(35 cpm) www.delamar.nl dinsdag 6 maart ... - Den Haag Centraal

Vrijdag 2 maart 2012 > Den Haag Centraal
Pieter Hugo: Monumentale
Door Babeth Knol
Een landschap waaruit alle kleur is verdwenen,
waar smeulende resten plastic
en zwarte rookwolken een al even
troosteloze nederzetting aan het zicht
onttrekken. Het doet denken aan een
apocalyptische film, maar het is de dagelijkse
omgeving van mensen die wonen
op een locatie in Ghana waar digitaal
afval wordt gedumpt. Pieter Hugo laat
met zijn serie ‘Permanent Error’ de achterkant
van onze informatiemaatschappij
zien. In het fotomuseum Den Haag is
een overzicht van zijn werk van 2003 tot
nu te zien, de eerste grote overzichtstentoonstelling
van deze Zuid-Afrikaanse
fotograaf in Nederland.
Voor zijn meest recente serie bracht
Pieter Hugo geruime tijd door in het Ghanese
Agbogbloshie, waar de inwoners
overleven door de metalen die worden
gebruikt in computers en andere apparatuur
uit hun plastic omhulling te
branden. Een broodwinst die zorgt voor
een verontreinigde leefomgeving en een
sterk verminderde levensverwachting.
In de foto’s van Hugo zijn de mensen
te zien die hier werken, wonen, slapen,
en de toeschouwer strak aankijken. Zij
laten zien dat die omgeving hun realiteit
is. Hugo brengt het gegeven dat van de
50 miljoen ton digitaal afval die jaarlijks
wordt geproduceerd een zeer groot deel –
slechts 25 procent wordt gerecycled – terecht
komt op plaatsen als deze, krachtig
in beeld.
Hugo, die zijn carrière begon als fotojournalist,
maakte de overstap naar de
kunstsector omdat die beter past bij zijn
benadering van fotografie. Het werken
zonder strakke deadlines geeft hem tijd
om een idee tot in de puntjes uit te werken.
De series, die vaak beginnen met
dingen als een plaatje in de krant (‘The
hyena & other men’) of een artikel in
‘The Economist’ (‘Rwanda 2004: Vestiges
of a genocide’), zijn stuk voor stuk
het resultaat van grondige en langdurige
verdieping in een onderwerp.
Hyena’s
Voor zijn serie over de ‘hyena men’,
waarvoor hij in 2008 de Paul Huf Award
ontving, sloot hij zich in Nigeria aan bij
een groep mannen die door het land reist
met afgerichte hyena’s. Zijn belangstelling
werd gewekt door een klein plaatje
over dit ‘fenomeen’ dat hij in een Zuid-
Afrikaanse krant zag staan. Via een Nigeriaanse
journalist kwam hij met hen in
contact. Acht dagen trok hij het land door
met de groep die bestond uit mannen,
een klein meisje, drie hyena’s, vier apen
en een python. Onderweg verdienen zij
geld door op te treden met hun dieren.
Eenmaal thuis groeide Hugo’s belangstelling
voor de relatie tussen deze mannen
en hun hyena’s. Wilde dieren waarbij, al
zijn ze getemd, hun wilde natuur toch
altijd zichtbaar aanwezig blijft. Twee jaar
later bezocht hij de groep opnieuw. Het
leverde krachtige portretten waardoor
hij dicht bij de mannen en hun dieren
kon komen.
De intensieve werkwijze van Hugo is
misschien noodgedwongen. Doordat
hij zich voor zijn series vaak begeeft in
kleine, gesloten gemeenschappen, en
door zijn blanke uiterlijk, valt hij op in
de omgevingen die hij fotografeert. Hij
is geen ‘vlieg op de muur’. Misschien is
de tijd die hij steekt in het leren kennen
van zijn onderwerp een gevolg van
nieuwsgierigheid. In ieder geval levert de
zorgvuldige benadering beelden op die
niet alleen registreren, maar een groter
verhaal vertellen. Hij weet die verdieping
ook in de foto te vangen, en de beelden
lijken zonder vooringenomen blik van de
fotograaf tot stand te zijn gekomen.
Hugo, zelf van Zuid-Afrikaanse afkomst
en opgegroeid tijdens de laatste jaren
van de apartheid, geeft in zijn foto’s blijk
van een brede belangstelling. Naast de
series uit Ghana en Nigeria en de Nollywood
portretten zijn er werken te zien
die de overblijfselen van de genocide in
Rwanda laten zien. Verloren schoenen
en kwetsbaar aan de camera blootgestelde
botten laten zien hoe aanwezig die
burgeroorlog jaren later nog is. Ook uit
de serie over het plaatsje Musina vlakbij
de grens van Zuid-Afrika met Zimbabwe
zijn een aantal foto’s te zien. Foto’s van
interieurs en intieme familieportretten
geven een blik op het leven van inwoners
van deze grensstad. De monumentale
foto’s van Hugo zorgen in al hun
diversiteit voor nieuwe beelden van hedendaags
Afrika.
‘Nollywoord’
Zoals in de serie ‘Nollywood’. Tijdens
zijn reizen door West Afrika kwam Hugo
veelvuldig in aanraking met de producten
van de Nigeriaanse filmindustrie, na
Hollywood en Bollywood de derde grote
filmindustrie in de wereld. ‘Nollywood’
films, waarin naast romantiek en comedy
ook vaak onderwerpen als hekserij,
magie en geweld voorkomen, danken
een groot deel van hun populariteit aan
de vaak smeuïge onderwerpen en dito
vertelstijl. Ze zijn bijna zonder uitzondering
Groots en Meeslepend, met veel
drama. Gefascineerd door de uitgesproken
stijl van de films probeerde Hugo die
vast te leggen in een serie portretten van
Nollywood acteurs, in zelfgekozen kleding
en pose. Dat resulteerde in bizarre
beelden.
Een drietal spierwitte kinderen met
zwartomrande ogen en monden hangen
rond in een grasveld en staren indringend
in de camera. Een van top tot teen
in verband gewikkelde man staat wat
plompverloren midden voor een berg
rommelig opgestapelde stoelen. Een
vrouw zit wat onderuitgezakt op een
bed, haar bovenlijf ontbloot boven de
dekens, en kijkt recht in de camera. Haar
haast verveelde blik is wat lastig te combineren
met het grote mes dat dwars
door haar borstkas steekt. De scènes zijn
geplaatst in een dagelijkse omgeving
maar laten zich herkennen als ‘nep’. Tegelijk
zou het heel goed een ‘echte’ filmset
kunnen zijn. De portretten van deze
in het westen nog onderbelichte filmindustrie
laten tegelijkertijd iets van de creativiteit
en inzet van de mensen erachter
zien. Verstilde beelden waarin meerdere
kanten van een bruisende industrie zijn
gevangen.
Zelf schuwt Hugo het experiment ook
niet, dit keer met bewegend beeld. Samen
met cineast Michael Cleary maakte
hij een videoclip, waarvoor ze samenwerkten
met een groep jonge dansers in
een township bij Kaapstad. In een film
van drieëneenhalve minuut laten ze flar-
uitagendaZie ook pagina 7.