Ketenanalyse: meer dan levenscyclusanalyse alleen

Samenvatting
De sojateelt in Zuid-Amerika gaat gepaard met ernstige problemen op het
gebied van duurzaamheid. Deze problemen hebben vooral te maken met de
sterke uitbreiding van het soja-areaal, door een sterk toegenomen vraag naar
soja op wereldschaal. Die uitbreiding heeft geleid tot grootschalige ontbossing
in het Amazone-gebied, tot aantasting van de Cerrado - een ecologisch
belangrijk bush-savannegebied in Brazilië - en tot de gedwongen verhuizing
van kleine boeren. Diverse NGO’s hebben ervoor gepleit oplossingen voor deze
problemen te zoeken.
Eén van de belangrijkste toepassingen van soja is het gebruik van sojaschroot
als veevoer. Een mogelijke oplossing zou daarom kunnen zijn de sojaschroot
die in Europa als veevoer wordt gebruikt te vervangen door veevoer waarvan
de ingrediënten in Europa zijn geteeld. Daarvoor komen diverse peulvruchten
in aanmerking, met name erwten, veldbonen en lupine.
Om te achterhalen of de vervanging van soja door Europese peulvruchten
een goed idee is zijn analyses nodig op het gebied van haalbaarheid en
duurzaamheid. Om dergelijke analyses te kunnen uitvoeren zijn richtlijnen
nodig over het toetsen van duurzaamheid en het beoordelen van
duurzaamheidseffecten.
In dit rapport wordt een voorstel gedaan voor dergelijke richtlijnen. Het gaat
daarbij zowel om het toetsen van de duurzaamheid als zodanig als om de
vergelijkende beoordeling van soja en peulvruchten.
Voor het toetsen van de vraag of soja verantwoord is zijn twee alternatieve
lijsten met duurzaamheidscriteria opgesteld: de Baselcriteria en de criteria
van de Round Table on Responsible Soy (RTRS). In dit rapport wordt ervan uit
gegaan dat ‘verantwoord’ als eerste benadering van ‘duurzaam’ kan worden
gehanteerd, en wordt voorgesteld de beide lijsten van criteria te combineren,
met uitzondering van het criterium voor genetische modificatie, dat in de lijst
met RTRS-criteria ontbreekt, terwijl de lijst met Baselcriteria juist een
algemeen verbod op het gebruik van genetisch gemodificeerde gewassen
bevat. In dit rapport wordt een alternatief criterium voorgesteld, dat enerzijds
bedoeld is om de mogelijke nadelen en risico’s van genetisch gemodificeerde
gewassen voldoende af te dekken, maar anderzijds voldoende ruimte over te
laten voor het inzetten van genetische modificatie voor het doorvoeren van
verbeteringen op het gebied van duurzaamheid.
Aan de hand van de voorgestelde criteria kan dan worden getoetst of soja al
dan niet als duurzaam kan worden beschouwd. Voor het toetsen van de
duurzaamheid van Europese peulvruchten kunnen dezelfde criteria worden
gebruikt.
Voor het uitvoeren van vergelijkende beoordelingen op milieugebied wordt
vaak gebruik gemaakt van methoden voor de levenscyclusanalyse van
producten. De vraag is hoe deze twee instrumenten zich ten opzichte van
elkaar verhouden en hoe ze eventueel gecombineerd zouden kunnen worden in
vergelijkende duurzaamheidsstudies. Daarnaast is het de vraag of soja die aan
de voorgestelde duurzaamheidscriteria voldoet daadwerkelijk, als duurzaam
beschouwd kan worden. Voor vergelijkende studies van voedergewassen of
andere voedercomponenten wordt voorgesteld de voorgestelde
duurzaamheidscriteria te combineren met LCA en daarbij de voorgestelde
duurzaamheidscriteria voorrang te geven boven de LCA-uitkomsten.
5 November 2010 2.214.1 – Ketenanalyse: meer dan levenscyclusanalyse alleen