oktober - Genootschap Onze Taal

Raymond Noë
‘InZicht’ licht u in over nieuwe boeken, congressen
en lezingen in taalkundig Nederland en
België. Vermelding in deze rubriek betekent
niet dat de redactie ze aanbeveelt. Voor een zo
volledig mogelijk beeld hebben wij ook uw hulp
nodig. Weet u iets waarvan u denkt dat het in
deze rubriek thuishoort, laat het ons dan weten.
Verschijningsdata en prijzen onder voorbehoud.
� kritische discoursAnAlyse
De kritische discoursanalyse
(KDA) is een in
de jaren negentig van
de vorige eeuw ontwikkelde
discipline die taalkunde
en sociologie
met elkaar combineert.
De KDA richt zich op
“de analyse van de relatie
tussen taal en de instandhouding van
machtsrelaties binnen de maatschappij,
binnen organisaties en binnen familieverbanden”.
Een niet­alledaags onderwerp,
maar wie er meer over wil weten, kan terecht
in het boek Kritische­discoursanalyse.
Hierin wordt aandacht besteed aan het
werk van filosofen als Foucault, Bourdieu en
Habermas, en worden de belangrijkste begrippen
uit de KDA behandeld. Tekst en
theorie worden steeds uitgebreid toegelicht
en verduidelijkt met praktijkvoorbeelden.
Het boek richt zich nadrukkelijk ook op
de geïnteresseerde leek, die leert zien “dat
taal niet alleen een instrument is om te
communiceren over de wereld, maar ook
een middel om de werkelijkheid vorm te
geven”.
Kritische­discoursanalyse.­Macht­en­kracht­van­taalen­tekst
van Nicolina Montesano Montessori,
Hans Schuman en Rob de Lange is een uitgave
van ASP en kost € 26,95 (gelijmd, 280 blz.).
ISBN 978 90 7028 919 5
290 o n z e t a a l 2 0 1 2 • 1 0
� GebAren
InZicht
De taalgrens
De Belgische taalgrens verdeelt België in een Frans­ en een Nederlandstalig gedeelte.
De scheidslijn is een bron van politieke en maatschappelijke onrust, maar
spreekt ook tot de verbeelding. Althans, dat mag je concluderen uit het aantal
boeken dat erover geschreven wordt. In 2005 verscheen Wandelen­langs­de­taalgrens, van
Onze­Taal­medewerker Riemer Reinsma, en in 2009 Over­de­taalgrens, van de Vlaamse
journalist Guido Fonteyn. En nu is er dan De­taalgrens, van de Vlaamse schrijfster Brigitte
Raskin, vooral bekend van haar roman Het­koekoeksjong (1989).
Raskin beschrijft in haar boek de geschiedenis van de taalgrens, vanaf 500 v.Chr. tot
nu. Officieel bestaat de grens pas sinds 1963, maar in de praktijk was hij er al veel langer.
Hij ontstond in de tijd van de Franken (500 v.Chr.­500 n.Chr.), daar waar het Germaanse
taalgebied grensde aan het Romaanse taalgebied.
Vanaf de Middeleeuwen was er overigens niet alleen sprake van een geografische
scheiding, maar was er ook een sociale scheiding. De hogere klassen spraken Frans, de
lagere klassen niet, ook niet in Wallonië. Later stapte men in Wallonië over van de Waalse
dialecten op het Frans, terwijl de scheiding in Vlaanderen bleef bestaan en zelfs dieper
werd doordat ook de Vlaamse gegoede klasse overschakelde naar het Frans.
Nadat België in 1830 onafhankelijk was geworden, omarmden de Vlamingen het
Nederlands in hun streven naar sociale emancipatie, en kregen ze langzamerhand steeds
meer rechten. En die ontwikkeling mondde uit in het vastleggen van de taalgrens in
1963 – en alle conflicten die daar sindsdien het gevolg van zijn.
Raskin beschrijft dit alles overigens niet als een kwalijke of onwenselijke ontwikkeling.
Ze presenteert de taalgrens als een historisch gegeven dat de Belgen verdeelt maar ook
verbindt, en de historie ervan is “een onomkeerbaar en leerrijk geschiedenisverhaal”.
De­taalgrens.­Of­wat­de­Belgen­zowel­verbindt­als­verdeelt is een uitgave van Davidsfonds uitgevers en
kost € 27,50 (ingenaaid, 333 blz.). ISBN 978 90 5826 740 5
Het in 1995 verschenen
en sindsdien enige malen
herdrukte Gebarenwoordenboek
van doventolk
Maurice Buyens is
onlangs opnieuw uitgegeven
onder de titel
Basisgebarenwoordenboek.
Het belangrijkste
verschil met de vorige uitgave is dat er nu
een groot aantal religieuze gebaren (waaronder
ook gebeden) is opgenomen, en dat
de vertalingen ook in het Engels worden
gegeven, ten behoeve van het werken met
doven in ontwikkelingslanden. De 1600 gebaren
zijn in tekeningen weergegeven.
Basisgebarenwoordenboek,­met­gebeden­enreligieuze­gebaren
is een uitgave van Garant en
kost € 32,–. (ingenaaid, 616 blz.).
ISBN 978 90 441 2414 9
� schrijFWijzer
Het bekendste en – met 450.000 exemplaren
– bestverkochte taaladviesboek is de
Schrijfwijzer van Jan Renkema. De eerste
druk verscheen in 1979, en het boek is
sindsdien diverse malen herzien en bewerkt.
Ook in de nieuwste (vijfde) editie is
de inhoud weer onder handen genomen:
foutjes en omissies zijn weggewerkt, er zijn
nieuwe kwesties toegevoegd, en er is meer
aandacht voor ‘digitaal schrijven’. Bovendien
is er nu een ondersteunende website,
waar niet alleen veel
informatie uit het boek
te vinden is, maar ook
aanvullende zaken als
instructievideo’s, oefeningen,
een lijst met
woorden die makkelijk
verward worden (zoals
ampel en amper), een lijst
met taaltermen (aanhalingstekens, ellips,
hypercorrectie, etc.) en informatie over
Renkema’s CCC­model, een hulpmiddel om
de leesbaarheid van teksten te analyseren en
te verbeteren.
Schrijfwijzer is een uitgave van Boom en kost
€ 37,50 (gebonden, 590 blz.).
ISBN 978 94 6105 696 2
� PrismA-APP
Prisma verkoopt zijn bekendepocketwoordenboeken
nu ook als app
voor de iPhone en Android­apparaten.
Het zoeken
in de app is snel (met
‘predictive text’), simpel
en gebruiksvriendelijk;
een zoekopdracht levert
alle vindplaatsen van het woord in het woordenboek
op, en er kan steeds doorgeklikt
worden naar het voorafgaande of volgende
woord. De offline te gebruiken apps zijn er
voor de talen Nederlands (€ 4,99), Engels,
Frans, Duits, Spaans en Italiaans (alle € 6,99).