De-kracht-van-sociale-innovatie

Agenderende en faciliterende
overheid nodig
De AWT ziet voor de overheid tenminste twee rollen weggelegd rond sociale innovatie:
agenderend en faciliterend. Hoofdstuk vier gaat nader in op beide rollen en biedt concrete
aanbevelingen om er invulling aan te geven. Daarbij bouwt de raad voort op de
kabinetsnota Doe-democratie. Met deze nota is immers een goede start gemaakt met
reflectie op het veld van sociale innovatie, met name op dat deel dat betrekking heeft
op burgerinitiatieven gericht op problemen waarvoor al oplossingen bestaan, initiatieven
rond het in stand houden van publieke voorzieningen en het regelen van onderlinge
zorg. De nota formuleert hierover een kabinetsstandpunt, dat in principe ook te betrekken
is op andere, creatieve en innovatieve, voorzieningen en activiteiten die de initiators
zelf expliciet als sociale innovatie betitelen (zie hoofdstuk twee).
Kabinetsnota de Doe-democratie: Loslaten, kennis laten stromen en interveniëren
Het kabinet stelt zich ten doel te werken aan ‘de transitie naar een doe-democratie’ (kabinetsnota
De doe-democratie pagina 49). De rol van de rijksoverheid hierin is ´het volgen
van de ontwikkeling van het systeem van verbindingen tussen overheid en
samenleving en het laten stromen van de beschikbare kennis op nationaal en internationaal
niveau. Vervolgens waar nodig interveniëren, bijvoorbeeld als het gaat om ‘regelbelemmeringen’
(pagina 16). De overheid moet meer ‘zorgen dat’ in plaats van ‘zorgen
voor’ (pagina 49) komt. Dat kan door ruimte te geven, ruggensteun te bieden en richting
te geven. De overheid heeft in dat laatste een rol omdat zij de taak heeft te streven
naar het waarborgen van representativiteit en gelijkheid in de doe-democratie.
Loslaten is de voornaamste uitdaging blijkens een enquête onder gemeenten: 56% van
gemeenten loopt vaak of regelmatig aan tegen een belemmerende houding van hogere
overheden. De helft van de gemeenten constateert dat er een beperkte bereidheid is tot
loslaten bij politiek en bestuur. De kabinetsnota concludeert dat ambtenaren de ruimte
en ‘de politieke rugdekking’ moeten krijgen zodat zij actief kunnen inspelen op maatschappelijke
initiatieven. Politiek en bestuur moeten daarbij erkennen dat maatschappelijke
doelen enkel te bereiken zijn met inzet van de kennis en ervaring van burgers. Dan
kan er ‘een verschuiving plaatsvinden van bureauwerk (beleid, regels, routine) naar
straatwerk (ondersteunen van maatschappelijke initiatieven)’. Bij de werving en training
van ambtenaren dient er aandacht te zijn voor de hiervoor noodzakelijke houdingen en
vaardigheden. Daarnaast dient de overheid benaderbaar te zijn, open contact na te streven
met burgers en hen goed te informeren. Ook zou de overheid naar transparantie en
openheid moeten streven en waar mogelijk burgers bij de besluitvorming te betrekken.
Het kabinet is het, tenslotte, oneens met de WRR dat het nodig is te werken aan nationaal
betrokkenheidsbeleid. De overheid zou de doe-democratie vooral moeten bevorderen,
ondersteunen en versnellen.
De nota bevat een ´versnellingsagenda´ met twee hoofddoelen. Ten eerste burgers en
bedrijven in positie brengen en ten tweede het aansluitingsvermogen van de overheid
vergroten. De agenda is een overzicht van lopende activiteiten aangevuld met enkele
30 De kracht van sociale innovatie