelijkheid bieden zich te uiten. Zoek de ‘stakeholders’ binnen de gemeenschap
en spreek de mensen aan, geef verantwoordelijkheid.
Tegelijkertijd wordt informatie verwacht. Openheid is de manier om geruchten de
kop in te duwen. Daar moeten we alert op zijn, want we vergeten als overheid
ook wel eens wat. Naar de mensen toegaan, of ze bij elkaar brengen, geeft de
mogelijkheid direct informatie te geven, los van allerlei verhalen die meestal snel
de ronde doen. Er gaan altijd wel dingen mis bij een groot incident en er is maar
één weg: gewoon vertellen. Maatschappelijke onrust is vaak gebaseerd op onwetendheid
en ongeïnformeerdheid. Op het moment dat je dat niet meteen en goed
rechtzet, dus niet tijdig bent, dan wordt het onbeheersbaar.
De media spelen in het hele verhaal een cruciale rol en daarmee ook de omgang
met de media. Misschien moeten we hierover eens met een aantal media rond de
tafel, of kunnen we de media betrekken bij oefeningen.
Gemeentelijke voorlichtingsavond.
Zoals in voorgaande paragrafen
al is aangegeven, is er geen
duidelijkheid over de verdeling
van de rollen in de communicatie.
De officier van dienst
moet er iets mee, maar is vaak
niet in de gelegenheid. De
burgemeester wil er iets mee,
maar het protocol ’alarmering
burgemeester’ sluit daar niet
op aan. Daarnaast zijn er de
gemeentelijke en regionale
communicatieadviseurs.
Dat zijn de mensen die in de frontlinie van de communicatie hun ondersteuning
moeten bieden. Het solo- of duo-karakter van de voorlichterfunctie in veel
gemeenten dwingt echter tot nadere afspraken met de buren of met de regio,
over 24-uurs dekking. Kortom: er is een duidelijke lijn over de rolverdeling bij de
communicatie gewenst, die we vervolgens kunnen omzetten in werkafspraken en
instructies.
5.7 Opleiding en oefening
De maatschappelijke impact vraagt alertheid vanaf het eerste moment, die
doorloopt gedurende het hele incident tot in de nazorg. Op dit moment krijgt
dat in opleiding en oefening van de vier disciplines geen specifieke aandacht.
Uiteraard is een heldere rolverdeling tussen operationele functionarissen en
bestuur een voorwaarde om tot een goede inbedding van de M-factor in de
opleiding en oefening te komen.
Het gaat hier niet in de eerste plaats om puur technische vaardigheden die
moeten worden bijgebracht. Het gaat allereerst om bewustwording, om het
aanbrengen van ’antennes’, om het verhogen van de gevoeligheid. Uitvoerend
personeel en operationele leiding hebben een belangrijke signalerende functie,
maar die werkt alleen als deze mensen over de gevoeligheid voor signalen
beschikken. De noodzakelijke bewustwording betreft ook de maatschappelijke
effecten van het eigen optreden die verder gaan dan de klus die we in technische
zin klaren. De brand die wordt geblust, de aanhouding, het afvoeren van
gewonden, de registratie van schade, daar gaat het ons technisch om, maar
maatschappelijk gaat het ook om de schrik, om de ergernis, om het vertrouwen.
Een voorwaarde voor de juiste bestuurlijke uitstraling is een goed samenspel
tussen de operationeel manager die de leiding heeft en het bestuur. Beiden
moeten zich bewust zijn van de M-factor en ervoor zorgen dat de B-factor tot haar
22 23