Studiemateriaal - KU Leuven

Deze steekkaart maakt deel uit van het boek "Steekkaarten doceerpraktijk" van Mieke Clement en Lies Laga (Eds.),
uitgegeven door Garant.
dat de nodige leerinhouden aanwezig zijn en de invulling van deze leerinhouden relevant gebeurt. Verder
moet het studiemateriaal geschikt zijn om de studenten voor te bereiden op de evaluatie. Tenslotte
dient het studiemateriaal te passen in de globale context van de opleiding, waarbij o.a. rekening wordt
gehouden met de aanwezige infrastructuur.
Uit het voorgaande blijkt duidelijk dat het antwoord op de vraag welk studiemateriaal het best welbepaalde
leeractiviteiten ondersteunt door verschillende factoren wordt bepaald en dus niet eenduidig
kan worden gegeven. Toch is hieronder geprobeerd om beknopt aan te geven op welke manieren de
verschillende soorten studiemateriaal leren kunnen ondersteunen.
Schriftelijk studiemateriaal
Schriftelijk studiemateriaal wordt vaak gebruikt als aanvulling of voorbereiding van een contactmoment:
hoorcollege, seminarie,… en dient om het gedoceerde vast te leggen of om de hoofdlijnen
aan te geven. Soms worden begeleidingssessies georganiseerd (zie steekkaart ‘Begeleidingssessie’)
om de bestudeerde teksten verder te becommentariëren, in te gaan op de interpretatie en betekenis van
teksten of de inhoud vanuit een ander perspectief te belichten.
Schriftelijk studiemateriaal, zoals cursussen en handboeken, worden vaak gebruikt om informatie gestructureerd
over te brengen (begrippen, regels, structuren), om hoofd- en bijzaken weer te geven, verbanden
te leggen, bepaalde inhouden te concretiseren. Dit kan studenten helpen om de leerinhouden
op een gestructureerde manier te verwerken.
Geluidsmateriaal
Het gebruik van geluidsmateriaal is aangewezen wanneer auditieve doelen centraal staan: leren kennen
van de verschillende noten, leren herkennen van geluiden, reconstrueren van muziekstructuren,…
Als men een afweging maakt tussen het gebruiken van tekst of gesproken woord om informatie over te
leveren, dan moet men er rekening mee houden dat gesproken woord vaak vluchtig is (minder lang
wordt onthouden) en tekst in de meeste opleidingscontexten vaak meer effectief blijkt.
Toch blijkt uit onderzoek dat het gelijktijdig aanbieden van geluidsmateriaal met verbale informatie
(gesproken tekst) en bewegend beeld een gunstiger effect heeft op het leren dan het gelijktijdig aanbieden
van tekstueel verbaal materiaal en bewegend beeld.
Beeldmateriaal
Met beelden kan men vaak meer verduidelijken dan met duizend woorden.
De keuze van het beeldmateriaal is echter afhankelijk van het doel dat men wil bereiken. Hierbij moet
men rekening houden met de gewenste realiteitsgetrouwheid en de functie die het beeldmateriaal binnen
de leeromgeving heeft.
Mogelijke functies van beeldmateriaal zijn:
- decoratieve functie: een cursus of website opgesmukt met een beeldje kan het geheel aangenamer
maken voor de student. Aangenaam ogend studiemateriaal kan de student motiveren, maar toch
pleit men over het algemeen voor soberheid. Te veel decoratief gebruik kan afleidend en daardoor
contraproductief werken;
- verwijzingsfunctie: een icoon bijvoorbeeld verwijst naar een element uit de werkelijkheid of schetst
aanduidingen die men in een bepaalde situatie heeft (denk aan het EXIT bord). Zo kan in een
cursus bijvoorbeeld een uitroepteken worden gebruikt om belangrijke opmerkingen aan te duiden;
- realiteitsvervangende functie: de beelden geven een deel van de werkelijkheid weer, zonder echter
de realiteit getrouw te respecteren (bijv. schets, grafische voorstelling). Men spitst zich dan bewust
toe op enkele aspecten van de realiteit, en
- realiteitsrepresenterende functie: met het beeldmateriaal worden studenten in contact gebracht met
‘authentiek’ studiemateriaal dat anders moeilijk toegankelijk is (bijv. schilderijen, planten, organen).
De inzet van bijvoorbeeld fotomateriaal is dan een zinvol alternatief.