M-factor

echt komt. We zijn in de formele, structurerende sfeer heel ver met de organisatie
van rampenbestrijding, maar in de praktijk staat er nog iets anders naast:
de mensen die met elkaar samenwerken, die elkaars ‘kijk’ moeten kennen en die
moeten aanvoelen welke dingen van wezenlijke betekenis zijn voor het beeld dat
je met elkaar bij burgers en media oproept. Dit betekent dat we in opleiding en
oefening meer accent moeten geven aan de relationele aspecten.
Naast de bewustwording en het
onderlinge samenspel kunnen
aspecten van de hantering
van de M-factor ook gewoon
getraind worden. Omgaan met
uitvergroting van gebeurtenissen,
met onjuiste verhalen,
met het afreageren van woede
en machteloosheid, met het
kiezen van de juiste timing, met
het aanwezig zijn of niet: het
kan allemaal oefenstof zijn.
De genoemde punten gelden
meer of minder voor alle disciplines:
politie, brandweer,
GHOR, gemeentepersoneel, bestuurders. Politie, GHOR en beroepsbrandweerpersoneel
vergen extra aandacht omdat deze functionarissen vaak een groot werkterrein
hebben – bijvoorbeeld de hele regio – en weinig bestuurlijke contacten.
De politiemensen hebben bovendien een bijzondere rol omdat zij hun werk
vaak doen aan de rand van het incident. Ze kunnen dus op het grensvlak tussen
incident en omgeving als ’verkenner’ optreden.
Ook bij gemeentepersoneel dat een rol heeft in de incidentbestrijding ervaren
we regelmatig een naar binnen gerichte houding, in plaats van alertheid op de
omgeving. Terwijl maatschappelijke signalen juist vanuit de gemeentekring mogen
worden verwacht, want de gemeente als zorggebied is de core-business van de
gemeente als organisatie.
En alert zijn op wat er in de omgeving gebeurt, bleek de noodzakelijke voorwaarde
om aan de slag te gaan met de M-factor.
hebben voor de mens achter de betrokkenen.
Alert zijn op wat er in de omgeving gebeurt en oog
6 Samenvatting
De afgelopen jaren is de organisatie van de rampenbestrijding en crisisbeheersing
in onze regio er met sprongen op vooruitgegaan. We delen nu onze kennis en
onze technische specialismen, zodat een getroffen gemeente er niet meer alleen
voor staat. In heldere procedures en protocollen hebben we de ‘best practices’
vastgelegd, zodat we ernaar kunnen handelen en onze inzet kunnen evalueren.
De rampenbestrijdingsorganisatie is technisch-functioneel een eind op de goede
weg.
Naarmate we technisch-functioneel vooruitgang boeken, wordt de vraag belangrijker:
waar blijft de mens - de burger - met zijn vragen, twijfels en emoties? Is
daar nog plek voor? Zien we die mens nog wel in alle verschijningsvormen die
zich bij een crisis voor kunnen doen? Hebben we voldoende oog voor de maatschappelijke
impact en uitstraling van incidenten en van ons optreden als bestuurders
en als hulpverleners, kortweg de M-factor?
Dit was het thema van het Project M-factor dat op 23 november 2005 werd
afgesloten met een presentatie voor de burgemeesters van de gemeenten in de
regio Zuidoost-Brabant. Dit project was een initiatief van het Veiligheidsbureau
Zuidoost-Brabant. Daarmee werd invulling gegeven aan de aanbevelingen uit de
incidentevaluaties die de Sector Crisisbeheersing van de Regionale Brandweer in
2004 en 2005 had uitgevoerd. In het project zijn de burgemeesters en een aantal
gemeentesecretarissen van de regiogemeenten bevraagd op hun beelden bij deze
M-factor en hoe ermee om te gaan. Dezelfde vragen werden voorgelegd aan de
kringen van officieren van dienst, communicatieadviseurs en ambtenaren rampenbestrijding
in de regio.
Vanuit deze brede kring kwam een duidelijk beeld naar voren dat is vastgelegd
in deze rapportage. We willen ervoor zorgen dat we oog hebben voor de mens
achter het slachtoffer. We willen voorkomen dat de technische en protocollaire
structuur van de rampenbestrijding het menselijke overheerst. Dit ‘oog voor de
mens’ kan alleen voluit openstaan, als ook de hulpverleners en de bestuurlijk
verantwoordelijken zich als mens in hun rol kunnen bewegen. Weliswaar geleid
door protocollen als richtsnoer, maar op elk moment in staat om op basis van
signalen situationeel leiderschap te tonen.
Uiteraard vereist dit dat die signalen worden opgevangen voor, tijdens en na een
incident. Het vergt Alertheid van hulpverleners, gemeentepersoneel en bestuurders.
Bovendien is tijdens een incident Bestuurlijk leiderschap vereist. De burger
wil zien dat er handelend wordt opgetreden, dat het bestuur de situatie naar het
mogelijke beheerst. Dat vergt dat de burgemeester tijdig wordt gealarmeerd en
24 25