Senegal en diversiteit - Studio Globo

Uitbreiding Senegal en diversiteit
Crea-activiteit: activiteit: een baobab knutselen
Maak met de klas een baobab en hang aan de takken alle namen van de leerlingen èn
hun beste vriend/vriendin.
Materiaal: krantenpapier, behanglijm, keukenrol, verfborsteltje, ijzerdraad, kniptang,
plastieken onderlegger, keukenrol/washandje, breekmes
Timing: 150’ verspreid over 3 dagen
Verloop:
1. Bescherm de tafel met een plastieken onderlegger en je kledij met een schort (of
oude t-shirt). Afhankelijk van of je een grote of kleinere boom wil, neem je een
volledige of een stuk van een lege keukenrol. Neem wat krantenpapier en
scheur er stroken af. Doe wat behanglijm in een potje met water en roer goed.
Maak een strook krantenpapier nat met behanglijm (met je handen of met een
verfborstel) en leg dit over de onderkant van de keukenrol en druk een beetje
aan. Doe dit nogmaals. Je gebruikt eigenlijk de papier-maché methode. Zorg
ervoor dat de stam onderaan dikker wordt dan bovenaan. Zet je boomstam opzij
en laat hem een dag drogen (afhankelijk van hoe dik je stam is, zal die vlugger
of trager drogen).
2. Neem de ijzerdraad en knip er een stuk af met de tang. Rol de draad zo dat je
een soort tak krijgt.
Bekleed de “tak “ met strookjes papier-maché. Rond de uiteinden van de takken
mooi af. De tak mag onregelmatig zijn van dikte. Laat onderaan nog een stukje

flexibele ijzerdraad over. Maak op deze manier nog een 5-tal takken. Maak grote en
kleinere. Laat ze allemaal goed drogen.
3. Als de stam en de takken droog zijn, maak je bovenaan in de stam rondom
evenveel gaatjes als er takken zijn. Neem een tak en steek het stukje ijzerdraad
van onderaan in een gaatje van de stam. Leg er stroken papier-maché rond.
Maak dat de tak goed vasthangt aan de stam. Ga dan over naar de volgende
tak. Je kan ook het bovenste stuk van de keukenrol naar binnen duwen en daar
ook nog een tak in steken.
4. Verstevig alles op het einde nog eens met stroken papier-maché en laat drogen.
Dit kan wel even duren…
5. Je kan de boom nu schilderen of er bruin inpakpapier op kleven.

6. Schrijf op enkele kaartjes de namen van je vrienden. Maak er een touwtje aan
vast en hang die in de baobab-boom.
7. Je kan ook met de ganse klas samen aan één grote boom werken en de namen
van àlle kinderen in de boom hangen.
Uitbreiding 1: Een rap-lied of circle song maken
Materiaal: rapmachine via internet, tips tot het maken van een rap (website)
Timing: 45’
Verloop:
1. Vertel de leerlingen het stukje tekst over de rap. Zie de achtergrondinformatie in de
handleiding. Ogo houdt veel van muziek en hij heeft een rap-nummer gemaakt.
Beluister nog eens de baobab-rap.
2. Vraag hen het volgende: Zouden jullie dat ook kunnen Probeer maar zelf eens een
rap te maken over vriendschap. Er zijn wel een aantal dingen waarop je moet
letten.
3. Zie tips 1 tot het maken van een rap. Dit kan je kopiëren en aan de leerlingen
uitdelen of samen overlopen. Op internet vind je ook rap-machines 2 waar je een
beat kan kiezen of samenstellen.
4. Verdeel de groep in twee. De ene groep maakt een rap over vriendschap, de andere
groep een begeleidende melodie via circle song of via rapmachine.
5. Opdracht groep 1:
Op de webpagina vind je een aantal websites met rap-machines. Laat de leerlingen
in de computerklas naar de verschillende beats luisteren tot ze een leuke gevonden
hebben. Elk kind kan een ander muziekinstrument of onderdeel ‘spelen’ (nadoen):
iemand speelt de drum, de ander de scratch…
Wil je liever een circle song maken, dan laat je de leerlingen in een kring zitten.
Iedereen doet de ogen dicht. Iemand begint een geluidje te neuriën of te zingen.
Iemand anders valt hem/haar bij met een melodietje, dan nog iemand. Alle
geluidjes worden constant herhaald, tot je een ‘geluidenliedje’ hebt. Dit kan
eventueel opgenomen worden (op een gsm, een mp3…) en gebruikt worden als
ondersteuning van de rap. Je kan de leerlingen ook op zoek laten gaan in de klas
naar allerlei materialen waar ze geluid mee kunnen maken.
1 Uit: http://www.de-hooiberg.nl/podcastproject/handleidingen/handleiding_een_rap_maken.pdf
2 Zie bijvoorbeeld: http://www.coolspel.nl/game/De-rapmachine.html

6. Opdracht groep 2:
Verdeel de rap-groep nog in kleinere groepjes. Geef elk groepje een onderwerp
(vriend, ruzie, samen, …) en geef hen de opdracht een strofe te maken. Eventueel
kunnen ze eerst rijmwoorden zoeken die te maken hebben met hun onderwerp, en
hiervan zinnen maken. Bekijk goed de ‘tips tot het maken van een rap’.
Uitbreiding 2: Klasgesprekken en over diversiteit: ‘plagen/pesten’ pesten’ en ‘anders en vreemd’
Achtergrondinformatie voor de leerkracht
Plagen, pesten, ruziemaken, …
We spreken over pesten 3 als één of meerdere kinderen een ander kind meer dan eens
en gedurende een langere periode, geestelijk of lichamelijk geweld aandoet, met de
bedoeling de andere te kwetsen. Bij pesten is er sprake van een machtsonevenwicht :
de ene is altijd winnaar, de andere altijd verliezer.
Plagen is van korte duur, het is onschuldig, het gebeurt spontaan en is speels.
Kinderen die elkaar plagen doen dat vaak om de beurt. Nu eens plaagt de één dan
weer de andere. Als kinderen aangeven dat het niet leuk meer is, dan houdt het
plagen op. Bij plagen blijft het kind opgenomen in de groep.
Zowel volwassenen als kinderen maken wel eens ruzie. Ruziemaken hoort bij
samenleven. Je kan ruziemaken omdat je ergens niet akkoord mee gaat, omdat je van
mening verschilt, omdat je toevallig hetzelfde of een andere kant uit wilt. Als je ruzie
maakt zeg je soms dingen die niet zo bedoeld zijn en die harder aankomen dan
verwacht. Als dit gebeurt, heb je altijd de kans om je te verontschuldigen. Na een ruzie
is er steeds een kans tot verzoening. Een ruzie goed afronden kan je je kind leren.
Racisme 4 is elk gedrag, alle wetten en reglementen, alle ideeën, en handelingen...
waarbij mensen andere mensen ongelijk behandelen of beoordelen op basis van hun
etnisch-culturele afkomst en hun uiterlijke kenmerken in plaats van op hun mens-zijn.
Wij vinden deze definitie van ‘racisme’ wat eng. Niet alle stereotype of plagende
uitspraken over iemand zijn etnisch-culturele afkomst of uiterlijk zijn racistisch, zeker
niet bij kinderen. Kinderen zijn geneigd woorden over te nemen van ouders, televisie,
vriendjes en weten dikwijls niet wat ze zeggen. Zeker als een woord ophef
teweegbrengt of op een lachsalvo van vriendjes ontvangen wordt, kan een kind het
leuk en stoer vinden om die bemerking te gebruiken en te herhalen. Dit is begrijpelijk.
Het is wel belangrijk om op discriminerende opmerkingen in te gaan.
Stereotypen en vooroordelen 5 .
We beleven de wereld elk vanuit een uniek referentiekader. Door onze persoonlijke
gekleurde bril delen we de mensen om ons heen op in categorieën. Daardoor brengen
we onvermijdelijk veralgemeningen aan. Er ontstaan beelden over groepen van
mensen aan wie we bepaalde algemene eigenschappen toekennen op basis van
kenmerken die we hebben waargenomen van individuen. Dit noemen we stereotypen.
3 Definitie uit www.kieskleurtegenpesten.be
4 Definitie van KMS, zie www.kms.be
5 2009, Voorbij de Kleuren, Studio Globo
Bruin, K. Van der Heijde, H. , 2000, Intercultureel onderwijs in de praktijk

Het vormen van stereotypen is een alledaags proces waarvan we ons bewust moeten
zijn, want stereotype denkbeelden kunnen onze houding tegenover anderen enorm
beïnvloeden en vormen de basis voor vooroordelen en discriminatie.
Een vooroordeel is een stereotype waaraan een waardeoordeel gekoppeld wordt. Het
is niet enkel een beeld, maar ook een gevoel (antipathie, frustratie, angst, sympathie,
affectie…) tegenover alle leden van een bepaalde groep.
Terwijl stereotypen nog kunnen weerlegd worden door het geven van goede
informatie en tegenvoorbeelden, is dit bij vooroordelen onvoldoende. Door het
gevoelscomponent wordt nieuwe informatie vaak in twijfel getrokken. Gevoelens zijn
immers dieper geworteld en kunnen niet zomaar weerlegd worden.
Kinderen van de tweede graad blijken wel regelmatig stereotypen te hebben of er te
zeggen, maar die éénzijdige denkbeelden zouden nog niet zo diep zitten en emotioneel
verbonden zijn, dat ze vastgeroeste vooroordelen zijn. Belangrijk is dus om op
stereotypen in te gaan en ze proberen te nuanceren. Een klasgesprek of een leuke
methodiek zoals het ‘onderzoeken’ van enkele uitspraken, kan hierbij helpen.
De onderzoeksvragen waar wij voor gekozen hebben, gaan allemaal over
beeldvorming. We merken tijdens het atelier op dat veel kinderen een éénzijdig of
stereotyp beeld hebben van landen in het Zuiden: ze hebben geen TV, ze lopen er in
lompen en op blote voeten, ze zijn niet modern, ze maken alles zelf uit de natuur, ze
hebben geen computers, er rijden geen auto’s, ze zijn straatarm… Dit beeld willen we
met ons project en ook in dit onderdeel van de nawerking, nuanceren, zonder de
kinderen hierbij een negatief gevoel of een schuldgevoel te geven. Het is niet de
bedoeling de kinderen te wijzen op een ‘fout’, maar ze de mogelijkheid te geven hun
beeld te verruimen door meer informatie te krijgen. We spreken dan ook niet over het
woord ‘stereotypen’ tegen de kinderen, maar hebben het over ‘onderzoeksvragen’.
Activiteit 1. Klasgesprek over plagen en pesten.
Dit thema kan je aan bod laten komen, als er in de klas veel gelachen wordt mèt
iemand of als kinderen uitgelachen worden, en ook als dit soms een racistisch tintje
krijgt. In onze achtergrondinfo hebben we reeds vermeld dat wij het niet opportuun
vinden om een kind ‘een racist’ te noemen. Kinderen zeggen soms dingen die ze niet
zo bedoelen, die ze ergens gehoord hebben, die ze grappig vinden, waarmee ze
kunnen scoren in de groep… soms kan echter een opmerking pijnlijk zijn. Hier willen
we enkele tips geven om hierover uit te wisselen, met Ogo als uitgangspunt.
Soms horen we in het inleefatelier lacherige opmerkingen over Ogo of zijn voorganger
Mamadou. Dan zeggen kinderen: Kijk, die loopt rond in zijn slaappyama! Of “Sommige
mensen zeggen dat zwarte mensen geen zwarte chocolade mogen eten, omdat ze
anders in hun vingers gaan bijten. Maar dat is niet lief om te zeggen hé” Deze
uitspraken zijn niet racistisch, maar hebben wel een plagerige, pestende ondertoon.
Het gaat dan over het plagen en uitlachen van kinderen die er ‘anders uitzien’.
Het kan interessant zijn om het over iets ‘veilig’ en ‘veraf’ te hebben zoals iets wat
Ogo zelf heeft meegemaakt. Dit kan het ijs breken, en bepaald gedrag in de klas
bespreekbaar maken.

Materiaal : /
Timing: 15 à 30’
Verloop:
1. Vertel de leerlingen dat je het even zal hebben over plagen, pesten, ruziemaken…
Zoals de leerlingen hebben gehoord in de baobab-rap, heeft Ogo een aantal goede
vrienden maar wordt hij ook door hen soms geplaagd, of is het gepest
2. Geef de leerlingen enkele voorbeelden om samen te bespreken:
- Ali, de neef van Ogo, pakt regelmatig Ogo’s rugzak af want hij vindt die mooier
dan de zijne. Hij vindt dat hij daar ‘recht ‘ op heeft, want hij is wat ouder, sterker
en wil de populaire uithangen. Is dit plagen, pesten, onrechtvaardig…
- In Guatemala wordt Maria Angelica soms ‘la chinita’ genoemd, het Chineesje.
Waarom denk je Omdat ze schuine ogen heeft. Is dit beledigend Waarom wel
Waarom niet Hoe zou jij reageren als ze jou krullebol, bleekscheet, choco…
noemen, naar een uiterlijk kenmerk.
- In Senegal zeggen ze vb tegen Ogo: Siam 6 , omdat hij zoveel at toen hij klein was.
Is dit beledigend En nu lachen ze soms met Ogo omdat hij dunne en lange benen
heeft.
3. Gebruik volgende vragen als bespreking:
Wanneer is iets uitlachen, wanneer is het gewoon een grapje maken
Er is een uitdrukking die zegt: “Plagen is om liefde vragen!” Wat zou dat kunnen
betekenen Wat vind je hiervan
Is het anders als een vriend dit zegt, dan iemand die je niet kent
Hangt het af van het moment Als je bvb in een grappige bui bent en je bent
sowieso grapjes aan het maken, komt dit misschien minder hard aan
Indien het helemaal niet waar is wat gezegd wordt, is dit dan erger dan wanneer
het wel waar is
Is het anders als iemand je uitlacht met je huidskleur (choco!), dan met je gewicht
(dikzak) Waarom wel of niet
Suggestie: Een leuk testje voor leerlingen ivm pesten, plagen en ruziemaken, vind je
op : http://www.webjewijs.be/lessen/lessen%20P/software/pest-plaag.htm
Suggestie: Als je het over ‘racisme’ wil hebben, is het boek ‘Polleke’ 7 van Guus Kuijer
en de gelijknamige film 8 interessant. Hoofdstuk 2 in het boek gaat over ‘dat Polleke
kwaad was, maar geen racist…’. Polleke is een Nederlands meisje van 11 jaar die
vriend is met Mimoen, een jongen van Marokkaanse afkomst. Op een dag is ze boos op
Mimoen en scheldt hem uit. De meester reageert met een antiracismeproject. Maar is
Polleke wel een racist!
6 Siam is een merk van rijst.
7 Polleke, Guus Kuijer, 2005, Querido’s uitgeverij BV, Amsterdam.
8 Polleke, Egmond Film and Television in co-productie met VPRO-televisie, 2003.

Activiteit 2 Klasgesprek over anders en vreemd
Materiaal : /
Timing: 15 à 30’
Verloop:
1. Je kan ook een meer filosofisch klasgesprek opzetten over ‘anders’ en ‘vreemd’,
vertrouwd, normaal… bijvoorbeeld aan de hand van de boekjes “Filosoferen met
kinderen van Oscar Brenifier. “
2. Je kan ook zelf een gesprek opzetten met volgende vragen:
- Kan je vriend zijn met iemand die je niet kent Met een vreemde
- Wat is dat dan, een vreemde Wanneer is iemand vreemd
- Wat is dan een vreemdeling Ooit al over dat woord gehoord Aan wat denk je dan
als je dat woord hoort Als je die ‘vreemdeling’ leert kennen, blijft dat dan een
vreemdeling “
3. Interessant hierbij is ook het boekje van Tahar Ben Jelloun 9 : ‘Papa, wat is een
vreemdeling’. Het boekje is al enkele jaren oud, maar er staan een aantal
interessante vraagstellingen en mogelijke antwoorden in.
Uitbreiding 3: Opdracht ahv enkele onderzoeksvragen
In dit deel gaan we wat dieper in op enkele stereotype denkbeelden die kinderen
kunnen hebben over de landen waar de SuperWereldMol naartoe reist, of over de
mensen die er leven. We hebben ervoor gekozen om dit in de vorm ‘onderzoeksvragen’
te gieten. Dit zijn vragen die de SWM zich zogezegd stelt, en waar de leerlingen een
antwoord op moeten zoeken door zelf na te denken, door informatie op te zoeken, door
met andere mensen te praten…
Materiaal : onderzoeksvragen op kaartjes geschreven, onderzoeksboekje en poster
Timing: 15 à 30’
Verloop:
1. Geef volgende inleiding aan de leerlingen:
De SuperWereldMol is een ondergrondse onderzoeker die vooral onderzoek doet
naar voorwerpen. Soms hoort hij of zij ook bepaalde opmerkingen die onderzocht
kunnen worden. Zo hoorde hij onlangs deze vragen.
Onderzoeksvraag 1: Alle mensen in Senegal lopen op blote voeten.
Onderzoeksvraag 2: In Senegal maken ze alles zelf met materiaal uit de natuur.
Onderzoeksvraag 3: In India zijn er geen TV’s.
Onderzoeksvraag 4: In Guatemala rijden geen auto’s.
2. Vraag de leerlingen de SWM te helpen een antwoord te zoeken. Vraag hen eerst
wat ze van de vraag denken. Zou het kloppen Waarom denken ze dat wel/niet.
Hoe kan je een antwoord op deze vragen zoeken Door na te denken maar ook door
dingen op te zoeken. Stellingen met ‘àlle mensen…’ zijn ook bijna nooit juist. Er is
namelijk altijd wel iemand, bij wie het anders is.
3. Deel de groep onder in 4 groepjes en geef ze elk een onderzoeksvraag die je op een
kaartje geschreven hebt. Vraag hen hun onderzoeksboekje en poster te nemen en
het onderzoek te starten. De leerlingen kunnen eerst individueel of per duo
opzoeken en dan overleggen met de rest van de groep. De resultaten van elke
onderzoeksvraag worden achteraf klassikaal besproken.
4. De antwoorden staan als foto’s in het onderzoeksboekje of op de poster. Ook kan er
verwezen worden naar het inleefatelier.
9 Papa, wat is een vreemdeling Tahar Ben Jelloun, Uitgeverij De Geus bv, Breda 20

- Onderzoeksvraag 1 Alle mensen in Senegal lopen op blote voeten. Klopt
niet. Sowieso kan je bijna nooit zeggen ‘àlle’, er zal altijd wel iemand zijn die
anders is of andere dingen doet. Het woord “alle” gebruiken is dus bijna
altijd onjuist. Bovendien dragen de meeste mensen in Senegal wel
schoenen, meestal slippers oa omdat het zo warm is.
i. In het onderzoeksboekje is er een pagina met “Senegalese” voeten
met schoenen aan.
ii. In het filmpje in het atelier konden we horen dat Ogo nieuwe
voetbalschoenen had gekregen.
iii. In het atelier kon je schoenen kiezen in het klerenkraam.
- Onderzoeksvraag 2: In Senegal maken ze alles zelf met materiaal uit de
natuur.
In Senegal worden sommige dingen door de mensen zelf gemaakt: houten
krukjes om op te zitten, een borstel van takken van een boom… Maar er zijn
ook veel fabrieken waar er bijvoorbeeld cola of zeep gemaakt wordt en die
wordt dan in de winkels verkocht. Of er zijn kleermakers, schrijnwerkers, …
Bovendien worden ook in België veel dingen zelf gemaakt, vb het
vriendschapsbandje.
i. In het atelier is er een winkel waar ze vanalles verkopen: batterijen,
puree in zakjes, plastieken kannen, bouillonblokjes… al deze dingen
zijn niet zelfgemaakt.
ii. In het onderzoeksboekje staan er foto’s van gsm’s, auto’s, gsmoortjes,
… die worden allemaal niet zelf gemaakt.
- Onderzoeksvraag 3: In India zijn er geen TV’s.
India is een land waar de grootste filmindustrie ter wereld is gevestigd. Veel
mensen gaan dus in de cinema naar de allernieuwste films kijken, maar ook
veel mensen hebben TV thuis.
i. In de huiskamer van Samiksha staat een TV.
- Onderzoeksvraag 4: In Guatemala rijden geen auto’s.
In Guatemala rijden er veel felgekleurde bussen in de stad. Veel mensen
hebben ook een jeep om in de bergen te kunnen rijden.
i. In het onderzoeksboekje staat een fotopagina met verkeer in
Guatemala
ii. In het filmpje van Guatemala komt de koker toe in het postkantoor en
wordt dan met de jeep naar Maria Angelica gebracht.