Musea in transitie - DEN

14 De museumdirecteur als regisseur
Herma Hofmeijer
stelling is dat daar een dubbele vraag aan vooraf gaat: ‘Wie is het museum en
voor wie wil het museum er zijn’ Als je als museum weet wie je bent en waar je
voor staat, durf je ook te kiezen.
Het is mijn overtuiging dat overheden liever musea zien die weten wat ze doen
en die kunnen uitleggen waarom dat succesvol is, dan musea die geen keuzes
maken, ‘er voor iedereen zijn’, en uiteindelijk door niemand meer vrij willig
worden bezocht. Dat komt ook je relatie als museum met de overheid ten goede.
En als een overheid daar niet voor ontvankelijk lijkt, is het des te meer zaak om
die overheid uit te leggen waarom die keuzes gemaakt worden en waarom die
overheid daar juist wel blij mee zou kunnen zijn.
Door zelf goed beslagen ten ijs te komen, kun je aan je opdracht gever
meegeven waarop hij jou mag afrekenen. Op die manier kun je zelf het initiatief
nemen voor het professionaliseren van de relatie tussen overheid en museum.
Als je transparant bent dan laat je zien wie het museum is, welke rol het in
de samen leving wil spelen en hoe het die rol speelt. Geef mee waarop je af te
rekenen bent. En doe dat heel transparant. Het is zaak je opdracht gever ervan te
overtuigen dat hij jouw keuzes deelt en niet anders kan dan ze te honoreren!
Zoek de kern
Om dat te kunnen moet je wel eerst zelf een aantal dingen heel goed hebben
doordacht en in je museum hebben doorgesproken, oftewel eens stevig van
buiten naar binnen kijken.
Een interessant instrument voor dat onderzoek is de visitatie, zoals die nu
wordt gebruikt bij de Rijksmusea. Het visitatie proces begint met een zelfevaluatie.
Daarin houdt het museum, aan de hand van een groot aantal vragen
zichzelf een spiegel voor. Door dat te doen, en vooral door dat met de hele
organisatie samen te doen, komen musea tot heel interessante ontdekkingen over
zichzelf. De ervaring van de tot nu toe gevisiteerde musea is dat ze veel nieuwe
dingen over zichzelf leren.
Als die ontdekkingen vervolgens later in het visitatieproces zelf door buitenstaanders
worden bevestigd, leidt dat tot nieuwe dynamiek. Gevisiteerde musea
hebben naar hun kern gekeken, deze opnieuw geformuleerd, en bouwen van
daaruit een nieuw zelf bewustzijn op. Vanuit dat nieuwe zelf bewustzijn is het
gemakkelijker om de opdracht gever te vertellen wie je bent, wat jouw bijdrage is
en waarom je noodzakelijk bent. Het wordt ook eenvoudiger om andere geldbronnen
aan te boren en het lukt zelfs beter om je publieks bereik te vergroten.
Of misschien zit het wel zo: omdat je beter je publiek weet te bereiken, wordt het
voor je opdracht gever noodzakelijker om je in stand te houden en voor andere
geld schieters interessanter om je te steunen.
Competenties en instrumenten
Van buiten naar binnen kijken impliceert een open blik voor de externe
behoeften, evenals een open blik voor de interne capaciteiten. Om het museum
te kunnen transformeren in een 21ste-eeuwse plek voor vrijwillig leren zal de