WERKGROEP LERARENOPLEIDINGEN Verslag van de ...

WERKGROEP LERARENOPLEIDINGEN
Verslag van de vergadering van 22 maart 2005
Aanwezig
Sanghmitra Bhutani (Forum van Etnisch-Culturele Minderheden vzw), Jan Blondeel (Koning
Boudewijn Stichting), Dirk Bocken (Coördinator Kleur Bekennen), Katrin De Bisschop (EHSAL
(ILSO)), Nathalie De Bleeckere (Beleidscoördinatie, dept. Onderwijs), Karen De Wilde (Sensoa
vorming), Joris Cools (KATHO Tielt), Christine De Coninck (Dienst voor Onderwijsontwikkeling),
Sonia De Pauw (Hogeschool Antwerpen (ILSO)), Valerie Del Re (kabinet Onderwijs), Carine
Demeester (Steunpunt ICO, UGent), Katlijn Demuynck (GenderConsulting & Training Flora vzw),
Marleen De Putter (adm. Hoger onderwijs), Dirk Dieltjens (Erasmushogeschool (ILLO), Younes El
Yousfi (Prov. Integratiecentrum, PROV. A’PEN), Fouad Gaudoul (Forum van Etnisch-culturele
Minderheden), Werner Gebuers (Vlaams Netwerk van verenigingen waar armen het woord nemen),
Ludo Heylen (CEGO Leuven), Christine Lafaille (Karel de Grote Hogeschool), Cherstine Michielsen
(CVO2 Turnhout-Herentals), Steven Mortier (Hogeschool Gent), Ria Rector (XIOS Hogeschool),
Mieke Stessens (Holebifederatie), Piet Van Avermaet (dir. Steunpunt ICO), Joeri Van den Brande
(VUB), Erwin Van den Broeck (Arteveldehogeschool (Compahs)), Daniël Vandersmissen (KH
Limburg - OVSG), Gunther Van Neste (Vlaams Minderhedencentrum)
Verontschuldigd
Frans Daems (UA), Mips Meyntjens en Ann Thijs (Impuls), Ine Nuyts (Karel de Grote (ILKO)), Rita
Rymenans (UA), Hilde Van Lysebettens (Arteveldehogeschool (ILLO))
Agenda
1. goedkeuring vorig verslag
2. verslag van lerarenopleidingen over knelpunten en behoeften
3. samenstelling van projectgroepen
4. afspraken
1. Vorig verslag
Het verslag wordt goedgekeurd door de aanwezigen.
Noot: de opmerkingen die naar aanleiding van de visietekst geformuleerd werden door de werkgroep
werden ook aanvaard door de Stuurgroep van het project.
2. Verslag van lerarenopleidingen over vastgestelde knelpunten en behoeften
Christine De Coninck brengt nog eens de opzet van dit project met de lerarenopleidingen in
herinnering: samen met middenveldorganisaties een stap zetten naar de opbouw van competenties tot
het leren omgaan met verschillen. Dit traject zal ondersteund worden door een procesbegeleider.
Het eindproduct is o.m. een publicatie dat als servicedocument zal geschonken worden aan alle
lerarenopleidingen. Tijdens een slotmanifestatie zal het verloop en uitkomsten van het project worden
toegelicht.
1

Het project heeft verscheidene partners:
• De stuurgroep van de week van de diversiteit: Opdracht van de stuurgroep is het project op te
starten en beslissingen te nemen over aangereikte voorstellen.
• De werkgroep: opdracht van de werkgroep is een concept voor het traject uit te werken, een
groepe ringsvorm af te spreken, de werkzaamheden van de deelgroepen af te spreken, teksten
inhoudelijk na te lezen en te bespreken.
• de lerarenopleiders voor kleuteronderwijs, basisonderwijs, secundair onderwijs groep 1,
secundair onderwijs groep2 en GPB.
• de middenveldorganisaties
• de projectbegeleiders
• de eindredacteur (cf. publicatie)
XIOS (Ria Rector) geeft aan dat er een grote bereidheid is om mee te werken aan dit project. De
school heeft ervaring met werken rond diversiteit, met accent op vooral kansarme en allochtone
studenten. Overtuiging dat diversiteit een grondhouding is voor leraren(opleiders). Voorziet wel dat
gebrek aan tijd en ruimte binnen lerarenopleiding collega’s zal parten spelen om engagement in het
project erbij te nemen.
Arteveldehogeschool (Erwin Van den Broeck) treedt haar bij. Maar engagement zal genomen worden.
Ervaring in eigen huis m.b.t. voorleesproject thuis bij kinderen, door studenten (reeds 5-tal jaar), wat
casus kan vormen als insteek voor een projectgroep. Hoe bouw je leren omgaan in: speciaal
opleidingsonderdeel, persoonlijk ontwikkelingsplan voor leerkrachten, …? Gestructureerde
samenwerking met lerarenopleidingen is welkom.
KHLimburg (Daniël Vandersmissen): vanuit school hecht men belang aan de grondmethodiek: vanuit
referentiekader mekaar benaderen, studenten laten contact hebben met (sub)culturen. Belang van
ervaringen en methodieken mee te geven aan elkaar. Wat leeft er? Welke is de huidige aanpak in huis?
En wat zijn de ervaringen ermee?
Erasmushogeschool (Dirk Dieltjens): omgaan met diversiteit is de échte basiscompetentie, vanuit
didactisch bezig zijn met kinderen. Inclusieve visie is van belang. Er is een honger voor materialen en
methodieken, maar ook voor sensibilisering (minimum: het waarnemen van diversiteit in de
klasrealiteit!) Graag buigen over ontwikkelingsstandaarden van lerarenopleidingen: in cluster van
competenties plaats geven, vanaf het eerste jaar al. Specifiek voor Erasmushogeschool: de Brusselse
realiteit van bij begin aangrijpen.
CVO Turnhout (Cherstine Michielsen): sluit daarbij aan. Er is een nieuw structuurschema in het eerste
jaar, 1 ste module: in basiscompetenties die methodieken inbouwen. Ervaringen (leerstoornissen, 2 de
kansonderwijs, mogelijkheden van ict-gebruik voor specifieke doelgroepen, …) laten opdoen door
stimuli in te bouwen.
EHSAL (Katrin De Bisschop): herkent voorafgaande opmerkingen. Nog te vaak wordt voor opleiding
secundair onderwijs op kleine initiatieven teruggevallen in het derde jaar. In lerarenopleiding
basisonderwijs is men al meer bezig met leerlijn ontwikkelen.
Hogeschool Gent (Steven Mortier): tijdsfactor is groot knelpunt! Momenteel poogt men grondhouding
te laten verwerven door studenten al in 1 ste jaar met kansarmoede etc. in contact te laten komen.
Nadenken over uitdaging die doorstroomprobleem stelt: hoe op te vangen, hoe allochtone studenten
meer kansen bieden?
Katho Tielt (Joris Cools): wil graag meewerken. In derde jaar is er nu aandacht voor kansarmoede en
vluchtelingenproblematiek. ICO is voortgezette opleiding. Er loopt een project met
Arteveldehogeschool en KHLimburg omtrent curriculumorganisatie, instroom en voorleesproject.
2

Hogeschool Antwerpen (Sonia De Pauw): tijdsdruk, doorlichting komt eraan! Interesse voor
samenstellen van gemeenschappelijke stam (leerlijn) met concrete voorbeelden erbij. En hoe omgaan
met allochtone/kansarme, zelfs “Nederlandsonkundige” studenten?
Werner Gebuers merkt nog op dat autochtone en allochtone kansarme groepen nauwelijks in
lerarenopleiding vertegenwoordigd zijn. Voorkennis is daar heel belangrijk: wezenlijk onderdeel van
competenties. Nood om samen met organisaties die ervaringen hebben aan overdracht van kennis etc
te doen.
3. Samenstelling van de projectgroepen
In elk functioneel geheel van competenties zijn aanknopingspunten (leraar als opvoeder, etc) te vinden
voor omgaan met diversiteit. Wat legitimering voor dit project betreft is er geen tekort. De voorzitter
geeft ook aan dat er alleszins bijgedragen wordt in de onkosten van lerarenopleidingen. Er wordt op
regelmatige basis samengekomen en teruggekoppeld.
Vervolgens wordt gebrainstormd over hoe in het project het vruchtbaarste tewerk gegaan kan worden.
Jan Blondeel (Koning Boudewijn Stichting) licht - bij wijze van inspiratie - opzet en ervaringen met
netwerkleren toe op basis van het project De Basisschool uitgedaagd van de KBS. Met de universiteit
Gent werd onderzoek gedaan. Basisscholen die arme kinderen binnen krijgen merken dat ook zij een
divers publiek zijn. Op 3 studiedagen werd concreet materiaal bekeken. Veel scholen zijn willens
nillens met oplossingen bezig en ontwikkelen praktijkervaringen. 15 groepen van 6 scholen werden
gevormd, die 3 volle vrijdagen bijeen zaten. Het ging om CLB-mensen, directie, leerkrachten. De
praktijk van die school werd onder de loep genomen, problemen werden besproken, ervaringen
uitgewisseld. De (h)erkenning speelde sterk en informele netwerken ontstonden. Hoe het momenteel
in deze scholen toe gaat is niet meer duidelijk. Vermits KBS en ICO hen na het einde van het project
niet meer verder ondersteunt, is daar geen zicht op.
Een ander voorbeeld van KBS is Accent op Talent, waarbinnen secundaire voortrekkersscholen actief
zijn. Momenteel is er al een pendant in bedrijven. Onderwijs en bedrijf werken rond 3 clusters: stages,
competentiemanagement, sensibilisering rond techniek. Ze komen regelmatig bijeen, zich buigend
over hoe ze werken. Daaruit komen beleidsaanbevelingen voort. Daarnaast schrijft de
procesbegeleiding verslagen die tot een ‘toolbox’ leiden en doet aan desk research, …
Er zijn verschillende groeperingsvormen denkbaar, met name:
vaste procesbegeleider
lerarenopleidingen per regio en per
doelgroep
vaste middenveldorganisatie 1
vaste middenveldorganisatie 2
vaste procesbegeleider
lerarenopleidingen per doelgroep,
ongeacht regio
vaste middenveldorganisatie 1
vaste middenveldorganisatie 2
vaste procesbegeleider
lerarenopleidingen alle doelgroepen
ongeacht regio
vaste middenveldorganisatie 1
vaste middenveldorganisatie 2
Qua middenveldorganisaties: hoe mixen?
vaste procesbegeleider
lerarenopleidingen per regio per
doelgroep
vaste middenveldorganisatie 1
roterende middenveldorganisatie 2
vaste procesbegeleider
lerarenopleidingen per doelgroep
ongeacht regio
vaste middenveldorganisatie 1
roterende middenveldorganisatie 2
vaste procesbegeleider
lerarenopleidingen alle doelgroep per
regio
vaste middenveldorganisatie 1
roterende middenveldorganisatie 2
3

- roteren is moeilijk, liefst vast toewezen aan de projectgroep. Een tweetal
middenveldorganisaties per projectgroep is aangewezen. De link met de praktijk is nodig, de
benadering van middenveldorganisaties en lerarenopleidingen is erg divers.
Qua lerarenopleidingen is de consensus dat verschillende types samengebracht zouden worden, en
verschillende regio’s.
Qua procesbegeleiding:
- Steunpunt ICO (of de betrokken partners binnen het steunpunt GOK) is bereid centrale rol op
te nemen.
Waar wordt naartoe gewerkt?
- Stel dat in de richting van een leerlijn gewerkt wordt, dan moet stilgestaan worden bij de vraag
‘wat betekent diversiteit? En wat impliceert dat voor het traject dat idealiter afgelegd wordt?’
- Er wordt verwezen naar factoren die ook onder de diversiteitsloep moeten gehouden worden
als organisatiecultuur, beleid, communicatie, …. Toch is de primaire focus van de
verschillende projectgroepen binnen deze editie van het project best deze van het curriculum
(competentie-opbouw bij studenten/cursisten), en in bepaalde mate ook de eigen praktijk, het
eigen professionele handelen (competentieopbouw bij lectoren). Volgens het ‘teach as you
preach’-principe ware dit project erg ambitieus. Uitwisselen van verschillende praktijken en
van daaruit aanbevelingen doen is wellicht haalbaarder? Er is alleszins de behoefte bij
lerarenopleidingen om er voor zichzelf iets uit te halen. Een vage omschrijving van het doel
lijkt voldoende en geeft ruimte binnen elke werkgroep.
- Wenselijk, volgens Steunpunt ICO en KBS, is dat voordien thema’s afgebakend worden
waarrond gewerkt wordt.
- 4 vragen waarmee draagvlak te creëren is, zijn bv. Wat is de gewenste situatie? Wat is de
huidige? Wat is er nodig om daar naartoe te werken? Hoe ervaren we dat?
- Twee thema’s die voorwerp van de projectgroepen kunnen vormen, zijn: nadenken over de
cruciale competenties die leerkrachten(-in-spe) nodig hebben (aanzet tot leerlijn; gericht op
curriculumniveau) en hoe als school/docent ermee omgaan (thema’s, projecten, … - gericht op
team in de lerarenopleiding). Daarover van gedachten wissen tussen collega-opleiders en
middenveldorganisaties kan zinvol blijken. Startpunt kan de visietekst of concreet materiaal
vanuit organisaties of opleiding zijn. Onvermijdelijk komt dan ook aan bod wat er momenteel
gedaan wordt en hoe goed dat verloopt.
- informatie over diversiteit en kansengroepen maakt integraal deel uit van leren omgaan ermee.
4. Afspraken
� Timing:
- de oproep vertrekt zo vlug mogelijk naar de lerarenopleidingen, met de vraag zich te
engageren in het project.
- omstreeks half mei zijn de inschrijvingen binnen (er zijn 23 hogescholen, 5 universiteiten en
23 CVO’s);
- organisatievorm voor de projectgroepen worden door het departement vastgelegd (12-tal
personen). De deelnemende opleiders en organisaties worden samengebracht, met
procesbegeleiders, op vergadermoment (juni).
Verslag: Nathalie De Bleeckere
4