Inleiding De bedoeling van de workshop is het uitwisselen en ...

Titel workshop Begeleiding van beginnende lectoren binnen een opleiding Bachelor in het
onderwijs: kleuteronderwijs
Workshopleider Karine Poppe en Anne Van Laethem
samen met Stijn De Paepe en Veele Martens
Deelnemers
Deelnemerslijst laten rondgaan – rubriek nadien in te vullen
Arnaut Mark
Bloemen Piet
De Veylder Francine
Van Cauwenberg Hugo
Vanhee Sonja
Notulist
Bockx Marieke
Bossaert Tim
Reygaert Jeroen
Uiteenzetting
Inleiding
De bedoeling van de workshop is het uitwisselen en bespreken van ervaringen rond
begeleiding van beginnende lectoren, met het doel er verder uit te leren. Als voorzet
wordt het project gebruikt dat vorig academiejaar is uitgewerkt, binnen het kader van de
opleiding Bachelor in het Onderwijs: Kleuteronderwijs en het kader van de
Arteveldehogeschool.
De aanleiding van het project is een grote uitbreiding en vernieuwing van personeel in
een heel korte tijdspanne. Op drie jaar tijd zijn er vijftien nieuwe collega’s in een team
van ongeveer zesenveertig mensen bijgekomen. De oorzaak hiervan is dat de opleiding is
uitgebreid (toename van het aantal studenten) en enkele collega’s die op pensioen
gingen. Dit brengt een hogere werkbelasting mee en de tevens de moeilijkheid om veel
nieuwe collega’s de tijd te geven om zich in te werken. Het systeem van ondersteuning
en begeleiding bleek ook niet meer afdoende.
Door het grote aantal nieuwe lectoren die gelijktijdig de opleiding kwamen vervoegen
werd de inlooptijd verminderd en werd er verwacht dat ze vlugger zelfstandig gingen
werken. Door de hogere verwachtingen was er minder ruimte voor experimenten, fouten
en het ontwikkelen van een eigen werk- en leerstijl.
De gevolgen bij een aantal beginnende lectoren waren een heel wisselend welbevinden,
een ondoordachte profilering en het bieden van weerstand. Dit bracht een gevaar voor
polarisering in het team met zich mee. Dit speelde zich vooral af in het domein van

praktijkbegeleiding.
De analyse die werd gemaakt is dat er kansen moeten zijn voor de noodzakelijke
reflectie bij de beroepsuitoefening en het leren reflecteren. Reflecteren is noodzakelijk
voor zowel ervaren lectoren om zich te blijven ontwikkelen en goed te kunnen inspelen
op veranderingen, als voor beginnende lectoren. Voor de laatste groep is dit een cruciale
factor om niet te verdrinken in het vele werk en te kunnen leren uit hun ervaringen. Het
is ook vitaal bij het ontwikkelen van een eigen stijl en een eigen visie. Reflecteren helpt
hen om een doordachte en relevante rol te spelen in het team.
Bovendien moeten de meesten nog leren doelgericht te reflecteren bij de
beroepsuitvoering. Ze moeten leren reflectie bij studenten te begeleiden en een dieper
inzicht verwerven in soorten leren.
Leren gebeurt immers niet alleen door theorie, maar ook door reflectie. De definitie van
reflectie is een activiteit waarbij je bewust, doelgericht en gerelateerd aan een vroeg of
laat te ondernemen actie stilstaat bij een eerder opgedane ervaring en er op een
systematische manier op terugblikt. Deze activiteit is dus gericht op de verbetering van
de beroepsuitoefening.
Een eerste doel van het project is een leertraject realiseren voor beginnende lectoren,
dat complementair is aan de bestaande begeleidingsinitiatieven met een
gemeenschappelijk en gedifferentieerd leerperspectief. De lectoren moeten zich verder
bekwamen als lector en praktijkbegeleider, ze moeten een eigen visie en persoonlijke
vaardigheden ontwikkelen en maken zich een persoonlijke begeleidingsstijl eigen. Een
gedifferentieerd leerperspectief wijst eerder op de manier van leren, een persoonlijk
proces.
Het tweede doel is het creëren van leer– en verrijkingskansen voor de opleiding, als
platform voor uitwisseling van ideeën en ervaringen. Reflectie is hierin de basis om het
verder leren mogelijk te maken.
Leren in een veilig klimaat met kansen voor ontmoeting is het derde doel dat men
vooropstelt. Dit is cruciaal voor het welbevinden van de lectoren.
Een laatste doel is het toepassen van de visie op mens en onderwijs, die aan de
grondslag ligt van de vorming en die kadert binnen de visie van de Arteveldehogeschool.
Ze is te karakteriseren als holistisch, relationeel en dynamisch.
Een voorwaarde om in het opzet te slagen is de ondersteuning door de
opleidingsdirecteur. Niet alleen ondersteuning in tijd en middelen, maar ook morele
ondersteuning is nodig. Verder moet er een veilige leeromgeving zijn die nietbeoordelend
is. Gelijkwaardigheid wordt hier als uitgangspunt gebruikt.
De motivatie bij de deelnemers is een cruciale voorwaarde. De bereidheid tot openheid,
reflectie en zelfverantwoordelijkheid is fundamenteel voor het welslagen van een
dergelijk project.
Het is ook belangrijk dat er een deskundigheid aanwezig is bij de begeleiders, deels door
ervaring en deels door zelf opleiding te hebben gevolgd.
Concrete opbouw van het project
Er worden verschillende data opgesteld waarop de deelnemers verwacht worden voor
contactmomenten. De data zijn zo gekozen dat ze vooral rond cruciale momenten vallen
gespreid over het academiejaar b.v. examens, stages en evaluatiemomenten. In het
totaal bestaat het project uit 7 contactmomenten.
- Dag 1: vanuit de eigen ervaring als lerende en begeleider wordt de visie op
leraarschap in het hoger onderwijs besproken. Via de leercirkel van Kolb komen
de deelnemers tot de definitie(s) van leren. Ook wordt de grondhouding van de
leraar besproken.
- Dag 2 staat volledig in teken van de student. Het profiel van de student en de
praktijkbegeleider wordt onderzocht, ook wordt gezocht naar een goede basis
voor een succesvol leerproces en voor goede begeleiding van dit proces.
- Dag 3 staat in het teken van de begeleider. Hier wordt de vraag gesteld wat de

taken en rollen van een praktijkbegeleider zijn. Het begeleidingsgesprek met zijn
valkuilen komt op deze dag ook aan bod. Dit gaat gepaard met het leren actief
luisteren en het geven en krijgen van feedback.
- Dag 4 is een werkmoment omtrent het invullen van stagebegeleidingdocumenten.
- Dag 5: hier worden verschillende vragen rond kleuteronderwijs behandeld:
o Wat is goed kleuteronderwijs
o Is er voldoende aandacht voor diversiteit in het kleuteronderwijs
Alsook de thema’s “beoordelen van studenten” en “hoe confronteren en
omgaan met weerstanden van studenten”.
- Dag 6 is een werkmoment omtrent tussentijdse syntheses.
- Dag 7 is een afsluiter waarin de volgende vragen worden gesteld:
o Wat heeft dit jaar voor mij betekend
o Wat heeft deze groep voor mij betekend
o Wat heb ik voor deze groep betekend
Aangezien de deelnemers allemaal een verschillende achtergrond hebben en van een
andere opleiding hebben genoten, wordt binnen het project een gedifferentieerde
leerweg afgelegd.
De contactmomenten zijn opgesplitst in 3 grote onderdelen
1. momenten met de voltallige groep
2. concrete werkmomenten
3. aanvullend individueel traject voor sommigen
(bv begeleiding bij eerste stagebezoek)
De begeleiders maken deze contactmomenten zo leuk en open mogelijk om de
groepssfeer te bevorderen.
Tijdens deze contactmomenten wordt ook gewerkt met een waaier aan werkvormen
waarvan REFLECTIE de basis vormt. Enkele daarvan zijn: kwaliteitenspel, informatie- en
werkmap, vaardigheidstraining, …
Reacties deelnemers + interactie
- Wordt dit project elk jaar georganiseerd
Het project werd vorig jaar georganiseerd omdat er toen een grote groei van nieuwe
leerkrachten was. Aangezien dat dit jaar niet het geval is, wordt het project dit jaar niet
herhaald.
- Kan dit project ook op grotere schaal
De Arteveldehogeschool start dit jaar ook met didactische modules, onder andere hoe
cursussen te maken. Maar ook kleinschalig, binnen een opleidingsteam, heeft dit project
wel zin. Sommige modules hebben iets weg van een “aggregaatsopleiding” binnen de
lerarenopleiding.
- Aanvulling: nieuwe lectoren in Hogeschool Mechelen
Hier wordt in het onthaal van nieuwe lectoren vooral aandacht besteed aan zaken die de
lectoren anders zelfstandig minder vlug ontdekken, vooral op macro- en microstructureel
niveau. De beginnende lectoren voelen zich wel goed bij dit informele systeem. Maar nu
is men ook daar op zoek naar een formeel systeem. Het is net gestart, dus er zijn nog
geen resultaten van. Zowel formele als informele opvang heeft zijn voordelen.
- Hebben de nieuwe lectoren nooit gevreesd voor negatieve gevolgen in het geval
ze niet deelnamen aan het project

Ze hebben dit nooit zo aangevoeld omdat er ruimte was voor persoonlijke ideeën. Ook
was er de vrijheid om de contactmomenten niet bij te wonen bij te grote werkdruk. In
het begin was er wel wat competitiedruk in de groep, maar die nam af.
- Hebben de begeleiders iets geleerd
Vooral de confrontatie met zichzelf was heel leerrijk. Ze werden aangezet tot nadenken
en reflecteren.
Conclusies
Door zij die het meegemaakt hebben aan het woord te laten, blijkt duidelijk dat er veel
geleerd wordt uit het project. Pedagoge Veerle Martens had al wel wat voorkennis, maar
leerde toch een aantal specifieke zaken zoals “praktijkbegeleiding”,
“slechtnieuwsgesprekken”, … Germanist Stijn De Paepe had ook veel aan de theoretisch
pedagogische achtergrond die werd bijgebracht. Maar vooral het uitwisselen van
ervaringen blijkt nuttig, evenals de geruststelling dat je niet alleen bent met je vragen en
problemen. In elk geval blijkt voor beiden dat het project invloed gehad heeft op hun
functioneren: alles gebeurt nu meer doordacht, met een groter bewustzijn van zowel de
eigen stijl als de eigen rol en plaats in het team.
Maar ook de begeleiders van het project zien het als positief. Als oudere lector ga je
bepaalde zaken als minder vanzelfsprekend beschouwen, maak je eveneens kennis met
andere methodes en nieuwe stijlen. De gevolgen daarvan zijn onder andere een grotere
alertheid voor en betrokkenheid bij problematiek van jobdifferentiatie en de noden en
mogelijkheden van beginnende collega’s in diverse groepen.
Op het gebied van teamwerking, professionalisering en begeleiding worden verschillende
zaken gerealiseerd. De kansen en de voordelen van complementaire vormen van
samenwerking en begeleiding in verschillende groepen zijn: de mogelijkheden om flexibel
in te spelen op verschillende noden en stijlen, de gedeelde verantwoordelijkheid die in
een team ontstaat en de goede voorbereiding op functioneringsgesprekken. Door druk
van buiten uit en van binnen uit is reflecteren in een team een zeer kwetsbaar iets.
Voldoende reflectievaardigheid, durf en openheid in het team, teamcultuur met een
positieve kijk op leren en falen worden door dit project gestimuleerd.
Andere verwezenlijkingen op vlak van professionalisering zijn een betere kijk op soorten
reflectie in de opleiding, op de discrepantie tussen het zogenaamde beleden belang van
reflectie in onderwijskringen en de mogelijkheden en valkuilen om dit ook te realiseren
op de werkvloer. Het stimulerende effect van het functioneel experimenteren met
werkvormen en methodes onder collega’s is ook niet te onderschatten.
Op de eerste plaats heeft dit project geleid naar een keuze voor verdere begeleiding op
professionalisering door de beginners zelf, een bewustere keuze voor onder andere
navorming, verder kansen voor individuele ondersteuning en begeleiding en voor de
begeleiders een verdere verdieping op het vlak van organisatieleren.
Ten tweede heeft het project geleid tot verder onderzoek op het vlak van reflectie binnen
teams in het kader van professionalisering door de opstart van een intervisiegroep, maar
ook door metareflectie over de werking van de resultaten.