OnderwijsInnovatie - Open Universiteit Nederland

Hoeksteen van integrated e-learning is ‘complex
learning’. Het gaat daarbij om zaken als:
kritisch denken, vaardigheden om nieuwe
problemen op onbekende gebieden op te
lossen, de integratie van vaardigheden en
verschillende soorten competenties. Dit
wordt door sommigen ook wel ‘21st century
skills’ genoemd, aldus de redactie. Kortom, de
‘nieuwe’ termen vliegen ons om de oren.
Echter wie de deelnemers aan het tv-programma
Expeditie Robinson op hun onbewoonde
eiland ziet zwoegen, weet dat deze
vaardigheden al zo oud als de mensheid zijn.
Wat ze overigens niet minder belangrijk
maakt.
Nieuw boek over leren met de computer (II)
Na de introductie wordt integrated e-learning
verder uitgewerkt, waarbij de klassieke
lijn wordt gevolgd van ontwerp, ontwikkeling,
implementatie en evaluatie van onderwijs.
In verschillende hoofdstukken wordt de
lezer door het hele proces van integrated e-
learning geloodst, waarbij het 4C/ID-onderwijsontwerpmodel
van Van Merriënboer als
startpunt wordt gebruikt. Het boek zet een
duidelijke visie neer, en pagina na pagina
wordt verteld hoe onderwijsmakers zaken
moeten aanpakken. De shoulds, do’s en
don’ts zijn ontelbaar. Dat draagt bij aan de
helderheid en duidelijkheid van het boek,
maar wat jammer is – en wat gaandeweg
een beetje stoort – is dat overtuigende bewijzen
voor deze benadering meestal ontbreken.Waarom
moet dit eigenlijk allemaal?
En van wie, en welke steekhoudende wetenschappelijke
bewijzen zijn er?
De vrij technische beschrijving van de
Educational Modelling Language (EML) in
hoofdstuk 6 doet snakken naar kritische
praktijktesten. De auteurs bieden de technisch
geïnteresseerde lezer een kijkje in de
EML-keuken met vele pagina’s EML-code als:
IF. Is> (p. 93).
Gelukkig worden er ook schermvoorbeelden
afgedrukt die tonen hoe zoiets in een uitleveromgeving
uit zou pakken. Het hoofdstuk
over EML wekt de indruk sterk technology
driven te zijn. Er worden weliswaar pilotervaringen
beschreven, maar die gaan vooral
over de ontwikkelvraag of het technisch
daadwerkelijk mogelijk is om met EML verschillende
pedagogische modellen vorm te
geven. Dat blijkt inderdaad het geval te zijn.
Gebruikerstesten die voldoen aan de richtlijnen
zoals beschreven in het interessante
hoofdstuk 8 ontbreken echter nog, waarschijnlijk
omdat de beschreven technologie
nog te nieuw is. De vernieuwing gaat dus
vaak zo snel dat de ‘bewijslast’ aan de lezer
onthouden moet worden. Dat wordt gelukkig
afgewisseld met enkele hoofdstukken die
concreter gericht zijn op de dagelijkse praktijk
van de onderwijsmaker die met ict werkt.
Het boek biedt dus een mix tussen vooruitstrevendheid
en praktische toepasbaarheid.
Hoofdstuk 7 gaat bijvoorbeeld over interfacedesign
en is zeer op zijn plaats door de
concrete ondersteuning aan ict-onderwijsontwikkelaars.
De auteurs stellen terecht dat
richtlijnen uit de onderzoeksliteratuur vaak
lastig onderling te verglijken zijn en vaak
zelfs tegenstrijdig zijn.
Desondanks slagen zij erin met veertien
bondige richtlijnen te komen. De meeste
daarvan zijn een beetje voor de hand
liggend, zoals:‘Maak het de gebruiker niet te
lastig en vermijd een al te spannende interface’,
of:‘Biedt alleen relevante informatie’
(richtlijn 3). Richtlijn 10 is interessant:‘Als je
als interfaceontwikkelaar plaatjes met tekst
combineert, kun je de tekst het best als geluidsfragment
aanbieden’. Maar deze richtlijn
geldt alleen wanneer de gebruiker zelf geen
invloed kan uitoefenen op het tempo en de
volgorde waarmee de informatie gepresenteerd
wordt op het scherm en niets kan teruglezen.
En die manier van presenteren is
weer strijdig met richtlijn 7:‘Optimaliseer individuele
vrijheid van de gebruikers: een grafische
user interface moet zoveel mogelijk
reageren op gebruikersinitiatieven’ (p.104).
Nieuw boek over leren met de computer (III)
Integrated e-learning bevat een schat aan
informatie en richtlijnen. De grote winst is
dat het boek zich niet beperkt tot een technische
verhandeling, of een organisatorische
of onderwijskundige bespreking, maar juist
alle facetten meeneemt. Leesstof waar complete
onderwijsdiensten nog jaren mee
vooruit kunnen.
Het boek wordt uitgebracht in de open &
flexible learning series,van Fred Lockwood.
Het zou mooi zijn als er over een paar jaar in
deze serie een volgend deel verschijnt waarin
we te lezen krijgen hoe al deze richtlijnen
en adviezen tot aantoonbaar beter onderwijs
hebben geleid.
Echter Jochems, Van Merriënboer en Koper
wekken geen valse verwachtingen door in
de epiloog een tabel te presenteren waarin
de meest problematische aspecten nog eens
op een rij worden gezet. Met name de sterk
veranderende rol van de docent met zijn
nieuwe taken en verantwoordelijkheden is
een forse uitdaging. De auteurs sluiten toch
nog optimistisch af met de conclusie dat integrated
e-learning geen tovermiddel is dat
alles beter zal maken, maar dat het volgens
hun toch reëel is om te verwachten dat dit
onderwijs toegankelijker, flexibeler, productiever
en daardoor attractiever zal maken.
Jochems,W., van Merriënboer, J., & Koper,
R. (Eds.). Integrated e-learning:
Implications for pedagogy, technology
& organization.London:
RoutledgeFalmer. Bij het boek hoort ook
een website: www.iel.nl
Deze rubriek wordt verzorgd door dr. Rob
Martens en geeft een overzicht van recente
ontwikkelingen in nationaal en internationaal
onderzoek naar onderwijsinnovatie,
zonder een poging te doen volledig te
zijn. Reacties kunnen gestuurd worden
naar: rob.martens@ou.nl
OnderwijsInnovatie december 2003 35