Verslag 2010 - Buitenlandse Zaken

1.2. De werking van het rechtssysteem, het gevangenisstelsel en de politie
In de meeste partnerlanden wordt de rechtsstaat in de praktijk niet of nauwelijks
gerespecteerd.
1.2.1. Het rechtssysteem
In de meeste partnerlanden kampt de rechterlijke macht met een gebrek aan
middelen, capaciteit, personeel, en bijgevolg met de plaag van corruptie en
nepotisme. De lonen van de magistraten zijn bijvoorbeeld vaak zeer laag, wat
dergelijke praktijken aanmoedigt. Dit bevordert geenszins de goede werking van de
instellingen en doet ook afbreuk aan de onpartijdigheid ervan. Bovendien stellen we
vast dat magistraten, en in bepaalde gevallen ook advocaten, onvoldoende
geschoold zijn en dat ze niet erg talrijk zijn, wat de effectieve toegang tot justitie
beperkt.
In bepaalde partnerlanden wordt de onafhankelijkheid van de rechterlijke
macht onvoldoende gewaarborgd en oefent de uitvoerende macht druk uit (bv.
in Marokko, Senegal, Burundi, Tanzania). Dat is in het bijzonder het geval in
Vietnam, waar de scheiding der machten en de onafhankelijkheid van de rechterlijke
macht niet verankerd werden in de Grondwet. De overheid neemt sinds een paar
jaren wel initiatieven om het grote tekort aan advocaten in te perken. De orde van
Advocaten heeft dit aangegrepen om te pleiten voor meer onafhankelijkheid. In
verschillende andere partnerlanden komt de onafhankelijkheid van de rechterlijke
macht ook in het gedrang door de politieke benoeming van magistraten.
Mozambique kreeg in dit verband bezoek van de VN Speciale Rapporteur inzake de
onafhankelijkheid van Rechters en Advocaten. Een verslag met aanbevelingen wordt
begin 2011 verwacht.
Waar de toegang tot justitie in de meeste landen gewaarborgd is bij wet, wordt
deze in de praktijk in de meeste partnerlanden belemmerd door analfabetisme,
onvoldoende kennis bij burgers van hun rechten, en door de hoge kostprijs van de
procedures en van een advocaat. In sommige landen (bv. Uganda, Peru) wordt de
toegang tot justitie ook bemoeilijkt in rurale gebieden, aangezien de rechtbanken
zich over het algemeen in de steden bevinden. Vaak is het in de praktijk ook moeilijk
om de uitvoering van een rechterlijke beslissing te bekomen, vooral met betrekking
tot landrechten.
In de meeste van de partnerlanden duren de gerechtelijke procedures lang en is
er veel vertraging. In Peru is de situatie wat betreft het respecteren van
procedures en termijnen sinds 2009 nog verslechterd. Anderzijds heeft Peru sinds
2009 ook een stap vooruit gezet in het kader van de strijd tegen de straffeloosheid,
ten gevolge van de veroordeling van oud-president Fujimori tot 25 jaar gevangenis
voor misdaden tegen de mensheid. In veel landen duurt de voorlopige hechtenis te
lang en ligt het aantal personen dat op die basis gevangen wordt gehouden zeer
hoog. In verschillende landen werden ook gevallen van willekeurige gevangenneming
gemeld.
Een van de gevolgen van een slechte werking van het gerechtelijk apparaat is dat
men in heel wat partnerlanden (bv. Mozambique, Benin, Burundi, Tanzania en
Bolivia) toevlucht neemt tot privé-initiatieven en tot lynchpartijen. In andere
landen maakt de bevolking ook gebruik van traditionele rechtspraak (bv. Mali),
6