SB4 - Gemeente Arnhem

SB4
4. WAARDESTELLING
4.1. Analyse.
22
De Galgenberg te Arnhem
Het terrein van de Galgenberg, globaal begrensd door de A12, Apeldoornseweg, Schelmseweg en de
Waterbergseweg, kent een gevarieerd boskarakter. De terreinen van het 18 e -eeuwse landgoed
Waterberg aan de westzijde zijn grotendeels opgegaan in het Openluchtmuseum. Van het vroegere
sterrenbos op de heuveltop is weinig te herkennen, op de route van het ruiterpad na. De leemkuil is
nog wel een markante plek. In combinatie met de oude beuken, de grenspaal en de wildwal vormt de
leemkuil een fraai cultuurhistorisch ensemble, dat verwijst naar het agrarisch karakter van de zuidflank
van de Veluwe en naar de winning van leem als bouwmateriaal. Het onverharde bospad slingert nog
over het heuvelige terrrein, zoals het over de heide liep, in contrast met bijvoorbeeld een rechte laan
als de Waterbergseweg. Doordat op dit relatief kleine gebied weinig ontwikkelingen hebben
plaatsgevonden – het was tenslotte al voor 1832 gemeentelijk eigendom – ademt de plek rust en
stabiliteit uit. Het schaalcontrast met het drukke verkeersknooppunt Waterberg ervaren recreanten
wellicht als bijzonder en subliem.
In de bospercelen ten zuiden van knooppunt Waterberg (geen gemeentelijk eigendom) zijn de 19 e -
eeuwse bosontginningslijnen nog te herkennen. Verder kent dit terrein weinig cultuurhistorische
waarden.
Het voormalige oefenterrein is een duidelijk afgegrensd gebied met een eigen entree en
toegangsweg, vrijwel gesloten omheining en afwijkende beplanting, waarbij het zicht op het terrein
door de wallen van de schietbanen voor een groot deel wordt verhinderd. De omheining markeert de
rijksgronden welke ongeveer een eeuw bij defensie in gebruik waren. De schietbanen vormen
bijzondere aardwerken aan de rand van het terrein, waarbij de oostelijke baan is ingekort bij de
verlegging van de Schelmseweg. Het verdiept gelegen munitiedepot vormt een compact ensemble
van gebouwen, grondwerken en omheining, dat overduidelijk aan het militaire gebruik refereert. De
overige gebouwen lijken met minder logica over het terrein verspreid, zij het allemaal aan de
noordzijde van het terrein, in de voormalige bosrand. De omgeving van het veldje, dat nu bij de politie
in gebruik is om honden te trainen, wijkt duidelijk af door meer openheid en jonge (berken)beplanting.
4.2. Waardering.
Het gebied is interessant als historisch militair oefengebied waar nog veel originele onderdelen van
te vinden zijn. Zeker voor de garnizoensstad Arnhem, waar de militaire aanwezigheid een belangrijke
stempel op de historie van de stad heeft gedrukt, is het behoud van elementen uit dit onderdeel van
de stedelijke geschiedenis waardevol. Daarom is het van belang het oefenterrein Galgenberg als
militair ensemble te waarderen, bestaande uit onder meer gebouwen, grondwerken, omheiningen,
palen en ontsluiting.
- Schietbanen in deze smalle vorm zijn volgens de Stichting Menno van Coehoorn uniek in
Nederland. De banen dateren van tussen 1874 en 1890 en zijn redelijk gaaf.
- Het ensemble van de munitiebunkers met wallen, poort en omheining is bijzonder gaaf, hoewel
minder uniek in Nederland. De gebouwen zelf zijn door de laatste bewoners (krakers) sterk gewijzigd
en van beperkte monumentale waarde. De overige gebouwen hebben fysiek weinig cultuurhistorische
waarde, maar zijn samen wel tastbaar onderdeel van het militaire functioneren en dragen bij aan de
beleving van het verhaal over het historische gebruik op deze plek. Daarnaast is het interessant dat
de gebouwen qua architectuur verwant zijn aan verschillende kazernes in Arnhem.
- De grenspaaltjes die de ‘Rijksgrond’ markeren zijn niet uniek, maar wel onderdeel van het militaire
ensemble. Langs de terreinen van Rijkswaterstaat, zoals de Apeldoornseweg zijn deze paaltjes met
‘RG’ eveneens te vinden.
Direct rondom het oefenterrein bevinden zich enkele oudere historische lijnen en elementen, zoals
restanten van het 18 e -eeuwse landgoed Waterberg en een 19 e -eeuwse bosontginning.
- De wildwal is een bijzonder restant en als grenslijn goed herkenbaar in het bos. Over de ouderdom
is binnen dit onderzoek weinig bekend geworden, maar deze kan teruggaan tot de Middeleeuwen.