1997-19-02 - Vrienden van Blijdorp

gels. Vleermuizen kunnen bijvoorbeeld vliegen,
het vogelbekdier heeft een snavel en
slangen en schildpadden leggen eieren. We
zullen in het vervolg van dit artikel behalve
over de veren ook iets over de snavel en de
poten van vogels vertellen.
Veren en kleuren
Als vogels uit het ei kruipen zijn ze ofwel
kaal of ze bezitten een paar plukjes dons.
Alleen de zogenaamde nestvlieders (bijvoorbeeld
fazanten) zijn al bevederd. In de
vogel huid bevinden zich papillen (bij mensen
te zien· als kippenvel) waaromheen een huidzakje
groeit. Hieruit komen dan als eerste de
donsveertjes tevoorschijn. De eerste definitieve
veren die zich vervolgens ontwikkelen zijn
de vleugelveren. Die zijn ook meteen veel
steviger, nodig om ermee te kunnen vliegen.
Deze veren noemen we slagpennen. Vervolgens
worden de andere donsveren vervangen
door dekveren, die minder sterk zijn dan de
slagpennen. De onderkant van deze veren is
donsachtig, en vormen zo een goede isolatielaag.
Donsveren verschillen van de
slagpennen doordat ze geen baardjes hebben
waardoor ze veel losser en luchtiger zijn.
Veren bepalen de kleur van de vogel.
De meeste kleuren in de vogelwereld zijn namelijk
zogenaamde "structuurkleuren". Dit
betekent dat de kleur wordt bepaald door de
opbouw van de veren en de breking van het
licht dat daar door gaat. Mede bepalend zijn
verder twee pigmenten: eu melanine (zwart)
en phaeomelanine (oranjebruin) en carotenoiden
uit de voeding. Er zijn ook
uitzonderingen. Bijvoorbeeld de eidereenden
en de meeste toerako's hebben een echte
groene kleurstof.
Kleuren zijn belangrijk in de vogelwereld.
Ze kunnen bedoeld zijn om op te vallen
(de mannetjes in de paartijd), of om juist niet
op te vallen (de schutkleur). Voor andere soorten
zijn kleuren herkenningstekens
(bijvoorbeeld de kleur van de spiegels bij eenden).
Soms kan een kleur ook nuttig zijn: de
witte vlek op het achterlijf van de manenduiven
is waarschijnlijk bedoeld om elkaar ook
in de duisternis te kunnen zien.
Snavels
Het loont de moeite om eens goed
naar snavels te kijken. Alleen al omdat ze
heel mooi kunnen zijn (toekans). Maar ook
omdat de snavel veel over de vogel vertelt,
met name over de voedingswijze. Weliswaar
zijn er een paar vogels met snavels die voor
iedere soort van voedsel geschikt zijn (bijvoorbeeld
die van alleseters als meeuwen en
kraaien), maar de meeste snavels zijn gespecialiseerde
"instrumenten". Bijvoorbeeld de
roofvogels met hun stevige haakvormige snavels
waarmee ze prima kunnen scheuren. De
zaadeters hebben een bolle snavel (zoals bijvoorbeeld
de zebravink). Daartegenover
staan de insekteneters die een veel fijnere
snavel hebben (bijvoorbeeld de koningsglansspreeuw)
net zoals vogels die nectar uit
bloemen halen (bijvoorbeeld de roodpootsuikervogel).
Weer veel steviger zij n de snavels
van kaketoes, die zelfs noten kunnen open
breken. Anderen hebben weer lange snavels
om voedsel uit de grond te halen (bijvoorbeeld
de wulp en de grutto) of om voedsel
uit het water te halen (de ooievaar ). Zo hebben
alle vogels een snavel die past bij hun
voed i ngspatroon.
Soms hebben de snavels nog andere
functies: de specht die er zijn nest mee uithakt,
vogels die hun snavel als een
"klankkast" gebruiken, ermee vechten, hun
veren mee verzorgen of ze gebruiken tijdens
de broedtijd om de eieren te keren.
Poten
Net als de snavels vertellen ook de poten
veel over de leefgewoonten. Zo valt
bijvoorbeeld op dat de poten bij eenden en
futen ver naar achteren geplaatst zijn. Dit is
bij het zwemmen enorm praktisch, bij het lopen
daarentegen minder. Andere vogels
hebben weer zeer stevige poten en lopen uitstekend
(struisvogel). Weer andere staan
hoog op de poten om in (ondiep) water te
kunnen staan bij het foerageren (ooievaar).
Vaak kunnen deze vogels ook de tenen spreiden
zodat ze niet zo snel in de modder
zullen wegzakken.
Ook het looppatroon zegt veel: hippende
vogels leven het meest in bomen,
goede lopers leven veelal op de grond. De
aanpassingen gaan vaak nog verder. Toerako's
bijvoorbeeld kunnen hun buitenste teen
zowel naar voor als naar achter bewegen, hetgeen
hen maximale stabiliteit geeft bij het
snelle lopen over een boomtak.
Door goed te kijken kunt u al veel
over de vogel te weten komen.
Veel plezier bij het bekijken van de
vogels in Blijdorp en in de natuur.
Tekst en foto's:
Jos en Anne Marie Nijkamp
Giften voor de actie "Alle
Vrienden hand in hand, voor het
nieuwe gibbon-eiland!"
(tot en met maart 1997)
Bijdragen van fl. 10,-:
v. Vuure, Parie, Augustijn en Mosmans te Rotterdam, V.d. Berg te
Heerjansdam; v. Toi-Filius te Oud-Beijerland en de Ruiter.
Tussen fl. 10,- en fl. 25,-:
Udo te Rotterdam, Lagerweij te Capelle a/d Ijssel, Witberg te
Culemborg, Smit te Leiden en Beljon te Schiedam.
Bijdragen van fl. 25,-:
V.d. Akker-Vollmuller, Sven, Steenbergen, Huijsman-Engelberts,
v. Santen, Borsboom en Maaten-v. Oud heusden te Rotterdam,
Maree en Eekhoudt te Berkel-Rodenrijs, Bakx te Halsteren,
Dankers te Hoogvliet Rt, v. Selm-vd Ree en Starren burg te
Schiedam, Verbeek te Spijkenisse en Okhuijsen te Cap. a/d Ijssei.
Tussen fl. 25,- en fl. 50,-:
Hattink en Urn te Rotterdam .
Bijdragen van fl. 50,-:
N.N., v.d. Meijden, v. Lent, Arnold en v. Damme te Rotterdam,
Elliott te Delft, Griffioen te Maarssen en Lous te Oud Alblas.
Tussen fl. 50,- en fl. 100,-:
Verploegh Chassé te Vlaardingen.
Bovendien:
fi. 100,-: van der Cammen te Rotterdam en Oudkerk
te Oostvoorne.
fi. 150,-: Simons te Rotterdam.
fi. 250,-: Hille te Rotterdam.
ft. 1.000,- van Terpstra e/o v. Eijnsbergente Capelle a/d Yssei.
Een nalatenschap van Noorlander v.d. Vos te Rhoon.
ft. 110,- bij de lezing voor de NCVB te Rotterdam-
Blijdorp.
ft. 80,- bij de lezing voor de Plattelandsvrouwen te Zwartewaai.
fi. 50,- bij de lezing voor de Plattelandsvrouwen te Bergam ­
bacht.
fi. 50,- bij de lezing voor de Plattelandsvrouwen te Rotterdam­
Ommoord.
fi. 50,- van de dames van de Rotary.
En tenslotte wederom het gratis drukken van onze acceptgiro's
door drukkerij Bazuin Schiedam.
Deze bijdragen komen ten goede aan onze gibbon-actie. Hartelijk bedankt!