You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
DAHLIA’S EN SNEEUW<br />
Aan de vooravond van de Boekenweek (12-22 maart) een gesprek met schrijver en <strong>Eilander</strong> Kester Freriks. Het<br />
thema van de Boekenweek is VAN OUDE MENSCHEN… <strong>De</strong> derde leeftijd en de letteren. Het is puur toeval dat dit<br />
zo goed aansluit bij het nieuwste boek van Freriks. Een roman over ouderdom: Dahlia’s en sneeuw.<br />
“Alzheimer is geen doodsoorzaak, het lichaam<br />
functioneert. Wat mij boeit als<br />
schrijver is, dat mijn moeder in een<br />
schimmige eigen wereld begon te leven.<br />
Dit is het onderwerp van het boek. Ze kon<br />
gesprekken niet goed volgen, ze gaf antwoord,<br />
maar dan verzon ze bij dat antwoord<br />
de werkelijkheid. Als je tegen<br />
haar zei: ’Wat ben je laat,’ dan antwoordde<br />
zij: ‘Ik ben even naar de markt geweest.’<br />
In het begin zei je dan nog dat er<br />
op woensdag nooit markt was, maar na<br />
verloop van tijd deed je dat niet meer, uit<br />
piëteit.<br />
Het fascinerende, maar ook tragische<br />
wel: ga je mee in die wereld? Want zo<br />
gauw je iemand corrigeert daarin, worden<br />
ze heel onzeker en angstig. In de literatuur<br />
en ook in het theater kun je natuurlijk<br />
mooi proberen uit te beelden dat<br />
iemand in een verzonnen wereld leeft.<br />
Alzheimer heeft een mentaal gevolg,<br />
op de geest, maar de oorzaak is heel fy-<br />
Kester Freriks<br />
door Manita Hocks<br />
siek. Het is een soort eiwitafzetting op de<br />
gevoelige hersencellen, waardoor er<br />
geen impulsen meer gegeven kunnen<br />
worden. <strong>De</strong> herinneringen van mensen<br />
met Alzheimer zijn goed; de ‘harde schijf’<br />
waar het zit verandert niet. Probleem is<br />
dat ze niet meer weten wat ze een uur geleden<br />
hebben gedaan. Wel wat ze deden<br />
toen ze zestien jaar waren.<br />
Alles wat je doet in je leven is gebaseerd<br />
op herinnering. In mijn boeken<br />
kom je veel Indië tegen. Dat was ook mijn<br />
moeder, die had het altijd over Indië. Dat<br />
zat in haar geheugen opgeslagen. Zij<br />
was een Hollandse vrouw, opgegroeid in<br />
de bollenstreek. Zij was de dochter van<br />
een heel arme bollenboerenknecht. Ze<br />
woonde in een huisje in Sassenheim met<br />
uitzicht over de velden. Op een gegeven<br />
moment ziet ze dahlia’s waarover een<br />
sneeuwbui is geweest. Omdat ze geen<br />
causaal verband meer ziet, ziet ze niet<br />
dat het een vreemde combinatie is, dahlia’s,<br />
een herfstbloem, in de sneeuw.<br />
Vandaar de titel Dahlia’s en sneeuw in<br />
plaats van in de sneeuw.<br />
Portret<br />
<strong>De</strong> kern van het boek is dat er van de<br />
hoofdpersoon, de moeder, een portret<br />
wordt gemaakt. Ik beeld mij in hoe het<br />
voor een ouder iemand met Alzheimer<br />
moet zijn om te poseren. Terwijl de portretschilder<br />
haar schildert, vertelt zij hem<br />
haar levensverhaal. Zij wil dat de schilder<br />
haar als een jonge vrouw portretteert.<br />
Zij ziet niet wat de schilder doet, ziet alleen<br />
de achterkant. <strong>De</strong> roman is af als het<br />
portret is voltooid. Het is niet een boek<br />
van een ouder iemand die alleen maar<br />
vage, mistige herinneringen ophaalt. Het<br />
is vanuit haar perspectief geschreven.<br />
Het is één verhaallijn, die in de tijd door<br />
elkaar loopt.<br />
In het boek, het laatste van een trilogie,<br />
geeft de zoon de moeder haar jeugd terug.<br />
In de voorgaande boeken zijn dat respectievelijk<br />
haar twee kinderen (Koningswens)<br />
en haar verleden (Madelon).<br />
Iedere keer is er een verlies, dat de jongen<br />
wil goedmaken. Ook het oeuvre van<br />
Jan Siebelink is daar op gebaseerd: het<br />
goed willen maken wat de vader ooit is<br />
overkomen.<br />
Het is heel goed dat de CPNB dit onderwerp<br />
gekozen heeft; iedereen krijgt<br />
er toch mee te maken. Wat is je reactie,<br />
wanneer besluit je ze naar een verzorgingshuis<br />
te sturen? Hoe ga je om met<br />
hun vergeetachtigheid? Ga je mee in hun<br />
verhalen? Het is een maatschappelijk,<br />
maar ook heel individueel probleem. Het<br />
is een soort schaduwwereld die ineens<br />
kan opduiken.<br />
Ik ben tien jaar geleden in het Vierwindenhuis<br />
terechtgekomen. Thomas Roosenboom<br />
woonde er en ik kon zijn woning<br />
overnemen. Toen ik hier kwam, was<br />
het Groenlandhuisje er nog. Ook kwamen<br />
er coasters aanmeren; er werden<br />
grote scheepsmotoren ingeladen. Het is<br />
heel jammer dat dat soort dingen uit de<br />
stad verdwijnt. Het heeft iets authentieks<br />
en er gebeurt wat: zo’n groot schip met<br />
die matrozen. Je woont als het ware in<br />
een haven. Eigenlijk heb ik in Amsterdam<br />
altijd aan het water gewoond.<br />
Vooral de oude scheepshistorie in deze<br />
buurt vind ik heel interessant. Arthur van<br />
Schendel heeft het boek Het Fregatschip<br />
geschreven. Op deze plek is dat schip gebouwd.<br />
Alles uit dat boek kom je hier tegen.<br />
Heel mooi, robuust Amsterdam, al<br />
die eilanden.<br />
Bollenboerenknecht<br />
Mijn ouders gingen vanuit Java- en Borneo-eiland<br />
met het schip naar Indonesië.<br />
Op een steenworp afstand lagen die<br />
schepen. Ik voel dan ook een soort verbondenheid;<br />
dat al die schepen van hier<br />
naar Indië vertrokken. Eigenlijk zou je<br />
kunnen zeggen dat dit eiland is aangelegd<br />
om de verbinding met Java, waar ik<br />
geboren ben, mogelijk te maken. Hier<br />
werden de schepen gemaakt, dit was allemaal<br />
werf.<br />
Twee keer ben ik teruggeweest naar<br />
Indonesië, in 1981 en in 1996, in verband<br />
met mijn boek over Maria <strong>De</strong>rmoût. Een<br />
aantal van mijn boeken heeft met historie<br />
te maken, dat is de lijn. Ik ben altijd be-<br />
14 DE EILANDER MAART 2008
Change language