Centrum Voor Afstandsonderwijs - Ondernemersschool

Centrumvoorafstandsonderwijs.be
THUISSTUDIE
PROEFHOOFDSTUK
HONDENTRAINER
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be

Beste student,
Bedankt voor je interesse in onze thuisstudie hondentrainer.
Honden zijn schitterende huisdieren en bovendien heel trouw. Wel komt het er op aan ze
goed te trainen, zodat ze geen ongewenst gedrag vertonen. Vraag je je ook wel eens af
waarom honden altijd zo snel het ongewenste gedrag schijnen te leren, terwijl ze voor het
woordje ‘hier’ doof lijken te zijn? Dan is deze praktijkgerichte thuiscursus hondentrainer
helemaal iets voor jou!
Veiligheid voor de hond en de omgeving waarin hij leeft staan in de begeleiding van honden
en hun baasjes steeds voorop. Het is de verantwoordelijkheid van elke hondeneigenaar
en/of instructeur om de omstandigheden zo veilig mogelijk te maken en te houden. En daar
kan deze cursus jou bij helpen. Alle behandelde trainingstechnieken en adviezen gaan
dan ook uit van wederzijds begrip en respect voor de hond.
Deze cursus is aan te raden voor al wie zijn hond beter wil begrijpen of andere mensen bij de
opvoeding van hun hond wil helpen. Het is een onmisbare basis voor wie privébegeleiding
wil geven aan hondeneigenaren, aan de slag wil als instructeur bij een bestaande
hondenschool of een eigen hondenschool wil opstarten.
Deze professionele thuiscursus geeft je een duidelijk inzicht in het gedrag, de lichaamstaal
en de leerprocessen van honden. Voor wie les wil geven of een eigen hondenschool wil
starten, wijdt deze cursus ook een hoofdstuk aan de communicatie tussen en met mensen
en boordevol handige tips voor les- en presentatietechnieken. Bovendien worden alle tips en
technieken steeds uitvoerig gestoffeerd met aangepaste foto’s, zodat je een duidelijk beeld
krijgt van de verschillende gedragingen van de hond.
In onze maatschappij worden huisdieren en de training ervan steeds belangrijker. Veel
mensen zien hun hond zelfs als hun eigen kind, een wezen dat ze ten alle tijd willen
beschermen en de beste opvoeding willen geven. Hierdoor wordt de nood aan professionele
hondentrainers steeds groter. Er ligt dus een wereld vol carrièrekansen en
toekomstmogelijkheden voor jou open!
2

De thuisstudie hondentrainer bestaat uit volgende onderdelen:
• Honden en hun sociaal gedrag
Als hondentrainer kom je in aanraking met allerlei honden: groot, klein, kort- of langharig,
jong,en oud. Het is belangrijk dat je daarom leert om te gaan met alle types van honden en
hun gedragingen herkent. Tijdens dit onderdeel verwerf je een grondig inzicht in alle
aspecten van het gedrag van honden. Je leert bijvoorbeeld waarom puppies bijten of
opspringen en hoe je hen zindelijk kunt maken. Bij oudere honden leer je onder meer
probleemgedrag te herkennen en hoe je dit verandert.
• Leerprocessen en leertechnieken
Tijdens dit onderdeel krijg je de verschillende leermethodes onder de knie als de klassieke,
operante of proefondervindelijke conditionering, extinctie, gewenning, enzoverder. Op die
manier bepaal jij via welke techniek je een hond het beste opleidt. Zo leer je alles over
verschillende leertechnieken als belonen, clicker- of targettraining. Bovendien wordt er in dit
onderdeel ook uitgebreid aandacht besteed aan veiligheid.
• Communicatie met mensen
Als hondentrainer moet je niet alleen omgaan met honden, maar ook met hun baasjes. In dit
hoofdstuk wordt er uitgebreid aandacht besteed aan de communicatie met en tussen
mensen. Je krijgt allerhande les en presentatietechnieken onder de knie. Op die manier geef
je achteraf zonder probleem privébegeleiding aan hondeneigenaren. Ook kan je aan de slag
gaan als instructeur bij een bestaande hondenschool of jouw eigen hondenschool opstarten!
• Starten met uw eigen hondenschool
Wil je graag jouw eigen hondenschool opstarten? Dan vind je in dit onderdeel alles wat je
moet weten! Je leert hoe het praktisch in zijn werk gaat om te starten als zelfstandige en
welke commerciële aanpak de beste is. Daarnaast word je ook begeleid bij het kiezen van de
juiste locatie, marketingacties, etc.
Deze eigentijdse en boeiende thuiscursus kwam tot stand in samenwerking tussen het
Centrum Voor Afstandsonderwijs en zelfstandige beroepsdeskundigen. Een mooie
inhoudstafel en een duidelijke structuur maken de cursus zeer overzichtelijk. Op deze
manier word je vlot door de informatie begeleid. Alle aspecten van het beroep worden
helder uiteengezet, zodat je volledig klaargestoomd wordt voor een succesvolle toekomst als
hondentrainer!
3

Op de volgende pagina bieden we je graag een gratis proefles aan van de thuisstudie
hondentrainer. Je vindt hierin de volledige inhoudstafel, één hoofdstuk van de cursus en
een vragenreeks terug. Ook lees je er de manieren waarop je je professionele docent
persoonlijk kan contacteren wanneer je vragen hebt. Door deze gratis proefles kan je
alvorens je in te schrijven al eens rustig bekijken op welke manier en uit welke delen de
cursus is opgebouwd. Daarnaast kom je ook meer te weten over het reilen en zeilen van de
school, de manier waarop je je taken inlevert bij je docent, stage loopt,… Dankzij deze
proefles weet je kortom waar je je aan kan verwachten!
Zou je graag de volledige cursus inkijken alvorens je in te schrijven? Kom dan eens langs in
één van onze vestigingen in Antwerpen, Gent of Hasselt. Onze medewerkers zullen je graag
verder helpen en je inzage geven in een exemplaar van de cursus die je graag wil volgen!
Onze secretariaten zijn gevestigd op volgend adres:
Secretariaat Antwerpen: Frankrijklei 127, 2000 Antwerpen
Secretariaat Gent: Elfjulistraat 39a, 9000 Gent
Secretariaat Hasselt: Simpernelstraat 27, 3511 Kuringen
Op de volgende pagina’s geven we je een voorproefje van de cursus. Hierin vind je:
- Informatie over je docent
- De volledige inhoudstafel van de cursus
- Een gratis hoofdstuk uit de cursus
- Een representatieve vragenreeks voor het examen
- Een inschrijvingsformulier
- Informatie over de opleiding en de school
4

INHOUDSTAFEL
1. Sociale capaciteit
1.1 Inleiding
1.2 Verschillende fasen van socialisering
1.2.1 Hoe beleeft de pup dit?
1.3. Invloed en gevolgen van socialisatie
1.4 Waar op te letten bij de aanschaf van een pup
1.5 Inentingen bij de pup
1.5.1. Standaardinentingen
1.5.2. Bijkomende inentingen
1.5.3. Rabiës of Hondsdolheid
1.5.4. Aanvullende opmerkingen
1.6 De eerste weken met een pup
1.6.1. Huiswerkschema
1.6.2. De eerste stappen in huis
1.6.3. De eerste stappen buiten
1.7 Veel voorkomende vragen
1.7.1. Rangorde
1.7.2. Opspringen eventueel met in handen of kleding bijten
1.7.3. Zindelijk maken
1.7.4.Alleen leren blijven
1.7.5. Speelgoed en schoenen of tassen
5

1.7.6. Een praktijkvoorbeeld
1.8 Aanwijzingen voor het lesplan
1.9. Huiswerk
2. Oerinstinct: de basis van alle gedrag
2.1 Inleiding
2.2. De Piramide van Maslow
2.2.1 Wie is A. Maslow?
2.2.2 De piramide van Maslow
2.3 Voortbestaan van de soort
3. Gedrag
3.1 Inleiding
3.2 Soorten gedrag
3.3 De verschillende prikkels
3.4 Gedragselementen en gedragsketen
3.5 Gedragssystemen
3.5.1 Agonistisch gedrag
3.5.2 Territorium gedrag
3.5.3 Sociaal gedrag
3.5.4 Conflict gedrag
3.5.5 Dominantie gedrag
3.5.6 Aangeleerd angstgedrag
3.6 Lichaamshoudingen
6

3.6.1 Neutrale lichaamshouding
3.6.2 Dominante lichaamshouding
3.6.3 Deemoedige lichaamshouding
3.6.4 Angstige lichaamshouding
3.6.5 De eerste indruk
3.7.6 Oogcontact
3.6.7 Stresssignalen
3.6.8 Rangorde naar mensen en honden
3.7 Probleemgedrag
3.7.1. Probleemgedrag of natuurlijk gedrag
3.7.2 Oorzaken van probleemgedrag
3.8 Gedragstesten voor honden
3.8.1 Nut van een test
3.8.2 Doel van een test
3.9 Waar op te letten bij het aanschaffen van een volwassen hond?
3.10. Huiswerk
4. Leerprocessen
4.1 Inleiding
4.2 Klassieke Conditionering
4.3 Operante Conditionering
4.4 Extinctie
4.5 Inprenting
7

4.6 Proefondervindelijke conditionering
4.7 Habituatie of gewenning
4.8 Imitatie
4.9 Sociaal of inzichtelijk leren
4.10 Huiswerk
5. Trainingstechnieken
5.1 Inleiding
5.2 Belonen: Belang en valkuilen
5.3 Clickertraining
5.4 Sociaal Leren : Model/Rivaal - Techniek
5.5 Bridge and Target
5.6 Target Training
5.7 Waarom niet straffen
5.8 Huiswerk
6. Algemeen
6.1 Inleiding
6.2 Voeding
6.3 Verzorging
6.4 Beweging
6.5 Rasgebonden eigenschappen en afwijkingen
6.6 Algemene anatomie
6.6.1 Anatomie
8

6.6.2 Zintuigen
6.7 Huiswerk
7. Communicatie met mensen
7.1 Inleiding
7.2 Groepsprocessen
7.3 Menselijke typeringen
7.3.1 Indeling
7.3.2 Omgaan met deze typeringen
7.4 Gesprekstechnieken
7.4.1 Referentiekader
7.4.2 Communicatiekanalen en ruis
7.4.3 Leidende lesvorm/gesprekstechniek
7.4.4 Boodschap overdragen en laten ontvangen
7.4.5 Luisteren
7.4.6 Vragen
7.4.7 Feedback geven of terugkoppelen
7.5 Het lesplan
7.5.1 Doel van het lesplan
7.5.2 Lesplan opmaken
7.5.3 Lesplan gebruiken en updaten
7.5.4 Praktische aanwijzen voor de docent/instructeur
7.6 Nawoord bij deze les
9

7.7. Huiswerk
8. Een eigen hondenschool opstarten
8.1 Inleiding
8.2 Locatie
8.3 Wettelijke bepalingen
8.4 Marketing en publiciteit
8.5 Individuele school of werken binnen een bestaande organisatie
8.6 Praktijkervaring opdoen
8.7 Bijscholing
8.8 Werken als freelancer
8.9 Aandachtspunten voor bijberoep
8.10 Huiswerk
9. Bijlage
10

Woord van de docent
Beste student,
Welkom bij de thuisstudie hondentrainer van het Centrum voor Afstandsonderwijs.
Wij zijn Linda Hertoghs en Henk Vervenne, jouw docenten. We zijn allebei gepassioneerde
hondenliefhebbers en professionele hondentrainers.
Linda’s interesse in honden en hun gedrag begon bij het trainen van haar eigen hond. Na
een opleidingstraject startte ze in 1999 als zelfstandig ondernemer een eigen
hondenschool op binnen een franchise-organisatie. Toen ze in 2007 kennis maakte met de
Sociale Leermethode van Henk Vervenne en het DogPartner-concept, was de beslissing om
een DogPartner te worden gauw genomen. Sindsdien is ze actief als lid van het
management team van DogPartner International en als docente in de DogPartner Belgiumvestiging
in Wilrijk bij Antwerpen.
Henk werkte jarenlang bij internationale ondernemingen in de marketing en commerciële
functies binnen de ICT-sector. Al die tijd is hij als hobby ook bezig geweest met het gedrag
van huisdieren en vanaf 1995 als zelfstandig ondernemer op professionele basis. Hij was
keurmeester voor gedrag bij rashonden en heeft eveneens mensen opgeleid in die richting.
In de loop van de tijd heeft hij meer dan 7.000 honden kunnen en mogen beoordelen op
onder andere het gedrag in relatie tot de eigenaar. Daarnaast begeleidt hij startende
ondernemers op weg naar succes. Henk deelt zijn kennis graag met andere mensen en
werkt dan samen met gerenommeerde specialisten. In januari 2007 richt hij DogPartner
International op. Als General Manager en docent deelt hij gedreven en enthousiast zijn
uitgebreide kennis met hondeneigenaren en aspirant-instructeurs en heeft daarbij één
duidelijk doel steeds voor ogen: “ De hond moet het best mogelijke leven krijgen”.
Met deze thuisstudie begin je aan een traject om je kennis van en inzichten in het gedrag
van honden te verdiepen. Je zal leermeester worden van je eigen hond of baasjes
begeleiden om hun hond te trainen. Daarmee neem je een verantwoordelijkheid op je. Als
instructeur is het dan ook belangrijk dat je zorgt voor veiligheid. Veiligheid voor de hond,
veiligheid voor de baasjes en veiligheid voor de omgeving.
11

Stap voor stap ga je je eigen kennis verrijken en toepassen en wellicht kom je, net als wij, tot
de ontdekking dat je nog meer wil weten.
Als rode draad zal je dan aan het einde van elke les gevraagd worden om je lesplan aan te
vullen. Het doel daarvan is dat je aan het einde van de cursus inzicht hebt in wat er allemaal
nodig is om een les tot een succes te maken!
Als je vragen hebt over de theorie van deze cursus of als je oefeningen hebt opgelost, kan
je die steeds aan ons bezorgen per mail of met de post. Wij kijken deze dan met plezier na
en bezorg je dan de nodige feedback.
We wensen je alvast veel succes bij het studeren en bij het opbouwen van een succesvolle
carrière als hondentrainer!
Jouw docenten, Henk Vervenne en Linda Hertoghs
Erkende hondentrainers
12

Op de volgende pagina vind je een gratis onderdeel uit de cursus terug. Bepaalde termen of
woorden worden in eerdere hoofdstukken uitgelegd. Dit deel bouwt hierop verder. Heb je je
ingeschreven voor de volledige cursus en heb je toch nog vragen of wens je wat extra
voorbeelden? Dan kan je steeds terecht bij je professionele docenten Henk Vervenne en
Linda Hertoghs. Tijdens deze opleiding heb je recht op één jaar gratis begeleiding van je
docenten via e-mail. Zij antwoorden op al jouw vragen, zodat je de cursus volledig begrijpt!
13

HOOFDSTUK 1: GEDRAG
GRATIS HOOFDSTUK
1.1 Inleiding
In deze les gaan we uitgebreid in op de verschillende soorten en kenmerken van gedrag. Om
in de praktijk goed les te geven, is het van belang dat je deze kennis goed onder de knie
hebt. Op basis van gedrag neem je beslissingen over hoe je verder zal oefenen. Zorg dus
dat je keuze de juiste is. Hou je lesplan bij de hand, want je kan dit verrijken met extra
aandachtspunten.
1.2 Soorten gedrag
Er zijn eigenlijk maar twee soorten gedrag. Gedrag is namelijk aangeboren of aangeleerd.
Gedrag heeft als doel om interactief met prikkels uit de omgeving om te gaan en op die
manier te communiceren met anderen en het gedrag van die anderen ook weer te
beïnvloeden.
Aangeboren gedrag bestaat van nature en is instinctmatig. Voorbeeld hiervan is het zoeken
naar warmte en de tepel om bij de moederhond te kunnen drinken. Hierbij wordt ook gebruik
gemaakt van de neus omdat pups vanaf de geboorte reeds beschikken over een
reukvermogen.
Verder is het aangeboren gedrag soortspecifiek. Dit betekent dat alle honden dit gedrag
zonder extra invloeden van buitenaf zullen stellen. Zo kunnen alle honden blaffen, behalve
de ‘Basenji’ of de ‘Boshond’. Deze komt oorspronkelijk uit Kongo, maar kan niet blaffen, hij
‘jodelt’ meer bij opwinding. Als reuen naar volwassenheid toegroeien, gaan ze hun poot
optillen en het liefst zo hoog mogelijk. Er zijn ook teven die dat doen, zij het wel op een iets
andere manier. In plaats van met de poot zover mogelijk omhoog te gaan zoals reuen, tillen
zij hun achterpoot op, terwijl die wel naar voor wijst. Er zijn zelfs honden die met hun
achterpoten helemaal tegen een boom op gaan staan. Op die manier lijken ze groter.
Voorbeelden van aangeboren gedrag dat ook bij mensen voorkomt zijn speekselaanmaak,
kippenvel krijgen, glimlachen, de ogen dichtknijpen,... Zelfs blindgeboren kinderen kunnen
als baby al glimlachen. De prikkels die dit veroorzaken kunnen geconditioneerd worden.
14

Denk hierbij aan boksers die meegaan met de klap, in plaats van deze tegen te houden. Veel
mensen loopt bijvoorbeeld ook het water in de mond als ze iets lekkers ruiken, bijvoorbeeld
op zondagmorgen bij de bakker. Maar ook het proeven of zien van een citroen kan bij veel
mensen een heftige reactie oproepen.
Bij honden heeft Pavlov (niet te verwarren met Maslow) dit aangetoond met voer. We komen
hier later nog op terug bij de behandeling van leerprocessen. Aangeleerd gedrag vereist
meer oefenen met prikkels of stimuli. Er wordt dan geleerd
op basis van ervaringen. Daarnaast zullen de meeste
aangeleerde gedragingen een aantal keren herhaald
moeten worden om steeds weer op dezelfde prikkel
hetzelfde te reageren. Blaffen kan aangeleerd zijn, maar
dan is het afhankelijk geworden van die prikkel in
combinatie met een vorm van beloning. Alleen
traumatische ervaringen kunnen ogenblikkelijk en snel
inwerken op de hond. Met herhaalde therapeutische
behandelingen kan dit in veel gevallen weer opgelost
worden. Dit gedrag is trouwens ook niet in alle gevallen
soortspecifiek. Wist je overigens dat wolven makkelijker
kunnen ‘huilen’ dan ‘blaffen’?
1.3 De verschillende prikkels
Actie geeft reactie ofwel prikkel geeft gedrag. Prikkels worden waargenomen door de
zintuigen. Deze prikkels zijn dus horen, proeven, ruiken, zien of voelen. Prikkels moeten ook
een bepaalde intensiteit hebben om tot gedrag aan te zetten. De ene prikkel is dus de
andere niet. Het zien van de leiband geeft bij veel honden enthousiaste reacties zoals
springen en blaffen. Het horen van bekende geluiden zal niet altijd tot een reactie leiden.
Denk maar eens aan de normale huiselijke en verkeersgeluiden. Dorst of honger zijn ook
prikkels die de hond ervaart. Deze noemen we inwendige prikkels of stimuli.
Bovendien kan de reactie op prikkels per hond verschillen, zelfs binnen een ras of nest. Dit
heeft te maken met de prikkelwaarde. Voor de ene hond kan een prikkel veel betekenen en
voor een andere helemaal niets. Dit is afhankelijk van de ervaring of het leren. Denk
bijvoorbeeld aan de reactie op onweer of vuurwerk.
15

1.4 Gedragselementen en gedragsketen
Diverse gedragselementen leiden tot een gedragsketen. Gedrag is alles wat je hoort, proeft,
ruikt, ziet of voelt en is dus waarneembaar. Alles bij elkaar opgeteld is het een gedragsketen
geworden en veel honden zullen deze elementen dan ook in een steeds terugkerende
volgorde herhalen. Als je de verschillende elementen op een rij zet én noteert heb je een
ethogram van die situatie.
Waarneembare gedragselementen zijn onder andere: aanstaren, aanstoten, bek likken,
bijten, borstelen van de haren in de nek en/of op de rug, gapen, snuffelen, kwispelen,
uitschudden, poot geven, krabben, sluipen, naderen, ontwijken, opspringen, urineren, tanden
tonen, uitvallen, blaffen, piepen, grommen en nog zo veel meer. Ken je zelf nog dingen die je
zou kunnen waarnemen? Als alle handelingen in een zelfde patroon voorkomen bij alle
honden, noemen we het een gedragssysteem. Er zijn in de basis drie hoofdgroepen:
sociaal gedrag, agressief gedrag of angstig gedrag. De gebruikte terminologie bij
gedragstesten is dan ook vaak terug te voeren op deze indeling.
1.5 Gedragssystemen
Gedragssystemen zijn waarneembaar in herkenbare situaties. Bijvoorbeeld agressie naar
soortgenoten, spelgedrag of seksueel gedrag. In deze situaties zullen bij vrijwel alle honden
dezelfde kenmerken aanwezig zijn en bovendien in dezelfde volgorde. Is er sprake van niet
consequent gedrag, dan spreken we van conflictgedrag.
1.5.1 Agonistisch gedrag.
Agonistisch gedrag is gedrag dat samenhangt met conflicten tussen individuen (agressie).
Dit heeft te maken met agressie, vluchten en alles wat daar tussen ligt. Dus ook
onderdanigheid, overgave, kalmeringssignalen en dominantie. Voorbeeld hiervan zijn
aanvallen, vluchten en dreigen.
Het belangrijkste kenmerk van agonistisch gedrag is het feit dat beide uitersten voorkomen.
Dus zowel aanvallen als vluchten. Komt slechts een van beide voor, dan is er sprake van of
vluchtgedrag of agressief gedrag. Het kan tijdens het proces overgaan in een ander gedrag,
waardoor het nog niet compleet is. Bij volledige overgave of onderdanigheid zal het gedrag
dan ook veranderen naar een ander gedragssysteem.
16

Een praktijkvoorbeeld:
Een hond zit in de kennel. Een persoon betreedt de kennel en de hond vlucht naar de verste
hoek. De persoon nadert en de hond vertoont veel verschillende signalen, waarna hij
uiteindelijk overgaat tot de aanval. Eigenlijk weet de hond niet precies wat hij moet doen en
dus is het aanvallen eigenlijk een vorm van onzekerheid. Dit fenomeen wordt bij dieren vaak
waargenomen bij het verdedigen van hun jongen.
1.5.2 Territorium gedrag.
Gedrag met als functie het vestigen, handhaven en/of vergroten van het territorium. Dit is
letterlijk een grensgeval. De grens van wat de hond als zijn territorium beschouwt. Dit kan de
voordeur zijn, de tuin, zijn mand,... Zelfs de woning, vaste uitlaatroute of de auto kunnen
door honden als territorium gezien worden. Problemen met
het territorium zijn vaak de bron van ongewenst gedrag. Ook
aan een strakke lijn loopt de hond op de grens van zijn
territorium! Bovendien is dit territorium nog verplaatsbaar
ook. Al deze factoren kunnen vaak aanleiding geven tot
agressief gedrag.
Agressief gedrag bij honden is niet alleen het aanvallen of bijten. Ook het dreigen wordt al
snel als agressie beschouwd. Dit gedrag kan sterk beïnvloed worden door verkeerde
handelingen van de eigenaar. Dan wordt het aangeleerd gedrag. Het aanvallen van
prooidieren is echter geen agressie. Ook het heen en weer schudden met speeltjes in de bek
is meestal geen vorm van agressie.
Een ander kenmerk is dat territoriumgedrag vooral voorkomt in een vertrouwde omgeving.
Buiten hun vertrouwde domein zullen honden veel omzichtiger en voorzichtiger te werk gaan.
Het eigen gebied is er om te wonen, prooien te vangen en nakomelingen te verzorgen.
Geurvlaggen geven de grens van het territorium aan.
1.5.3 Sociaal gedrag
Het belangrijkste kenmerk van dit soort gedrag is de duidelijke communicatie. Stel je voor dat
er in een mierennest geen duidelijke taakverdeling was en er niet gecommuniceerd zou
worden. Het zou al snel op chaos uitdraaien en de kolonie zou het niet overleven.
17

Bij honden is dat net zo. Sociaal gedrag kenmerkt zich door duidelijk te laten zien en horen
wat de stemming is. Honden die een goede en veilige bekende tegenkomen, zijn vaak zeer
enthousiast en de begroeting is dan ook duidelijk waarneembaar.
Is het echter bijvoorbeeld een vreemde hond, dan zal omzichtig contact gelegd worden. Een
wat afwachtende houding, het niet rechtstreeks aankijken, het voorzichtig besnuffelen van
elkaar en daarna hopelijk spelgedrag. Wel is tijdens die kennismaking de rangorde tussen de
twee al vastgesteld.
Het doel van de communicatie is aan te geven dat er geen conflict hoeft te zijn. De signalen
van de ene hond hebben als doel het gedrag van de andere (hond) te beïnvloeden.
18

1.5.4 Conflict gedrag
Conflictgedrag ontstaat als er gelijktijdig verschillende gedrags(deel)systemen worden
geactiveerd. Dit kan op verschillende manieren tot uiting komen:
Gedragsremming: Plotseling intensief gaan snuffelen en het vermijden van rechtstreeks
oogcontact zijn gedragingen die je bij de hond kan waarnemen.
Ambivalent gedrag: Het dier gaat iets doen wat een combinatie is van twee tegenstrijdige
gedragingen die gelijktijdig optreden. Bij honden zie je bijvoorbeeld wel rechtopstaande oren,
maar een laaggehouden staart of net omgekeerd.
Het probleem hierbij is, dat je als instructeur niet weet wat de hond gaat doen. Hij kan
vluchten of aanvallen, maar je weet niet in welke volgorde. Grote oplettendheid is hierbij dus
geboden! (Let op het verschil met agonistisch gedrag!)
19

Onderstaande hond vertoont ambivalent gedrag. Lage oren en hoge staart. Het gedrag kan
gericht zijn op een andere hond. Probeer het oogcontact te verbreken.
Dezelfde hond in een andere situatie. Nu met hoge oren en lage staart. Hij is nog steeds
ambivalent. Probeer nog steeds rechtstreeks oogcontact te vermijden.
Overspronggedrag: Het dier is van plan iets te doen uit een ander gedragssysteem, veelal
het verzorgingsgedrag: grapjes met eenden uithalen, zandhappen bij de stekelbaars, achter
het oor krabben bij mensen,….. Bij andere honden zullen ze gapen, krabben, likken,
uitschudden,…..
20

1.5.5 Dominantie gedrag
Dominant gedrag doet zich voor tussen individuen. Honden kijken dan zeer strak naar een
bepaald individu en gaan daar de confrontatie mee aan. Dat doen ze door zich groot of
groter te maken. Oren rechtop zetten, staart omhoog, eventueel al kwispelend om de geur te
verspreiden(!), haren op rug of bij het staartpunt omhoog, voortanden en hoektanden laten
zien (geen kiezen zichtbaar) en gereed om aan te vallen.
Als de andere hond te kennen geeft het te begrijpen en te accepteren, wordt de mogelijke
agressie afgeremd. De hiërarchie is duidelijk. Als de ene hond zich dan ‘overgeeft’ aan de
andere hond, zal een bijtrem in werking treden. Dit wordt het ridderlijkheidinstinct
genoemd.
Ook voor baasjes is het belangrijk om de overgavesymptomen te herkennen. Ze zijn immers
bedoeld om de agressie (boos blijven) te stoppen. Als ze toch doorgaan, kan de hond
noodweeragressie vertonen.
1.5.6 Aangeleerd angstgedrag
Ten slotte is er ook nog aangeleerd angstgedrag. Door ervaring of beïnvloeding van de
eigenaar reageert de hond op een andere manier dan wellicht bedoeld was. Vaak heeft de
eigenaar dan signalen uitgestraald die door de hond zijn begrepen. Dit kan in het juiste geval
perfecte gehoorzaamheid zijn, maar ook ongewenste en onbedoelde reacties uitlokken.
Denk opnieuw aan de angst voor onweer. Vaak heeft de eigenaar onbedoeld en met de
beste intenties de hond gerust proberen stellen. In de les met leerprincipes en belonen
komen we daar nog op terug.
21

1.6 Lichaamshoudingen
Er zijn in principe drie basishoudingen. Hoog – Neutraal - Laag.
Hondentaal is lichaamstaal. Dit betekent dat er al bij een eerste oogopslag veel kan worden
waargenomen. Toch is er als instructeur waakzaamheid geboden. Er zijn zoveel
verschillende rassen dat het soms niet eenvoudig is om te zien wat de houding net is. Vooral
bij langharige honden is de houding soms onduidelijk door hun dikke vacht en lange haren,
zeker als ze nog jong en klein zijn. Liggen ze nu of staan of zitten ze? Daarnaast hebben
bepaalde rassen een bepaalde staart- of oordracht die van invloed kunnen zijn op de
waarneming. Het is daarom niet onverstandig om in deze gevallen een goed rassenboek te
raadplegen en te kijken wat er over de lichaamsbouw van het ras in kwestie beschreven
staat.
Bestudeer de hond dus steeds een aantal keren in verschillende situaties vooral je een beeld
van de hond vormt. De eerste indruk is niet altijd de juiste!
1.6.1 Neutrale lichaamshouding
22

Dit is een houding waarbij de hond volledig op zijn gemak en zelfverzekerd de wereld om
zich heen bekijkt. De oren staan of hangen in alle rust, de staart is ontspannen en de hond
staat kalm om zich heen te kijken. Bij het zien, horen, ruiken, voelen of proeven van prikkels
kan wel ander gedrag optreden. De lichaamshouding verandert dan ook.
1.6.2 Dominante lichaamshouding
Bij deze lichaamshouding maakt de hond zich ‘groter’. De oren gaan omhoog of naar voren,
de kijkrichting wordt min of meer gefixeerd en de staart gaat ook omhoog. Het hele lichaam
vertelt dat er iets of iemand is die hij opmerkt. Dit kan een andere hond zijn, maar ook een
mens. Dominantie is in de regel een 1:1 verhouding. Het is gericht op het individu dat de
aandacht heeft getrokken. De bek is soms half open en je ziet alleen de voortanden en de
hoektanden. Vaak gaat op de rug en bij de staartpunt de beharing rechtop staan. Dit laatste
komt overigens niet enkel bij een dominante lichaamshouding voor. Het geeft meer een
status van opwinding weer en kan ook bij andere lichaamshoudingen optreden.
Dominantie is niet automatisch agressief! Het verschil is vaak te zien aan de manier van
kwispelen. Strak trillend kwispelen geeft een grotere neiging tot agressie aan. Een brede
kwispel is er enkel om te laten zien dat je er echt ‘staat’. Een hond die zich alleen maar
groot maakt en verder alle rust bewaart, is aan het imponeren. Pas als hij gaat grommen,
blaffen of aanvallen, spreken we van agressief gedrag.
23

1.6.3 Deemoedige lichaamshouding
Deemoed en onderdanig gedrag liggen dicht bij elkaar. Ze mogen echter niet verward
worden met angstig gedrag. Bij deemoed zoekt de hond contact of laat hij zich benaderen
zonder dat daarbij een poging wordt ondernomen om het contact te ontwijken. De staart
wordt laag gedragen en kan kwispelt soms zelfs. Bij toenadering door de hond zelf wordt
nadrukkelijk contact gezocht met het lichaam van de andere hond of een persoon door
bijvoorbeeld stootjes te geven en actief oogcontact te maken.
Bij begroeting kan de hond zelfs een zogenaamd ‘deemoedplasje’ doen. Als hier op
gereageerd wordt met het toedienen van straf, kan het gedrag omslaan in angst. Beter is de
hond dan te negeren en niet tegen hem te spreken of aan te kijken.
24

1.6.4 Angstige lichaamshouding
Bij angstig gedrag is vooral het wegkijken van een object of subject een belangrijk signaal
voor (grote) angst. De staart wordt helemaal tussen de achterpoten of zelfs tegen de buik
aan gedrukt. In de meest extreme vorm gaat de hond op de rug liggen met alle kwetsbare
delen blootgesteld, terwijl opnieuw het oogcontact nadrukkelijk vermeden wordt. Soms laat
de hond zelfs wat urine lopen. Niet te verwarren met deemoedplasjes die gewoon in het zicht
gebeuren!
1.6.5 De eerste indruk
Als je op het trainingsveld bent en een cursist komt voor de eerste keer aanlopen met zijn
hond, ziet de hond er meestal opgewekt uit en kijkt hij actief om zich heen. De neiging
bestaat om meteen te concluderen dat deze hond zelfverzekerd, nieuwsgierig of alert is.
Wanneer de trainer dan plotseling een actieve toenadering naar de hond maakt, blijkt deze
soms heel erg gereserveerd te zijn. Hij deinst achteruit en verstopt zich achter zijn baasje.
Het omgekeerde komt ook voor. Ook bij het opmerken van een andere hond zou dit gedrag
kunnen optreden. Daarom is het verstandig om niet meteen conclusies te trekken, maar
eerst meer informatie te verzamelen. Het voorkomt onaangename verrassingen. Soms is
een hond in alles ogenschijnlijk open en spontaan, maar blijkt hij zeer gevoelig voor harde
geluiden. En zo zijn er talloze andere variaties. Vraag dus altijd aan de eigenaar of de hond
zich vaker zo gedraagt of neem een eenvoudige test af. Let wel goed op wat er getest wordt
en vooral wat niet! (Zie ook 3.8)
25

1.6.6 Oogcontact
Onervaren trainers en hondenbezitters hebben vaak de neiging om recht naar een hond te
kijken zonder te beseffen dat ze hiermee intensief contact maken met hem maken. De hond
gaat hier zeker op reageren. Dit kan heel enthousiast zijn of net het tegenovergestelde
daarvan met angst of agressie als gevolg. Hoe moeilijk het aanvankelijk ook is: kijk een hond
bij kennismaking nooit direct in de ogen. Als vanaf de zijkant of met een afgewende
lichaamshouding wordt kennisgemaakt, is er geen reden voor angst of welke reactie dan
ook. Er wordt in dat geval immers geen confrontatie gezocht. Vreemde honden die geen
kwaad in de zin hebben, doen het onderling ook op die manier. Vaak komt een van de
honden dan vanaf de zijkant, in een boog of met afgewend hoofd naar de andere hond toe.
Hierna wordt het hele kennismakingsritueel afgewerkt. Er zijn honden die dit ook doen als ze
bij hun baas moeten komen bij het roepen van het commando ‘hier’.
Aai een vreemde hond ook nooit meteen over het hoofd, maar begin bij de borst. Veel
mensen doen dit verkeerd. Ze zien een hond, stappen er op af en aaien deze over het hoofd.
Onbewust hebben zij dan direct oogcontact met alle mogelijke gevolgen van dien. Zeker voor
kinderen die op ooghoogte, dus vlak bij de bek van de hond, zitten.
Als je met vreemden in de lift staat kijk je hen toch ook niet dadelijk recht in de ogen? Er zijn
slechts een paar situaties waarin je duidelijk oogcontact maakt met anderen.
26

Ze zijn over het algemeen gerelateerd aan angst, boosheid of verliefdheid. Voor mensen die
bang zijn voor honden of deze zelfs vies vinden, is dan ook het eerste advies: ‘Maak geen
rechtstreeks oogcontact.’ Als je zelf voor een groep staat, maak je ook geen intens
oogcontact met de deelnemers, je kijkt steeds naar een cursist.
27

Vragenreeks
Op het einde van elk hoofdstuk (of na enkele hoofdstukken) vind je oefeningen die je thuis
kan maken. Je kan deze gedurende één jaar (via e-mail) naar jouw persoonlijke docenten
Henk Vervenne en Linda Hertoghs sturen. Zij zullen deze oefeningen dan verbeteren en je
vervolgens feedback bezorgen. Door het maken van deze oefeningen ben je beter
voorbereid op de vragen van het examen!
1. De reactie op prikkels is:
a. bij alle honden gelijk
b. afhankelijk van ervaring en leren
c. aangeboren
d. wel of niet blaffen
2. Wat is gedrag?
a. slapen
b. hard hollen met hoge staart
c. vechten met andere honden
d. alles wat waarneembaar is
3. In een gedragssysteem vertonen honden :
a. dezelfde kenmerken in wisselende volgorde in een bepaalde situatie
b. dezelfde kenmerken in dezelfde volgorde in een bepaalde situatie
c. wisselende kenmerken afhankelijk van het ras
d. dezelfde kenmerken in dezelfde volgorde in wisselende situaties
28

4. Agonistisch gedrag bestaat uit:
a. dominant en deemoedig gedrag
b. agressie, vluchten en alles wat daar tussen ligt
c. vluchtgedrag of agressief gedrag
d. dreigen en aanvallen
5. Territoriumgedrag komt voor:
a. in een vertrouwde omgeving
b. op onbekend terrein
c. in een vertrouwde omgeving maar ook elders aan een strakke lijn
d. alleen in losloopgebied
6. Het belangrijkste kenmerk van sociaal gedrag is:
a. enthousiast begroeten van bekenden
b. contact met andere honden vermijden
c. duidelijke communicatie met als doel aan te geven dat er geen conflict hoeft te zijn
d. conflicten veroorzaken
7. Ambivalent gedrag is
a. wisselende gedragingen zonder samenhang
b. twee tegenstrijdige gedragingen na elkaar
c. twee tegenstrijdige gedragingen tegelijkertijd
d. eerst aanvallen dan vluchten
29

Handleiding bij de opleiding
Hoe kan ik huistaken inzenden?
Bij elk hoofdstuk in de cursus zal je oefeningen en huistaken vinden. De oplossingen zijn
vaak terug te vinden op de studentenpagina. Je kan deze taken ook steeds doorsturen
naar je persoonlijke docent via e-mail of met de post. Deze zal je taken dan verbeteren
en je er feedback op geven. Deze huistaken zijn er ter ondersteuning van je persoonlijke
leertraject. Je kiest dus zelf of je deze doorstuurt naar je docent en kan perfect examen
komen afleggen zonder de huistaken door te sturen naar je docent. Uiteraard kan je je
docent ook steeds via e-mail contacteren als je vragen hebt in verband met de cursus!
Hoe kan ik mijn examen afleggen?
Als je klaar bent met studeren, kan je kosteloos examen afleggen op één van onze
campussen in Antwerpen, Gent of Hasselt. Je kan dit examen bijna elke werkdag
afleggen. Op die manier leg je dit examen af wanneer jij er echt klaar voor bent. Erg
flexibel dus!
Hoe kan ik stage lopen?
Om de praktijk onder de knie te krijgen, kan je kosteloos stage lopen bij jou in de buurt.
Deze stage is volledig vrijblijvend. Je kiest dus zelf of je stage loopt of niet. Het is
uiteraard wel een goede referentie om later professioneel aan de slag te gaan en
praktijkervaring op te doen.
30

Ben je overtuigd van de professionele kwaliteit van onze cursus? Dan kan je je
inschrijven via onderstaand inschrijvingsformulier.
INSCHRIJVINGSFORMULIER HONDENTRAINER
Firmanaam en BTW-nummer
Naam
Voornaam
Straat + huisnummer
Postcode + gemeente / stad
Telefoon
GSM
E-mailadres 1
Geboortedatum
Heeft u reeds les bij ons gevolgd?
Wenst u een factuur?
JA / NEE – CURSUS:
JA / NEE
Handtekening
Gelieve het cursusgeld te storten op rekeningnummer 001-5806085-32 van CVA, Frankrijklei 127 te
2000 Antwerpen met vermelding van je naam + naam thuisstudie + je adres. Je inschrijving is pas
definitief geldig nadat je het inschrijvingsgeld met de juiste vermeldingen hebt overgeschreven. Bij
annulatie of stopzetting van de opleiding wordt het inschrijvingsgeld niet terugbetaald. Meer
inlichtingen kan je verkrijgen via e-mail op info@centrumvoorafstandsonderwijs.be, op de website
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be of op het nummer 03/292.33.30. Bij ondertekening van
het inschrijvingsformulier verklaar je akkoord te gaan met onze algemene voorwaarden.
31

Waarom kiezen voor het Centrum Voor Afstandsonderwijs (CVA)?
CVA is een erkende opleidingsverstrekker
• CVA is erkend opleidingsverstrekker van de overheid. Zo ben je zeker van de
kwaliteit en kan je van subsidies genieten.
• CVA heeft het ISO 9001-2000 certificaat. Dit is een onafhankelijk
kwaliteitslabel dat na een grondige audit aan onze school werd toegekend.
Zowel ons cursusmateriaal als de docenten en de secretariaatswerking kregen
een positieve beoordeling. Regelmatige controles garanderen de kwaliteit
volgens de laatste normen.
• CVA is erkend door een groot aantal beroepsfederaties.
CVA staat voor professionalisme en kwaliteit
Al onze opleidingen en cursussen worden ontwikkeld en geschreven door
zelfstandige specialisten met jarenlange beroepservaring.
Wij garanderen een maximaal contact tussen studenten en docenten.
CVA staat voor klantvriendelijkheid en flexibiliteit
• Je bepaalt zelf wanneer je aan je nieuwe toekomst werkt. Je kan onze opleiding
starten en de cursus instuderen wanneer het voor jou het beste uitkomt.
• Je kan een gratis hoofdstuk op onze website downloaden. Op deze manier krijg
je een beter beeld van de specifieke opleiding. Deze eerste hoofdstukken helpen
je bij het maken van de juiste studiekeuze.
• Bovendien kan je de cursus die je interesse wekt steeds eens rustig komen
inkijken op één van onze secretariaten. Zo ben je zeker dat je kiest voor de
opleiding die het beste bij jou past!
32

• Indien je twijfels of vragen hebt, ben je ook steeds welkom op ons secretariaat
voor een vrijblijvend, adviserend gesprek met één van onze professionele
opleidingsconsulenten.
CVA creëert opleidingen die voor iedereen betaalbaar zijn
• Voor het examen worden geen extra kosten aangerekend. Bovendien krijg je
een onbeperkt aantal herkansingen indien je de eerste keer niet slaagt. Ook
deze herkansingen zijn volledig kosteloos. Een sterke examengarantie dus!
• CVA zorgt ervoor dat de thuiscursussen zo voordelig mogelijk zijn voor de student
door ze op een economische manier te laten drukken zonder dat ze iets van hun
kwaliteit en duidelijke structuur verliezen.
CVA heeft een ijzersterke reputatie
• Binnen de branche van afstandsleren heeft onze school een sterke reputatie
uitgebouwd. Onze diploma’s zijn hierdoor een mooi visitekaartje, waarmee je bij
je cliënten of toekomstige werkgever meteen een positieve indruk maakt.
• Veel afgestudeerde studenten startten reeds hun eigen succesvolle zaak door
het volgen van een thuiscursus bij ons. Kijk eens rond in je omgeving en je kent
vast en zeker wel iemand die bij ons een opleiding heeft gevolgd!
33

Deze cursus wordt uitgegeven door:
Centrum Voor Afstandsonderwijs, onderdeel van de Ondernemersschool
Frankrijklei 127 – 2000 Antwerpen
Telefoon: 03.292.33.30
Mail: info@thuisstudie.be
Ondernemingsnummer: 0811.009.080
Erkenningsnummer: DV.0107588
Copyright
© Centrum Voor Afstandsonderwijs, Frankrijklei 127, 2000 Antwerpen
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen
in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige
wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere
manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur.
Ondanks al de aan de samenstelling van de tekst bestede zorg, kan noch de auteur, noch de
uitgever aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele schade die zou kunnen voortvloeien
uit enige fout die in deze uitgave zou kunnen voorkomen.
ze uitgave zou kunnen voorkomen.
34