BOEDDHA VAIROCANA - Stichting Bodhisattva

BOEDDHA VAIROCANA
Kijken we naar de mandala van de vijf Dhyana-Boeddha’s dan
zien we dat hij geen plat, tweedimensionaal diagram is maar dat
hij multidimensionaal is. Men kan de mandala beschouwen als
een kristallen paleis, waarbij er in een ruimte een licht is
ontstoken dat de rest van het paleis verlicht.
Het woord mandala betekent letterlijk magische cirkel. Hij is veel
meer dan alleen een cirkelvormige, symmetrische afbeelding.
Hij is een symbool dat verwijst naar een verborgen inhoud. De
magische cirkel staat voor oneindigheid, totaliteit, eenheid en
heelheid. Een mandala geeft als het ware een blauwdruk van de
oneindigheid van de kosmos en de oneindigheid van de geest
weer. Hij is een belangrijk middel bij het mediteren, waarbij
lichaam en geest via de afbeeldingen verbonden worden met
universele kosmische inzichten. De mediterende kan hierdoor tot
diepe inzichten komen waarbij hij als het ware het inwendige
labyrint van het kristallen paleis in een ritueel doorloopt. Heeft
hij de weg in zuiverheid afgelegd dan zal hij in het middelpunt
van de mandala aankomen. Dat betekent dat een mandala
werkelijk tot in alle niveaus ervaren moet worden om uiteindelijk
in het midden van de cirkel uit te komen.
En hoe kom je nu in het hart van de mandala? Niet door gewoon
naar binnen te gaan, blijven doorlopen en bij een of andere
1

poort links of rechts afslaan. Je moet bereid zijn om te leren om
daadwerkelijke veranderingen in jezelf te kunnen
bewerkstelligen.
In het Nyingma systeem, dat we hier volgen, zit Boeddha
Vairocana in het centrum van de mandala en is het symbool en
de belichaming van de absolute werkelijkheid. En om hier te
komen zullen we in het oosten moeten beginnen, bij Boeddha
Akshobya. Daarom begint mijn reis door de mandala ook met
Boeddha Akshobya.
Toen we in de eerste lezing de mandala van de vijf Dhyana-
Boeddha’s betraden was Boeddha Akshobya de eerste Boeddha
die wij ontmoetten. Akshobya betekent de "Onbeweeglijke" of de
"Onverstoorbare", hij die stil zit en geestelijk ervaart. Hij zit in de
Bhumisparsa-mudra, waarbij zijn rechter hand de aarde
aanraakt, het geestelijk contact met de lichamelijke zintuigen.
Door Akshobya wordt middels de zintuigen het lichamelijke
ervaren van de vorm getransformeerd tot het geestelijke ervaren
van het lichaam. Door de grote spiegel laat hij ons de ware aard,
de leegte, van alle verschijnselen zien. De spiegel reflecteert,
vandaar dat dit het symbool is om te laten zien dat onze
ervaringen slechts spiegelbeelden zijn van de werkelijkheid.
De Dhyana-Boeddha Akshobya is het beeld van de belichaming
van de eerste stap op weg naar de volledige ontplooiing van de
boeddhanatuur.
Vanuit het ik-idee ontstond de bespiegelende aard van onze
waarneming. Door deze aard van waarnemen nu te zuiveren van
de kleuring aan alles wat we waarnemen, lost dit ik-idee meer en
meer op. Ons egocentrische gevoel wordt langzamerhand
getransformeerd tot mededogen voor al wat leeft. In de ander
beginnen we onszelf te herkennen. Het is de wijsheid van
gelijkheid, de wijsheid van Boeddha Ratnasambhava, de
schenker van gaven. Hij schenkt de wereld de drie juwelen,
2

waarin de wijsheid van sunyata, de leegte, van Boeddha
Akshobya de basis vormt voor de onderlinge verbondenheid van
alle wezens.
In meditatie ontstaat nu het gevoel van identiteit, waarin je jezelf
ervaart als gelijk aan iedereen en verbonden met iedereen. Dit
gevoel ontstaat uit de kennis van de innerlijke eenheid. Mijn
boeddhanatuur is identiek aan de boeddhanatuur van iedereen.
Deze kennis vormt de grondslag van ons volledige bewustzijn
van de eenheid. Nu kunnen we ons gaan wijden aan de
analytische kennis van de bijzonderheden, zonder ons inzicht in
de grotere samenhangen te verliezen. Dit is een belangrijk
aspect van de Dhyana-Boeddha Amitabha. Inzicht in wat er is,
zonder het beeld van het geheel te verliezen.
Alles wat we waarnemen, alles wat we zintuiglijk kunnen
ervaren, en alles wat we verstandelijk kunnen onderscheiden
wordt door de kracht van Boeddha Amitabha getransformeerd tot
het transcendentale vermogen van innerlijk schouwen, het
spiritueel onderscheiden in de meditatieoefening. Deze wijsheid
is dus niet de verstandelijke analyse, maar het volledig heldere
intuïtieve inzicht. Deze wijsheid is vrij van enig vooroordeel en
zonder verstandelijke, willekeurig gemaakte conclusies.
Het gaat hier niet om het verstandelijke denken dat actief is, wat
niet wil zeggen dat het boeddhisme afkerig is van gezond
verstand, integendeel, maar er is een beperking aan dat
gezonde verstand. Het rechtstreekse gewaarzijn van het
spirituele waarnemen (dhyana) is door zijn zuiverheid ver
verheven boven het denken in woorden. Het intuïtieve schouwen
vloeit voort uit het gelouterde principe van waarneming.
Het bloedrode licht van onderscheidende wijsheid straalt uit het
hart van Boeddha Amitabha en de volledig geopende lotus van
de ontplooiende, creatieve meditatie ligt in zijn hand.
3

Op de basis van dit innerlijke zien, de intuïtie en de verwerking
van deze innerlijke beelden ontstaat er een verandering in de
wilskracht van het individu. De persoonlijke wil wordt meer en
meer getransformeerd tot de karma-vrije wilskracht. Het leven
wordt daardoor niet langer meer gedomineerd door de
zelfzuchtige ego-wilskracht vanuit begeerte en gehechtheid,
maar door de alles volbrengende wijsheid die gesymboliseerd
wordt door de Boeddha Amoghasiddhi, het hoofd van de karmafamilie.
Het is deze wijsheid die 'alle werken volbrengt' en zich
uitdrukt in spontaan en trefzeker handelen. Deze mysterieuze
kracht wordt gesymboliseerd door de dubbele vajra. Het doel
van deze kracht is om alle wezens te wijzen naar de bevrijding.
Op het elementaire vlak komt deze kracht overeen met de
allesdoordringende macht van het element lucht, het beginsel
van beweging en expansie, van leven en adem.
Door de wijsheid van de leegte, de wijsheid van gelijkheid, door
de kennis van onderscheidende wijsheid en door de alles
volbrengende wijsheid is het ons eindelijk gelukt om in het
midden van de mandala terecht te komen. Boeddha Vairocana
zit in het centrum van de mandala. Hij is het symbool en de
belichaming van de absolute werkelijkheid.
De Tathagata-familie neemt in de mandala een centrale positie
in omdat 'geestelijke blindheid' verantwoordelijk is voor alle
vormen van egocentrisch gedrag en dus ook voor het
neurotische functioneren van de vajra-, ratna-, padma- en
karma-geest. Dit allesdoordringende vermogen blijft behouden in
de ontwaakte staat, waar geestelijke blindheid omgevormd is in
de allesdoordringende en allesomvattende mystieke wijsheid die
gesymboliseerd wordt door de Boeddha Vairocana.
Door de openheid die ontstaat bij het mediteren op Boeddha
Vairocana wordt de openheid in het centrale kanaal weer
hersteld en bewust gemaakt. Het licht van de adiboeddha, de
4

oerboeddha, verbeeld door de gestalte Vairocana, neemt weer
zijn plaats in. Het zuiverste licht stroomt naar binnen en
verwijdert de gehechtheden en het nog niet verwerkte karma.
In het diepste van de mens is dus de verbinding met Vairocana
en dus met de verlichtende kracht van de oer-Boeddha weer
open en stromend geworden. Als we goed schouwen in dat
centrale kanaal zien we dat de onwetendheid en gehechtheden
het licht van Boeddha Vairocana hinderden om in ons te stralen.
Nu is het vooral noodzakelijk om dat kanaal open en stromend te
houden en te reinigen van alles wat de doorlating van licht belet.
We hebben als mens de taak om onszelf te onderhouden. Zowel
ons lichaam als onze geest. Houden we dus de geest open en
schoon in zijn diepste kern, dan zal ook ons leven schoon en
stralend worden en zijn.
Heelwording ervaren we in ons bewustzijn, in ons innerlijk. Onze
persoonlijkheid transformeert en ons bestaan wordt universeel.
Het harde pantser van het ego lost op. De innerlijke drang naar
verlichting verbreekt de tweevoudige sluier: de duisternis,
veroorzaakt door de hartstochten, en de illusie van de objectieve
wereld. De transformatie maakt ons tot het juweel.
Het spirituele bewustzijn wordt tot bodhi-citta: het verlichte
juweel en is nu het uitgangspunt, het voertuig, voor de
transformatie geworden. De zelfzuchtige wil en de zinnelijke
begeerte worden de drang tot bevrijding en verwezenlijking, het
individuele bewustzijn wordt de kennis en het bewustzijn van de
universele wet in de gestalte van Vairocana, met zijn symbool
het "wiel van de wet": het dharma-chakra.
De acht spaken van dit rad symboliseren het achtvoudige pad
van de Boeddha, dat van onwetendheid of geestelijke blindheid
leidt naar innerlijke ontwaking, naar verlichting. Het is het laatste
geschenk van de Boeddha’s, het laatste dat we nodig hebben.
Door het draaien van het wiel opent hij ons uiteindelijk de weg
naar de zes paramita’s, of de zes perfecties. Deze zes zijn: de
5

perfectie van vrijgevigheid , de perfectie van moraliteit, de
perfectie van geduld, de perfectie van de toewijding, de perfectie
van concentratie en de perfectie van wijsheid.
Om ons bewustzijn nu volledig te richten op de zes paramita’s,
de perfecties, zullen we, zolang er nog een sluier in onze geest
aanwezig is, deze mandala steeds weer opnieuw moeten
betreden.
6