© NWT, 2008. Niets uit deze uitgave mag worden ... - Falw.vu

www.nwtonline.nl 40 Tekst Marlies ter Voorde
nwt 4 41
De ramp inspireerde tot de Hollywood-film The Day After Tomorrow en gaf aanleiding tot
allerlei speculaties over een naderende mini-ijstijd. Welk mysterieus natuurverschijnsel
zorgde er aan het eind van de laatste ijstijd voor dat de aarde opeens opnieuw bevroor,
allerlei dieren uitstierven en de eerste Amerikaanse indianen verdwenen
de
dag
wereld
dat de
bevroor
Je kúnt natuurlijk je SUV laten
staan, de terrasverwarming uitzetten
en de wasdroger de deur uit doen om de opwarming
van de atmosfeer tegen te gaan.
Maar ook een groot meer leeg laten lopen
in de oceaan schijnt te helpen. Of anders
wel de inslag van een buitenaards object.
Dat zijn momenteel althans de meest gehoorde
verklaringen voor de plotselinge afkoeling
die de aarde een kleine dertienduizend
jaar geleden doormaakte, en die
ongeveer duizend jaar lang aanhield – een
episode van ijzige koude die geologen kennen
als de ‘Jonge Dryas’.
In de overgangsperiode van de laatste ijstijd,
het Weichselien, naar de warme tijd
waarin we nu leven, het Holoceen, kwamen
op het noordelijk halfrond enkele zeer
sterke klimaatschommelingen voor. En de
Jonge Dryas – vernoemd naar het toendraplantje
de achtster (Dryas octopetala) – was
van die schommelingen zonder twijfel de
heftigste en de meest raadselachtige.
Zo’n 12.900 jaar geleden trok de ijstijd zeer
snel en abrupt aan. Binnen tien tot twintig
jaar veranderde het klimaat in Europa van
gematigd en vergelijkbaar met wat we nu
hebben, tot extreem koud. Het kwik duikelde
tien tot vijftien graden omlaag. Op
vele plaatsen in Nederland en België raakte
de bodem permanent bevroren; en voor de
kust van Portugal dreven ijsbergen. Twaalf
eeuwen lang hield de vrieskou aan, tot de
temperatuur rond 11.700 jaar geleden weer
snel opliep, met een toename van ruim zes
graden Celsius in amper vijftig jaar tijd.
De overgang van het Weichselien naar het
Holoceen kun je nog verklaren door de veranderende
stand van de aarde ten opzichte
van de zon. Maar vanwaar die andere, zeer
snelle omslagen in het klimaat Het is een
vraag die de wetenschap steeds meer bezighoudt.
Ónze wereld is immers ook aan het
opwarmen. Kunnen wij ook opeens in een
ijstijd schieten
Vulkaanwinter De zee zat erachter, is sinds
ongeveer de jaren negentig de meest
gehoorde verklaring voor de Jonge Dryas.
Het is een scenario dat ook ten grondslag
lag aan de kaskraker The Day After Tomorrow:
door een plotselinge verandering in
het stromingspatroon van de Atlantische
Oceaan werd de oceaancirculatie zwakker,
waardoor het water minder warmte van het
zuiden naar het noorden kon vervoeren –
een redenering die onderbouwd wordt door
het feit dat Antarctica in diezelfde periode
juist opwarmde.
Volgens onder meer Hans Renssen van de
Vrije Universiteit Amsterdam is de verstoring
van de zeestroming in elk geval de enige
redelijke verklaring voor de plotselinge
kou van de Jonge Dryas. Renssen ontwerpt
computermodellen die de processen nabootsen
die het klimaat beïnvloeden. Hij
wijst erop dat er sprake moet zijn geweest
van een soort domino-effect: door de temperatuurdaling
op het noordelijk halfrond
kon de hoeveelheid zeeijs zich uitbreiden,
en aangezien ijs zonlicht reflecteert en
werkt als een isolatielaag voor het zeewater
eronder, zal het zich uitbreidende zeeijs
zelf weer een extra temperatuurdaling met
zich hebben meegebracht. Bovendien