Nederlandse versie hier downloaden - Dokters van de Wereld
Nederlandse versie hier downloaden - Dokters van de Wereld
Nederlandse versie hier downloaden - Dokters van de Wereld
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
C : 100<br />
M : 60<br />
J : 0<br />
N : 0<br />
C : 100<br />
M : 60<br />
J : 0<br />
N : 0<br />
Mé<strong>de</strong>cins du mon<strong>de</strong> - I<strong>de</strong>ntité visuelle FRANCE<br />
08/07/2009 Mé<strong>de</strong>cins du mon<strong>de</strong> - I<strong>de</strong>ntité visuelle ANGLETERRE<br />
08/07/2009<br />
Belgium | France | Germany | Greece | Netherlands | Portugal | Spain | Swe<strong>de</strong>n | Switzerland | United Kingdom<br />
TOEGANG TOT GEZONDHEIDS ZORG<br />
VAN KWETSBARE GROEPEN<br />
IN DE EUROPESE UNIE 2012<br />
Een overzicht <strong>van</strong> <strong>de</strong> toestand <strong>van</strong> personen die<br />
buitengesloten wor<strong>de</strong>n <strong>van</strong> zorgstelsels in <strong>de</strong> EU<br />
1<br />
© MdM Greece<br />
Mobiele tandheelkun<strong>de</strong> in Griekenland
Inleiding<br />
Inleiding<br />
2<br />
> Mé<strong>de</strong>cins du Mon<strong>de</strong> (MdM) –<br />
Doctors of the World – <strong>Dokters</strong><br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>Wereld</strong> in Europa<br />
Het netwerk <strong>van</strong> Mé<strong>de</strong>cins du Mon<strong>de</strong> (MdM) is sinds<br />
1986 werkzaam in Europa. In totaal geven we leiding<br />
aan 180 gezondheidsprogramma’s in België, Bulgarije,<br />
Frankrijk, Duitsland, Griekenland, Ne<strong>de</strong>rland, Portugal,<br />
Spanje, Zwe<strong>de</strong>n, Zwitserland en het Verenigd Koninkrijk.<br />
Ons doel is mensen te helpen die zon<strong>de</strong>r steun<br />
geen toegang kunnen krijgen tot <strong>de</strong> gezondheidszorg.<br />
Wij bie<strong>de</strong>n die mensen medische verzorging en<br />
registreren en evalueren hun situatie. Wij willen meer<br />
ruchtbaarheid geven aan hun problemen en daarbij bewustwording<br />
creëren. Dit hopen we te bereiken door<br />
<strong>de</strong> toestand te beschrijven <strong>van</strong> groepen mensen die<br />
moeite hebben zich toegang te verschaffen tot <strong>de</strong> gezondheidszorg<br />
en het vervolgens openbaar te maken.<br />
Als basis voor onze advocacy werkzaamhe<strong>de</strong>n gebruikt<br />
MdM <strong>de</strong> systematisch verzamel<strong>de</strong> gegevens, waaron<strong>de</strong>r<br />
<strong>de</strong> maatschappelijke gezondheids<strong>de</strong>terminanten en<br />
<strong>de</strong> gezondheidstoestand <strong>van</strong> patiënten. Veldwerk en<br />
<strong>de</strong> daaruit voortvloeien<strong>de</strong> gegevens vormen <strong>de</strong> pijlers<br />
<strong>van</strong> het werk dat wij samen met professionele gezondheidswerkers<br />
en -organisaties verrichten om duurzame<br />
veran<strong>de</strong>ringen in wetgeving en praktijk te realiseren.<br />
Sinds 2004 is het MdM-netwerk bezig haar activiteiten<br />
op het gebied <strong>van</strong> belangenbehartiging uit te brei<strong>de</strong>n<br />
naar <strong>de</strong> Europese Unie en <strong>de</strong> Raad <strong>van</strong> Europa. We hebben<br />
twee on<strong>de</strong>rzoeken 1 uitgevoerd omtrent <strong>de</strong> toegankelijkheid<br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong> gezondheidszorg voor ongedocumenteer<strong>de</strong><br />
migranten. Deze on<strong>de</strong>rzoeken zijn gebaseerd op<br />
persoonlijke gesprekken afgenomen bij personen die<br />
onze gezondheidsprogramma’s bezochten voor sociale<br />
dienstverlening en medische consultatie. Tussen 2004<br />
en 2008, met <strong>de</strong>batten in volle gang over <strong>de</strong> terugkeerrichtlijnen<br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong> EU, hebben we een lobbycampagne<br />
georganiseerd om bescherming af te dwingen voor ernstig<br />
zieke migranten die in hun land <strong>van</strong> herkomst geen<br />
toegang kon<strong>de</strong>n krijgen tot a<strong>de</strong>quate gezondheidszorg.<br />
In 2009 hebben we tevens het HUMA-netwerk opgezet<br />
en twee rapporten gepubliceerd. Eén daar<strong>van</strong> behan<strong>de</strong>l<strong>de</strong><br />
wetgeving betreffen<strong>de</strong> <strong>de</strong> toegankelijkheid <strong>van</strong><br />
gezondheidszorg in elf EU lidstaten. Het twee<strong>de</strong> had als<br />
on<strong>de</strong>rwerp <strong>de</strong> toegankelijkheid <strong>van</strong> <strong>de</strong> gezondheidszorg<br />
in Cyprus, Malta, Polen en Roemenië en was gebaseerd<br />
op individuele gesprekken met ongedocumenteer<strong>de</strong><br />
migranten en met asielzoekers. Ook hebben we een<br />
petitie 2 opgesteld en rond laten gaan on<strong>de</strong>r Europese<br />
gezondheidswerkers. Deze werd on<strong>de</strong>rtekend door 147<br />
professionele gezondheidsinstanties en is aangebo<strong>de</strong>n<br />
aan het Europees parlement. In <strong>de</strong> petitie verklaar<strong>de</strong>n<br />
<strong>de</strong> professionele gezondheidswerkers dat zij op grond<br />
<strong>van</strong> geen enkel principe patiënten zou<strong>de</strong>n weigeren te<br />
behan<strong>de</strong>len.<br />
> Onze doelstellingen<br />
Het MdM-netwerk leidt een Europees gezondheidszorg advocacy<br />
project gericht op <strong>de</strong> handhaving <strong>van</strong> een fundamenteel mensenrecht:<br />
het recht op ‘het genieten <strong>van</strong> het hoogst haalbare niveau<br />
<strong>van</strong> gezondheid’.<br />
Wij streven on<strong>de</strong>r meer naar:<br />
• er zorg voor te dragen dat ie<strong>de</strong>reen die in <strong>de</strong> EU woont een<br />
gelijkwaardige toegang tot <strong>de</strong>kking door het zorgstelsel heeft,<br />
met name voor <strong>de</strong> meest kwetsbare segmenten <strong>van</strong> <strong>de</strong> bevolking.<br />
Dit betreft ook effectief toegankelijke preventie, diagnose<br />
en a<strong>de</strong>quate gezondheidszorg;<br />
• veran<strong>de</strong>ringen af te dwingen in het EU-beleid met betrekking tot<br />
mazelen, HIV, hepatitis en tuberculose (ziekten die allemaal on<strong>de</strong>r<br />
het mandaat <strong>van</strong> <strong>de</strong> EU vallen), opdat behan<strong>de</strong>ling <strong>hier</strong>voor<br />
toegankelijk wordt; en<br />
• gezondheidszorg te bie<strong>de</strong>n aan ernstig zieke, in <strong>de</strong> EU verblijven<strong>de</strong><br />
ongedocumenteer<strong>de</strong> migranten en hen te beschermen<br />
tegen uitzetting naar het land <strong>van</strong> herkomst waar zij geen a<strong>de</strong>quate<br />
gezondheidszorg kunnen bemachtigen en waar hun gezondheid<br />
ernstig zal verslechteren, in sommige gevallen zelfs zo<br />
ernstig dat zij komen te overlij<strong>de</strong>n.<br />
> De actuele situatie<br />
In 2012 zijn in <strong>de</strong> EU <strong>de</strong> gevolgen <strong>van</strong> <strong>de</strong> economische crisis voor<br />
onze gezondheid en voor gezondheidsgerelateer<strong>de</strong> problematiek<br />
dui<strong>de</strong>lijk zichtbaar gewor<strong>de</strong>n. In Griekenland wordt voor ie<strong>de</strong>re<br />
medische ingreep <strong>de</strong> toegang tot ziekenhuizen beperkt tot hen<br />
die vooraf hun ziekenhuisbijdrage 3 kunnen voldoen. Meer dan<br />
ooit dient <strong>de</strong> EU er zorg voor te dragen dat mensen die toch al<br />
blootstaan aan talrijke kwetsbaarheidfactoren evengoed ge<strong>de</strong>kt<br />
wor<strong>de</strong>n door <strong>de</strong> nationale zorgstelsels. De implementatie <strong>van</strong> uitsluitingsmaatregelen<br />
gericht tegen migranten zon<strong>de</strong>r papieren,<br />
Roma, drugsgebruikers, daklozen en sekswerkers maakt het<br />
waarschijnlijker dat <strong>de</strong> gezondheid <strong>van</strong> die groepen achteruit zal<br />
gaan. In <strong>de</strong> EU lei<strong>de</strong>n financiële struikelblokken, discriminerend<br />
gedrag en veelvuldige intimidatie door <strong>de</strong> politie (gecombineerd<br />
met <strong>de</strong> angst om bij <strong>de</strong> immigratieautoriteiten te wor<strong>de</strong>n aangegeven<br />
en te wor<strong>de</strong>n uitgezet) er toe dat steeds meer mensen zich<br />
onveilig voelen bij het inschakelen <strong>van</strong> medische hulp. Dientengevolge<br />
krijgt men geen eerstelijns gezondheidszorg en heeft men<br />
geen toegang tot preventieprogramma’s of tot behan<strong>de</strong>ling voor<br />
chronische aandoeningen. Dit is het geval voor kin<strong>de</strong>ren, zwangere<br />
vrouwen en voor volwassenen in het algemeen.<br />
1<br />
European Observatory on Access to Healthcare, Chauvin P., Drouot N., Parizot I., Simonnot N., Tomasino A., gepubliceerd in 2007 en 2009<br />
2<br />
http://www.me<strong>de</strong>cinsdumon<strong>de</strong>.org.uk/campaign/huma<strong>de</strong>clarationfornondiscriminatoryaccesstohealthcare.asp<br />
3<br />
Een eigen bijdrage <strong>van</strong> vijf euro voor ie<strong>de</strong>re medische han<strong>de</strong>ling in een ziekenhuis is een <strong>van</strong> <strong>de</strong> eerste bezuinigingsmaatregelen die men in<br />
2012 heeft ingevoerd.<br />
Toegang krijgen tot gezondheidszorg is voor noodlij<strong>de</strong>n<strong>de</strong> EUstaatsburgers<br />
die niet in hun eigen land verblijven een administratieve<br />
nachtmerrie gewor<strong>de</strong>n. In <strong>de</strong> meeste gevallen kunnen zij<br />
geen ziektekostenvergoeding krijgen en moeten ze 100% <strong>van</strong> alle<br />
kosten zelf betalen. Het enige waarop ze nog kunnen hopen is een<br />
hypothetische scha<strong>de</strong>loosstelling door het sociale zekerheidsstelsel<br />
in hun thuisland, mits ze <strong>de</strong> juiste formulieren vin<strong>de</strong>n en<br />
alle vereiste documenten overhandigen. Personen die geen<br />
EU-staatsburger zijn, maar die wel ge<strong>de</strong>kt zijn door het sociale<br />
zekerheidsstelsel of <strong>de</strong> ziektekostenvergoeding <strong>van</strong> een<br />
bepaald EU-land, en die in een an<strong>de</strong>r EU-land medische<br />
zorg wensen te ont<strong>van</strong>gen lopen tegen hetzelf<strong>de</strong> probleem<br />
aan. (Bijvoorbeeld een Marokkaanse vrouw, die recht heeft<br />
op sociale steun in Spanje, maar in Frankrijk woont.) Al <strong>de</strong>ze<br />
obstakels belemmeren <strong>de</strong> toegang tot tijdige behan<strong>de</strong>ling en<br />
veroorzaken daarmee een toename in zowel menselijke als<br />
financiële kosten.<br />
Veel regeringen die te kampen hebben met <strong>de</strong> crisis hebben<br />
hun sociale en gezondheidsgerelateer<strong>de</strong> uitgaven teruggeschroefd.<br />
Ze doen dit ondanks het feit dat een groter aantal<br />
mensen on<strong>de</strong>rsteuning en sociale bescherming nodig heeft<br />
dan vóór <strong>de</strong> crisis. Op <strong>de</strong> lange termijn zijn zulke budgettaire<br />
inperkingen contraproductief. Dit wordt benadrukt door<br />
<strong>de</strong> <strong>Wereld</strong>gezondheidsorganisatie (WHO). Die heeft in haar<br />
aanbevelingen in het ka<strong>de</strong>r <strong>van</strong> het Tallinn-handvest gewezen<br />
op het feit dat het waarborgen <strong>van</strong> gezondheid een sleutelfactor<br />
is voor wat betreft economische groei en welvaart. 4<br />
[...] Bovenop haar intrinsieke waar<strong>de</strong> draagt een verbeter<strong>de</strong><br />
gezondheid ook bij tot het sociale welbevin<strong>de</strong>n door mid<strong>de</strong>l<br />
<strong>van</strong> haar invloed op economische ontwikkeling, competitie<br />
en productiviteit. Goed presteren<strong>de</strong> gezondheidsstelsels<br />
dragen bij tot economische ontwikkeling en welvaart. [...]<br />
Wij, <strong>de</strong> Lidstaten, zullen ons inzetten voor: het bevor<strong>de</strong>ren<br />
<strong>van</strong> ge<strong>de</strong>el<strong>de</strong> waar<strong>de</strong>n <strong>van</strong> solidariteit, rechtvaardigheid en<br />
participatie, door mid<strong>de</strong>l <strong>van</strong> gezondheidsbeleid, ver<strong>de</strong>ling<br />
<strong>van</strong> hulpbronnen en an<strong>de</strong>re han<strong>de</strong>lingen; waarbij we er voor<br />
zullen zorgen dat in het bijzon<strong>de</strong>r gelet wordt op <strong>de</strong> behoeften<br />
<strong>van</strong> hen die in armoe<strong>de</strong> leven en <strong>van</strong> an<strong>de</strong>re kwetsbare<br />
groepen [...]<br />
Ver<strong>de</strong>r heeft <strong>de</strong> WHO in haar Political Declaration on Social<br />
Determinants of Health 5 , opgesteld te Rio in 2011, dui<strong>de</strong>lijk<br />
aangegeven dat:<br />
Wij begrijpen dat rechtvaardigheid in <strong>de</strong> gezondheidszorg<br />
een ge<strong>de</strong>el<strong>de</strong> verantwoor<strong>de</strong>lijkheid is, die <strong>de</strong> inzet vergt <strong>van</strong><br />
alle lagen <strong>van</strong> <strong>de</strong> overheid, <strong>van</strong> alle geledingen <strong>van</strong> <strong>de</strong> samenleving<br />
en <strong>van</strong> alle le<strong>de</strong>n <strong>van</strong> <strong>de</strong> internationale gemeenschap,<br />
in een wereldwij<strong>de</strong> actie <strong>van</strong> ‘ie<strong>de</strong>reen voor rechtvaardigheid’<br />
en ‘gezondheid voor allen’.<br />
Het Europees parlement heeft erkend dat <strong>de</strong> gezondheidszorg<br />
niet voor ie<strong>de</strong>reen toegankelijk is. In een resolutie 6 <strong>van</strong> 8<br />
maart 2011 heeft het Europees parlement dui<strong>de</strong>lijk verklaard<br />
dat:<br />
[…] ongedocumenteer<strong>de</strong> migranten zijn in veel EU-lan<strong>de</strong>n<br />
niet verzekerd <strong>van</strong> een behoorlijke toegang tot <strong>de</strong> gezondheidszorg.<br />
[...] Het Europees Parlement roept <strong>de</strong> Lidstaten<br />
op om er zorg voor te dragen dat <strong>de</strong> meest kwetsbare groepen,<br />
waaron<strong>de</strong>r ongedocumenteer<strong>de</strong> migranten, recht hebben<br />
op een behoorlijke toegang tot <strong>de</strong> gezondheidszorg en<br />
die ook krijgen.<br />
Op <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> wijze legt ook het Europees Bureau voor <strong>de</strong><br />
grondrechten (EAG) 7 nadruk op het feit dat:<br />
Terwijl <strong>de</strong> EU-lidstaten, die te maken krijgen met een vergrijzen<strong>de</strong><br />
bevolking en <strong>de</strong> gevolgen <strong>van</strong> een wereldwij<strong>de</strong><br />
economische crisis, moeite hebben om <strong>de</strong> openbare gezondheidsuitgaven<br />
in <strong>de</strong> hand te hou<strong>de</strong>n, het recht op gezondheid<br />
voor ie<strong>de</strong>reen - ongeacht juridische status - een<br />
belangrijk punt <strong>van</strong> zorg [moet] blijven. 8<br />
> Inhoud <strong>van</strong> dit rapport<br />
In het voorliggen<strong>de</strong> rapport presenteren wij <strong>de</strong> belangrijkste<br />
bevindingen afgeleid uit gegevens die geduren<strong>de</strong> 2011 dagelijks<br />
zijn ingezameld in onze gezondheidscentra in Amsterdam,<br />
Brussel, Lon<strong>de</strong>n, München en Nice.<br />
Ver<strong>de</strong>r brengen we onze belangrijkste zorgen naar voren:<br />
gebrek aan toegang tot zwangerschapszorg, vaccinaties en<br />
eerstelijnsgezondheidszorg. Dit alles on<strong>de</strong>rsteund door gesprekken<br />
met patiënten, die we hebben samengebracht uit<br />
<strong>de</strong> elf EU-lan<strong>de</strong>n waar wij werkzaam zijn.<br />
Tevens beschrijven we <strong>de</strong> toestand <strong>van</strong>: noodlij<strong>de</strong>n<strong>de</strong> EUstaatsburgers<br />
die in hun eigen land verblijven; noodlij<strong>de</strong>n<strong>de</strong><br />
EU-staatsburgers die in een an<strong>de</strong>r EU-land verblijven dan<br />
waar zij staatsburger zijn; ernstig zieke ongedocumenteer<strong>de</strong><br />
migranten, die niet in staat zijn toegang te vin<strong>de</strong>n tot zorg<br />
in hun land <strong>van</strong> herkomst; migranten in Griekenland, in het<br />
bijzon<strong>de</strong>r in <strong>de</strong> ste<strong>de</strong>n Patras en Igoumenitsa, bij wie we<br />
geduren<strong>de</strong> vier maan<strong>de</strong>n data hebben afgenomen; en asielzoekers<br />
die geconfronteerd wor<strong>de</strong>n met <strong>de</strong> gevolgen <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
Dublin II-veror<strong>de</strong>ning.<br />
4<br />
Juni 2008: http://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0008/88613/E91438.pdf5<br />
5<br />
Oktober 2011: http://www.who.int/sdhconference/<strong>de</strong>claration/Rio_political_<strong>de</strong>claration.pdf6<br />
6 <br />
In <strong>de</strong>ze resolutie benadrukt het Europees Parlement dat: [...] ongelijkhe<strong>de</strong>n qua gezondheid niet alleen het resultaat [zijn] <strong>van</strong> een groot<br />
aantal economische en omgeving- en levensstijlgerelateer<strong>de</strong> factoren, maar ook <strong>van</strong> problemen die te maken hebben met toegang tot <strong>de</strong><br />
gezondheidszorg [...] Voorts: "Migranten zon<strong>de</strong>r papieren zijn in veel EU-lan<strong>de</strong>n niet verzekerd <strong>van</strong> toegang tot gezondheidszorg, niet alleen in<br />
<strong>de</strong> wet maar ook in <strong>de</strong> praktijk. Het Europees parlement roept <strong>de</strong> lidstaten op om: [...] er zorg voor te dragen dat <strong>de</strong> meest kwetsbare groepen,<br />
waaron<strong>de</strong>r migranten zon<strong>de</strong>r papieren, recht hebben op een behoorlijke toegang tot <strong>de</strong> gezondheidszorg en die ook krijgen [...] voorts<br />
om er zorg voor te dragen dat alle zwangere vrouwen en alle kin<strong>de</strong>ren, ongeacht hun verblijfsstatus, recht hebben op - en ook effectief gebruik<br />
kunnen maken <strong>van</strong> - <strong>de</strong> sociale bescherming zoals vastgelegd in hun nationale wetgeving. Zie: http://www.europarl.europa.eu/si<strong>de</strong>s/getDoc.<br />
dotype=TA&reference=P7-TA-2011-0081&language=EN&ring=A7-2011-00327<br />
7 <br />
Het Grondrechtenhandvest <strong>van</strong> <strong>de</strong> Europese Unie eist ook dui<strong>de</strong>lijk, in Artikel 35 (betreffen<strong>de</strong> gezondheidszorg), dat: Eenie<strong>de</strong>r recht [heeft] op<br />
toegang tot preventieve gezondheidszorg en op medische verzorging on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> door <strong>de</strong> nationale wetgevingen en praktijken gestel<strong>de</strong> voorwaar<strong>de</strong>n.<br />
Bij <strong>de</strong> vaststelling en uitvoering <strong>van</strong> het beleid en <strong>de</strong> maatregelen <strong>van</strong> <strong>de</strong> Unie wordt een hoog niveau <strong>van</strong> bescherming <strong>van</strong> <strong>de</strong> menselijke<br />
gezondheid gewaarborgd.<br />
8 <br />
http://fra.europa.eu/fraWebsite/research/publications/publications_per_year/2011/pub_irregular-migrants-healthcare_en.htm<br />
Inleiding<br />
3
Inleiding<br />
> Kerncijfers<br />
• 34% <strong>van</strong> <strong>de</strong> patiënten die geholpen wer<strong>de</strong>n in<br />
<strong>de</strong> MdM-centra beschreef hun gezondheidstoestand<br />
als zijn<strong>de</strong> slecht of zeer slecht, ondanks<br />
het feit dat <strong>de</strong> gemid<strong>de</strong>l<strong>de</strong> leeftijd <strong>van</strong><br />
<strong>de</strong> groep 35 jaar was.<br />
• Van <strong>de</strong> gevallen waarbij behan<strong>de</strong>ling noodzakelijk<br />
bleek, ontving 46,2% geen behan<strong>de</strong>ling.<br />
• Slechts 13,7% <strong>van</strong> <strong>de</strong> patiënten die een aandoening<br />
bleek te hebben waar behan<strong>de</strong>ling<br />
voor nodig was, behoor<strong>de</strong> tot <strong>de</strong> migranten<br />
die op <strong>de</strong> hoogte waren <strong>van</strong> hun aandoening<br />
vóór zij <strong>de</strong> EU binnenkwamen.<br />
• 15% <strong>van</strong> <strong>de</strong> patiënten die geholpen wer<strong>de</strong>n<br />
in <strong>de</strong> MdM-centra te Amsterdam, Brussel, München<br />
en Nice was in 2011 EU-staatsburger. In<br />
München steeg dat cijfer echter tot 57,9%.<br />
• 79% <strong>van</strong> <strong>de</strong> vrouwen aan wie gevraagd werd<br />
of ze zwangerschapszorg had<strong>de</strong>n ont<strong>van</strong>gen,<br />
antwoord<strong>de</strong> dat dat niet het geval was.<br />
• Meer dan 70% <strong>van</strong> het geweld waaraan mi-<br />
4 grantenpatiënten in Griekenland ten prooi het minst geholpen wer<strong>de</strong>n door <strong>de</strong> nationale gezondheids-<br />
MdM-netwerk, verschil<strong>de</strong>n <strong>de</strong> nationaliteiten <strong>van</strong> <strong>de</strong> patiën-<br />
5<br />
vielen, vond plaats na aankomst in dat land.<br />
Rapportage 9 over<br />
<strong>de</strong> gegevens uit vijf<br />
Europese ste<strong>de</strong>n:<br />
Amsterdam, Brussel, Lon<strong>de</strong>n,<br />
München en Nice.<br />
> Achtergron<strong>de</strong>n<br />
In 2006 en 2008 heeft Mé<strong>de</strong>cins du Mon<strong>de</strong> twee on<strong>de</strong>rzoeken<br />
(European Observatory 10 ) uitgevoerd 11, 12 , waarbij<br />
specifiek gekeken werd naar <strong>de</strong> toestand <strong>van</strong> ongedocumenteer<strong>de</strong><br />
migranten in Europa. De in 2006 en 2008 uitgevoer<strong>de</strong><br />
on<strong>de</strong>rzoeken waren gebaseerd op steekproeven<br />
on<strong>de</strong>r MdM-patiënten in verschei<strong>de</strong>ne Europese lan<strong>de</strong>n. In<br />
het voorliggen<strong>de</strong> document brengt het Observatory <strong>de</strong> gegevens<br />
naar buiten betreffen<strong>de</strong> <strong>de</strong> leefomstandighe<strong>de</strong>n <strong>van</strong><br />
alle patiënten, inclusief ongedocumenteer<strong>de</strong> migranten, die<br />
in 2011 <strong>de</strong> gratis toegankelijke MdM-klinieken bezochten in<br />
vijf ste<strong>de</strong>n: Amsterdam, Brussel, Lon<strong>de</strong>n, München en<br />
Nice. Het on<strong>de</strong>rzoek is gebaseerd op informatie over maatschappelijke<br />
<strong>de</strong>terminanten en op <strong>de</strong> gegevens die routinematig<br />
in onze klinieken wor<strong>de</strong>n ingezameld. Het algemene<br />
doel <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze rapportage is het kwantificeren en kwalificeren<br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong> sociale en gezondheidservaringen <strong>van</strong> <strong>de</strong> meest<br />
kwetsbare bevolkingsgroepen die in onze klinieken in <strong>de</strong> vijf<br />
genoem<strong>de</strong> ste<strong>de</strong>n voorbij kwamen. Het betrof <strong>de</strong>genen die<br />
dienstverlening. Wij hopen dat <strong>de</strong>ze verzameling ‘kwantitatieve<br />
getuigenissen’ aanleiding zal vormen tot veran<strong>de</strong>ringen<br />
in zorgstelsels, opdat zij voortaan gebaseerd zullen zijn op<br />
<strong>de</strong> principes <strong>van</strong> toegankelijkheid en rechtvaardigheid.<br />
> Statistiek<br />
Tussen <strong>de</strong> vijf klinieken on<strong>de</strong>rling bestaan er significante verschillen<br />
in populatiegrootte en in <strong>de</strong> mate waarin gegevens<br />
ontbraken. Daarom hebben we ervoor gekozen om voor elk<br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rzochte groothe<strong>de</strong>n vier schattingen uit te rekenen.<br />
Te weten: CAP (cru<strong>de</strong> average proportion: grof gemid<strong>de</strong>ld<br />
percentage), WAP (weighted average proportion:<br />
gewogen gemid<strong>de</strong>ld percentage), MVCAP (missing valuescorrected<br />
average proportion: het gemid<strong>de</strong>l<strong>de</strong> percentage,<br />
gecorrigeerd voor <strong>de</strong> mate waarin ontbreken<strong>de</strong> gegevens<br />
<strong>de</strong> steekproeven vervuilen) en MVWAP (hetzelf<strong>de</strong> als MV-<br />
CAP, maar dan voor het gewogen gemid<strong>de</strong>l<strong>de</strong>).<br />
> Demografische aspecten<br />
De patiënten waren in meer<strong>de</strong>rheid (56%) man, met uitzon<strong>de</strong>ring<br />
<strong>van</strong> Nice 14 , waar 57,5% vrouw was, en München,<br />
waar 53,9% vrouw was. De gemid<strong>de</strong>l<strong>de</strong> leeftijd <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
patiënten was 35,4 jaar. De leeftij<strong>de</strong>n varieer<strong>de</strong>n <strong>van</strong> 0 tot<br />
88 jaar. Een klein <strong>de</strong>el <strong>van</strong> <strong>de</strong> patiënten waar we een vraaggesprek<br />
mee had<strong>de</strong>n, was jonger dan 18 jaar (CAP 9,3%).<br />
Dit cijfer lag hoger in München 15 (18,8%), maar lager in Brussel<br />
(3,4%) en lag rond het genoem<strong>de</strong> gemid<strong>de</strong>l<strong>de</strong> voor <strong>de</strong><br />
overige centra.<br />
Zoals gebruikelijk voor programma’s <strong>van</strong> het Europese<br />
ten aanzienlijk per on<strong>de</strong>rzocht land. Deze verschillen kunnen<br />
wellicht ge<strong>de</strong>eltelijk verklaard wor<strong>de</strong>n op grond <strong>van</strong> <strong>de</strong> ban<strong>de</strong>n<br />
die nog bestaan tussen bepaal<strong>de</strong> Europese lan<strong>de</strong>n en<br />
hun voormalige koloniën.<br />
BE<br />
Top vijf lan<strong>de</strong>n <strong>van</strong> herkomst<br />
(nationaliteit <strong>van</strong> patiënt) per centrum<br />
MAROKKO (56)<br />
ALGERIJE (26)<br />
KAMEROEN (10)<br />
CONGO (8)<br />
GUINEE (4)<br />
FR<br />
TUNESIA (530)<br />
ALGERIJE (213)<br />
GREEN CAP (201)<br />
MAROKKO (197)<br />
ROEMENIË (185)<br />
UK<br />
BANGLADESH<br />
(185)<br />
INDIA (176)<br />
CHINA (104)<br />
OEGANDA (96)<br />
BRAZILIË (84)<br />
DE<br />
BULGARIJE (159)<br />
ROEMENIË (43)<br />
DUITSLAND (40)<br />
ETHIOPIË (19)<br />
AFGHANISTAN (12)<br />
NL<br />
NIGERIA (33)<br />
GHANA (28)<br />
SURINAME (4)<br />
INDONESIË (4)<br />
ETHIOPIË (3)<br />
FILIPPIJNEN (3)<br />
Gegevens uit vijf Europese ste<strong>de</strong>n<br />
Samenstelling <strong>van</strong> <strong>de</strong> patiëntenpopulatie<br />
naar plaats<br />
N %<br />
BE 149 3<br />
DE 425 9<br />
FR 2 712 56<br />
NL 103 2<br />
UK 1 449 30<br />
Total 4 838 100<br />
Amsterdam (Ne<strong>de</strong>rland= NL), Brussel<br />
(België= BE), London (Verenigd Koninkrijk= UK),<br />
München (Duitsland= DE), Nice (Frankrijk= FR) 13<br />
9<br />
Het volledige on<strong>de</strong>rzoeksrapport is op aanvraag verkrijgbaar.<br />
10<br />
In 2011 werd het European Observatory omgedoopt in International Observatory.<br />
11 <br />
Chauvin P, Parizot I, Drouot N, Simonnot N, Tomasino A. European survey on undocumented migrants’ access to health care. Paris, Mé<strong>de</strong>cins<br />
du Mon<strong>de</strong> European Observatory on Access to Health Care, 2007, 100 p.<br />
12 <br />
Chauvin P, Parizot I, Simonnot N. Access to healthcare for the undocumented migrants in 11 European countries. Paris, Mé<strong>de</strong>cins du Mon<strong>de</strong><br />
European observatory on access to healthcare, 2009, 154 p.<br />
http://www.doctorsoftheworld.org.uk/lib/docs/121111-europeanobservatoryfullreportseptember2009.pdf<br />
13 <br />
In dit artikel gebruiken we <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> afkortingen: NL voor Amsterdam, BE voor Brussel, UK voor Lon<strong>de</strong>n, DE voor München en FR voor Nice.<br />
14 <br />
De kliniek in Nice is een <strong>van</strong> <strong>de</strong> 20 MdM-klinieken in Frankrijk, die elk zo hun specifieke eigenschappen hebben qua patiëntenpopulatie. Lees:<br />
http://www.me<strong>de</strong>cinsdumon<strong>de</strong>.org/En-France/Observatoire-<strong>de</strong>-l-acces-aux-soins<br />
15<br />
In München was er een apart consult voor kin<strong>de</strong>ren opgezet.
Gegevens uit vijf Europese ste<strong>de</strong>n<br />
BE<br />
DE<br />
FR<br />
NL<br />
UK<br />
CAP*<br />
WAP**<br />
Patiënten en hun regio<br />
<strong>van</strong> herkomst, per centrum<br />
24,3 % 58,1 %<br />
10,2 % 67,6 % 6,5 %<br />
0 % 20 % 40 % 60 % 80 % 100 %<br />
Voor alle plaatsen gold dat staatsburgers 16 <strong>van</strong> het land waar<br />
het centrum gevestigd was <strong>de</strong> minst vertegenwoordig<strong>de</strong><br />
categorie patiënten vorm<strong>de</strong>n. In Brussel was 0,7% <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
patiënten Belgisch staatsburger. In Lon<strong>de</strong>n was 0,4% <strong>van</strong><br />
<strong>de</strong> patiënten Brits staatsburger. In Nice vertegenwoordig<strong>de</strong>n<br />
<strong>de</strong> Franse staatsburgers een groter <strong>de</strong>el <strong>van</strong> <strong>de</strong> patiënten<br />
(4,4%), en in München lag het cijfer nog veel hoger (9.7%).<br />
Daarentegen had geen <strong>van</strong> <strong>de</strong> patiënten in Amsterdam <strong>de</strong><br />
<strong>Ne<strong>de</strong>rlandse</strong> nationaliteit. 17<br />
Bij <strong>de</strong> helft <strong>van</strong> <strong>de</strong> consulten (CAP 54%) was een tolk<br />
vereist; dat percentage lag het hoogst in het Verenigd Koninkrijk<br />
18 . Meestal werd er een tolk beschikbaar gesteld.<br />
In 14,3% <strong>van</strong> <strong>de</strong> gevallen vond het gesprek echter plaats<br />
zon<strong>de</strong>r tolk. Het verhoudingsgewijs hoge aantal gesprekken<br />
waarbij een tolk nodig was, laat dui<strong>de</strong>lijk zien hoezeer taal<br />
een obstakel kan vormen bij een behoorlijke toegang tot gezondheidszorg<br />
en sociale dienstverlening.<br />
> Juridische status<br />
Sub Saharan Africa<br />
19,6 % 36,1 %<br />
73,5 % 7,1 % 11,8 %<br />
15,4 %<br />
Maghreb<br />
European Union<br />
Asia<br />
Europe except EU<br />
22,9 % 7,4 % 45,8 % 10,1 % 10,4 % Middle east and near<br />
Oceania and Americas<br />
21,1 % 22,9 % 19,1 % 18,2 % 9,9 %<br />
Stateless<br />
* Grof gemid<strong>de</strong>ld percentage,<br />
30,1 % 19,9 % 19,8 % 14,7 % 5,5 % 8,8 %<br />
** Gewogen gemid<strong>de</strong>ld percentage<br />
13,88% <strong>van</strong> <strong>de</strong> patiënten was EU-staatsburger. Meer<br />
dan <strong>de</strong> helft <strong>van</strong> <strong>de</strong> EU-staatsburgers die een MdM-kliniek<br />
bezochten, had geen toestemming om in het gastland te<br />
wonen. Een kwart <strong>van</strong> <strong>de</strong> EU-staatsburgers die in <strong>de</strong> MdMcentra<br />
geholpen wer<strong>de</strong>n, was korter dan drie maan<strong>de</strong>n in<br />
het gastland, en nog eens een kwart (min<strong>de</strong>r dan 3% <strong>van</strong><br />
<strong>de</strong> totale patiëntenpopulatie) bestond uit legale lange termijn<br />
ingezetenen, die <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> rechten genoten als staatsburgers<br />
<strong>van</strong> het gastland. Het MdM-centrum in München had verreweg<br />
het hoogste percentage patiënten met staatsburgerschap<br />
<strong>van</strong> een EU-land (17% daar<strong>van</strong> bestond uit mensen<br />
die korter dan drie maan<strong>de</strong>n EU-staatsburger waren en 35%<br />
bestond uit EU-staatsburgers zon<strong>de</strong>r toestemming om te<br />
blijven).<br />
Bijna twee<strong>de</strong>r<strong>de</strong> (WAP = 66%) <strong>van</strong> <strong>de</strong> patiëntenpopulatie<br />
bezat geen status als legaal ingezetene <strong>van</strong> het gastland:<br />
• Meer dan <strong>de</strong> helft <strong>van</strong> <strong>de</strong> patiënten was ongedocumenteerd<br />
migrant afkomstig uit lan<strong>de</strong>n buiten <strong>de</strong> EU. Het<br />
percentage lag hoger in Brussel (75%) en in Amsterdam<br />
(80%), 19 daarentegen veel lager in München. In Nice en<br />
Lon<strong>de</strong>n waren <strong>de</strong> percentages migranten zon<strong>de</strong>r papieren<br />
vergelijkbaar (58% resp. 57%).<br />
• In 9% <strong>van</strong> <strong>de</strong> gevallen betrof het EU-staatsburgers<br />
die hun status <strong>van</strong> legaal ingezetene waren kwijtgeraakt,<br />
hetzij door gebrek aan financiële mid<strong>de</strong>len of door een ontbreken<strong>de</strong><br />
ziektekostenverzekering. Dit cijfer lag het hoogst<br />
in München, waar 35% <strong>van</strong> <strong>de</strong> patiënten zich in <strong>de</strong>ze situatie<br />
bevond.<br />
We kunnen conclu<strong>de</strong>ren dat een grof gemid<strong>de</strong>ld percentage<br />
<strong>van</strong> 19,5% 20 <strong>van</strong> alle individuen (oftewel een kwart <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
totale populatie, uitgaan<strong>de</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> hypothese dat <strong>de</strong> ontbreken<strong>de</strong><br />
waar<strong>de</strong>n eveneens afkomstig waren legaal ingezetenen)<br />
niet <strong>de</strong> status had <strong>van</strong> legaal lange termijn ingezetene<br />
<strong>van</strong> het gastland.<br />
On<strong>de</strong>r hen die geen EU-staatsburgerschap bezaten, vorm<strong>de</strong>n<br />
asielzoekers <strong>de</strong> op een na grootste <strong>de</strong>elgroep: 10%<br />
(WAP) <strong>van</strong> alle patiënten en 13% (CAP) <strong>van</strong> <strong>de</strong> totale on<strong>de</strong>rzochte<br />
populatie <strong>van</strong> buiten <strong>de</strong> EU. Het aantal asielzoekers<br />
was vooral hoog in Lon<strong>de</strong>n (14,9% CI 21 95% [13.2-16.9]),<br />
ons <strong>hier</strong>bij realiseren dat Frankrijk, <strong>van</strong> alle geïndustrialiseer<strong>de</strong><br />
lan<strong>de</strong>n, sinds 2009 het op een na meest gekozen land<br />
<strong>van</strong> bestemming is voor asielzoekers (na <strong>de</strong> VS). 22<br />
Wanneer aan <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rzochte personen werd gevraagd:<br />
‘Heeft u wel eens asiel aangevraagd of bent u <strong>van</strong> plan dit<br />
te doen’ dan antwoord<strong>de</strong> 22,8% (MVWAP) daarop met<br />
‘ja’. Verreweg <strong>de</strong> hoogste percentages asielzoekers wer<strong>de</strong>n<br />
waargenomen in Lon<strong>de</strong>n (49%) en in München (41%). De<br />
helft (WAP 48%) <strong>van</strong> alle patiënten die ‘ja’ antwoord<strong>de</strong>n had<br />
formeel asiel aangevraagd en was nog in afwachting <strong>van</strong> een<br />
beslissing, terwijl 26% asiel was geweigerd en 19% geen<br />
asielaanvraag had ingediend; ver<strong>de</strong>r viel 4% on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> Dublin<br />
II-veror<strong>de</strong>ning of het Eurodac-syteem 23 en had slechts 3%<br />
<strong>de</strong> status <strong>van</strong> vluchteling bemachtigd.<br />
Ten slotte namen patiënten met een toeristenvisum of een<br />
visum voor verblijf <strong>van</strong> korte duur ongeveer 4% <strong>van</strong> <strong>de</strong> totale<br />
on<strong>de</strong>rzochte patiëntenpopulatie voor hun rekening. Alle<br />
overige administratieve situaties waren tamelijk uitzon<strong>de</strong>rlijk,<br />
met zeer kleine aantallen.<br />
> Huisvestingsomstandighe<strong>de</strong>n<br />
Voor <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rzochte populatie zijn vooral <strong>de</strong> huisvestingsomstandighe<strong>de</strong>n<br />
erg onzeker. De helft (50,8%) <strong>van</strong> <strong>de</strong> populatie<br />
moest het doen met huisvesting <strong>van</strong> tij<strong>de</strong>lijke dan wel<br />
onstabiele aard. Het percentage individuen dat niet beschikt<br />
over vaste huisvesting is opvallend hoog en vestigt <strong>de</strong> aandacht<br />
op <strong>de</strong> mate <strong>van</strong> sociale kwetsbaarheid die specifiek<br />
hoort bij <strong>de</strong> populatie die onze centra bezoekt.<br />
Het overgrote meren<strong>de</strong>el <strong>van</strong> <strong>de</strong> patiënten woont in een flat<br />
of in een huis, maar 13% was dakloos (en sliep ofwel op<br />
straat of in een noodop<strong>van</strong>g of tehuis voor kort verblijf), terwijl<br />
5% gehuisvest was in behuizing voor <strong>de</strong> mid<strong>de</strong>llange termijn<br />
(liefdadigheidswoningen, hotels enzovoorts). Nog eens<br />
2,5% woon<strong>de</strong> in kraakpan<strong>de</strong>n (tot wel 7% in Amsterdam)<br />
en kleinere aantallen op hun werkplek (0,6%) of in kampen<br />
(0,4%). In München, Amsterdam en Lon<strong>de</strong>n, waar er specifiek<br />
naar gevraagd werd, meld<strong>de</strong> 17% tot 40% <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
patiënten dat hun huisvestingsomstandighe<strong>de</strong>n hun<br />
eigen gezondheid en/of die <strong>van</strong> hun kin<strong>de</strong>ren negatief<br />
beïnvloed<strong>de</strong>.<br />
> Beschikbare emotionele<br />
on<strong>de</strong>rsteuning<br />
Aan <strong>de</strong> cliënten in München, Amsterdam en Lon<strong>de</strong>n werd<br />
6 een belangrijke Europese metropool, en in Nice. We moeten gevraagd om globaal het soort on<strong>de</strong>rsteuning (zowel emo-<br />
7<br />
tioneel als materieel) te beschrijven dat zij mogelijk kon<strong>de</strong>n<br />
ont<strong>van</strong>gen. In München vroeg men <strong>de</strong> patiënten slechts of<br />
zij over een of an<strong>de</strong>re vorm <strong>van</strong> emotionele on<strong>de</strong>rsteuning<br />
kon<strong>de</strong>n beschikken, zoals aanbevolen door het MdM International<br />
Observatory. 21% (MVWAP) vertel<strong>de</strong> zeer vaak op<br />
iemand te kunnen terugvallen, 33% vaak en 30% zo nu en<br />
dan; 16% verklaar<strong>de</strong> echter geen enkele sociale on<strong>de</strong>rsteuning<br />
te hebben. In 2008 bevond een vergelijkbaar<br />
percentage (17%) <strong>van</strong> <strong>de</strong> ongedocumenteer<strong>de</strong> migranten<br />
die door MdM in elf Europese lan<strong>de</strong>n waren on<strong>de</strong>rvraagd<br />
zich in <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> situatie.<br />
> Werk en inkomen<br />
Een kwart tot een <strong>de</strong>r<strong>de</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> patiënten had een baan. In<br />
Amsterdam en Lon<strong>de</strong>n verklaar<strong>de</strong> naar verhouding slechts<br />
een heel klein <strong>de</strong>el dat hun inkomen voldoen<strong>de</strong> was om in<br />
hun dagelijks on<strong>de</strong>rhoud te kunnen voorzien (<strong>de</strong>ze vraag<br />
werd alleen in <strong>de</strong>ze twee ste<strong>de</strong>n gesteld). Over het algemeen<br />
bevin<strong>de</strong>n patiënten die MdM-centra bezoeken zich<br />
ver on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> armoe<strong>de</strong>grens.<br />
Gegevens uit vijf Europese ste<strong>de</strong>n<br />
16<br />
D.w.z. mensen die <strong>de</strong> nationaliteit <strong>van</strong> dat land bezitten.<br />
17<br />
Het project in Amsterdam is gericht op niet-Europese ongedocumenteer<strong>de</strong> migranten.<br />
18<br />
Het aantal ontbreken<strong>de</strong> gegevens is vooral hoog in Duitsland. Zoals het team daar ons vertel<strong>de</strong>, betreft het in die gevallen veelal mensen die<br />
geen tolk nodig hebben. Het percentage mensen dat een tolk nodig heeft, ligt dus wellicht meer in <strong>de</strong> buurt <strong>van</strong> 33%.<br />
19<br />
Het MdM-centrum te Amsterdam richt zich specifiek op personen zon<strong>de</strong>r verblijfsdocumenten. De asielzoekers (10%) had<strong>de</strong>n eigenlijk in <strong>de</strong><br />
categorie ongedocumenteer<strong>de</strong> migranten moeten wor<strong>de</strong>n opgenomen, aangezien die mensen in een herhaal<strong>de</strong> asielprocedure zaten. Men<br />
kreeg echter ook te maken met een aantal an<strong>de</strong>rsoortige situaties (drie patiënten met een geldige verblijfsvergunning, drie met een toeristenvisum<br />
of een visum voor verblijf <strong>van</strong> korte duur; tezamen vorm<strong>de</strong>n <strong>de</strong>ze mensen nog eens 10% <strong>van</strong> alle patiënten, zie ook Tabel 7.)<br />
20<br />
Waarbij het gewogen percentage iets lager uitvalt (13% <strong>van</strong> <strong>de</strong> gesampel<strong>de</strong> individuen of ongeveer 17% <strong>van</strong> <strong>de</strong> totale populatie, uitgaan<strong>de</strong> <strong>van</strong><br />
<strong>de</strong> hypothese over <strong>de</strong> ontbreken<strong>de</strong> gegevens).<br />
21<br />
CI <br />
= confi<strong>de</strong>nce interval: betrouwbaarheidsinterval.<br />
22<br />
UNHCR. <br />
Asylum Levels and Trends in Industrialized Countries 2010. Geneva, UNHCR, Division of Programme Support and Management<br />
2011, 40 p.<br />
23<br />
Voor UNHCR commentaar op <strong>de</strong> Dublin II-veror<strong>de</strong>ning en het Eurodac-systeem, zie: http://so<strong>de</strong>rkoping.org.ua/page23538.html
Gegevens uit vijf Europese ste<strong>de</strong>n<br />
> Geweld<br />
Vragen met betrekking tot geweld wer<strong>de</strong>n niet gesteld in<br />
Lon<strong>de</strong>n en in Brussel. Bij <strong>de</strong> overige centra was <strong>de</strong> respons<br />
zeer gering voor vragen over geweld; bovendien wordt het<br />
on<strong>de</strong>rwerp niet altijd op directe wijze aangekaart bij medische<br />
consulten. Wanneer echter <strong>de</strong> vraag wel werd gesteld,<br />
stel<strong>de</strong> dat <strong>de</strong> patiënten in staat ons wat informatie te verschaffen<br />
over hun ervaringen met geweld. Geweldshan<strong>de</strong>lingen<br />
komen vooral veelvuldig voor tegen migranten, hetgeen<br />
zowel fysieke als psychologische gevolgen kan hebben voor<br />
<strong>de</strong> gezondheid <strong>van</strong> die patiënten. Wanneer ze wer<strong>de</strong>n on<strong>de</strong>rvraagd<br />
over geweld gaf in<strong>de</strong>rdaad 10 tot 40% <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
patiënten aan een of an<strong>de</strong>re vorm <strong>van</strong> geweld te hebben<br />
on<strong>de</strong>rvon<strong>de</strong>n.<br />
Van <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rvraag<strong>de</strong> patiënten had meer dan een <strong>de</strong>r<strong>de</strong><br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong> mannen en vrouwen in een land in oorlog gewoond,<br />
en ver<strong>de</strong>r was één op <strong>de</strong> vijf patiënten ge<strong>van</strong>gen gezet,<br />
gemarteld of fysiek bedreigd <strong>van</strong>wege hun overtuigingen.<br />
Bepaal<strong>de</strong> vormen <strong>van</strong> geweld wer<strong>de</strong>n vaker door vrouwen<br />
gemeld: psychologisch geweld (32% <strong>van</strong> <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rvraag<strong>de</strong><br />
vrouwen), aanranding (19%), verkrachting (19%) of het in beslag<br />
nemen <strong>van</strong> geld of i<strong>de</strong>ntiteitsdocumenten (15%).<br />
Omdat sommige vormen <strong>van</strong> geweld specifieke aandacht<br />
nodig heeft, moeten patiënten, en dan vooral recente immigranten<br />
die on<strong>de</strong>r zware omstandighe<strong>de</strong>n hun reis hebben<br />
8 afgelegd, systematisch on<strong>de</strong>rvraagd wor<strong>de</strong>n over geweld-<br />
9<br />
Toegang<br />
dadige gebeurtenissen. Dit zou moeten plaatsvin<strong>de</strong>n bij alle<br />
24, 25<br />
vluchtelingen en asielzoekers.<br />
tot <strong>de</strong><br />
gezondheidszorg<br />
> Dekking <strong>van</strong> ziektekosten<br />
Bij het eerste bezoek aan onze centra stellen we voor ie<strong>de</strong>re<br />
patiënt een evaluatie op <strong>van</strong> diens leefomstandighe<strong>de</strong>n, behoeften<br />
en rechten. Deze evaluatie heeft ons in staat gesteld<br />
om opvallen<strong>de</strong> verschillen te constateren tussen <strong>de</strong> patiëntenpopulaties<br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong> diverse centra. Die verschillen kunnen<br />
gerelateerd wor<strong>de</strong>n aan <strong>de</strong> verschillen<strong>de</strong> zorgstelsels <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
lan<strong>de</strong>n waar <strong>de</strong> centra zich bevin<strong>de</strong>n 26 .<br />
• In België en Frankrijk had het meren<strong>de</strong>el <strong>van</strong> <strong>de</strong> patiënten<br />
(resp. 94% en 83%) geen ziektekostenverzekering 27<br />
ten tij<strong>de</strong> <strong>van</strong> hun bezoek aan <strong>de</strong> MdM-kliniek in Brussel of<br />
Nice. In Nice was 16% <strong>van</strong> <strong>de</strong> patiënten geheel (8%) dan<br />
wel ge<strong>de</strong>eltelijk (8%) ge<strong>de</strong>kt door het nationale ziektekostenstelsel,<br />
maar kwam toch naar <strong>de</strong> MdM-klinieken omdat<br />
men <strong>de</strong> contant te betalen vergoeding niet kon bekostigen<br />
of omdat men nog geen recht had op <strong>de</strong> nationale ziektenkostenverzekering<br />
voor armlastigen, die 100% <strong>de</strong>kking<br />
biedt. Dit was ook te wijten aan <strong>de</strong> complexiteit <strong>van</strong> het<br />
ziektekostenstelsel in Frankrijk. Ver<strong>de</strong>r was een aantal patiënten<br />
niet op <strong>de</strong> hoogte <strong>van</strong> hun rechten of werd zorg<br />
ontzegd, ondanks dat ze daar recht op had<strong>de</strong>n.<br />
• In München had<strong>de</strong>n patiënten in een meer<strong>de</strong>rheid <strong>van</strong><br />
<strong>de</strong> gevallen (68% <strong>van</strong> <strong>de</strong> patiënten) alleen toegang tot <strong>de</strong><br />
noodhulp in ziekenhuizen. Bij het centrum in München, dat<br />
het hoogste aan<strong>de</strong>el EU-burgers heeft 28 , was 8% <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
patiënten ge<strong>de</strong>kt door ofwel een ziektekostenverzekering<br />
of door het ziektekostenstelsel <strong>van</strong> hun land <strong>van</strong> herkomst.<br />
• In Ne<strong>de</strong>rland hebben ongedocumenteer<strong>de</strong> migranten geen<br />
recht op <strong>de</strong> particuliere ziektekostenverzekering. Zorgverleners<br />
kunnen echter <strong>de</strong> meeste kosten die zij maken voor<br />
hulp aan ongedocumenteer<strong>de</strong> migranten vergoed krijgen<br />
uit een speciaal daarvoor opgericht overheidsfonds. In<br />
Lon<strong>de</strong>n stond 73% <strong>van</strong> <strong>de</strong> patiënten niet geregistreerd bij<br />
een huisarts, ook al zijn zij in het ka<strong>de</strong>r <strong>van</strong> <strong>de</strong> British National<br />
Health Service daartoe wel gerechtigd. (Consulten<br />
voor eerstelijnszorg zijn gratis, terwijl alle overige vormen<br />
<strong>van</strong> zorg of medicatie niet volledig zijn ge<strong>de</strong>kt.) 27% <strong>van</strong><br />
<strong>de</strong> patiënten stond geregistreerd bij <strong>de</strong> NHS en had volledige<br />
<strong>de</strong>kking. Dit is het geval bij legale immigranten en<br />
asielzoekers.<br />
Prevalentie <strong>van</strong> geweld<br />
per vorm <strong>van</strong> geweld en<br />
geslacht (N= 145 )<br />
Lived in a country at war<br />
Victim of psychological violence<br />
Physically threatened<br />
or imprisoned for i<strong>de</strong>as or tortured<br />
Beaten up or injured as a result<br />
of domestic violence or by other people<br />
Victim of violence by police or army forces<br />
Suffered from hunger<br />
Other type of violence<br />
Sexually assaulted or molested<br />
Raped<br />
Confiscated earned money or i<strong>de</strong>ntity papers<br />
> Barrières in <strong>de</strong> toegang<br />
tot zorg<br />
Een groot percentage patiënten (WAP 75,3%) noem<strong>de</strong> met<br />
name één probleem dat men tegenkwam bij het zoeken naar<br />
gezondheidszorg geduren<strong>de</strong> een perio<strong>de</strong> <strong>van</strong> twaalf maan<strong>de</strong>n.<br />
Een gebrekkig begrip <strong>van</strong> hun rechten of daar niet goed<br />
<strong>van</strong> op <strong>de</strong> hoogte zijn was het voornaamste probleem dat<br />
patiënten in Nice (51%) en Lon<strong>de</strong>n (52%) naar voren brachten.<br />
Daarentegen werd het zel<strong>de</strong>n genoemd in München (<<br />
5%) en in Amsterdam; wellicht omdat 43% <strong>van</strong> <strong>de</strong> patiënten<br />
zon<strong>de</strong>r legale verblijfsstatus in München zeer weinig of geen<br />
rechten heeft op toegang tot <strong>de</strong> reguliere gezondheidszorg.<br />
Dit verklaart mogelijk ook waarom in Ne<strong>de</strong>rland en Duitsland<br />
patiënten vaak <strong>de</strong> kosten voor medische consultatie of behan<strong>de</strong>ling<br />
als probleem noem<strong>de</strong>n (11% resp. 18% <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
patiënten).<br />
0,0 %<br />
10,0 % 20,0 % 30,0 % 40,0 %<br />
34,5 % 37,8 %<br />
36,6 %<br />
32,1 %<br />
18,8 % 25,0 %<br />
18,4 % 24,2 %<br />
22,0 %<br />
22,2 %<br />
20,7 %<br />
21,3 %<br />
15,4 % 23,0 %<br />
20,0 %<br />
vrouw<br />
17,1 % 20,0 %<br />
18,9 %<br />
man<br />
totaal<br />
16,0 %<br />
12,9 %<br />
14,3 % 18,9 %<br />
5,5 % 10,9 % 19,2 %<br />
9,1 % 13,0 %<br />
Het probleem dat op een na het vaakst door patiënten werd<br />
aangedragen bleek administratief <strong>van</strong> aard te zijn: het verzamelen<br />
<strong>van</strong> alle documenten die nodig zijn om gezondheidszorg<br />
te kunnen bemachtigen. Dit was het geval voor 21% <strong>van</strong><br />
<strong>de</strong> patiënten (CAP); voor 40% <strong>van</strong> <strong>de</strong> patiënten in Lon<strong>de</strong>n en<br />
voor 30% in Nice, waar het toegang krijgen tot bestaan<strong>de</strong><br />
rechten voor ongedocumenteer<strong>de</strong> migranten en ernstig zieke<br />
mensen steeds problematischer is gewor<strong>de</strong>n.<br />
De hin<strong>de</strong>rnis die daarna het vaakst werd genoemd was <strong>de</strong><br />
taal. Er bestond echter een grote spreiding tussen <strong>de</strong> centra<br />
on<strong>de</strong>rling in het percentage patiënten dat <strong>de</strong> taal als probleem<br />
zag (0% tot 25%). Daarentegen hebben we eer<strong>de</strong>r al<br />
aangegeven dat een veel hoger percentage patiënten een<br />
tolk nodig had bij hun consult in een <strong>van</strong> <strong>de</strong> MdM-centra<br />
(een <strong>de</strong>r<strong>de</strong>; zie boven). Bovendien had 30% tot 40% <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
patiënten niet eens een poging gedaan om toegang te krijgen<br />
tot gezondheidszorg geduren<strong>de</strong> <strong>de</strong> perio<strong>de</strong> <strong>van</strong> twaalf<br />
Gegevens uit vijf Europese ste<strong>de</strong>n<br />
24 <br />
Toar M, O’Brien KK, Fahey T. Comparison of self-reported health & healthcare utilisation between asylum seekers and refugees: an observational<br />
study. BMC Public Health 2009;9: 214.<br />
25 <br />
Steel Z, Chey T, Silove D, Marnane C, Bryant RA, <strong>van</strong> Ommeren M. Association of torture and other potentially traumatic events with mental<br />
health outcomes among populations exposed to mass conflict and displacement: a systematic review and meta-analysis. JAMA 2009; 302:<br />
537-49.<br />
26 <br />
Access to health care for undocumented migrants and asylum seekers in 10 European countries. Law and practice. Paris, Collantes S.,<br />
HUMA Network, Mé<strong>de</strong>cins du mon<strong>de</strong>, 2009, 192 p.<br />
27 <br />
Personen die onze centra in Brussel of Nice bezoeken en die wel een ziektekostenverzekering hebben, wor<strong>de</strong>n voor het grootste <strong>de</strong>el<br />
doorverwezen naar het reguliere zorgsysteem.<br />
28 <br />
Deze EU-burgers in München hebben zeer beperkt toegang tot publieke of particuliere ziektekostenverzekering (omdat ze het niet kunnen<br />
betalen) en dus tot <strong>de</strong> gezondheidszorg.
Dekking <strong>van</strong> ziektekosten*<br />
> Geweiger<strong>de</strong> toegang tot zorg<br />
> Gezondheidsproblemen<br />
Gegevens uit vijf Europese ste<strong>de</strong>n<br />
10 problemen dringend medisch ingrijpen vereist. Dit aantal was 11<br />
maan<strong>de</strong>n voorafgaand aan hun bezoek. 31 Het lijkt re<strong>de</strong>lijk<br />
om aan te nemen dat een <strong>de</strong>el <strong>van</strong> die patiënten ook geen of<br />
weinig re<strong>de</strong>n had om medische hulp te zoeken. In tegenstelling<br />
daarmee bedroeg het jaarlijkse consultatiecijfer voor <strong>de</strong><br />
Europese OECD-lan<strong>de</strong>n 32, 33 minstens één contactmoment<br />
met het zorgstelsel per jaar - uitgezon<strong>de</strong>rd tieners en jongvolwassenen<br />
(<strong>hier</strong>bij zijn alle re<strong>de</strong>nen bijeengenomen: acute,<br />
chronische en/of preventieve medische noodzaak). We kunnen<br />
vervolgens aannemen dat veel <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze patiënten niet<br />
gepoogd hebben zorgdienstverlening te krijgen omdat ze er<br />
BE DE FR NL 29 UK 30 CAP** WAP***<br />
MV= 8 (5,37) 30 (7,06) 133 (4,90) 0 (0,00) 110 (7,59)<br />
Geen enkele <strong>de</strong>kking,<br />
patiënt draagt alle<br />
kosten<br />
Enkel toegang tot<br />
spoe<strong>de</strong>isen<strong>de</strong> hulp<br />
Dekking voor slechts<br />
een <strong>de</strong>el <strong>van</strong> <strong>de</strong> kosten<br />
Toegang tot huisarts,<br />
maar patiënt moet <strong>de</strong>els<br />
zelf betalen<br />
Gratis toegang tot<br />
huisarts<br />
Volledige <strong>de</strong>kking,<br />
patiënt hoeft niets te<br />
betalen<br />
Moet betalen voor<br />
twee<strong>de</strong>lijnszorg<br />
Ziektekosten<strong>de</strong>kking<br />
in een an<strong>de</strong>r Europees<br />
land<br />
133 (94,33) 45 (11,39) 2142 (83,06) 3 (2,91) 1 (0,07) 51,00 38,35<br />
2 (1,42) 269 (68,10) 5,95 13,90<br />
18 (4,56) 202 (7,83) 83 (80,58) 6,65 18,59<br />
12 (11,65) 1 (0,07) 0,29 2,35<br />
977 (72,96) 21,44 14,59<br />
5 (3,55) 31 (7,85) 204 (7,91) 1 (0,97) 355 (26,51) 13,08 9,36<br />
5 (0,37) 0,11 0,07<br />
1 (0,71) 32 (8,10) 31 (1,20) 4 (3,88) 1,49 2,78<br />
* Omwille <strong>van</strong> <strong>de</strong> leesbaarheid zijn ontbreken<strong>de</strong> getallen weergegeven met lege vakken.<br />
** Grof gemid<strong>de</strong>ld percentage, *** Gewogen gemid<strong>de</strong>ld percentage<br />
geheel <strong>van</strong> overtuigd waren dat ze geen recht had<strong>de</strong>n op<br />
welke vorm <strong>van</strong> hulp of steun ook. Ook mag gelet wor<strong>de</strong>n<br />
op het feit dat 10% <strong>van</strong> <strong>de</strong> patiënten in Nice aangaf slechte<br />
ervaringen te hebben met het proberen te bemachtigen <strong>van</strong><br />
medische hulp. On<strong>de</strong>rtussen gaf in <strong>de</strong> centra <strong>van</strong> München<br />
en Lon<strong>de</strong>n ongeveer 20% <strong>van</strong> <strong>de</strong> ongedocumenteer<strong>de</strong><br />
migranten aan dat ze geen hulp had<strong>de</strong>n gezocht wegens<br />
angst om bij <strong>de</strong> autoriteiten te wor<strong>de</strong>n aangegeven of om te<br />
wor<strong>de</strong>n opgepakt. 34<br />
Met slechts 47% resp. 35% respons in Brussel en München<br />
(over het on<strong>de</strong>rwerp zijn trouwens geen gegevens verzameld<br />
in Nice 35 als zodanig) zijn eigenlijk alleen <strong>de</strong> Britse en <strong>Ne<strong>de</strong>rlandse</strong><br />
gegevens bruikbaar. In Amsterdam werd geduren<strong>de</strong><br />
<strong>de</strong> voorbije 12 maan<strong>de</strong>n aan 29% <strong>van</strong> <strong>de</strong> patiënten toegang<br />
geweigerd tot <strong>de</strong> gezondheidszorg door een zorgverlener en<br />
dit bedroeg 21% in Lon<strong>de</strong>n.<br />
Gezondheidssituatie<br />
> Eigen beoor<strong>de</strong>ling<br />
gezondheid<br />
Een <strong>de</strong>r<strong>de</strong> (MVWAP 34%) <strong>van</strong> <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rzochte mensen ervoer<br />
hun gezondheid als slecht of zeer slecht. Voor <strong>de</strong> EUbevolking<br />
als geheel ligt dat cijfer op 9,7% 36 .<br />
In Amsterdam en München gaf 29% <strong>van</strong> <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rzochte<br />
mensen aan dat hun fysieke gezondheid slecht of zeer<br />
slecht was, terwijl 33% die mening was toegedaan voor wat<br />
betreft hun psychische gezondheid.<br />
Percentage patiënten geholpen bij<br />
MdM-centra dat <strong>de</strong> eigen gezondheid<br />
beoor<strong>de</strong>elt als zijn<strong>de</strong> slecht of zeer<br />
slecht, naar geslacht en leeftijd<br />
50,0 %<br />
40,0 %<br />
30,0 %<br />
20,0 %<br />
10,0 %<br />
18,0 % 29,0 % 26,6 % 32,7 % 43,4 % 30,5 % 31,5% 39,6 %<br />
0,0 % 50<br />
vrouw<br />
man<br />
De categorieën gezondheidsproblemen die het vaakst wer<strong>de</strong>n<br />
waargenomen, zijn die welke men gewoonlijk tegenkomt<br />
in <strong>de</strong> eerstelijnsgezondheidszorg: spieren en skelet,<br />
maag-darm systeem, luchtwegen, <strong>de</strong>rmatologisch, cardiovasculair<br />
en psychisch of psychiatrisch. Bij <strong>de</strong> MdM-centra<br />
had 12,82% <strong>van</strong> <strong>de</strong> bezoeken<strong>de</strong> patiënten te kampen met<br />
psychische klachten. We moeten ons blijven realiseren dat<br />
<strong>de</strong> meeste asielzoekers traumatische ervaringen hebben gehad<br />
en dat migranten dikwijls te maken krijgen met geweld<br />
(zie boven).<br />
> Chronische aandoeningen en<br />
dringend medisch ingrijpen<br />
Tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> medische consultaties werd bij 20% <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
patiënten tenminste één chronische aandoening geconstateerd<br />
en bij eenzelf<strong>de</strong> percentage werd minimaal één acute<br />
aandoening gevon<strong>de</strong>n. De verschillen tussen <strong>de</strong> centra on<strong>de</strong>rling<br />
waren groot: in Brussel en Amsterdam werd minstens<br />
één chronische aandoening gevon<strong>de</strong>n bij <strong>de</strong> helft <strong>van</strong><br />
<strong>de</strong> patiënten, in München en Lon<strong>de</strong>n was dat het geval bij<br />
een kwart tot een <strong>de</strong>r<strong>de</strong> en in Nice bij een tien<strong>de</strong> 37 .<br />
Volgens <strong>de</strong> artsen was bij <strong>de</strong> helft <strong>van</strong> <strong>de</strong> gemel<strong>de</strong> medische<br />
het hoogst in Brussel (bij 68% <strong>van</strong> <strong>de</strong> geconstateer<strong>de</strong> aandoeningen)<br />
en het laagst in Lon<strong>de</strong>n: 27%. Voor aandoening<br />
waarvoor medisch ingrijpen onmisbaar werd geacht, ontving<br />
46,2% op het moment dat zij bij <strong>de</strong> MdM-kliniek langskwam<br />
helemaal geen behan<strong>de</strong>ling en werd 53,8% slechts met tussenpozen<br />
behan<strong>de</strong>ld dan wel gevolgd.<br />
Na afloop <strong>van</strong> ie<strong>de</strong>r consult bracht <strong>de</strong> arts <strong>de</strong> patiënt en<br />
diens casus on<strong>de</strong>r in een <strong>van</strong> <strong>de</strong> klassen: “urgent”, “tamelijk<br />
urgent” en “niet urgent”. De meeste gevallen wer<strong>de</strong>n geclassificeerd<br />
als zijn<strong>de</strong> urgent (WAP 20%) of tamelijk urgent<br />
(WAP 35%). 45% (WAP) werd geclassificeerd als niet urgent.<br />
Artsen waren bij 40% (WAP) <strong>van</strong> <strong>de</strong> patiënten <strong>van</strong> mening<br />
dat ze nauw gevolgd moesten wor<strong>de</strong>n.<br />
Slechts een kleine min<strong>de</strong>rheid (13,7%) <strong>van</strong> <strong>de</strong> patiënten<br />
voor wie behan<strong>de</strong>ling onmisbaar was, wist <strong>van</strong> hun<br />
aandoening voordat ze naar Europa kwamen 38 . Dit cijfer<br />
is zelfs nog lager dan het cijfer dat gepubliceerd is in het<br />
on<strong>de</strong>rzoeksrapport <strong>van</strong> het European Observatory uit 2008,<br />
waarin nog 15,7% op <strong>de</strong> hoogte was <strong>van</strong> hun aandoening<br />
alvorens zij het gastland binnenkwamen. Dit rekent af met <strong>de</strong><br />
mythe die ten grondslag ligt aan het politieke discours over<br />
Gegevens uit vijf Europese ste<strong>de</strong>n<br />
29<br />
Voor <br />
Amsterdam zijn <strong>de</strong> categorien ‘<strong>de</strong>kking voor slechts een <strong>de</strong>el <strong>van</strong> <strong>de</strong> kosten’ en ‘toegang tot huisarts, maar patiënt moet<br />
<strong>de</strong>els zelf betalen’ vergelijkbaar.<br />
30<br />
Voor <br />
Lon<strong>de</strong>n dienen <strong>de</strong> categorien ‘geen enkele <strong>de</strong>kking, patiënt draagt alle kosten’, ‘toegang tot huisarts, maar patiënt moet <strong>de</strong>els<br />
zelf betalen’ en ‘moet betalen voor twee<strong>de</strong>lijnszorg’ on<strong>de</strong>r ‘gratis toegang tot huisarts’ te vallen.<br />
31<br />
Deze <br />
vraag werd niet gesteld aan <strong>de</strong> patiënten in Nice.<br />
32<br />
Allonier <br />
C, Dourgnon P, Rochereau T. Enquête sur la santé et la protection sociale 2008. Paris, IRDES, 2010, 254 p.<br />
33<br />
OECD <br />
Health Data, 2011.<br />
34<br />
In <br />
het vorige Europese MdM-on<strong>de</strong>rzoek, dat dateert <strong>van</strong> 2008, werd geconstateerd dat 60% <strong>van</strong> <strong>de</strong> patiënten hun bewegingen en activiteiten<br />
beperkt hiel<strong>de</strong>n, uit angst opgepakt te wor<strong>de</strong>n; zie: http://www.doctorsoftheworld.org.uk/lib/docs/121111-<br />
europeanobservatoryfullreportseptember2009.pdf<br />
35 <br />
In 2009 hield men in Nice een on<strong>de</strong>rzoek dat specifiek ging over weigering <strong>van</strong> dienstverlening in <strong>de</strong> gezondheidszorg: 18% <strong>van</strong> <strong>de</strong> huisartsen<br />
en 48% <strong>van</strong> <strong>de</strong> tandartsen weiger<strong>de</strong>n personen die ge<strong>de</strong>kt wer<strong>de</strong>n door <strong>de</strong> specifieke ziektekostenregeling voor armlastige personen (zie: MdM<br />
Report 2010 of Observatoire <strong>de</strong> l’accès aux soins en France, Drouot N., Fahet G.,Tomasino. A)<br />
36 <br />
National Health Interview Surveys (round 2004). Brussels, Eurostat, 2007.<br />
37 <br />
In 2011 kregen we op <strong>de</strong>ze vraag vaak geen antwoord <strong>van</strong> artsen in Nice.<br />
38 <br />
Onze bevindingen lijken te suggereren dat <strong>van</strong> <strong>de</strong> totale stroom migranten die <strong>de</strong> EU binnenkomt zelfs een kleiner percentage vooraf kennis<br />
heeft <strong>van</strong> hun aandoening dan wij hebben waargenomen. De bezoekers <strong>van</strong> onze klinieken hebben immers al een gezondheidsprobleem,<br />
hetgeen natuurlijk niet voor alle migranten geldt.
De Lon<strong>de</strong>nse kliniek<br />
Gegevens uit vijf Europese ste<strong>de</strong>n<br />
buitenlan<strong>de</strong>rs die naar Europa migreren met als voornaamste<br />
doel het bemachtigen <strong>van</strong> een medische behan<strong>de</strong>ling.<br />
Zoals we in <strong>de</strong> vorige rapportage 39 al hebben laten zien, correspon<strong>de</strong>ert<br />
het vooringenomen beeld <strong>van</strong> massale<br />
immigratie door personen op zoek naar gezondheidszorg<br />
niet met dat wat wij bij <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rzochte populatie<br />
hebben waargenomen.<br />
> Zwangerschapszorg<br />
In <strong>de</strong> vraaggesprekken kon<strong>de</strong>n we navragen of <strong>de</strong> 278<br />
vrouwen (13,4% <strong>van</strong> <strong>de</strong> totale populatie) al dan niet zwanger<br />
waren. Van hen bleken er 129 zwanger: 46,4% <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
on<strong>de</strong>rvraag<strong>de</strong> vrouwen oftewel 6,2% <strong>van</strong> het totale aantal<br />
vrouwen (er<strong>van</strong> uitgaan<strong>de</strong> dat <strong>de</strong> ontbreken<strong>de</strong> gegevens<br />
correspon<strong>de</strong>ren met niet-zwangere vrouwen). Gemid<strong>de</strong>ld<br />
vond 79% <strong>van</strong> <strong>de</strong> respon<strong>de</strong>nten in Amsterdam, Lon<strong>de</strong>n,<br />
München en Nice geen toegang tot zwangerschapszorg.<br />
95% <strong>van</strong> <strong>de</strong> vrouwen in Lon<strong>de</strong>n (dat is 59 <strong>van</strong> <strong>de</strong> 62 vrouwen)<br />
ontving geen zwangerschapszorg, terwijl dit lager was<br />
in <strong>de</strong> 3 an<strong>de</strong>re ste<strong>de</strong>n (echter gemeten over lage of zeer lage<br />
aantallen 40 ). Van <strong>de</strong> 64 zwangere vrouwen aan wie <strong>de</strong> vraag<br />
is gesteld, heeft 50% zwangerschapszorg ont<strong>van</strong>gen, pas<br />
na <strong>de</strong> 12e week <strong>van</strong> <strong>de</strong> zwangerschap.<br />
> Vaccinatie<br />
Slechts enkele artsen stel<strong>de</strong>n hun patiënten vragen over<br />
vaccinaties. Het aantal ontbreken<strong>de</strong> gegevens over dat on<strong>de</strong>rwerp<br />
is navenant hoog. Niettemin is het <strong>de</strong> moeite waard<br />
om te vermel<strong>de</strong>n dat 75% <strong>van</strong> <strong>de</strong> patiënten in Amsterdam<br />
en 71% in Nice verklaar<strong>de</strong> niet te weten waar ze heen moesten<br />
om zich te laten vaccineren.<br />
Zwangerschapszorg<br />
In 2011 had 79% <strong>van</strong> <strong>de</strong> zwangere vrouwen die geholpen wer<strong>de</strong>n door MdM<br />
in Amsterdam, Lon<strong>de</strong>n, München en Nice geen toegang tot zwangerschapszorg.<br />
Het is <strong>van</strong> groot belang dat programma’s voor zwangerschapszorg,<br />
die zowel <strong>de</strong> gezondheid <strong>van</strong> <strong>de</strong> moe<strong>de</strong>r als <strong>de</strong><br />
gezondheid en ontwikkeling <strong>van</strong> <strong>de</strong> baby nauwlettend volgen<br />
tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> zwangerschap, beschikbaar wor<strong>de</strong>n gemaakt<br />
voor alle zwangere vrouwen.<br />
Er zijn in Europa vrouwen die geen toegang hebben tot<br />
zwangerschapszorg. Dergelijke zorg kan problemen opsporen<br />
die kunnen optre<strong>de</strong>n tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> zwangerschap of <strong>de</strong> geboorte,<br />
zodat men actie kan on<strong>de</strong>rnemen om die problemen<br />
te voorkomen of te behan<strong>de</strong>len.<br />
Vrouwen die geen a<strong>de</strong>quate zorg ont<strong>van</strong>gen, lopen het risico<br />
dat complicaties onopgemerkt blijven en niet vroeg genoeg<br />
12 aanpakt wor<strong>de</strong>n. Hierdoor wor<strong>de</strong>n dan weer <strong>de</strong> risico’s voor<br />
13<br />
zowel moe<strong>de</strong>r als baby vergroot. Het werk dat wereldwijd<br />
verricht wordt in het ka<strong>de</strong>r <strong>van</strong> <strong>de</strong> Millenniumdoelstellingen<br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong> VN is gericht op het verlagen <strong>van</strong> sterfte on<strong>de</strong>r moe<strong>de</strong>rs<br />
en kin<strong>de</strong>ren. Deze sterftecijfers zijn intrinsiek gerelateerd<br />
aan <strong>de</strong> mate waarin er zwangerschapszorg verstrekt wordt.<br />
Het Europees Parlement heeft erkend dat zwangerschapszorg<br />
een prioriteit is. In een resolutie 41 <strong>van</strong> 8 maart 2011<br />
roept het Europees Parlement <strong>de</strong> lidstaten op om openbaar<br />
beleid te bevor<strong>de</strong>ren gericht op het verstrekken <strong>van</strong> moe<strong>de</strong>rzorg.<br />
Het Europees Bureau voor <strong>de</strong> grondrechten (EAG) heeft in<br />
een visierapport betreffen<strong>de</strong> zwangerschaps-, geboorte- en<br />
kraamzorg erop gewezen dat:<br />
‘Artikel 24 <strong>van</strong> het Kin<strong>de</strong>rrechtenverdrag <strong>van</strong> <strong>de</strong> VN en<br />
Artikel 12 (2) <strong>van</strong> het Vrouwenverdrag [oproepen] tot het<br />
verstrekken <strong>van</strong> diensten ten behoeve <strong>van</strong> zwangerschapsen<br />
kraamzorg. Wat betreft het recht op zorg voor zwangere<br />
vrouwen en moe<strong>de</strong>rs bestaan er echter binnen <strong>de</strong> EU<br />
nogal wat verschillen. Vrouwen die zich in een niet binnen<br />
<strong>de</strong> regels te <strong>van</strong>gen situatie bevin<strong>de</strong>n moeten bij bevalling<br />
toegang hebben tot <strong>de</strong> noodzakelijke eerste- en twee<strong>de</strong>lijnszorg,<br />
tegen <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> voorwaar<strong>de</strong>n als staatsburgers<br />
<strong>van</strong> het land waar zij verblijven. Ook moeten zij toegang<br />
hebben tot zorgdiensten met betrekking tot voortplanting<br />
en moe<strong>de</strong>rschap. Hieron<strong>de</strong>r zou moeten vallen primaire<br />
en secundaire zwangerschaps- en kraamzorg, zoals <strong>de</strong><br />
mogelijkheid een gynaecoloog te bezoeken, noodzakelijke<br />
testen te laten verrichtten en advies in te winnen met<br />
betrekking tot gezinsplanning.’ 42<br />
Patiënten vertellen over hun eigen situatie<br />
‘Ik heb geen ziektekostenverzekering. Ik ben niet verzekerd<br />
tegen ziektekosten. Ik ben tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> eerste acht maan<strong>de</strong>n<br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong> zwangerschap niet bij een dokter geweest. We zijn<br />
een arme familie, en aangezien ik niet verzekerd ben tegen<br />
ziektekosten, moeten we bij ie<strong>de</strong>r bezoek aan <strong>de</strong> gynaecoloog<br />
betalen 43 , ik kon dat dus niet betalen. [...] Ik heb op<br />
<strong>de</strong> gewone manier mijn kind ter wereld gebracht. Op <strong>de</strong><br />
twee<strong>de</strong> dag kwam mijn schoonmoe<strong>de</strong>r naar het ziekenhuis<br />
en zag me huilen. Ik leg<strong>de</strong> uit dat <strong>de</strong> zusters tegen me<br />
schreeuw<strong>de</strong>n en me vertel<strong>de</strong>n dat ik het ziekenhuis niet<br />
uit mocht tot ik mijn ziektekostenverzekering betaal<strong>de</strong>; ook<br />
dreig<strong>de</strong>n ze me bij <strong>de</strong> politie aan te geven.’ Mevrouw A.,<br />
20 jaar, Bulgaars staatsburger woonachtig te Na<strong>de</strong>zhda,<br />
<strong>de</strong> Roma-buurt <strong>van</strong> <strong>de</strong> stad Sliven. Bulgarije, <strong>de</strong>cember<br />
2011.<br />
© Spike Johnson<br />
Zwangerschapszorg<br />
39 <br />
Zie: http://www.doctorsoftheworld.org.uk/lib/docs/121111-europeanobservatoryfullreportseptember2009.pdf<br />
40 <br />
In München 61% (20/33) en in Amsterdam 40% (4/10). In Nice kon<strong>de</strong>n artsen slechts vijf antwoor<strong>de</strong>n noteren over <strong>de</strong> vragen betreffen<strong>de</strong><br />
zwangerschapszorg. Te weinig om <strong>hier</strong> te analyseren.<br />
© Astrid Dill<br />
41 <br />
In <strong>de</strong>ze resolutie roept het Europees Parlement: “<strong>de</strong> Lidstaten op om openbaar beleid te bevor<strong>de</strong>ren gericht op het waarborgen <strong>van</strong><br />
gezon<strong>de</strong> leefomstandighe<strong>de</strong>n voor alle zuigelingen, kin<strong>de</strong>ren en adolescenten, waaron<strong>de</strong>r preconceptie-zorg, moe<strong>de</strong>rzorg en maatregelen<br />
om ou<strong>de</strong>rs te on<strong>de</strong>rsteunen, meer in het bijzon<strong>de</strong>r zwangere en borstvoeding geven<strong>de</strong> vrouwen. Opdat men daarmee een gezond<br />
levensbegin waarborgt en ver<strong>de</strong>re ongelijkhe<strong>de</strong>n qua gezondheid voorkomt, daarmee erkenning schenkend aan het belang <strong>van</strong> investeren<br />
in <strong>de</strong> vroege ontwikkeling <strong>van</strong> kin<strong>de</strong>ren en levensloopaanpak. Ver<strong>de</strong>r roepen wij op om het recht op en <strong>de</strong> effectieve toegang tot sociale<br />
bescherming, zoals vastgelegd in <strong>de</strong> nationale wetgevingen, te waarborgen voor alle zwangere vrouwen en alle kin<strong>de</strong>ren, ongeacht hun<br />
juridische status.<br />
Zie: http://www.europarl.europa.eu/si<strong>de</strong>s/getDoc.dotype=TA&reference=P7-TA-2011-0081&language=EN&ring=A7-2011-0032<br />
42 <br />
http://fra.europa.eu/fraWebsite/research/publications/publications_per_year/pub-migrants-in-an-irregular-situation_en.htm. Het ‘Handvest<br />
<strong>van</strong> Fundamentele Rechten <strong>van</strong> <strong>de</strong> Europese Unie’ stelt dui<strong>de</strong>lijk in Artikel 35 dat gaat over gezondheidszorg, dat : «Ie<strong>de</strong>reen heeft het<br />
recht op toegang tot preventieve gezondheidszorg en het recht om voor<strong>de</strong>el te trekken uit medische behan<strong>de</strong>ling on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> voorwaar<strong>de</strong>n<br />
die zijn vastgelegd in nationale wetten en praktijken. Een hoog niveau <strong>van</strong> bescherming <strong>van</strong> menselijke gezondheid zal wor<strong>de</strong>n verzekerd<br />
in <strong>de</strong> <strong>de</strong>finitie en implementatie <strong>van</strong> alle Europese Unie beleid en activiteiten».<br />
43 <br />
Alle zwangere vrouwen hebben het recht gratis te bevallen in Bulgaarse ziekenhuizen, ongeacht hun status wat betreft ziektekostenverzekeringen.<br />
Veel Roma-vrouwen die in <strong>de</strong> getto’s of in <strong>de</strong> dorpen wonen, weten dit echter niet.
Een Roma-kind kijkt naar het vaccinatieboekje uitgegeven door MdM in Frankrijk<br />
Zwangerschapszorg<br />
‘Ik kwam een Serviër tegen die <strong>hier</strong> woont zon<strong>de</strong>r papieren<br />
en zon<strong>de</strong>r geld. Ik ben in verwachting <strong>van</strong> zijn kind. Ik ben<br />
zo blij dat ik nog steeds zwanger kan wor<strong>de</strong>n op mijn leeftijd.<br />
Mij was altijd verteld dat ik geen kin<strong>de</strong>ren zou kunnen<br />
krijgen <strong>van</strong>wege vleesbomen en cysten in mijn buik. Ik heb<br />
één vriendin <strong>hier</strong>. Ze heeft een dokter. Ik ging met haar mee.<br />
Ik moest 15 euro betalen voor een consult. Ik ben één keer<br />
naar het ziekenhuis geweest, <strong>van</strong>wege ernstige buikpijn en<br />
bloedingen (ik was niet zwanger toen), maar daar zei<strong>de</strong>n ze<br />
onmid<strong>de</strong>llijk dat ze me niet kon<strong>de</strong>n helpen, omdat ik geen<br />
geld en geen papieren had.<br />
Gelukkig ont<strong>de</strong>kte ik <strong>Dokters</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>Wereld</strong>. Hier heb ik<br />
hulp gevon<strong>de</strong>n. De maatschappelijk werker vertel<strong>de</strong> me dat<br />
ik met het CPAS (maatschappelijk centrum) kon spreken.<br />
Maar daar weiger<strong>de</strong>n ze me te helpen. Het is nu aan<br />
mijn ex-man om alles te betalen, want toen ik een visum<br />
aanvroeg, heeft hij een document on<strong>de</strong>rtekend waarin hij<br />
verklaar<strong>de</strong> alles te zullen betalen. Maar mijn man is mijn<br />
man niet meer. Hij woont in Marokko; hoe kan hij nou <strong>de</strong><br />
dokter en al het an<strong>de</strong>re betalen’ Mevrouw B., 40 jaar,<br />
Marokkaanse woonachtig in België sinds 2009. Antwerpen,<br />
<strong>de</strong>cember 2011<br />
Vaccinatie<br />
Meer dan 70% <strong>van</strong> <strong>de</strong> patiënten die we in 2011 in Amsterdam en Nice zijn<br />
tegengekomen, weet niet waar ze heen moet om gevaccineerd te wor<strong>de</strong>n.<br />
60% <strong>van</strong> <strong>de</strong> patiënten en tot wel 75% <strong>van</strong> <strong>de</strong> Roma-patiënten die in Frankrijk<br />
wer<strong>de</strong>n geholpen, loopt achter met <strong>de</strong> voornaamste vaccinaties. 44<br />
In 1974 zette <strong>de</strong> WHO haar Expan<strong>de</strong>d Programme on Immunization<br />
(EPI) 45 op. Dit om te garan<strong>de</strong>ren dat alle kin<strong>de</strong>ren<br />
in alle lan<strong>de</strong>n zou<strong>de</strong>n kunnen profiteren <strong>van</strong> levensred<strong>de</strong>n<strong>de</strong><br />
vaccinaties. In Europa zijn we er nog lang niet in geslaagd om<br />
<strong>de</strong>ze levensred<strong>de</strong>n<strong>de</strong> vaccinaties aan alle kin<strong>de</strong>ren te verstrekken,<br />
laat staan dat het wereldwijd lukt.<br />
De WHO 46 heeft erop gewezen dat 40 <strong>van</strong> <strong>de</strong> 53 lidstaten<br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong> WHO Europese regio in totaal 26.025 geverifieer<strong>de</strong><br />
meldingen <strong>van</strong> <strong>de</strong> mazelen had<strong>de</strong>n bereikt, over <strong>de</strong> perio<strong>de</strong><br />
januari - juli 2011. Kennelijk waren er nog steeds kin<strong>de</strong>ren die<br />
niet waren ingeënt. Dit ondanks het feit dat er sinds <strong>de</strong> ja-<br />
14 ren 60 een hoogst effectief, veilig en relatief goedkoop vaccin <strong>de</strong> mazelen. Mijn vrouw Magdalena, die toen 16 was, had 15<br />
beschikbaar is. Ie<strong>de</strong>r geval <strong>van</strong> mazelen is te voorkomen en<br />
ie<strong>de</strong>r sterfgeval of ie<strong>de</strong>re invaliditeit ten gevolge <strong>van</strong> mazelen<br />
is onacceptabel.<br />
In heel Europa zijn er, min of meer afhankelijk <strong>van</strong> <strong>de</strong> nationale<br />
wetgeving, kin<strong>de</strong>ren te vin<strong>de</strong>n die moeite hebben gevaccineerd<br />
te wor<strong>de</strong>n, vooral wanneer zij <strong>de</strong>el uitmaken <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
meest kwetsbare bevolkingsgroepen. Sommige lan<strong>de</strong>n, zoals<br />
het Verenigd Koninkrijk, verstrekken gratis vaccinaties aan<br />
kin<strong>de</strong>ren - daar via <strong>de</strong> NHS. In an<strong>de</strong>re lan<strong>de</strong>n daarentegen,<br />
Duitsland bijvoorbeeld, zijn er kin<strong>de</strong>ren die geen ziektekostenverzekering<br />
hebben en daarom slechts beperkt of helemaal<br />
geen toegang krijgen tot <strong>de</strong> gezondheidsdiensten die vaccinaties<br />
verstrekken. Kin<strong>de</strong>ren die on<strong>de</strong>r zware omstandighe<strong>de</strong>n<br />
in leven moeten blijven, hebben <strong>de</strong> grootste kans te lij<strong>de</strong>n on<strong>de</strong>r<br />
het gebrek aan vaccinatie. Dit is in het bijzon<strong>de</strong>r het geval<br />
voor een groot aantal Roma-kin<strong>de</strong>ren en voor kin<strong>de</strong>ren <strong>van</strong><br />
ongedocumenteer<strong>de</strong> migranten. Vaccinatiecampagnes voor<br />
Roma-kin<strong>de</strong>ren in Frankrijk zijn stopgezet, omdat <strong>de</strong> Roma<br />
voortdurend overgeplaatst dan wel uitgezet wor<strong>de</strong>n. In haar<br />
visie omtrent “Gezondheidszorg voor kin<strong>de</strong>ren” verklaart <strong>de</strong><br />
FRA:<br />
Kin<strong>de</strong>ren met een onregelmatige migrantenstatus hebben<br />
blijvend last <strong>van</strong> juridische en praktische hin<strong>de</strong>rnissen bij het<br />
krijgen <strong>van</strong> toegang tot <strong>de</strong> gezondheidszorg. In het licht <strong>van</strong><br />
Artikel 24 <strong>van</strong> het Kin<strong>de</strong>rrechtenverdrag heeft ie<strong>de</strong>r kind dat<br />
op het grondgebied <strong>van</strong> een EU-lidstaat verblijft recht op<br />
<strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> gezondheidszorg als staatsburgers <strong>van</strong> dat land.<br />
Hieron<strong>de</strong>r moet ook vaccinatie vallen, als zijn<strong>de</strong> een belangrijke<br />
preventieve gezondheidsmaatregel. 47<br />
Patiënten vertellen over hun eigen situatie<br />
‘Het was ongeveer een jaar gele<strong>de</strong>n, tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> uitbraak <strong>van</strong><br />
last <strong>van</strong> verhoging, misselijkheid en gebrek aan eetlust.<br />
Er verschenen puistjes op haar gezicht en over haar hele<br />
lichaam. Ik nam haar mee naar <strong>de</strong> dokter: ze had <strong>de</strong> mazelen.<br />
Zij was niet <strong>de</strong> enige in <strong>de</strong> buurt die ze had 48 . Er waren<br />
ook al veel kin<strong>de</strong>ren ziek door <strong>de</strong> mazelen. De dokter<br />
schreef een paar pillen voor. Diezelf<strong>de</strong> dag ging het slechter<br />
met haar. Ze begon te woelen en had hoge koorts. ‘s<br />
Ochtends heb ik haar naar het ziekenhuis gebracht en met<br />
<strong>de</strong> vraag om haar op te nemen. De dokters zei<strong>de</strong>n dat er<br />
geen ruimte meer was in het ziekenhuis. Ze gaven haar<br />
een injectie en zei<strong>de</strong>n dat ze beter zou wor<strong>de</strong>n en dat we<br />
naar huis moesten. Maar kort daarna begon ze weer te<br />
beven, met hoge koorts. Korte tijd later is mijn vrouw overle<strong>de</strong>n.<br />
Ik begrijp niet waarom ze niet in het ziekenhuis werd<br />
opgenomen. Het was te zien dat ze er heel slecht aan toe<br />
was. Het lijkt wel of ze weinig om ons geven omdat we<br />
Roma zijn. Alsof ze <strong>van</strong> ons af willen.’ Meneer A., 18 jaar,<br />
Roma, Bulgaars staatsburger woonachtig te Na<strong>de</strong>zhda, <strong>de</strong><br />
Roma-buurt <strong>van</strong> <strong>de</strong> stad Sliven. Bulgarije, <strong>de</strong>cember 2011.<br />
© Julien <strong>de</strong> Weck<br />
Vaccinatie<br />
44 <br />
Report 2010 Observatoire <strong>de</strong> l’accès aux soins en France, Drouot N., Fahet G., Tomasino A. http://www.me<strong>de</strong>cinsdumon<strong>de</strong>.org/En-<br />
France/Observatoire-<strong>de</strong>-l-acces-aux-soins<br />
45 <br />
World Health Assembly resolution WHA27.57<br />
46 <br />
http://www.who.int/csr/don/2011_10_07/en/rvaccineethicsandpolicy.wordpress.com/2011/10/10/who-measles-outbreaks-in-europeanafrican-regions-and-in-americas/<br />
Global Alert and Response (GAR)<br />
47 <br />
http://fra.europa.eu/fraWebsite/research/publications/publications_per_year/pub-migrants-in-an-irregular-situation_en.htm<br />
48 <br />
Bijna alle kin<strong>de</strong>ren met mazelen had<strong>de</strong>n vaccinatieboekjes waarin stond dat ze ertegen gevaccineerd waren. Alleen al in <strong>de</strong> omgeving <strong>van</strong><br />
Sliven raakten tussen 2009 en 2011 meer dan 4000 Roma-kin<strong>de</strong>ren besmet met mazelen <strong>van</strong>wege frauduleuze praktijken, waaron<strong>de</strong>r het<br />
<strong>de</strong>clareren <strong>van</strong> kosten voor vaccinaties die nooit zijn uitgevoerd, en an<strong>de</strong>re problemen in het gezondheidsstelsel. Aan kin<strong>de</strong>ren on<strong>de</strong>r <strong>de</strong><br />
18 wor<strong>de</strong>n volgens <strong>de</strong> Bulgaarse wet gratis vaccinaties verstrekt.
De Lon<strong>de</strong>nse kliniek<br />
Vaccinatie<br />
‘Toen ik <strong>hier</strong> pas naar school ging, was het erg moeilijk.<br />
Ik moest naar een officiële schoolarts; hij vroeg naar mijn<br />
vaccinaties, maar we had<strong>de</strong>n geen vaccinatieboekjes.<br />
Toen we vertrokken uit Roemenië kon<strong>de</strong>n we niet alles<br />
meenemen, en moe<strong>de</strong>r weet niet of ik gevaccineerd ben.<br />
De school zei dat ik vaccinaties nodig heb tegen mazelen,<br />
polio, difterie en tetanus. Maar ze vertel<strong>de</strong>n er niet bij waar<br />
<strong>de</strong>ze te halen als je niet verzekerd bent tegen ziektekosten.<br />
Ik keek er naar uit om naar school te gaan en ik was bang<br />
dat ik niet zou kunnen gaan. De dokter <strong>van</strong> <strong>de</strong> MdM-kliniek<br />
zei dat het maar goed was dat ik <strong>hier</strong> naartoe kwam,<br />
omdat na een bloedtest bleek dat ik helemaal niet gevaccineerd<br />
was. Mijn zusje en ik kregen dus alle vaccinaties bij<br />
<strong>de</strong> MdM-kliniek, en ik begon naar school te gaan.’<br />
S., 8 jaar, afkomstig uit Roemenië, <strong>de</strong> afgelopen drie jaar<br />
woonachtig in Duitsland. Januari 2012.<br />
Eerstelijnsgezondheidszorg<br />
In 2011 had 30 tot 40% <strong>van</strong> alle mensen die geholpen wer<strong>de</strong>n door MdM in Amsterdam,<br />
Brussel, Lon<strong>de</strong>n, München en Nice niet eens geprobeerd toegang te krijgen tot zorgdiensten<br />
geduren<strong>de</strong> <strong>de</strong> voorafgaan<strong>de</strong> twaalf maan<strong>de</strong>n.<br />
In 2011 stond 46,2% <strong>van</strong> <strong>de</strong> patiënten die geholpen wer<strong>de</strong>n bij <strong>de</strong> MdM-klinieken -<br />
en wier ziektebeeld behan<strong>de</strong>ling vereiste - on<strong>de</strong>r geen enkele vorm <strong>van</strong> behan<strong>de</strong>ling.<br />
Volgens <strong>de</strong> artsen was 55% <strong>van</strong> <strong>de</strong> gevallen die voorbijkwamen in MdM-klinieken in<br />
2011 urgent te noemen, maar het meren<strong>de</strong>el <strong>van</strong> <strong>de</strong> patiënten had geen toegang tot<br />
het reguliere zorgsysteem.<br />
Eerstelijnsgezondheidszorg wordt verstrekt door een huisarts<br />
en bestaat per <strong>de</strong>finitie uit: het geven <strong>van</strong> persoonsgerichte<br />
zorg direct volgend op het eerste contact en ook langdurigere<br />
zorg die voldoet aan <strong>de</strong> gezondheidsgerelateer<strong>de</strong><br />
behoeften <strong>van</strong> mensen. Het is bewezen dat goed toegankelijke<br />
eerstelijnsgezondheidszorg niet alleen <strong>de</strong> gezondheid<br />
16 in het algemeen verbetert, maar ook <strong>de</strong> efficiëntie <strong>van</strong> het meldt dat men alleen patiënten accepteert met een geldig 17<br />
hele zorgsysteem verhoogt. Bijvoorbeeld door overmatig<br />
gebruik <strong>van</strong> <strong>de</strong> noodhulp <strong>van</strong> ziekenhuizen af te remmen.<br />
Gebrekkige toegang tot gezondheidszorg - ongeacht of dat<br />
voortvloeit uit administratieve, financiële of cultuurbepaal<strong>de</strong><br />
re<strong>de</strong>nen - kan lei<strong>de</strong>n tot een ernstige crisis in <strong>de</strong> continuïteit<br />
<strong>van</strong> zorg en preventie.<br />
Het is <strong>van</strong> essentieel belang <strong>de</strong> toegang tot <strong>de</strong> eerstelijnsgezondheidszorg<br />
te versoepelen voor bevolkingsgroepen die<br />
blootstaan aan veel risico’s. En het zijn dan <strong>de</strong> meest kwetsbare<br />
groepen die het meeste risico lopen.<br />
In alle EU-lidstaten is een meer proactieve aanpak vereist om<br />
<strong>de</strong> hin<strong>de</strong>rnissen uit <strong>de</strong> weg te ruimen die <strong>de</strong> toegang tot een<br />
huisarts belemmeren 49 .<br />
Een patiënt vertelt over haar eigen situatie<br />
‘Mevrouw C. krijgt een indicatie voor een cataract-operatie<br />
in het ziekenhuis. Ze heeft <strong>hier</strong>voor een verwijzing nodig<br />
<strong>van</strong> haar huisarts, maar een huisarts heeft ze niet. MdM<br />
begint rond te kijken voor een huisarts in het on<strong>de</strong>rbe<strong>de</strong>el<strong>de</strong><br />
stads<strong>de</strong>el waar mevrouw C. woont. De huisartsen<br />
<strong>hier</strong> ont<strong>van</strong>gen geen vergoeding voor <strong>de</strong> extra werkdruk<br />
die samenhangt met <strong>de</strong> sociale mis<strong>de</strong>eldheid <strong>van</strong> hun<br />
patiënten. Er bevin<strong>de</strong>n zich zes huisarts praktijken in het<br />
gebied, maar geen daar<strong>van</strong> wil mevrouw C. aannemen als<br />
patiënt. Twee praktijken laten weten op te zien tegen het<br />
extra werk dat ze moeten doen om medische kosten terug<br />
te claimen <strong>van</strong> <strong>de</strong> vergoedingsregeling <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>Ne<strong>de</strong>rlandse</strong><br />
overheid welke is opgezet voor gezondheidsverleners die<br />
inkomsten <strong>de</strong>rven door zorg te verlenen aan ongedocumenteer<strong>de</strong><br />
personen die niet kunnen betalen. Een <strong>de</strong>r<strong>de</strong><br />
praktijk meldt dat zij in het verle<strong>de</strong>n negatieve ervaringen<br />
heeft gehad met “dit soort mensen”. Een vier<strong>de</strong> praktijk<br />
i<strong>de</strong>ntiteitsbewijs. Een vijf<strong>de</strong> praktijk laat weten alleen ongedocumenteer<strong>de</strong><br />
patiënten te willen helpen die <strong>de</strong> kosten<br />
voor het consult vooraf contant kunnen voldoen. De laatste<br />
praktijk ten slotte verwijst ons weer terug naar <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re<br />
praktijken in het gebied, omdat die een zorgplicht hebben<br />
en eerst waren gevraagd.’ Mevrouw C., 76 jaar, afkomstig<br />
uit Marokko, woonachtig in Ne<strong>de</strong>rland. December 2011.<br />
Persoonlijk perspectief <strong>van</strong> een vrijwillige huisarts<br />
bij Project London<br />
‘Ik ben huisarts en werk daarnaast, als <strong>de</strong> tijd het toelaat,<br />
als klinisch vrijwilliger bij Project London, een gezondheidsbevor<strong>de</strong>rings<br />
project opgezet door Doctors of the World<br />
UK in het Lon<strong>de</strong>nse East End. Hier behan<strong>de</strong>l ik mensen<br />
die geen toegang kunnen krijgen tot <strong>de</strong> eerstelijnsgezondheidszorg.<br />
Daaron<strong>de</strong>r bevin<strong>de</strong>n zich zowel geaccepteer<strong>de</strong><br />
als geweiger<strong>de</strong> asielzoekers en ook ongedocumenteer<strong>de</strong><br />
migranten. De verhalen die ze vertellen zijn gevarieerd<br />
en soms schrijnend. Zo is er een echtpaar <strong>van</strong> wie <strong>de</strong><br />
asielaanvraag geweigerd is. Het leven <strong>van</strong> <strong>de</strong> man werd<br />
bedreigd door lokale ben<strong>de</strong>s en ze kunnen dus niet terug<br />
naar huis. De vrouw is zwanger en in haar <strong>de</strong>r<strong>de</strong> trimester.<br />
Een <strong>de</strong>pressieve jonge vrouw is het huis ontvlucht waar ze<br />
sinds haar veertien<strong>de</strong> als slavin werd vastgehou<strong>de</strong>n. Een<br />
tiener met een ernstig geval <strong>van</strong> posttraumatische stressstoornis<br />
heeft moeite zijn woe<strong>de</strong> in <strong>de</strong> hand te hou<strong>de</strong>n<br />
loopt het risico zichzelf of an<strong>de</strong>ren iets aan te doen (hij<br />
heeft al een serieuze poging tot zelfdoding gedaan).<br />
© Spike Johnson<br />
Eerstelijnsgezondheidszorg<br />
49<br />
Reports from the FRA, Mé<strong>de</strong>cins du Mon<strong>de</strong>/Doctors of the World (with Huma network’s reports too), Picum etc. are tools which should be used.
Roma in Sliven, Bulgarije<br />
Een vrouw <strong>van</strong> in <strong>de</strong> veertig heeft last <strong>van</strong> een reumatische<br />
hartaandoening en is door haar hartfalen buiten a<strong>de</strong>m.<br />
© Yves Rouillard<br />
Eerstelijnsgezondheidszorg<br />
Deze individuen zijn allemaal klinisch behoeftig, maar<br />
zijn toch niet in staat gebleken toegang te krijgen tot <strong>de</strong><br />
eerstelijnsgezondheidszorg <strong>van</strong> het Verenigd Koninkrijk.<br />
De British Medical Association herinnert artsen eraan dat<br />
zij niet iemands immigratiestatus hoeven te bepalen om<br />
eerstelijnszorg te verlenen. In haar richtlijn Good Medical<br />
Practice eist <strong>de</strong> General Medical Council dat artsen niet<br />
ongeoorloofd discrimineren, maar dat zij zorg verlenen en<br />
behan<strong>de</strong>ling bie<strong>de</strong>n die voldoet aan <strong>de</strong> klinische behoeften<br />
<strong>van</strong> alle patiënten. De Royal College of General Practitioners<br />
(RCGP) steunt dit: “Gebaseerd op het principe dat<br />
huisartsen een plicht hebben om te zorgen voor eenie<strong>de</strong>r<br />
die op zoek is naar gezondheidszorg, is <strong>de</strong> RCGP <strong>van</strong><br />
mening dat <strong>van</strong> huisartsen niet verwacht mag wor<strong>de</strong>n dat<br />
zij als politieagenten <strong>de</strong> toegang tot <strong>de</strong> gezondheidszorg<br />
gaan controleren en dat zij mensen wegsturen wanneer zij<br />
op hun kwetsbaarst zijn. Receptionisten en managers <strong>van</strong><br />
praktijken wor<strong>de</strong>n aangemaand om individuen te weigeren<br />
die geen papieren hebben zoals rekeningen <strong>van</strong> nutsbedrijven<br />
of een paspoort – dit is niet makkelijk als je dakloos<br />
bent of als iemand an<strong>de</strong>rs je paspoort heeft. Deze verplichtingen<br />
hou<strong>de</strong>n wettelijk en ethisch niet stand, maar sommige<br />
geloven dat het wel het geval is. Dit voorspelt weinig<br />
goeds voor <strong>de</strong> kwetsbare mensen die al veel ontnomen<br />
zijn en behoefte hebben aan humane gezondheidszorg.’<br />
Dr. Paquita De Zulueta, vrijwilliger bij Project Lon<strong>de</strong>n.<br />
Een groeiend aantal obstakels voor<br />
noodlij<strong>de</strong>n<strong>de</strong> EU-burgers die in hun eigen<br />
land verblijven<br />
Tussen 2010 en 2011 is het aantal Griekse staatsburgers, waaron<strong>de</strong>r Griekse Roma,<br />
dat <strong>de</strong> MdM-poliklinieken bezocht, verdubbeld.<br />
Onlangs heeft het Doctors of the World International Network<br />
te maken gekregen met een scherpe toename <strong>van</strong> het aantal<br />
patiënten dat een MdM-gezondheidsprogramma bezocht -<br />
vooralsnog in twee lan<strong>de</strong>n: Griekenland en Portugal. 50<br />
In Griekenland was <strong>de</strong> werkloosheid 21% en stijgen<strong>de</strong> op het<br />
moment dat dit rapport werd geschreven. Volgens Eurostat<br />
in 2010 werd 27,7% <strong>van</strong> <strong>de</strong> Griekse populatie als risicovol<br />
beschouwd voor armoe<strong>de</strong> en sociale uitsluiting (3.031.000<br />
personen, dit is het hoogste aantal in <strong>de</strong>ze categorie in <strong>de</strong><br />
Armoe<strong>de</strong> on<strong>de</strong>r kin<strong>de</strong>ren is ook aan het toenemen. 19,7% <strong>van</strong><br />
<strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren in Griekenland leeft in een huishou<strong>de</strong>n dat zich ten<br />
minste drie <strong>van</strong> een lijst <strong>van</strong> negen basisvoorzieningen niet kan<br />
veroorloven 52 . Dat cijfer ligt op 17,4% voor <strong>de</strong> EU als geheel.<br />
Bezuinigingsmaatregelen hebben ernstige gevolgen voor <strong>de</strong><br />
Griekse samenleving. Nu een toenemend aantal mensen geen<br />
werk heeft of een zeer laag salaris ont<strong>van</strong>gt, steken nieuwe<br />
vormen <strong>van</strong> sociale uitsluiting <strong>de</strong> kop op. De stijging <strong>van</strong> het<br />
aantal sociaal uitgesloten personen is versneld. Dit heeft geleid<br />
tot een toegenomen vraag naar alle vormen sociale dienstverlening<br />
en steun. De openbare welzijnsinstellingen zijn bovendien<br />
snel aan het krimpen. Zon<strong>de</strong>r uitzon<strong>de</strong>ring moeten mensen<br />
steeds meer een beroep doen op non-gouvernementele<br />
organisaties voor on<strong>de</strong>rsteuning.<br />
De Griekse overheid heeft <strong>de</strong> openbare gezondheidsuitgaven<br />
significant omlaag gebracht 53 en <strong>de</strong> kosten voor toegang tot<br />
gezondheidszorg laten toenemen. Vanaf oktober 2010 hebben<br />
alle openbare ziekenhuizen een onmid<strong>de</strong>llijk te betalen<br />
bijdrage <strong>van</strong> vijf euro ingesteld voor hun diensten. Dit heeft<br />
ertoe geleid dat een hoger aantal mensen is uitgesloten <strong>van</strong><br />
<strong>de</strong> diensten die het nationale gezondheidsstelsel biedt, simpelweg<br />
omdat ze niet kunnen betalen.<br />
In <strong>de</strong> Griekse MdM-poliklinieken is in 2011 het percentage<br />
Griekse staatsburgers dat medische bijstand verlangt meer<br />
dan verdubbeld. Een verontrustend feit is dat veel <strong>van</strong> <strong>de</strong> patiënten<br />
die geholpen wer<strong>de</strong>n gepensioneer<strong>de</strong> senioren zijn, <strong>van</strong><br />
wie <strong>de</strong> pensioenen drastisch verlaagd zijn door <strong>de</strong> bezuinigingsmaatregelen<br />
die <strong>de</strong> Griekse regering <strong>de</strong> afgelopen jaren<br />
heeft ingesteld.<br />
Patiënten vertellen over hun eigen situatie<br />
18 Juni 2011.<br />
Europese Unie) 51 .<br />
‘Ik woon in een appartement met mijn man en vier kin-<br />
19<br />
<strong>de</strong>ren. Onze elektriciteit zal spoedig wor<strong>de</strong>n afgesloten,<br />
omdat we geen geld hebben voor <strong>de</strong> nieuwe toeslagen.<br />
Daarom zal mijn gezin <strong>de</strong> winter moeten zien te overleven<br />
zon<strong>de</strong>r verwarming. We hebben een extreem laag<br />
inkomen, onvoldoen<strong>de</strong> om een gezin <strong>van</strong> zeven mensen<br />
te on<strong>de</strong>rhou<strong>de</strong>n. Ten slotte zullen we uitein<strong>de</strong>lijk geen elektriciteit<br />
meer hebben; dus <strong>de</strong> leefomstandighe<strong>de</strong>n dreigen<br />
nog slechter te wor<strong>de</strong>n. Ik ben in verwachting <strong>van</strong> mijn<br />
vijf<strong>de</strong> kind, maar tot nu toe ben ik nog niet bij een gynaecoloog<br />
geweest. Aangezien zowel mijn man als ik werkloos<br />
zijn en geen sociale uitkering hebben, krijg ik geen toegang<br />
tot het openbare gezondheidsstelsel. Mijn kin<strong>de</strong>ren zijn niet<br />
gevaccineerd.’ Mevrouw D., 32 jaar, Griekse vrouw woonachtig<br />
in Griekenland. November 2011.<br />
‘Ik was negen maan<strong>de</strong>n zwanger. Op een nacht voel<strong>de</strong> ik<br />
<strong>de</strong> vliezen breken. We hebben geen auto of telefoon, en<br />
taxichauffeurs zijn niet bereid naar onze buurt te komen.<br />
Mijn man ging dus naar <strong>de</strong> buren en vroeg of ze <strong>de</strong><br />
ambulance wil<strong>de</strong> bellen. Hij vertel<strong>de</strong> <strong>de</strong> mensen <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
ambulance dat ik aan het bevallen was. On<strong>de</strong>rtussen ging<br />
ik naar het toilet <strong>van</strong>wege mijn gebroken vliezen en omdat<br />
ik niet wil<strong>de</strong> dat mijn twee kin<strong>de</strong>ren mij zo zagen. Terwijl ik<br />
op het toilet aan het wachten was, begonnen <strong>de</strong> weeën.<br />
Mijn schoonmoe<strong>de</strong>r liep het toilet binnen: <strong>de</strong> ambulance<br />
EU-burgers in eigen land<br />
50<br />
Dit <br />
soort situaties begint nu ook in Spanje en Frankrijk <strong>de</strong> kop op te steken, zoals onze teams daar nu mel<strong>de</strong>n.<br />
51<br />
Website <br />
<strong>van</strong> Eurostat, met tabellen betreffen<strong>de</strong> inkomens en leefomstandighe<strong>de</strong>n. Beschikbaar op:<br />
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/refreshTableAction.dotab=table&plugin=1&pco<strong>de</strong>=t2020_50&language=en. 23/02/2012.<br />
52<br />
Matsaganis, <br />
A. (2010. Child poverty and child wellbegin in the European Union – Policy overview and policy impact analysis. A case study;<br />
Greece<br />
53<br />
Kentikelenis, <br />
A., Karanikolos, M., Papanicolas, I., Basu, S., McKee and Stuckler, D., (2011). “Health effects of financial crisis: omens of a<br />
Greek tragedy”. The Lancet, Early Online Publication, 10 October 2011
Frankrijk, 2010<br />
EU-burgers in eigen land<br />
kwam nog steeds niet. Mijn man ging nogmaals naar <strong>de</strong><br />
buren om ze te bellen. Hij bel<strong>de</strong> en zei: “Kom alstublieft<br />
snel, mijn vrouw is aan het bevallen.” Ik was op het toilet<br />
aan het huilen en kon me niet bewegen. Mijn schoonmoe<strong>de</strong>r<br />
riep an<strong>de</strong>re vrouwen te hulp en binnen korte tijd<br />
waren alle buren wakker en baar<strong>de</strong> ik plotseling mijn kind.<br />
De buren bel<strong>de</strong>n Kalin (die werkt als gezondheidsbemid<strong>de</strong>laar).<br />
Daarop bel<strong>de</strong> Kalin nogmaals <strong>de</strong> ambulance en zei<br />
dat hij voor Doctors of the World werkte. Toen kwam binnen<br />
tien minuten <strong>de</strong> ambulance, die mijn baby - geboren in<br />
het toilet - en mij meenam naar het ziekenhuis. Dergelijke<br />
gevallen komen <strong>hier</strong> heel vaak voor. De “ambulance” is gewoon<br />
niet bereid om naar onze buurt te komen.’ Mevrouw<br />
T., 27 jaar, Bulgaarse Roma, woonachtig te Na<strong>de</strong>zhda, een<br />
Roma-buurt <strong>van</strong> <strong>de</strong> stad Sliven. December 2011.<br />
Noodlij<strong>de</strong>n<strong>de</strong> EU-burgers<br />
in een an<strong>de</strong>r EU-land hebben geen<br />
toegang tot gezondheidszorg!<br />
In 2011 was 15% <strong>van</strong> <strong>de</strong> patiënten die een MdM-centrum bezochten in Amsterdam,<br />
Brussel, Lon<strong>de</strong>n, München of Nice staatsburger <strong>van</strong> een EU-land. In Duitsland lag<br />
dat percentage op 57,9%. 54<br />
EU-burgers die niet over a<strong>de</strong>quate financiële mid<strong>de</strong>len of over<br />
een ziektekostenverzekering beschikken, zijn in 2004 hun<br />
recht kwijtgeraakt om in een an<strong>de</strong>r EU-land te wonen dan hun<br />
eigen land. Dit is het gevolg <strong>van</strong> <strong>de</strong> Europese richtlijn over het<br />
recht <strong>van</strong> burgers <strong>van</strong> <strong>de</strong> Unie en hun familiele<strong>de</strong>n om zich op<br />
het grondgebied <strong>van</strong> <strong>de</strong> lidstaten vrij te verplaatsen en er vrij<br />
te verblijven 55 . Artikel 7 <strong>van</strong> die richtlijn geeft dui<strong>de</strong>lijk aan dat:<br />
Alle burgers <strong>van</strong> <strong>de</strong> Unie zullen het recht <strong>van</strong> verblijf op het<br />
langer dan drie maan<strong>de</strong>n hebben, mits zij [...] voldoen<strong>de</strong><br />
bestaansmid<strong>de</strong>len voor zichzelf en hun gezinsle<strong>de</strong>n hebben,<br />
opdat zij geen druk leggen op het sociale zekerheidsstelsel<br />
<strong>van</strong> het gastland, en mits zij in het gastland een uitgebrei<strong>de</strong><br />
ziektekostenverzekering bezitten.<br />
Zij raken daarmee in <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> situatie verzeild als ongedocumenteer<strong>de</strong><br />
migranten <strong>van</strong> buiten <strong>de</strong> EU. België en Frankrijk<br />
hebben hun stelsel <strong>van</strong> gezondheids<strong>de</strong>kking voor ongedocumenteer<strong>de</strong><br />
migranten zodanig uitgebreid dat ook EU-burgers<br />
zon<strong>de</strong>r verblijfsstatus eron<strong>de</strong>r vallen. Maar niet alle lan<strong>de</strong>n<br />
hebben hen daarin nagevolgd. Wij hebben een constante<br />
toename waargenomen <strong>van</strong> het aantal EU-burgers dat onze<br />
klinieken bezoekt. Vooral voor hen is het moeilijk om <strong>de</strong>kking<br />
te krijgen door het zorgstelsel, zelfs in die lan<strong>de</strong>n waar ze er<br />
wel recht op hebben. Dezelf<strong>de</strong> regels zijn ook <strong>van</strong> toepassing<br />
op staatsburgers <strong>van</strong> lan<strong>de</strong>n buiten <strong>de</strong> EU, die wel legaal verblijven<br />
in een bepaald EU-land, maar die vervolgens verhuizen<br />
naar een an<strong>de</strong>r EU-land (bijvoorbeeld een Marokkaanse<br />
vrouw, die in Spanje woont en dan naar Frankrijk verhuist).<br />
Patiënten vertellen over hun eigen situatie<br />
‘De afgelopen 23 jaar heb ik in Duitsland gewerkt. De<br />
laatste paar jaar is <strong>de</strong> situatie in Bulgarije verslechterd, dus<br />
heb ik mijn gezin naar München laten overkomen. Hier in<br />
Duitsland werkte ik meestal op bouwplaatsen, maar ik heb<br />
nooit een echte ziektekostenverzekering gehad, omdat<br />
mijn baas mijn werk nooit heeft aangeven bij <strong>de</strong> lokale<br />
autoriteiten. Twee jaar gele<strong>de</strong>n kreeg ik een hartaanval en<br />
werd ik met spoed naar het ziekenhuis <strong>hier</strong> in München<br />
gebracht. Ze behan<strong>de</strong>l<strong>de</strong>n mijn aandoening, maar omdat<br />
ik geen enkele verzekering had, moest ik al snel het<br />
ziekenhuis uit en kreeg ik een rekening <strong>van</strong> het ziekenhuis.<br />
Ik moet regelmatig medicijnen slikken om mijn hart aan <strong>de</strong><br />
gang te hou<strong>de</strong>n. Maar <strong>de</strong> lijst met medicijnen is lang en ik<br />
heb het geld niet om ze te bekostigen. De dokters zei<strong>de</strong>n<br />
20 grondgebied <strong>van</strong> een an<strong>de</strong>re Lidstaat voor een perio<strong>de</strong><br />
dat ze me niet kon<strong>de</strong>n helpen en dat ik een ziektekosten-<br />
21<br />
verzekering moest zien te krijgen. Maar bij <strong>de</strong> sociale dienst<br />
zei<strong>de</strong>n ze dat ik helemaal geen ziektekostenverzekering kan<br />
krijgen! Wanneer ik een beetje geld over heb, koop ik een<br />
aantal <strong>van</strong> <strong>de</strong> medicijnen op het centraal station, zon<strong>de</strong>r<br />
recept. Maar ik heb nooit met enige regelmaat medicijnen<br />
geslikt voor mijn hartkwaal. Ook heb ik nooit een vervolgconsult<br />
gehad bij een arts sinds ik ontslagen ben uit<br />
het ziekenhuis. Ik ben bang dat ik het weer aan mijn hart<br />
krijg.’ Meneer I., 64 jaar, Bulgaars, behorend tot <strong>de</strong> Turkse<br />
min<strong>de</strong>rheid.<br />
‘F. is 26 jaar en ze is een aantal jaren woonachtig in Spanje.<br />
Sinds ze is gearriveerd in ons land, heeft ze steeds gewerkt<br />
als schoonmaakster bij verschillen<strong>de</strong> families die haar echter<br />
niet hebben aangemeld bij het sociale zekerheidssysteem.<br />
Toen ze in oktober 2011 bij MdM kwam, was ze emotioneel<br />
en had een moeilijke tijd. Ze was inmid<strong>de</strong>ls enige maan<strong>de</strong>n<br />
werkeloos als gevolg <strong>van</strong> <strong>de</strong> economische crisis, ook al heeft<br />
ze steeds actief gezocht naar werk als schoonmaakster.<br />
Haar situatie is gecompliceer<strong>de</strong>r gewor<strong>de</strong>n omdat ze bijna<br />
een jaar gele<strong>de</strong>n een klein meisje kreeg, wat haar kansen<br />
op <strong>de</strong> arbeidsmarkt ver<strong>de</strong>r heeft beperkt. F. had 8 maan<strong>de</strong>n<br />
huur achterstand. Ze was dui<strong>de</strong>lijk sociaal buitengesloten en<br />
ontving voedsel <strong>van</strong> religieuze instellingen om te overleven.<br />
Vanwege een gezondheidsprobleem moest ze naar een<br />
huisarts. Men vertel<strong>de</strong> haar dat haar gezondheidsverzekering<br />
sinds juli 2011 niet meer geldig was en dat <strong>de</strong>ze niet<br />
vernieuwd kon wor<strong>de</strong>n omdat ze EU burger is en dat alleen<br />
© Steven Wassenaar<br />
EU-burgers in een an<strong>de</strong>r land<br />
54<br />
Mensen uit lan<strong>de</strong>n die zich recentelijk bij <strong>de</strong> EU hebben aangesloten, genieten geen recht <strong>van</strong> vrij verkeer zoals werknemers in Duitsland hebben.<br />
55<br />
Richtlijn 2004/38/EC d.d. 29 april 2004 http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.douri=OJ:L:2004:229:0035:0048:en:pdf
EU-burgers in een an<strong>de</strong>r land<br />
haar gezondheidsverzekering voor haar baby kon wor<strong>de</strong>n<br />
behou<strong>de</strong>n. Ze leg<strong>de</strong> haar problemen aan MdM voor en wij<br />
verzorg<strong>de</strong>n een ge<strong>de</strong>tailleerd rapport voor <strong>de</strong> gezondheidsdienst.<br />
Eind oktober 2011 was alle documentatie verstuurd.<br />
20 Dagen later had<strong>de</strong>n we nog steeds geen antwoord. Begin<br />
<strong>de</strong>cember had F. zelf nogmaals alle documentatie ingevuld<br />
in een poging om een verzekering af te sluiten, maar het<br />
enige antwoord wat kwam was dat “ze zou<strong>de</strong>n haar bellen<br />
in het geval dat er een positief antwoord zou zijn ont<strong>van</strong>gen<br />
met betrekking tot haar aanvraag”. Ze heeft daarna nogmaals<br />
het gezondheidscentrum verzocht, maar het antwoord<br />
bleef hetzelf<strong>de</strong>. Tegen eind <strong>de</strong>cember 2011 verzocht MdM<br />
opnieuw om informatie over dit geval maar tot <strong>van</strong>daag hebben<br />
we geen antwoord ont<strong>van</strong>gen.<br />
In <strong>de</strong> tussentijd is F.’s situatie niet verbeterd. Ze heeft nog<br />
steeds behoefte aan een huisarts en zes maan<strong>de</strong>n na het<br />
verlopen <strong>van</strong> haar tij<strong>de</strong>lijke gezondheidsverzekering, wordt<br />
haar nog steeds het recht op gezondheidszorg ontzegd en<br />
krijgt ze geen toegang tot het publieke gezondheidssysteem.’<br />
Mevrouw F., 26 jaar, afkomstig uit Roemenië, woonachtig<br />
in Spanje, Malaga, januari 2012<br />
Bescherming <strong>van</strong> en gezondheidszorg<br />
voor ernstig zieke buitenlan<strong>de</strong>rs<br />
Slechts 13,7% <strong>van</strong> <strong>de</strong> patiënten in Amsterdam, Brussel, Lon<strong>de</strong>n en München<br />
wist <strong>van</strong> hun ziekte voordat ze naar Europa kwamen.<br />
In Frankrijk werd er tussen 2005 en 2009 geen toename waargenomen <strong>van</strong> het<br />
aantal buitenlan<strong>de</strong>rs dat verblijfsrecht aanvroeg omwille <strong>van</strong> <strong>de</strong> gezondheidszorg.<br />
Ondanks wetgeving <strong>van</strong> veertien jaar gele<strong>de</strong>n die dui<strong>de</strong>lijk gunstig is voor ernstig<br />
zieke buiten lan<strong>de</strong>rs, is het aantal personen dat baat heeft bij die wetgeving niet<br />
explosief gegroeid. Hun aantal blijft steken on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> 30.000. De meesten <strong>van</strong> hen<br />
zijn chronisch ziek.<br />
Ongedocumenteer<strong>de</strong> migranten <strong>van</strong> wie het ziektebeeld<br />
behan<strong>de</strong>ling behoeft en regelmatig vervolg daarop vereist,<br />
zijn mogelijk afkomstig uit lan<strong>de</strong>n waar geen effectieve toegang<br />
tot a<strong>de</strong>quate zorg is. Om die re<strong>de</strong>n hebben sommige<br />
Europese lan<strong>de</strong>n wetgeving aangenomen en beleid ingevoerd<br />
waardoor ernstig zieke buitenlan<strong>de</strong>rs beschermd<br />
wor<strong>de</strong>n tegen uitzetting. Ze krijgen een vergunning om in het<br />
land te blijven en zo <strong>de</strong> <strong>van</strong>zelfspreken<strong>de</strong> gevolgen voor hun<br />
gezondheid te vermij<strong>de</strong>n <strong>van</strong> een gebrek aan behan<strong>de</strong>ling:<br />
fysiek en emotioneel lij<strong>de</strong>n, lichamelijke invaliditeit of zelfs<br />
overlij<strong>de</strong>n. Eén <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze lan<strong>de</strong>n is Frankrijk 56 , waar sinds<br />
1998 <strong>van</strong> vele ernstig zieke buitenlan<strong>de</strong>rs het leven is gered.<br />
Frankrijk heeft zich <strong>hier</strong>mee tot voorbeeld gesteld voor <strong>de</strong><br />
rest <strong>van</strong> EU. Bovendien heeft hun mo<strong>de</strong>l niet geleid tot een<br />
plotse toevloed aan buitenlan<strong>de</strong>rs.<br />
Uitzetting naar een land waar toegang tot a<strong>de</strong>quate gezondheidszorg<br />
onmogelijk is, leidt tot ernstige achteruitgang <strong>van</strong><br />
<strong>de</strong> gezondheid en soms zelfs tot overlij<strong>de</strong>n. Dat is in strijd<br />
wor<strong>de</strong>n on<strong>de</strong>rworpen aan folteringen of aan onmenselijke of<br />
verne<strong>de</strong>ren<strong>de</strong> behan<strong>de</strong>lingen of bestraffingen.’<br />
Een persoonlijk gezichtspunt – Het verhaal <strong>van</strong><br />
Eduardo<br />
‘Eduardo kwam in 2006 naar Spanje met grootse plannen.<br />
Maar ook met schul<strong>de</strong>n (hij had een hypotheek genomen<br />
op <strong>de</strong> familiewoning om zijn overtocht te bekostigen), met<br />
verplichtingen, met moeilijkhe<strong>de</strong>n en met zijn gezondheidsproblemen.<br />
Hij werkte vijf maan<strong>de</strong>n op <strong>de</strong> akkers <strong>van</strong> Granada, waar hij<br />
niet betaald kreeg. Daarna zocht hij nieuwe mogelijkhe<strong>de</strong>n<br />
in Sevilla, waar hij uitein<strong>de</strong>lijk op straat kwam te leven en<br />
zelfs werd aangevallen. In <strong>de</strong>ze perio<strong>de</strong> liep zijn geestestoestand<br />
een flinke <strong>de</strong>uk op, omdat hij al maan<strong>de</strong>n geen<br />
geld had kunnen terugsturen naar zijn land en zijn schul<strong>de</strong>n<br />
aanzienlijk waren. In 2007 ging hij naar Malaga om daar<br />
zijn geluk te beproeven.<br />
In mei 2008 werd hij behan<strong>de</strong>ld door <strong>de</strong> zorgeenheid <strong>van</strong><br />
Médicos <strong>de</strong>l Mundo in Malaga. Hij kwam niet naar <strong>de</strong><br />
afspraak met <strong>de</strong> psycholoog. Later werd hij opgenomen<br />
op <strong>de</strong> spoedaf<strong>de</strong>ling na een poging tot zelfdoding. Op 13<br />
juli <strong>van</strong> dat jaar werd hij verkracht en opnieuw opgenomen<br />
op <strong>de</strong> spoedaf<strong>de</strong>ling. Dit heeft hem heel erg aangegrepen.<br />
Hij gaf zijn belager aan, maar besloot later geen klacht in<br />
te dienen, omdat hij als ongedocumenteer<strong>de</strong> migrant bang<br />
was.<br />
Hij probeer<strong>de</strong> zich <strong>van</strong> het leven te beroven. Na te zijn<br />
opgenomen begon hij aan zijn behan<strong>de</strong>ling en vond bovendien<br />
een op<strong>van</strong>g waar zijn situatie enigszins stabieler werd.<br />
Hij kwam een maal naar <strong>de</strong> MdM psycholoog. Zijn behan<strong>de</strong>ling<br />
doorliep hij daarentegen goed. Hij gaf aan ver<strong>de</strong>r<br />
te willen en zich uit zijn huidige situatie te willen bevrij<strong>de</strong>n.<br />
Hij overwoog Spanje te verlaten en terug te gaan naar zijn<br />
eigen land. Maar hij wil<strong>de</strong> kunnen terugkeren met opgeheven<br />
hoofd. Eerst moest zijn gezondheid stabieler wor<strong>de</strong>n<br />
en moest hij wat geld kunnen verdienen om zijn terugreis te<br />
betalen en <strong>de</strong> schul<strong>de</strong>n af te lossen.<br />
Twee dagen na die afspraak was Eduardo betrokken bij een<br />
inci<strong>de</strong>nt in <strong>de</strong> gemeenteop<strong>van</strong>g. Hij slikte zijn medicijnen<br />
niet goed en was zeer labiel. In <strong>de</strong>ze toestand begon hij<br />
ruzie te zoeken en <strong>de</strong> confrontatie aan te gaan met politieagenten.<br />
Als gevolg daar<strong>van</strong> werd hij opgepakt en beschuldigd<br />
<strong>van</strong> het on<strong>de</strong>rmijnen <strong>van</strong> het politiegezag. Ze gaven<br />
hem <strong>de</strong> keuze tussen een ge<strong>van</strong>genisstraf of uitzetting.<br />
Koos hij voor uitzetting, dan mocht hij tien jaar lang Spanje<br />
22 met het Europese Mensenrechtenverdrag: ‘Niemand mag niet in. Hij werd vervoerd naar het Immigratie<strong>de</strong>tentiecen-<br />
23<br />
trum.<br />
Een paar dagen later on<strong>de</strong>rnam hij opnieuw een poging tot<br />
zelfdoding. Enkele <strong>van</strong> zijn me<strong>de</strong>ge<strong>van</strong>genen red<strong>de</strong>n hem.<br />
Na dit inci<strong>de</strong>nt werd hij, in afwachting <strong>van</strong> zijn uitzetting,<br />
nauwlettend in <strong>de</strong> gaten gehou<strong>de</strong>n door het personeel<br />
<strong>van</strong> het Centrum. De gedachte op <strong>de</strong>ze manier te moeten<br />
terugkeren en opgesloten te wor<strong>de</strong>n <strong>de</strong>ed hem pijn.<br />
On<strong>de</strong>rtussen probeer<strong>de</strong> <strong>de</strong> Asociación <strong>de</strong> Amigos <strong>de</strong> Bolivia<br />
hem te helpen, door geld in te zamelen waarmee hij zijn<br />
schul<strong>de</strong>n kon afbetalen. Er werd een poging on<strong>de</strong>rnomen<br />
om psychiatrische behan<strong>de</strong>ling voor hem te vin<strong>de</strong>n voor<br />
twee maan<strong>de</strong>n. Het doel daarbij was zijn situatie in Bolivia<br />
te stabiliseren en daarna ver<strong>de</strong>re gezondheidsdienstverlening<br />
voor hem te regelen.<br />
Op 1 oktober 2008 bel<strong>de</strong> <strong>de</strong> maatschappelijk werker <strong>van</strong><br />
het Immigratie<strong>de</strong>tentiecentrum naar MdM om een psycholoog<br />
te regelen voor Eduardo in Bolivia. Maar klaarblijkelijk<br />
was geen enkele organisatie in staat om Eduardo <strong>de</strong><br />
zorg te garan<strong>de</strong>ren in Bolivia. Eigenlijk was het logischer<br />
geweest om in Spanje al hulp te bie<strong>de</strong>n, voordat hij uitgezet<br />
zou wor<strong>de</strong>n.<br />
De uitzetting <strong>van</strong> Eduardo Medina Flores vond plaats in <strong>de</strong><br />
vroege uren <strong>van</strong> 15 oktober. Niemand was <strong>hier</strong><strong>van</strong> op <strong>de</strong><br />
hoogte gesteld. Zijn familie in Bolivia kon hem niet <strong>van</strong> het<br />
vliegveld komen ophalen bij aankomst. Zijn medicatie kwam<br />
niet aan, evenmin als zijn bagage. Zo haastig en onzorgvuldig<br />
werd zijn uitzetting afgehan<strong>de</strong>ld. Alle moeite om zijn<br />
Bescherming voor ernstig zieke buitenlan<strong>de</strong>rs<br />
56 <br />
Helaas werd in 2011 <strong>de</strong> wet na<strong>de</strong>lig gewijzigd. Zie <strong>de</strong> campagneverslagen en rapporten <strong>van</strong> het ‘Observatoire du droit à la santé <strong>de</strong>s<br />
étrangers’: http://www.odse.eu.org/
Bescherming voor ernstig zieke buitenlan<strong>de</strong>rs<br />
therapie voor te berei<strong>de</strong>n, zodat zijn situatie zich kon stabiliseren<br />
was voor niets geweest. Nadien werd <strong>de</strong> Asociación<br />
er door Eduardo's familie <strong>van</strong> op <strong>de</strong> hoogte gebracht dat hij<br />
in kritieke toestand was opgenomen in het ziekenhuis.<br />
Op 4 <strong>de</strong>cember is Eduardo gestorven. De doodsoorzaak<br />
was ernstige bloedarmoe<strong>de</strong> en on<strong>de</strong>rvoeding. Sinds hij in<br />
Spanje was aangekomen, had hij nauwelijks gegeten. Mogelijk<br />
was dit gerelateerd aan zijn slechte geestelijke gezondheid<br />
en gebrek aan a<strong>de</strong>quate zorg. Het verhaal <strong>van</strong> Eduardo,<br />
door Gabriel Ruiz Enciso en Antonio Cal<strong>de</strong>rón – Asociación<br />
Amigos <strong>de</strong> Bolivia<br />
Griekenland:<br />
Migranten in Patras<br />
en Igoumenitsa<br />
In <strong>de</strong>cember 2010, richtte Doctors of the World Griekenland<br />
twee mobiele units in om migranten te helpen toegang<br />
te krijgen tot gezondheidszorg in Patras and Igoumenitsa,<br />
twee havenste<strong>de</strong>n aan <strong>de</strong> westkust <strong>van</strong> Griekenland. In<br />
dit hoofdstuk presenteren wij <strong>de</strong> bevindingen op basis <strong>van</strong><br />
routinegegevens die zijn verzameld over een perio<strong>de</strong> <strong>van</strong> vier<br />
maan<strong>de</strong>n (april – juli) in 2011. 57<br />
> Demografie<br />
In totaal bezochten 1.656 personen <strong>de</strong> mobiele units. Dit waren<br />
allemaal mannen. Ze waren op drie na allemaal dakloos.<br />
De overgrote meer<strong>de</strong>rheid (92%) had een tolk nodig ten tij<strong>de</strong><br />
<strong>van</strong> het consult. De gemid<strong>de</strong>l<strong>de</strong> leeftijd <strong>van</strong> <strong>de</strong> bezoekers was<br />
24 jaar en <strong>de</strong> leeftijd varieer<strong>de</strong> <strong>van</strong> 13 tot 74 jaar. De gemid<strong>de</strong>l<strong>de</strong><br />
verblijfsduur in Griekenland was 15,2 maan<strong>de</strong>n.<br />
Bijna <strong>de</strong> helft (45%) <strong>van</strong> <strong>de</strong> begunstig<strong>de</strong>n was afkomstig<br />
uit het Nabije- of Mid<strong>de</strong>n-Oosten, 36% kwam uit Noord-<br />
Afrika, 19% uit <strong>de</strong> Afrika ten zui<strong>de</strong>n <strong>van</strong> <strong>de</strong> Sahara, 17,5%<br />
uit Europa en een enkeling uit an<strong>de</strong>re <strong>de</strong>len <strong>van</strong> <strong>de</strong> wereld.<br />
De voornaamste lan<strong>de</strong>n <strong>van</strong> herkomst (nationaliteiten) waren,<br />
in aflopen<strong>de</strong> volgor<strong>de</strong>: Afghanistan (n=530), Algerije (n=234),<br />
Marokko (n=195), Soedan (n=152), Eritrea (n=58), <strong>de</strong> aantallen<br />
waren kleiner voor Tunesië, Somalië, Palestina en Irak (<strong>de</strong><br />
helft <strong>van</strong> <strong>de</strong> Irakese migranten waren Koer<strong>de</strong>n).<br />
> Administratieve status<br />
Bijna alle patiënten waren migranten zon<strong>de</strong>r papieren (94%).<br />
12,6% had asiel aangevraagd of was dit <strong>van</strong> plan te doen.<br />
> Geweld<br />
53% <strong>van</strong> <strong>de</strong> patiënten <strong>van</strong> <strong>de</strong> mobiele units is on<strong>de</strong>rvraagd<br />
over mogelijke ervaringen met geweld in het verle<strong>de</strong>n. Wat<br />
met name bijzon<strong>de</strong>r is, is dat het meeste geweld 58 waaraan<br />
<strong>de</strong> migranten waren blootgesteld zich voor had gedaan na<br />
hun aankomst in Griekenland. We vroegen <strong>de</strong> patiënten aan<br />
welke vormen geweld ze waren blootgesteld en waar dit was<br />
gebeurd: voor vertrek uit hun land, tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> migratie of na<br />
hun aankomst in Griekenland. De on<strong>de</strong>rstaan<strong>de</strong> tabel geeft<br />
een overzicht <strong>van</strong> <strong>de</strong> verkregen informatie tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> interviews<br />
met <strong>de</strong> patiënten.<br />
Griekenland: Migranten in Patras en Igoumenitsa<br />
24 25<br />
Prevalentie <strong>van</strong> geweld<br />
uitgesplitst naar geweldsvorm<br />
0,0 % 25,0 % 50,0 % 75,0 % 100,0 %<br />
Suffered from hunger (n= 684)<br />
71,1 %<br />
Lived in a country at war (n= 884)<br />
66,9 %<br />
Victim of violence by police or army forces (n= 882)<br />
Physically threatened or imprisoned<br />
for i<strong>de</strong>as or tortured (n= 878)<br />
48,2 %<br />
43,6 %<br />
Confiscated earned money or i<strong>de</strong>ntity papers (n= 702)<br />
30,2 %<br />
Victim of psychological violence (n= 690)<br />
26,4 %<br />
Beaten up or injured as a result of domestic<br />
violence or by other people (n= 861)<br />
21,4 %<br />
Sexually assaulted or molested (n= 633)<br />
2,1 %<br />
Raped (n= 541)<br />
Other type of violence (n= 370)<br />
0,6 %<br />
0,1 %<br />
57<br />
Het volledige rapport is verkrijgbaar op aanvraag<br />
58<br />
Oorloggerelateer<strong>de</strong> geweldsmisdrijven <strong>de</strong><strong>de</strong>n zich voor in het land <strong>van</strong> herkomst of tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> migratie.
De vingers verbran<strong>de</strong>n om vingerafdrukken te verwij<strong>de</strong>ren …<br />
Griekenland: Migranten in Patras en Igoumenitsa<br />
Het aan<strong>de</strong>el <strong>van</strong> <strong>de</strong> patiënten dat het slachtoffer was <strong>van</strong><br />
geweldsmisdrijven in Griekenland:<br />
• Fysieke bedreiging of ge<strong>van</strong>genisstraf: 74,3% in Griekenland<br />
• Geweld door politie of leger: 79,7% in Griekenland<br />
• Geslagen of verwond: 82,2% in Griekenland<br />
• Seksueel geweld of gemolesteerd: 6 <strong>van</strong> <strong>de</strong> 11 antwoor<strong>de</strong>n:<br />
in Griekenland<br />
• Verkrachting: 3 <strong>van</strong> <strong>de</strong> 4 antwoor<strong>de</strong>n: in Griekenland<br />
• Psychologisch geweld: 32,5% voor vertrek en 64% in<br />
Griekenland<br />
• Confiscatie <strong>van</strong> geld of i<strong>de</strong>ntiteitspapieren: 11% voor en<br />
tij<strong>de</strong>ns; 78% in Griekenland<br />
• Honger lei<strong>de</strong>n: 92% in Griekenland<br />
> Vaccinatie<br />
De mobiele units in Griekenland rapporteer<strong>de</strong>n gegevens<br />
over vaccinaties voor 60% 59 <strong>van</strong> <strong>de</strong> patiënten (n=967). Ondanks<br />
het feit dat 40% <strong>van</strong> <strong>de</strong> gegevens ontbrak, observeer<strong>de</strong>n<br />
we – on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> respon<strong>de</strong>nten – dat voor <strong>de</strong> meeste<br />
vaccinaties, hooguit een kwart <strong>van</strong> <strong>de</strong> mensen was<br />
gevaccineerd (4% was zeker dat ze waren gevaccineerd<br />
en 20% dacht dat ze waren gevaccineerd). 38% was zeker<br />
dat ze nog nooit waren gevaccineerd. Voor het BCG-vaccin<br />
is 17% <strong>van</strong> <strong>de</strong> patiënten met zekerheid gevaccineerd.<br />
Impact <strong>van</strong> <strong>de</strong> EU Dublin<br />
II-conventie<br />
In overeenstemming met <strong>de</strong> Dublin II-conventie 60 , moet een<br />
asielaanvraag slechts door één EU-lidstaat wor<strong>de</strong>n on<strong>de</strong>rzocht.<br />
Lidstaten moeten bepalen welke lidstaat verantwoor<strong>de</strong>lijk<br />
is voor het on<strong>de</strong>rzoeken <strong>van</strong> <strong>de</strong> asielaanvraag die<br />
wordt ingediend op hun grondgebied op basis <strong>van</strong> objectieve<br />
en hiërarchische criteria.<br />
Ie<strong>de</strong>re lidstaat kan beslissen om een asielaanvraag te on<strong>de</strong>rzoeken,<br />
ook al valt een <strong>de</strong>rgelijk on<strong>de</strong>rzoek niet on<strong>de</strong>r haar<br />
verantwoor<strong>de</strong>lijkheid on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> criteria <strong>van</strong> <strong>de</strong> Dublin II-conventie.<br />
Als een lidstaat oor<strong>de</strong>elt dat <strong>de</strong> asielaanvraag moet<br />
wor<strong>de</strong>n on<strong>de</strong>rzocht door een an<strong>de</strong>re lidstaat, heeft <strong>de</strong>ze drie<br />
maan<strong>de</strong>n om <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re lidstaat te vragen die asielzoeker terug<br />
te nemen. Terugname is impliciet toegestaan na een perio<strong>de</strong><br />
<strong>van</strong> twee maan<strong>de</strong>n 61 . De staat die niet verantwoor<strong>de</strong>lijk<br />
is voor <strong>de</strong> aanvraag heeft een perio<strong>de</strong> <strong>van</strong> zes maan<strong>de</strong>n om<br />
<strong>de</strong> overdracht <strong>van</strong> <strong>de</strong> aanvrager uit te voeren. Dit betekent<br />
dat <strong>de</strong> asielzoeker tot 11 maan<strong>de</strong>n in een land kan verblijven<br />
zon<strong>de</strong>r te weten of hij daar mag blijven.<br />
26 vormen 4,4% <strong>van</strong> <strong>de</strong> totale diagnoses en voor 3,7% <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
27<br />
Patras<br />
> Screening op HCV, HBV,<br />
HIV en TB<br />
De helft <strong>van</strong> <strong>de</strong> patiënten is on<strong>de</strong>rvraagd over ziektes waarop<br />
ze misschien waren gecontroleerd. Van <strong>de</strong>ze patiënten<br />
gaf 12,3% aan dat ze getest waren op HCV, 12,5% op HBV,<br />
13,1% op HIV en 11,2% op tuberculose. De resultaten <strong>van</strong><br />
ongeveer hon<strong>de</strong>rd testen wer<strong>de</strong>n gerapporteerd voor ie<strong>de</strong>re<br />
infectie. We constateer<strong>de</strong>n een prevalentie <strong>van</strong> 4,8% <strong>van</strong><br />
positieve HBV-testen, een 1% prevalentie <strong>van</strong> positieve<br />
HCV-testen en een 0,9% prevalentie <strong>van</strong> positieve HIV-testen.<br />
> Symptomen en diagnose<br />
Patiënten die zijn on<strong>de</strong>rzocht in <strong>de</strong> mobiele units had<strong>de</strong>n, in<br />
tegenstelling tot wat normaal wordt waargenomen in eerstelijnszorg<br />
voor <strong>de</strong> algemene bevolking, een hogere frequentie<br />
huidproblemen (19% <strong>van</strong> het totale aantal patiënten) en, in<br />
min<strong>de</strong>re mate, een hogere frequentie <strong>van</strong> het aantal neurologische<br />
problemen (7%). Deze hogere frequenties kunnen<br />
gerelateerd zijn aan <strong>de</strong> kenmerken <strong>van</strong> <strong>de</strong> bevolking die<br />
wer<strong>de</strong>n on<strong>de</strong>rzocht in <strong>de</strong> 2 mobiele units (mannelijk, jong,<br />
en dakloos). Daarentegen lijken psychologische problemen<br />
min<strong>de</strong>r vaak te wor<strong>de</strong>n gerapporteerd door patiënten en<br />
artsen, een prevalentie <strong>van</strong> 1,3% lijkt zeer laag, in vergelijking<br />
met wat men kan verwachten voor dit type bevolking.<br />
Alle diagnoses gerelateerd aan verwondingen of ongelukken<br />
patiënten.<br />
© MdM Greece<br />
De belangrijkste gevolgen <strong>van</strong> <strong>de</strong> Dublin II-conventie zijn<br />
dat potentiële asielzoekers niet langer vrij zijn om te kiezen<br />
in welk land zij asiel aanvragen en dat ze langer wor<strong>de</strong>n<br />
blootgesteld aan meer instabiliteit en daardoor kwetsbaar<strong>de</strong>r<br />
zijn 62 . De situatie verschilt <strong>van</strong> land tot land. In bepaal<strong>de</strong><br />
lan<strong>de</strong>n kunnen asielzoekers die vallen on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> Dublin IIconventie<br />
in aanmerking komen voor tij<strong>de</strong>lijk wachtgeld, het<br />
recht om te mogen werken, directe toegang tot <strong>de</strong>kking<br />
<strong>van</strong> gezondheidszorg en zelfs huisvesting, terwijl in an<strong>de</strong>re<br />
lan<strong>de</strong>n ze recht hebben op heel weinig of helemaal niets!<br />
Zon<strong>de</strong>r stabiele huisvesting is het zeer moeilijk of onmogelijk<br />
voor kin<strong>de</strong>ren om regelmatig naar school te gaan.<br />
De onzekere status en instabiliteit waarin mensen leven die<br />
on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> Dublin II-conventie vallen is zo erg dat het moeilijk<br />
voor hen is om te herstellen <strong>van</strong> eer<strong>de</strong>re trauma’s.<br />
Als door familierelaties of een bron <strong>van</strong> on<strong>de</strong>rsteuning het<br />
ze ondanks alles lukt om zich alsnog te vestigen, begint <strong>de</strong><br />
integratie (het leren <strong>van</strong> <strong>de</strong> taal <strong>van</strong> het gastland, naar school<br />
gaan, enz.). Maar er kan iets gebeuren waardoor alles overhoop<br />
wordt gegooid en hun kwetsbaarheid verergerd wordt.<br />
Beschrijving <strong>van</strong> patiënten en hun situatie<br />
‘Het MdM Grand Littoral Immigrants Programme on<strong>de</strong>rzocht<br />
R. voor <strong>de</strong> eerste keer op 15 maart 2011 in <strong>de</strong><br />
mobiele kliniek. We praatten terwijl hij op zijn beurt wachtte<br />
aan <strong>de</strong> achterkant <strong>van</strong> <strong>de</strong> ambulance; het gesprek zou<br />
een week later wor<strong>de</strong>n voortgezet. Hij legt uit dat hij al in<br />
Engeland is geweest maar hij zes maan<strong>de</strong>n eer<strong>de</strong>r is teruggestuurd<br />
naar Italië, on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> Dublin II-procedure, toen<br />
hij asiel aanvroeg. Depressief en levend in zeer erbarmelijke<br />
omstandighe<strong>de</strong>n, begon hij drugs te nemen (crack,<br />
heroïne) om aan <strong>de</strong> realiteit <strong>van</strong> alle dag te ontsnappen,<br />
vertelt hij. Zijn familie ont<strong>de</strong>kte het en verbrak alle contacten<br />
met hem. Hij legt uit dat drugsgebruik een taboe is in<br />
zijn cultuur en dat hij een schan<strong>de</strong> is voor zijn familie. Hij<br />
zegt dat hij nu niet terug kan gaan naar Syrië omdat hij<br />
daar met <strong>de</strong> dood bedreigd zou wor<strong>de</strong>n (eerwraak).’<br />
R., 21 jaar, Syrische Koerd, augustus 2011<br />
‘Een echtpaar is met hun drie kin<strong>de</strong>ren (<strong>van</strong> 3, 6 en 13)<br />
gevlucht uit Tsjetsjenië voor vervolging. Hun immigratiepad<br />
liep door Polen. Toen ze in Frankrijk arriveer<strong>de</strong>n, wil<strong>de</strong>n ze<br />
zich in Nice vestigen waar ze familie hebben die politiek<br />
asiel had aangevraagd. De Prefecture <strong>van</strong> Nice weiger<strong>de</strong><br />
om hun asielaanvraag te registreren en doet een verzoek<br />
aan Polen om ze terug te nemen. Ze krijgen administratieve<br />
goedkeuring voor een woning maar er wordt geen<br />
accommodatie aangebo<strong>de</strong>n omdat ze niet wor<strong>de</strong>n gezien<br />
als asielzoekers in Frankrijk.<br />
De familie werd gedwongen om te schei<strong>de</strong>n om te voorkomen<br />
dat ze op <strong>de</strong> straat moesten leven. Het oudste kind<br />
woont bij een klasgenootje. De zesjarige woont bij familie<br />
(vijf mensen die wonen in een gemeubileer<strong>de</strong> hotelkamer).<br />
De moe<strong>de</strong>r en het jongste kind verblijven bij vrien<strong>de</strong>n en<br />
<strong>de</strong> va<strong>de</strong>r moet ie<strong>de</strong>re dag een slaapplaats vin<strong>de</strong>n. Al <strong>de</strong>ze<br />
accommodaties zijn dui<strong>de</strong>lijk noodoplossingen en kunnen<br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong> ene op <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re dag stoppen.<br />
Om hun schoolgaan<strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren te zien, moeten <strong>de</strong> ou<strong>de</strong>rs<br />
meer<strong>de</strong>re uren per dag reizen met het openbaar vervoer.<br />
Al aangedaan door <strong>de</strong> situatie die ze hebben ervaren in<br />
hun thuisland, is <strong>de</strong> familie niet meer verenigd en leeft in<br />
een staat <strong>van</strong> enorme psychologische en materiële instabiliteit.<br />
Men kan eenvoudig begrijpen wat <strong>de</strong> consequenties<br />
zijn <strong>van</strong> dit soort situaties op <strong>de</strong> geestelijke gezondheid <strong>van</strong><br />
<strong>de</strong> gezinsle<strong>de</strong>n.’ MdM kliniek in Nice, februari 2012<br />
© Olivier Jobard<br />
Impact <strong>van</strong> <strong>de</strong> EU Dublin II-conventie<br />
59<br />
De Griekse mobiele units rapporteer<strong>de</strong>n meer informatie over vaccinaties dan <strong>de</strong> centra in 5 ste<strong>de</strong>n (zie boven)<br />
60<br />
Uit een totaal <strong>van</strong> 219.557 asielaanvragen geregistreerd in EURODAC in 2008, waren 38.445 aanvragen ‘meervoudige asielaanvragen’<br />
61<br />
http://europa.eu/legislation_summaries/justice_freedom_security/free_movement_of_persons_asylum_immigration/l33153_en.htm<br />
62<br />
Zie commentaar UNHCR: http://so<strong>de</strong>rkoping.org.ua/page23538.html
Conclusie<br />
Waar streeft<br />
het international<br />
netwerk <strong>van</strong><br />
<strong>Dokters</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
<strong>Wereld</strong> naar<br />
<strong>Dokters</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>Wereld</strong> - Mé<strong>de</strong>cins du Mon<strong>de</strong><br />
(MdM) lei<strong>de</strong>n een EU-breed project ter bevor<strong>de</strong>ring<br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong> gezondheid. We willen samenwerken<br />
met Europarlementariërs, EU-instituten, WHO<br />
Europa, Raad <strong>van</strong> Europa, medische beroepsorganisaties,<br />
coalities en zelforganisaties die werken<br />
met personen met HIV, AIDS en hepatitis, migranten<br />
zon<strong>de</strong>r papieren en vergelijkbare groepen.<br />
Door samen te werken kunnen we bereiken om<br />
tot een concrete toepassing te komen <strong>van</strong> een<br />
fundamenteel mensenrecht: het genieten <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
hoogst bereikbare gezondheidsstandaard.<br />
Het internationale MdM-netwerk heeft een overkoepelen<strong>de</strong><br />
doelstelling:<br />
Er is een dui<strong>de</strong>lijke en sterke correlatie tussen het inkomen<br />
<strong>van</strong> een persoon en zijn of haar gezondheid.<br />
Armoe<strong>de</strong> leidt tot slechte gezondheid. 65 Op een grotere<br />
schaal hebben on<strong>de</strong>rzoeken aangetoond dat hoe groter <strong>de</strong><br />
ongelijkheid in <strong>de</strong> samenleving is, hoe slechter <strong>de</strong> gezondheid<br />
is.<br />
Slechte gezondheid is <strong>de</strong> voornaamste oorzaak <strong>van</strong> armoe<strong>de</strong>.<br />
Het kan er voor zorgen dat mensen snel arm wor<strong>de</strong>n,<br />
met name voor diegene op <strong>de</strong> lagere tre<strong>de</strong>n <strong>van</strong> <strong>de</strong> sociaal-economische<br />
lad<strong>de</strong>r, die geen ziektekostenverzekering<br />
hebben of een aanzienlijke hoeveelheid spaargeld om zelf<br />
<strong>de</strong> ziektekosten te betalen. De financiële gevolgen <strong>van</strong> onverwachte<br />
en ernstige gezondheidsproblemen hou<strong>de</strong>n arme<br />
mensen in <strong>de</strong> greep <strong>van</strong> armoe<strong>de</strong>. Omdat <strong>de</strong> medische rekeningen<br />
extreem hoog kunnen zijn, zijn <strong>de</strong> eventuele financiële<br />
reserves die ze hebben gespaard snel verdwenen. 66<br />
Om al <strong>de</strong>ze re<strong>de</strong>nen zou het gezondheidsbeleid <strong>van</strong> elke<br />
EU-lidstaat als belangrijkste doel het garan<strong>de</strong>ren <strong>van</strong><br />
<strong>de</strong> toegankelijkheid tot kwaliteits gezondheidszorg<br />
moeten hebben voor ie<strong>de</strong>reen die in een EU-land leeft<br />
en <strong>de</strong> verkleining <strong>van</strong> sociale ongelijkheid met betrekking<br />
tot <strong>de</strong> gezondheid.<br />
Het beleid <strong>van</strong> openbare gezondheidszorg kan alleen doelmatig<br />
zijn als ie<strong>de</strong>reen die binnen het geografische gebied<br />
leeft erin is opgenomen, en het zou geen segmenten <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
meest kwetsbare bevolkingsgroepen moeten uitsluiten, die<br />
De huidige mazelenpan<strong>de</strong>mie, die zich sinds 2010 over heel<br />
Europa heeft verspreid, treft <strong>de</strong> gemarginaliseer<strong>de</strong> en nietgevaccineer<strong>de</strong><br />
bevolkingsgroepen sterk. Nog altijd hebben<br />
grote groepen kin<strong>de</strong>ren die binnen <strong>de</strong> EU leven geen toegang<br />
tot vaccinaties, omdat het <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren zijn <strong>van</strong> migranten<br />
zon<strong>de</strong>r papieren, asielzoekers, of Roma of omdat ze in<br />
lan<strong>de</strong>n leven die geen beleid hebben voor systematische en<br />
gratis vaccinaties.<br />
• We moedigen daarom <strong>de</strong> EU aan om gratis toegang te<br />
bie<strong>de</strong>n tot vaccinaties en dit een prioriteit te maken voor<br />
alle kwetsbare groepen binnen <strong>de</strong> bevolking <strong>van</strong> <strong>de</strong> Europese<br />
Unie.<br />
• Voor HIV en hepatitis B en C bestaan Europese programma’s<br />
die zich richten op risicogroepen binnen <strong>de</strong> algemene<br />
bevolking, inclusief diegene die het moeilijkst bereikt kunnen<br />
wor<strong>de</strong>n. Momenteel zijn <strong>de</strong>ze programma’s echter<br />
beperkt tot preventie. Verschillen<strong>de</strong> nationale en EU-bre<strong>de</strong><br />
on<strong>de</strong>rzoeken die zijn uitgevoerd over <strong>de</strong> toegang tot<br />
HIV-screening tonen aan dat als <strong>de</strong> toegankelijkheid <strong>van</strong><br />
behan<strong>de</strong>ling niet wordt gegaran<strong>de</strong>erd, mensen zich niet<br />
laten on<strong>de</strong>rzoeken. Onze eigen on<strong>de</strong>rzoeken (in 2006 en<br />
2008 67 ) tonen aan dat lan<strong>de</strong>n met het laagste percentage<br />
<strong>van</strong> on<strong>de</strong>rzochte mensen voor HIV, <strong>de</strong> twee lan<strong>de</strong>n zijn<br />
waar HIV-behan<strong>de</strong>ling voor migranten zon<strong>de</strong>r papieren ofwel<br />
niet wettelijk vereist is en/of niet gratis: het Verenigd-<br />
Koninkrijk en Zwe<strong>de</strong>n. Bovendien wordt nu overal erkend<br />
dat het bie<strong>de</strong>n <strong>van</strong> antiretrovirale therapie profijt oplevert<br />
voor zowel <strong>de</strong> behan<strong>de</strong>ling als voor preventie.<br />
• Bepaal<strong>de</strong> heel kwetsbare bevolkingsgroepen zoals daklozen,<br />
personen zon<strong>de</strong>r verblijfsvergunning en <strong>de</strong> Roma laat<br />
men vaak links liggen bij campagnes voor risicopreventie,<br />
screening en behan<strong>de</strong>ling.<br />
We vragen <strong>de</strong> Europese Unie om te garan<strong>de</strong>ren dat ie<strong>de</strong>reen<br />
die in <strong>de</strong> EU woont, wordt opgenomen in <strong>de</strong> preventieve-,<br />
28 > Nationale openbare gezondheidssystemen<br />
ge-<br />
medische zorg […]en doktoren en an<strong>de</strong>re personen of instanties<br />
al het moeilijkst bereikt kunnen wor<strong>de</strong>n. Dit principe moet screening- en behan<strong>de</strong>lingsprogramma’s. We zetten <strong>de</strong> re<strong>de</strong>nen<br />
uiteen voor een Europees beleid waarin <strong>de</strong> program-<br />
29<br />
die zijn betrokken met het leveren <strong>van</strong> gezondheidszorg hebben<br />
ook het vaccinatiebeleid en het beleid voor <strong>de</strong> preventie en<br />
een gezamenlijke verantwoor<strong>de</strong>lijkheid in <strong>de</strong> handhaving <strong>van</strong><br />
behan<strong>de</strong>ling <strong>van</strong> infectieziekten on<strong>de</strong>rsteunen.<br />
ma’s voor HIV en hepatitis gecombineerd wor<strong>de</strong>n, gegeven<br />
bouwd op solidariteit,<br />
<strong>de</strong>ze rechten. Als wetgeving, overheidsacties of an<strong>de</strong>re organen<br />
dat <strong>de</strong>ze pathologieën vaak co-morbiditeiten zijn.<br />
gelijkheid en rechtvaardigheid,<br />
toegankelijk voor wor<strong>de</strong>n hersteld’. > Bevor<strong>de</strong>ren <strong>van</strong> een coherent<br />
63<br />
of instituten patiënten <strong>de</strong>ze rechten ontkennen, moeten doktoren<br />
<strong>de</strong> passen<strong>de</strong> mid<strong>de</strong>len inzetten om er voor te zorgen dat <strong>de</strong>ze<br />
ie<strong>de</strong>reen die in een <strong>van</strong><br />
beleid voor openbare gezondheidszorg<br />
binnen <strong>de</strong> EU ter be schermen<strong>de</strong> maatregelen<br />
> We vragen voor meer<br />
<strong>de</strong> EU lidstaten woont; in<br />
plaats <strong>van</strong> systemen die<br />
voorkoming <strong>van</strong> infectieziekten<br />
en <strong>de</strong> behan<strong>de</strong>ling er<strong>van</strong> die onvoldoen<strong>de</strong> toegang<br />
voor ernstig zieke migranten<br />
zijn gebaseerd op winstbejag.<br />
hebben tot medische zorg in<br />
hun land <strong>van</strong> herkomst<br />
Solidariteit tussen <strong>de</strong>genen die gezond zijn en<br />
<strong>de</strong>genen die ziek zijn, tussen rijk en arm.<br />
Gelijkheid <strong>van</strong> zorg is inherent aan toegankelijkheid<br />
<strong>van</strong> alle diensten.<br />
Rechtvaardigheid personen moeten een bijdrage<br />
leveren die in balans is met hun mid<strong>de</strong>len<br />
en toegang hebben tot gezondheidszorg die in<br />
balans is met hun behoeften.<br />
We vin<strong>de</strong>n het onacceptabel dat iemand wordt uitgesloten<br />
<strong>van</strong> toegang tot preventieve gezondheidszorg en behan<strong>de</strong>lingen<br />
<strong>van</strong>wege hun administratieve- of immigratiestatus of<br />
<strong>de</strong> mogelijkheid om <strong>de</strong>ze te betalen.<br />
Alle on<strong>de</strong>rzoeken tonen aan dat het instellen <strong>van</strong> gebruikerskosten<br />
er niet voor zorgt dat mensen zich meer verantwoor<strong>de</strong>lijk gaan<br />
gedragen als het op ziektekosten aankomt, gewoon omdat zij zelf<br />
niet bepalen welke zorg zij krijgen. Een systeem waar een <strong>de</strong>el<br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong> kosten wordt gedragen door <strong>de</strong> patiënt beperkt louter <strong>de</strong><br />
toegankelijkheid <strong>van</strong> <strong>de</strong> gezondheidszorg voor <strong>de</strong> armste en <strong>de</strong><br />
meest kwetsbare le<strong>de</strong>n <strong>van</strong> onze samenleving. Het zorgt ervoor<br />
dat mensen hun behan<strong>de</strong>ling stoppen en voor een significante<br />
vertraging voor het aanspreken <strong>van</strong> <strong>de</strong> zorg. Op <strong>de</strong> lange termijn<br />
kost het uitsluiten <strong>van</strong> <strong>de</strong> toegang tot <strong>de</strong> gezondheidszorg meer<br />
dan het geven <strong>van</strong> vrije toegang.<br />
Niger en Sierra Leone, twee <strong>van</strong> <strong>de</strong> armste lan<strong>de</strong>n in <strong>de</strong> wereld<br />
proberen gratis toegang tot gezondheidszorg te bevor<strong>de</strong>ren voor<br />
zwangere vrouwen en kin<strong>de</strong>ren jonger dan vijf jaar. Waarom moet<br />
wor<strong>de</strong>n geaccepteerd dat in <strong>de</strong> Europese Unie, een <strong>van</strong> ‘s werelds<br />
rijkste regio’s, zwangere vrouwen wor<strong>de</strong>n uitgesloten <strong>van</strong> prenatale<br />
zorg en niet alle kin<strong>de</strong>ren wor<strong>de</strong>n beschermd door vaccinaties<br />
Professionals uit <strong>de</strong> gezondheidszorg vin<strong>de</strong>n discriminatie bij <strong>de</strong><br />
toegankelijkheid <strong>van</strong> gezondheidszorg onacceptabel. Het druist in<br />
tegen hun professionele ethiek waarin staat dat,<br />
‘[…]ie<strong>de</strong>r persoon heeft, zon<strong>de</strong>r discriminatie recht op geschikte<br />
Dit is <strong>de</strong> re<strong>de</strong>n waarom <strong>de</strong> belangrijkste entiteiten die professionals<br />
uit <strong>de</strong> gezondheidszorg vertegenwoordigen, <strong>de</strong> Europese verklaring<br />
voor <strong>de</strong> toegang tot gezondheidszorg zon<strong>de</strong>r discriminatie<br />
hebben getekend. 64 Die roept on<strong>de</strong>r meer op dat professionals<br />
uit <strong>de</strong> gezondheidszorg in alle omstandighe<strong>de</strong>n moeten kunnen<br />
bepalen welk type en niveau <strong>van</strong> zorg <strong>de</strong> patiënt nodig heeft, uitsluitend<br />
op basis <strong>van</strong> hun klinische oor<strong>de</strong>el, zon<strong>de</strong>r <strong>de</strong> status <strong>van</strong><br />
<strong>de</strong> patiënt in overweging te nemen. Bovendien, in gevallen waar<br />
personen niet kunnen betalen, moet gezondheidszorg wor<strong>de</strong>n betaald<br />
uit openbare fondsen. Professionals uit <strong>de</strong> gezondheidszorg<br />
vragen om opheffing <strong>van</strong> alle institutionele beperkingen die ze er<strong>van</strong><br />
weerhou<strong>de</strong>n om gezondheidszorg te bie<strong>de</strong>n aan kwetsbare<br />
groepen, waaron<strong>de</strong>r migranten zon<strong>de</strong>r papieren.<br />
Tij<strong>de</strong>ns het <strong>de</strong>bat over richtlijnen voor het terugsturen (2004-<br />
2008), is het MdM Internationaal Netwerk er in geslaagd om<br />
Europese parlementsle<strong>de</strong>n te overtuigen om te stemmen<br />
voor maatregelen die er op zijn gericht om ernstig zieke migranten<br />
te beschermen tegen uitzetting. De EU-raad stem<strong>de</strong><br />
echter tegen het amen<strong>de</strong>ment. Wij willen het amen<strong>de</strong>ment 68<br />
opnieuw introduceren met <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> tekst:<br />
Conclusie<br />
63<br />
World Medical Assembly Declaration on the Rights of the Patient, Voorwoord.<br />
64<br />
http://www.me<strong>de</strong>cinsdumon<strong>de</strong>.org.uk/resources/news.aspyy=2011&id=2931<br />
65 <br />
Joseph Rowntree Foundation- Research over langdurige slechte gezondheid, armoe<strong>de</strong> en etniciteit in Canada p.3<br />
http://www.jrf.org.uk/sites/files/jrf/1995-health-ethnicity-poverty.pdf<br />
66<br />
http://ifpriforum.wordpress.com/2009/12/15/sick-and-tired/<br />
67 <br />
Rapporten <strong>van</strong> <strong>de</strong> Europese Observatory over toegang tot gezondheidszorg voor migranten zon<strong>de</strong>r papieren, Mé<strong>de</strong>cins du Mon<strong>de</strong>,<br />
zie http://www.mdm-international.org/spip.phparticle362<br />
68<br />
Geschreven door Me<strong>de</strong>cins du Mon<strong>de</strong> International Network en <strong>de</strong> Naga Association (http://www.naga.it).
Kerstboom gemaakt <strong>van</strong> melkblikjes in Athene, klaar om te wor<strong>de</strong>n ver<strong>de</strong>eld door MdM Griekenland on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> noodlij<strong>de</strong>n<strong>de</strong> patiënten.<br />
December 2011.<br />
‘Lidstaten zullen een persoon die lijdt aan een ernstige<br />
ziekte een zelfstandige verblijfsvergunning of an<strong>de</strong>re<br />
vergunning bie<strong>de</strong>n waarmee het recht wordt verkregen op<br />
toegang tot gezondheidszorg, tenzij kan wor<strong>de</strong>n bewezen<br />
dat <strong>de</strong> <strong>de</strong>sbetreffen<strong>de</strong> persoon geschikte behan<strong>de</strong>ling en<br />
medische zorg kan krijgen in zijn/haar land <strong>van</strong> herkomst.’<br />
Het internationale netwerk <strong>van</strong> <strong>Dokters</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>Wereld</strong> roept<br />
<strong>de</strong> Europese Unie op om mid<strong>de</strong>len te ontwikkelen om ernstig<br />
zieke migranten te beschermen tegen uitzetting naar<br />
lan<strong>de</strong>n waar ze geen toegang hebben tot gezondheidszorg.<br />
Het niet verlenen <strong>van</strong> bescherming en ze geen toegang te<br />
verlenen tot gepaste zorg kan lei<strong>de</strong>n tot verslechtering <strong>van</strong><br />
hun gezondheid met <strong>de</strong> dood als mogelijk gevolg.<br />
Het MdM-netwerk vraagt samen met<br />
professionals uit <strong>de</strong> gezondheidszorg<br />
in Europa en NGO-gezondheidsnetwerken<br />
voor een zorgbeleid waar niemand<br />
<strong>van</strong> wordt uitgesloten. In <strong>de</strong> EU moeten<br />
toegang tot preventieve maatregelen<br />
en gezondheidszorg, <strong>de</strong> reductie<br />
<strong>van</strong> sociale ongelijkheid en het in acht<br />
nemen <strong>van</strong> sociale <strong>de</strong>terminanten <strong>van</strong><br />
<strong>de</strong> gezondheid dienen als richtlijnen<br />
voor het bepalen <strong>van</strong> een zorgbeleid,<br />
zodat ie<strong>de</strong>reen doelmatig kan profiteren<br />
<strong>van</strong> een <strong>van</strong> <strong>de</strong> meest fundamentele<br />
rechten <strong>van</strong> <strong>de</strong> mens: het recht op<br />
gezondheid.<br />
Conclusie<br />
Dank<br />
30 31<br />
We willen onze dank betuigen aan alle patiënten die<br />
hebben gereageerd op onze vragen en ie<strong>de</strong>reen die<br />
in het veld werkt die patiënten heeft geholpen en<br />
zorg heeft geleverd.<br />
Dank aan alle organisaties die terugkoppeling hebben<br />
gegeven over <strong>de</strong>ze rapportage.<br />
Auteurs<br />
Dr. Pierre CHAUVIN,<br />
M.D., epi<strong>de</strong>mioloog en Director of Research bij INSERM<br />
(Frans Nationaal Instituut voor gezondheid en medisch<br />
on<strong>de</strong>rzoek), Multidisciplinaire af<strong>de</strong>ling voor gezondheidson<strong>de</strong>rzoek<br />
(Unité mixte <strong>de</strong> recherches en santé -UMRS<br />
707), DS3 (Sociale <strong>de</strong>terminanten <strong>van</strong> gezondheid en<br />
gezondheidszorg),<br />
Marie-Camille MESTRE,<br />
and Nathalie SIMONNOT,<br />
Mé<strong>de</strong>cins du Mon<strong>de</strong>/Doctors of the World<br />
International Network<br />
Met bijdragen <strong>van</strong><br />
Dr. Hervé Bertevas,<br />
Nadège Drouot,<br />
Carolina Falk,<br />
Agnès Gillino,<br />
Stéphane Heymans,<br />
Christina Psarra,<br />
Pierre Salignon,<br />
Sabrina Schmitt,<br />
Dr. Françoise Sivignon,<br />
Marion Soler en<br />
Marieke <strong>van</strong> Welie<br />
Eindredactie<br />
Carmen BENITO-GARCIA<br />
Met steun <strong>van</strong> het Franse ministerie <strong>van</strong> Volksgezondheid<br />
(Direction <strong>de</strong> la protection sanitaire)<br />
Contact<br />
Nathalie Simonnot,<br />
Doctors of the World International Network Head Office<br />
www.mdm-international.org<br />
Tel: +33 1 44 92 14 37
C : 100<br />
M : 60<br />
J : 0<br />
N : 0<br />
C : 100<br />
M : 60<br />
J : 0<br />
N : 0<br />
Mé<strong>de</strong>cins du mon<strong>de</strong> - I<strong>de</strong>ntité visuelle ALLEMAGNE<br />
08/07/2009<br />
C : 100<br />
M : 60<br />
J : 0<br />
N : 0<br />
Mé<strong>de</strong>cins du mon<strong>de</strong> - I<strong>de</strong>ntité visuelle FRANCE<br />
C : 100<br />
M : 60<br />
J : 0<br />
N : 0<br />
C : 100<br />
M : 60<br />
J : 0<br />
N : 0<br />
C : 100<br />
M : 60<br />
J : 0<br />
N : 0<br />
08/07/2009 Mé<strong>de</strong>cins du mon<strong>de</strong> - I<strong>de</strong>ntité visuelle ESPAGNE<br />
08/07/2009<br />
Mé<strong>de</strong>cins du mon<strong>de</strong> - I<strong>de</strong>ntité visuelle GRÈCE<br />
08/07/2009<br />
Mé<strong>de</strong>cins du mon<strong>de</strong> - I<strong>de</strong>ntité visuelle PORTUGAL<br />
08/07/2009<br />
Mé<strong>de</strong>cins du mon<strong>de</strong> - I<strong>de</strong>ntité visuelle SUÈDE<br />
08/07/2009<br />
Mé<strong>de</strong>cins du mon<strong>de</strong> - I<strong>de</strong>ntité visuelle ANGLETERRE<br />
Mé<strong>de</strong>cins du mon<strong>de</strong> - I<strong>de</strong>ntité visuelle Hollan<strong>de</strong><br />
08/07/2009<br />
C : 100<br />
M : 60<br />
J : 0<br />
N : 0<br />
C : 100<br />
M : 60<br />
J : 0<br />
N : 0<br />
08/07/2009<br />
België Mé<strong>de</strong>cins du Mon<strong>de</strong> www.me<strong>de</strong>cinsdumon<strong>de</strong>.be<br />
België <strong>Dokters</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>Wereld</strong> www.dokters<strong>van</strong><strong>de</strong>wereld.be<br />
Spanje Médicos <strong>de</strong>l Mundo www.medicos<strong>de</strong>lmundo.org<br />
Frankrijk Mé<strong>de</strong>cins du Mon<strong>de</strong> www.me<strong>de</strong>cinsdumon<strong>de</strong>.org<br />
Griekenland Giatri Tou Kosmou www.mdmgreece.gr<br />
Portugal Médicos do Mundo www.medicosdomundo.pt<br />
Zwitserland Mé<strong>de</strong>cins du Mon<strong>de</strong> www.me<strong>de</strong>cinsdumon<strong>de</strong>.ch<br />
Duitsland Ärtze <strong>de</strong>r Welt www.aerzte<strong>de</strong>rwelt.org<br />
Ne<strong>de</strong>rland <strong>Dokters</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>Wereld</strong> www.dokters<strong>van</strong><strong>de</strong>wereld.org<br />
Zwe<strong>de</strong>n Läkare i Värl<strong>de</strong>n www.lakareivarl<strong>de</strong>n.org<br />
Verenigd-Koninkrijk Doctors of the World<br />
www.doctorsoftheworld.org.uk<br />
© Agence Meura<br />
April 2012 - Graphic <strong>de</strong>sign: Maud Lanctuit - Printing: Sprint Copy