De-kracht-van-sociale-innovatie

4
Werkplekinnovatie
B4.1 Sociale innovatie is in Nederland werkplaatsinnovatie
Het debat over sociale innovatie is tot op heden in Nederland grotendeels gevoerd rond
één thema: innovatie in werk en arbeid, vaak werkplekinnovatie genoemd. De, in Nederland,
meest gebruikte definitie hiervan is: ‘vernieuwing van de arbeidsorganisatie en
maximale benutting van competenties, gericht op verbetering van de bedrijfsprestaties
en ontplooiing van talent.’ 55 Een andere, onder meer door het Innovatieplatvorm veel
gebruikte term hiervoor, is slimmer werken. Het Innovatieplatform beschreef dit gebied
als ‘proces- en organisatorische innovaties, gericht op het verbeteren van de interne
werk- en taakverdeling, arbeidstijdenmanagement en andere manieren van managen,
waarbij de participatieve aanpak tussen werkgevers en werknemers centraal staat.’ 56
Ook uitdrukkingen als het nieuwe werken, innovatief organiseren, dynamisch managen
en flexibel organiseren worden in Nederland vaak geassocieerd met sociale innovatie. 57
Kortom: de definitie van sociale innovatie die in Nederland wordt gehanteerd is veel
smaller dan wat de rest van de wereld onder social innovation verstaat. Werkplekinnovatie
is te beschouwen als één vorm van sociale innovatie in de wereldwijde betekenis van
het woord. 58 Het begrip sociaal verwijst in werkplekinnovatie vooral naar het functioneren
en het welbevinden van het personeel. Als de nadruk van de sociale innovatie ligt op
het welbevinden (en minder op efficiëntere productieprocessen), kan dat opgevat worden
als sociale behoefte. Dan is er een relatie te leggen met maatschappelijke uitdagingen
als participatie en vergrijzing, en is er sprake van social innovation in de
internationale betekenis van het woord.
B4.2 Geschiedenis van sociale innovatie in Nederland
Het begrip sociale innovatie -steeds in de betekenis van werkplekinnovatie- raakte in de
jaren tachtig van de vorige eeuw in gebruik, toen zowel wetenschap als beleid een koppeling
maakte tussen discussies over innovatie enerzijds en over organisatieontwikkeling,
personeelsbeleid en kwaliteit van de arbeid anderzijds. 59 Het innovatiedebat ging
toen vooral over wetenschap en technologie. In 1986 verscheen een boek van onderzoekers
en adviseurs met als titel Sociale innovatie en automatisering. 60 Hierin werd het
begrip sociale innovatie gebruikt als vervanging van het Duitse sozialgerechte Technolo-
55
Taskforce Sociale Innovatie 2005; SER 2006; IP 2009.
56
IP 2009.
57
Volberda e.a. 2011.
58
In het ‘Dortmund/Brussels Position Paper on Workplace Innovation’ (2012) opgesteld door beleidsmakers en wetenschappers in
diverse Europese landen, wordt ervoor gepleit om in Europa ‘workplace innovation’ nadrukkelijk onder het begrip ‘social innovation’
te scharen.
59
Pot 2012
60
Vrooland 1986.
57 De kracht van sociale innovatie