Longverpleegkundige - Verpleegkundigen & Verzorgenden ...

Longverpleegkundige
© Copyright AVVV Utrecht, januari 2004
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd
bestand, of openbaar gemaakt, in welke vorm dan ook, zonder schriftelijke voorafgaande
toestemming van de AVVV. Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave voor welk
doeleinde dan ook, dient men zich tot de AVVV te richten.

Longverpleegkundige
NEDERLANDSE VERENIGING VAN LONGVERPLEEGKUNDIGEN (N.V.L.)
3

Inhoudsopgave
Voorwoord 7
1 Verantwoording 8
1.1 Inleiding
1.2 Betekenis van dit beroepsdeelprofiel
2 Positionering van longverpleegkunde 9
2.1 Inleiding
2.2 Ontwikkeling van longverpleegkunde
2.3 Autonomie in het handelen
3 Zorgvragers en zorgvragen 11
3.1 Inleiding
3.2 De oorsprong van de zorgvragen
3.3 Kenmerken van de groep zorgvragers
3.4 Aard van de zorgvragen naar urgentie en complexiteit
3.5 Effecten van de zorgvraag voor gezondheid en bestaan
3.6 Settings
4 De betekenis en meerwaarde van longverpleegkunde 14
4.1 Inleiding
4.2 Betekenis en meerwaarde
- op het terrein van longverpleegkunde
- voor de zorgvrager
- voor medeprofessionals
- binnen zorgorganisaties
- binnen de gezondheidszorg
5 Taakgebieden, kerntaken en competenties 17
5.1 Inleiding
5.2 Zorgvragergebonden taken
- longverpleegkundige zorg introduceren en verkennen
- gegevens verzamelen
- verpleegkundige diagnoses vaststellen
- beoogd resultaat van verpleegkundige zorg formuleren
- verpleegkundige interventies kiezen
- observeren en signaleren
- begeleiden, ondersteunen en zelfmanagement
- verpleegtechnische handelen
- preventie
- saneren
- coördinatie van de totale zorg
- evalueren van het verpleegproces en het totale zorgproces
5.3 Professiegebonden taken
- de eigen deskundigheid bevorderen
- de deskundigheid van anderen bevorderen
- consultatie
- de kwaliteit van verpleegkundige zorg bevorderen
- de beroepsuitoefening professionaliseren
- innovatie en onderzoek
5

5.4 Organisatiegebonden taken
- zorgbeleid en het beleid van de organisatie-eenheid
- bijdragen aan het beheer van de organisatie-eenheid
- samenwerken
Bijlagen 30
Begrippenlijst
Gebruikte afkortingen
Geraadpleegde bronnen
Opstellers beroepsdeelprofiel
6

Voorwoord
Waarom dit beroepsdeelprofiel?
De verpleegkundige beroepsuitoefening beweegt mee met de dynamiek in de hedendaagse
gezondheidszorg. Een dynamiek die op gang wordt gehouden door continu veranderende
zorgvragen, ontwikkelingen in medisch-technisch handelen en de voortdurend bewegende
arbeidsmarktsituatie.
Hierdoor zien wij momenteel een grote verscheidenheid aan vormen van verpleegkundige
beroepsuitoefening.
De talrijke differentiaties en specialisaties, en de daarvoor benodigde opleidingen, roepen echter
een beeld op van verbrokkeling en gebrek aan samenhang. Dit wordt in de hand gewerkt door het
benadrukken van een ieders bijzonderheid en het veronachtzamen van de gemeenschappelijkheid
in het verpleegkundig beroep. Ook de argumenten om het bestaan van een differentiatie of
specialisatie te verklaren zijn divers en ondergraven daardoor juist het bestaansrecht ervan.
Binnen lidorganisaties van verpleegkundigen bestaat daarom grote behoefte hun
beroepsuitoefening te beschrijven en te verantwoorden door middel van beroepsdeelprofielen. De
uniformiteit daarin laat elke differentiatie of specialisatie tot haar recht komen. Alle
beroepsdeelprofielen tezamen dragen bij aan samenhang en transparantie van de verpleegkundige
beroepsstructuur.
In het verlengde hiervan wordt gezocht naar passende vormen van kwalificering door middel van
opleidingen en naar registratie als bekrachtiging en erkenning van de positie die men inneemt
binnen het beroepenveld en de gezondheidszorg. Om die reden zijn deze beroepsdeelprofielen
evenzeer van belang voor overige beroepsbeoefenaren, de wetgever, de algemene beroepsgroep,
overheid (VWS), onderwijsinstellingen, werkgevers en vakbonden.
AVVV
Utrecht, 2004
7

1. Verantwoording
1.1 Inleiding
Zorgvragers met longaandoeningen hebben specifieke zorgvragen en daarbij speelt het chronische
karakter van hun aandoening een belangrijke rol. Zij vragen naast verpleegtechnische zorg ook
begeleiding en ondersteuning voor het bereiken van adequaat zelfmanagement en ervaren
kwaliteit van leven. De zorg is hoogcomplex en vraagt een specifieke deskundigheid van
verpleegkundigen. Deze deskundigheid wordt gelegd bij de longverpleegkundige. Zij verleent en
begeleidt in de directe patiëntenzorg hoog-complexe zorg in situaties, waarbij voor het analyseren
en oplossen van verpleegproblemen specifieke kennis en vaardigheden op het gebied van
longziekten vereist zijn (NVCV, 1996). Deze taken dienen ten minste 40% deel uit te maken van het
dienstverband.
Naast de directe patiëntenzorg verricht zij professiegebonden taken: deskundigheidsbevordering,
kwaliteit van zorg, consultatie, innovatie en onderzoek. Deze taken hebben als doel de zorg- en
behandelmethoden voor de zorgvragers met longaandoeningen in de toekomst te verbeteren.
1.2 Betekenis van dit beroepsdeelprofiel
Het voorliggende beroepsdeelprofiel is een verbijzondering van het Beroepsprofiel van de
verpleegkundige (Leistra, 1999). Het geeft een expliciete beschrijving van de beroepsuitoefening als
longverpleegkundige, zodat alle betrokkenen hiervan een helder beeld krijgen.
De essentie van het verpleegkundig beroep komt herkenbaar terug in het referentiekader, gevormd
door de taakgebieden, kerntaken en competenties uit het beroepsprofiel.
De verbijzondering wordt zichtbaar in de specificering of uitbreiding van taakgebieden, kerntaken
en competenties binnen de context waarin de longverpleegkundige haar beroep uitoefent.
De beschrijving van de context, de zorgvragen en de zorgvragers vormt tevens een basis voor
legitimering en validering. Het gaat dan om het onderscheid ten opzichte van andere
verpleegkundigen en andere hulpverleners in de gezondheidszorg, en om de toegevoegde waarde
ten opzichte van al bestaande vormen van verpleegkundige beroepsuitoefening. Hiermee worden
aanknopingspunten ontwikkeld die leiden tot de positionering van de longverpleegkundige binnen
een deelgebied van de verpleegkundige beroepsuitoefening.
De terminologie die in dit document wordt gehanteerd, sluit aan bij de ontwikkelingen binnen de
verschillende zorgsectoren en het huidige opleidingsstelsel.
Om recht te doen aan het grote aantal vrouwelijke verpleegkundigen is ervoor gekozen de term
verpleegkundige in de tekst met de vrouwelijke vorm aan te duiden. Hiermee worden zowel mannen
als vrouwen bedoeld.
In navolging van het Beroepsprofiel van de verpleegkundige (Leistra, 1999) gebruiken we de
werkveldoverstijgende term zorgvrager. Hiermee worden, afhankelijk van het werkveld, mannelijke
en vrouwelijke patiënten, cliënten of bewoners bedoeld. Voor de leesbaarheid gebruiken we de
term zorgvrager in de mannelijke vorm.
8

2. Positionering van longverpleegkunde
2.1 Inleiding
Dit hoofdstuk geeft een beschrijving van de ontwikkeling van longverpleegkunde en een duiding
van autonomie in handelen.
2.2 Ontwikkeling van longverpleegkunde
Extramuraal is een aantal ontwikkelingen van invloed geweest op het ontstaan en bestaan van de
differentiatie longverpleegkunde.
Doordat de medische zorg, die vanuit ziekenhuizen aan zorgvragers met longziekten (toen nog
CARA genoemd) geboden werd, niet toereikend was én vanwege het feit dat de prevalentie van
longziekten toenam, kwam in de tachtiger jaren meer aandacht voor deze zorgcategorie. In 1980
werd de zorg toegekend aan de thuiszorgverenigingen en kwam ze in handen van
wijkverpleegkundigen.
Daarnaast ging men, mede onder invloed van resultaten uit wetenschappelijk onderzoek, steeds
meer het belang inzien van secundaire en tertiaire preventie zoals: saneringshuisbezoeken,
voorlichting en instructie met betrekking tot medicatie, leefregels zoals stoppen met roken,
opvoedingsadviezen en zelfmanagementstrategieën. Met zelfmanagement kan de zorgvrager
adequaat inspelen op veranderingen.
Aangezien de zorgverlening aan zorgvragers met longziekten complex is, is mede hierdoor de
functie longverpleegkundige ontstaan. Ook kwam er meer aandacht voor de gevolgen van het
chronisch ziek zijn, zoals omgaan met verlies van gezondheid. Men vond dat chronisch zieken recht
hebben op goede informatie en begeleiding. Met de verandering van de zorgvraag van ADL naar
bovengenoemde specifieke zorgaspecten veranderde ook het takenpakket van de
verpleegkundige, wat weer tot gevolg had dat er behoefte ontstond aan andere deskundigheid dan
die de extramuraal werkende verpleegkundige bezit. Het Astmafonds als patiëntenvereniging heeft
van meet af aan een belangrijke bijdrage geleverd aan de scholing van extramuraal werkende
verpleegkundigen. Later zijn deze zich gaan verenigen tot de Nederlandse Vereniging van
Longverpleegkundigen.
Ook intramuraal is een aantal ontwikkelingen te noemen die van invloed zijn geweest op het
ontstaan van de differentiatie longverpleegkunde.
De medicatie voor zorgvragers met longziekten zoals astma- en Chronic Obstructieve Pulmonary
Disease (COPD) is in de loop der tijd verbeterd. De toedieningsvorm: inhalatie, die zonder instructie
en controle veel fouten tot gevolg had, heeft geleid tot verpleegkundige spreekuren op
poliklinieken van ziekenhuizen. De verwachting is dat als zorgvragers goed worden geïnstrueerd er
minder heropnames nodig zullen zijn.
De intra- en extramurale ontwikkelingen hebben elkaar beïnvloed en geleid tot het zogenoemde
transmurale spreekuur, waarbij ziekenhuis en thuiszorg samenwerken om continuïteit in de zorg te
realiseren. Hiervan verwacht men een nog groter preventief effect dan van de poliklinische
spreekuren alleen.
2.3 Autonomie in handelen
De longverpleegkundige is autonoom voor wat betreft het geven van instructie, educatie,
informatie, (psychosociale) begeleiding, mantelzorgondersteuning en bevordering van het
zelfmanagement van de zorgvrager. Daarnaast handelt zij zelfstandig in het kader van
deskundigheidbevordering en het geven van consulten met betrekking tot eigen en andere
disciplines. Ook stelt zij zelfstandig procedures en protocollen op voor het te voeren zorgbeleid bij
longziekten. Voor wat betreft innovatieprocessen initieert zij vernieuwingen bij het management en
verzorgt ze zelfstandig de opzet en implementatie van innovatieprojecten, inclusief de
noodzakelijke randvoorwaarden zoals scholing. Ten behoeve van de kwaliteit van zorg levert zij
zelfstandig het verpleegkundig aandeel bij de ontwikkeling van multidisciplinaire landelijke
richtlijnen. Zij voert het verpleegkundig deel van het wetenschappelijk onderzoek zelfstandig uit.
9

Dit betreft het genereren van vraagstelling bij individuele problemen tot algemene
onderzoeksvragen, problemen bij anderen onder de aandacht brengen, en het uitvoeren van een
deel van het onderzoek. Ook bij het schrijven van een onderzoeksopzet kan zij een bijdrage leveren.
De longverpleegkundige voert een (poliklinisch) spreekuur en is autonoom in de beslissingen die ze
neemt bij de toedieningsvorm van het medicatiebeleid van een zorgvrager met een longziekte.
Binnen marges leert zij de zorgvrager zijn eigen medicatie aan te passen aan de veranderde
gezondheidstoestand: zelfmanagement van medicatie. Bij een aantal medische handelingen werkt
zij autonoom binnen geprotocolleerde werkinstructies.
10

3 Zorgvragers en zorgvragen
3.1 Inleiding
Dit hoofdstuk geeft een beschrijving van zorgvragen, zorgverlener, zorgverlening, zorgvrager en
zorgcontext, als onderbouwing van een specifieke vorm van beroepsuitoefening.
3.2 De oorsprong van de zorgvragen
Zorgvragen ontstaan veelal als de draagkracht de draaglast overschrijdt. Dit kan op somatisch,
psychisch of sociaal gebied en heeft vaak te maken met onvoldoende aanpassing aan de eisen die
de ziekte stelt.
Ook allergieën die zich in pulmonale klachten uiten en hyperreactiviteit van de luchtwegen kunnen
tot zorgvragen leiden. Daarnaast kan door algemene conditieverslechtering, bijvoorbeeld vanwege
slechte voeding, de weerstand verminderen en de klachten toenemen, waardoor zorgvragen
ontstaan. Naast bovengenoemde oorzaken spelen ook psychosociale factoren een rol. Zoals
aanpassingsproblemen, doordat men de gevolgen van ziekten en leefregels niet kan inpassen in het
dagelijkse leven, bijvoorbeeld: roken en beroepsblootstelling. Ook acceptatieproblemen
veroorzaken zorgvragen.
3.3 Kenmerken van de groep zorgvragers
De categorie zorgvragers met longziekten valt onder de zorgcategorie: chronisch zieken. In dit
deelprofiel worden voornamelijk de obstructieve longziekten genoemd. Volwassen zorgvragers
lijden aan een obstructieve longziekte zoals astma of COPD of andere longziekten. Bij kinderen gaat
het veelal om astma, cystic fibrosis en het RS-virus. In het ziekteverloop van longziekten kunnen
kortstondige acute fasen optreden.
COPD omvat de ziektebeelden chronische bronchitis en longemfyseem. COPD is een chronische
aandoening waarbij de longfunctie versneld achteruit gaat en klachten vrijwel voortdurend
aanwezig zijn. De prognose van COPD is afhankelijk van de ernst van de longfunctiestoornis op het
moment van de diagnose en van de jaarlijkse afname van de longfunctie. Ondanks de inzet van een
behandeling wordt een normale longfunctie niet bereikt.
Ook astma is een chronische obstructieve luchtwegaandoening. Het betreft een ontsteking van de
luchtwegen die gepaard gaat met reversibel vernauwingen van de luchtwegen en een verhoogde
luchtwegreactiviteit voor verschillende prikkels. In tegenstelling tot zorgvragers met COPD zijn bij
zorgvragers met astma de klachten veelal niet voortdurend aanwezig; symptomen en ziektelast zijn
in de tijd variabel.
Chronisch zieken hebben een aantal kenmerken met elkaar gemeen, ongeacht de aard van hun
ziekte. Zij ervaren veelal langdurige problemen ten gevolge van hun ziekte. Door het verlies van de
lichamelijke structuur of veranderingen in de somatische of psychologische functies, ontstaan
beperkingen. Het betreft vooral problemen met activiteiten in het dagelijks persoonlijk
functioneren. Dit beïnvloedt ook hun maatschappelijk participeren (Pool, 2001). Specifiek voor
zorgvragers met longziekten geldt dat zij bang zijn voor een acute benauwdheidaanval. Zij blijven
liefst thuis of dicht bij huis omdat zij zich in hun eigen omgeving het meest veilig voelen tijdens een
dergelijk aanval. Daardoor kunnen zij in een sociaal isolement raken. Specifiek voor
longgerelateerde klachten is de angst voor verstikking, (‘geen lucht’ kunnen krijgen). Dit is een
levensbedreigende gewaarwording die het omgaan met de ziekte sterk bepaalt.
Het aantal gediagnosticeerde patiënten zal, voor wat COPD betreft, de komende jaren aanmerkelijk
toenemen. De prevalentie van COPD neemt beduidend toe met de leeftijd. Wat astma betreft is de
prevalentie de afgelopen 20-30 jaren zowel bij kinderen als volwassenen toegenomen. De
verklaring hiervoor is verbeterde diagnostiek en het gegeven dat een groter gedeelte van jonge
mensen allergisch wordt.
11

3.4 Aard van de zorgvragen naar urgentie en complexiteit
De meest voorkomende zorgvragen zijn: infectiegevaar, verkeerde voedselinname (te veel of te
weinig), therapieontrouw, kennistekort (GVO), zelfzorgtekorten, oververmoeidheid, verminderd
activiteitsvermogen, verminderd ademvermogen, verstoorde gasuitwisseling, sociaal isolement,
eenzaamheid, identiteitsproblemen, verstoord zelfbeeld, angst, verminderd aanpassingsvermogen,
ineffectieve coping en overbelasting van mantelzorgers.
Of een zorgvraag acuut of complex is, is afhankelijk van het veld en van de (pulmonale) situatie.
In de tweede lijn zijn acute zorgvragen benauwdheidaanvallen als gevolg van een luchtweginfectie
en de verstoorde gasuitwisseling.
Meer urgent zijn de acute respiratoire insufficiëntie met zuurstofdaling als gevolg van een
verstoorde gasuitwisseling. Minder acuut zijn kortademigheid bij inspanning, wat kan lijden tot
inactiviteit.
Complex zijn: angst voor benauwdheid met als gevolg inactiviteit, co-morbiditeit (bijvoorbeeld
wanneer ernstig hartfalen het longlijden compliceert), verstoorde relatie door verschil in
copinggedrag van een echtpaar t.a.v. het ziekteproces, door schaamte en daardoor afwijzing van
noodzakelijke hulpmiddelen.
3.5 Effecten van de zorgvraag voor gezondheid en bestaan
Zowel de aandoening als de gevolgen hiervan, die zich uiten in stoornissen en beperkingen,
veroorzaken gezondheids- en bestaansproblemen. Gezondheidsproblemen komen voor op
lichamelijk, psychosociaal en sociaal gebied. Bestaansproblemen zijn problemen die betrekking
hebben op het leven en het sociale netwerk van de zorgvrager.
Lichamelijke problemen kunnen voorkomen in allerlei gradaties: van acute levensbedreigende
problemen tot invaliditeit. In het laatste geval verslechtert de lichamelijke conditie langzaam door
toenemende kortademigheid. Naarmate het leven vordert, is er een grotere kans op co-morbiditeit.
Pool (1998) noemt als meest in het oog springende psychosociale problematiek:
- verliesverwerking en de emotionele en gedragsmatige effecten daarvan;
- bestaansproblemen op het sociale en materiële vlak;
- de effecten van lichamelijke veranderingen en beperkingen op het zelfbeeld en de identiteit
van de chronische ziekte:
- de invloed van langdurige afhankelijkheid van zorg op het welbevinden en kwaliteit van
leven, zoals de chronisch zieke die zelf ervaart.
Vaak zijn verschijnselen van angst, schaamte, subassertiviteit en depressieve gevoelens waar te
nemen. Door stoornissen en beperkingen raakt het dagelijks leven ontwricht. Deze ontwrichting op
haar beurt veroorzaakt weer sociale problemen. Het sociale netwerk krimpt en dat leidt weer tot een
sociaal isolement.
De zorgvrager met longziekten moet een evenwicht vinden tussen de gevolgen van de ziekte en de
behandeling en de eisen die hij aan zijn leven en zijn levensstijl stelt. Het leven aanpassen aan de
chronisch ziekte is geen eenvoudige opgave. Het is een voortdurend proces van afwegingen maken
tussen persoonlijke wensen, ambities en keuzes en aanpassingen die de ziekte eist (Pool, 2001).
De impact die longziekten op de mens en zijn dagelijks leven hebben, is uniek van aard omdat het
ziektebeeld door de sociale omgeving niet als zodanig wordt herkend. Het verborgen karakter
hiervan heeft te maken met de omgeving; het fysieke milieu. Bijvoorbeeld: de problemen die de
zorgvrager heeft of krijgt in een ruimte waarin gerookt wordt of door de weersomstandigheden en
dergelijke, worden door de omgeving vaak niet herkend. Door medicatiegebruik krijgen sommige
zorgvragers een blozend uiterlijk dat onterecht door omstanders als teken van gezondheid wordt
opgevat.
3.6 Settings
Intramuraal komen zorgvragers met longklachten voor in ziekenhuizen, verpleeg- en
verzorgingshuizen en revalidatiecentra. Hier zijn longverpleegkundigen werkzaam behalve in
verpleeg- en verzorgingshuizen. In ziekenhuizen werken zij veelal op de poliklinieken.
Extramuraal ontmoet de longverpleegkundige zorgvragers met longklachten in de thuiszorg,
12

huisartsenpraktijk, GGD (schoolarts) en consultatiebureau. In de thuiszorg werken drie verschillende
functionarissen. Allereerst de longverpleegkundigen; de meeste thuiszorgorganisaties hebben
longverpleegkundigen in dienst. Vervolgens werken er ook wijkverpleegkundigen met het
aandachtsgebied astma en COPD. Daarnaast worden er ook wijk- en praktijkverpleegkundigen voor
astma en COPD ingezet. De wijkverpleegkundige met het aandachtsgebied astma en COPD heeft
met de longverpleegkundige gemeen dat zij dezelfde zorgvragergebonden taken uitvoert, zoals
Advies, Instructie en Voorlichting (AIV), begeleiding en curatieve (hoogcomplexe) zorg. Zij houden
verpleegkundige spreekuren. Daarnaast draagt zij kennis over aan wijkverpleegkundigen en
-verzorgenden. De wijk- en praktijkverpleegkundigen zijn anders opgeleid dan de
longverpleegkundigen en de wijkverpleegkundigen met het aandachtsgebied astma en COPD. Het
niveau van zorguitvoering verschilt dus. Voort zijn er transmurale spreekuren waarin samenwerking
tussen ziekenhuizen en thuiszorg plaats vindt.
Aangezien de incidentiecijfers van longziekten met name van astma en COPD hoog zijn, is de
behoefte aan longverpleegkundigen in het hele land aanwezig. Het aantal longverpleegkundigen
dat landelijke werkt, voldoet niet volledig aan de behoefte hiervan. Er is nog een tekort aan
longverpleegkundigen
13

4 De betekenis en meerwaarde van longverpleegkundige
4.1 Inleiding
In dit hoofdstuk wordt antwoord gegeven op de vraag wie de longverpleegkundige is, wat zij doet
en waar zij zich mee onderscheidt van andere verpleegkundigen en hulpverleners in de
gezondheidszorg. Het accent ligt daarbij op de toegevoegde waarde ten opzichte van al bestaande
vormen van verpleegkundige beroepsuitoefening.
4.2 Betekenis en meerwaarde
4.2.1 Op het terrein van longverpleegkunde
De longverpleegkundige verleent en begeleidt (hoog) complexe patiëntenzorg in situaties waarbij
voor het analyseren en oplossen van verpleegproblemen specifieke kennis en vaardigheden, op het
gebied van longziekten, vereist zijn.
De meeste voorkomende longziekten zijn chronisch van aard. Een aantal zorgvragen komt voort uit
het chronisch ziek zijn en komt grotendeels overeen met zorgvragen van andere zorgvragers met
chronische ziekten. Deze zorgvragen liggen op het gebied van bestaansproblemen en hebben
betrekking op het leven en het sociale netwerk van de zorgvrager, zoals het vinden van een
evenwicht tussen de gevolgen van de ziekte en de behandeling en de eisen die zij aan hun leven
stellen.
Bij zorgvragers met longziekten is er daarnaast sprake van specifieke zorgvragen op het gebied van
medicatie, leefwijze (stoppen met roken), saneringsvragen, gebruik van zuurstof in de thuissituatie,
wat te doen wanneer je kind een benauwdheidaanval krijgt, enzovoort. De longverpleegkundige
geeft voorlichting over al deze onderwerpen zodat zelfmanagement gestimuleerd wordt en de
zorgvrager op den duur meer autonoom kan functioneren. De longverpleegkundige heeft met
betrekking tot bovengenoemde zorgaspecten deskundigheid ontwikkeld. Het is deze specifieke
deskundigheid waarin de longverpleegkundige zich onderscheidt van andere verpleegkundigen.
De longverpleegkundige heeft door scholing en ervaring specifieke expertise op het gebied van
longverpleegkunde en zorgverlening verworven. Bijvoorbeeld somatische zorgverlening op het
gebied van nieuwe ontwikkelingen van inhalatietechniek, medicatiegebruik, zuurstofgebruik,
saneringsadviezen, het meten van piekstroom en spirometrie. Psychosociale zorgverlening, zoals
het omgaan met angst voor kortademigheid en het sociale netwerk in stand houden.
De huidige longverpleegkundigen zijn meestal in het bezit van een vervolgopleiding: bijvoorbeeld
verpleegkundig specialist, gezondheidswetenschappen (afstudeerrichting verplegingswetenschap)
of lerarenopleiding verpleegkunde. Daarnaast zijn zij geschoold in de verpleging van zorgvragers
met longziekten. Deze specifieke opleidingen worden gegeven in Bunnik, Rotterdam, Vugt,
Nieuwegein en Groningen. Met deze bagage start de beginnende longverpleegkundige. Tijdens
werkervaring ontstaat een voortdurende professionele ontwikkeling, waardoor hun expertise op
een steeds hoger niveau wordt gebracht.
De differentiatie longverpleegkunde is een van de oudste differentiaties. Er is overlap met
kinderverpleegkunde. Daarnaast is er een verschil tussen kinderlongverpleegkunde en
longverpleegkunde voor volwassenen. Dit betreft vooral dat deel dat betrekking heeft op het
ontwikkelingsniveau van het kind. Ook is er een kleine overlap met oncologieverpleegkunde
betreffende het ziektebeeld longkanker en met de reumaverpleegkunde ten aanzien van sarcoidose
en SLE-patiënten. Met TBC-verpleegkunde is er weinig overlap; deze verpleegkundigen werken
voornamelijk bij GG en GD ’s. De verpleegkundige differentiaties hebben gemeen dat zij chronisch
zieken en dus verwante zorgvragen behandelen. Co-morbiditeit op het gebied van hart- en
vaatziekten en diabetes mellitus deelt de longverpleegkunde met de differentiaties hart- en
vaatverpleegkunde en de diabetesverpleegkunde.
Aanverwante beroepsgroepen, zoals artsen en fysiotherapeuten behandelen ziekten en stoornissen
en dragen daardoor bij aan herstel. De behandeling betreft vaak een deel van de totale
14

ehandeling. De longverpleegkundige heeft naast haar eigen bijdrage die vooral tot uiting komt in
advies, instructie, voorlichting en begeleiding van de zorgvrager, een belangrijke taak in de
coördinatie van de totale zorg en behandeling. Zij probeert zorgverlening en behandelingen van
medeprofessionals in een multidisciplinair verband op elkaar af te stemmen. Ze heeft een beeld van
de totale zorg en behandeling die een zorgvrager wordt geboden. Daarin werkt zij holistisch en
streeft continuïteit in zorgverlening na.
De longverpleegkundige houdt zich verder ook bezig met (wetenschappelijk) onderzoek, scholing,
leiden van innovatieprojecten en ontwikkelen van zorgbeleid.
4.2.2 Voor de zorgvrager
De longverpleegkundige geeft eenduidige AIV. Zij begeleidt de zorgvrager in het omgaan met zijn
ziekte. De longverpleegkundige heeft oog voor de ‘wisselende’ mogelijkheden van de zorgvrager.
Ook heeft zij aandacht voor preventie en psychosociale zorg. Met het oog op zelfmanagement
kunnen klachten en ziekenhuisopnames worden voorkomen. Continuïteit in de zorg wordt
bevorderd, enerzijds doordat de longverpleegkundige het totale veld van zorg en instanties
waarmee de zorgvrager te maken krijgt overziet, anderzijds doordat zij als deskundige in de
behandeling van longziekten op gelijkwaardig niveau met artsen kan samenwerken.
Voor de zorgvrager is verpleegkundige zorg laagdrempelig; de longverpleegkundige is voor vragen
en klachten gemakkelijk aanspreekbaar. Zorgvragers ervaren bovengenoemde aspecten van zorg
als
meerwaarde van de zorg. Het kan voor hen een toename van kwaliteit van leven betekenen.
4.2.3 Voor medeprofessionals
Voor medeprofessionals vervult de longverpleegkundige een centrale rol. Zij is de spin in het web
van zorgverlening aan de zorgvrager en is direct aanspreekbaar. Er zijn drie soorten
medeprofessionals waarmee de longverpleegkundige te maken heeft: verpleegkundigen en
verzorgenden, artsen en paramedici.
De longverpleegkundige schoolt verpleegkundigen en verzorgenden, biedt protocollen en
richtlijnen aan en coacht zo nodig bij de verpleegkundige zorg die zorgvragers geboden wordt. Zij
stuurt de wijkverpleegkundige met het aandachtsgebied astma en COPD aan, door een bijdrage te
leveren op het gebied van zorgvernieuwing, (wetenschappelijk)onderzoek en kwaliteitsbewaking.
Ook schoolt ze onder andere apothekersassistenten in inhalatietechnieken en treedt initiërend op in
het kader van deskundigheidsbevordering.
Voor artsen; zoals huisartsen, longartsen/internisten, kinder(long)artsen en apothekers, ligt de
meerwaarde in het effectief werken: het spaart tijd, verhoogt de kwaliteit van zorg en tevredenheid
bij de zorgvrager en er zijn minder heropnames nodig. Ook levert de longverpleegkundige een
bijdrage aan de medische zorgverlening. De meerwaarde voor de paramedici: fysiotherapeuten,
diëtisten, maatschappelijk werkenden en gezinsverzorgenden betreft de coördinatie van zorg. De
longverpleegkundige is vaak casemanager van de zorgvrager en degene die de zorg coördineert.
4.2.4 Binnen zorgorganisaties
Door de aanwezigheid van de longverpleegkundige kan de zorgorganisatie kwalitatief betere zorg
aanbieden. Op de eerste plaats omdat op basis van signalen van zorgvragers, huisartsen,
specialisten, apothekers en verpleegkundige opleidingsinstituten, nieuwe zorgproducten kunnen
worden ontwikkeld. Daarnaast wordt de zorg van hogere kwaliteit door goede continuïteit. Dit
laatste werkt bovendien kostenbeheersend, en efficiënt, want wachtlijsten worden korter. Door
scholing van alle medewerkers van de zorgorganisatie draagt de longverpleegkundige bij aan
deskundigheidsverhoging. Dit komt de organisatie als geheel ten goede. Het imago van de
organisatie kan daardoor verbeteren.
Naast de gezondheidszorginstellingen waar longverpleegkundigen werkzaam zijn, werken zij ook
veel samen met andere instellingen. Dit is inherent aan de zorg met betrekking tot longziekten. Het
maakt tevens duidelijk hoe groot de coördinerende functie is van de longverpleegkundige. Voor
deze instellingen heeft het een meerwaarde dat de zorgverlener die de zorgvrager het best kent,
met hen in overleg treedt.
15

4.2.5 Binnen de gezondheidszorg
De longverpleegkundige neemt een belangrijk deel van de directe patiëntenzorg op zich. Zij neemt
maatregelen die een verdere verslechtering van het ziekteproces positief beïnvloeden.
Voorbeelden hiervan zijn: het geven van patiënteneducatie, begeleiding bij stoppen met roken, het
geven van inhalatie-instructies en het vroegtijdig signaleren van dreigende exacerbaties. Hierdoor
levert de longverpleegkundige een bijdrage aan verlaging van medische consumptie, verbetering
van zorgverlening en vermeerdering van kwaliteit van leven. Een betere zorgverlening kan ook het
imago van de gezondheidszorg, specifiek de verpleegkundige zorg verbeteren. Vooral tijdens de
verpleegkundige spreekuren kan zij zich profileren en wordt zichtbaar hoe de kwaliteit van zorg
verhoogd kan worden. Zij is een stuwende kracht met betrekking tot innovatie en ontwikkeling van
specialistische verpleegkundige zorg.
Doordat de longverpleegkundige preventief werkt, kan op den duur sprake zijn van
kostenverlaging, doordat ziekten, klachten of verergering worden voorkomen.
16

5 Taakgebieden, kerntaken en competenties
5.1 Inleiding
In samenhang met voorliggende onderwerpen wordt in dit hoofdstuk een beschrijving gegeven
van de deskundigheid van een longverpleegkundige.
Deze deskundigheid manifesteert zich op 3 taakgebieden, te weten:
• Zorgvragergebonden taken: de verzameling van taken die verbonden zijn aan het primair
proces, de directe zorgverlening.
• Professiegebonden taken: de verzameling van taken die verbonden zijn aan behoud,
ontwikkeling en kwaliteit van professionele beroepsuitoefening.
• Organisatiegebonden taken: de verzameling van taken die verbonden zijn aan beleid en
beheer met betrekking tot voorwaarden voor de directe zorgverlening in een zorgorganisatie of
in een organisatie-eenheid.
Kerntaken zijn inhoudelijk samenhangende beroepsactiviteiten die door de longverpleegkundige
worden uitgeoefend; dat wil zeggen de kenmerkende werkzaamheden van de
longverpleegkundige, geordend in logische volgorde van het beroep.
Kernopgaven zijn opgaven of problemen, waarmee de longverpleegkundige regelmatig in
aanraking komt en daarom typerend zijn voor longverpleegkunde. De longverpleegkundige moet
bij de uitvoering van haar taken een oplossing, aanpassing of reactie vinden voor deze problemen
of dilemma’s om succesvol te zijn als longverpleegkundige.
Kerntaken en kernopgaven geven richting aan een of meerdere competenties.
Een competentie wordt in dit profiel omschreven als:
Een - continu te onderhouden en te ontwikkelen - combinatie van vaardigheden, kennis, attitudes en
persoonskenmerken, nodig om in een bepaalde werksituatie adequaat, effectief en efficiënt te handelen.
De competenties – geformuleerd in termen van gedrag en resultaten – beschrijven de vermogens
van een longverpleegkundige om taken en opgaven in haar beroepsuitoefening op een adequate,
proces- en productgerichte wijze aan te pakken.
Elke competentie wordt gecompleteerd met opsommingen van concreet en waarneembaar
handelen en gedrag, die representatief zijn voor het competente gedrag. In feite geeft een
competentie aan wat een longverpleegkundige doet, in welke situatie en met welk doel. Zoals de
begripsomschrijving aangeeft, berust competent gedrag op een samenhangend gebruik van
onderliggende vaardigheden, (wetenschappelijke) kennis, attitudes en persoonskenmerken.
De beroepsuitoefening als longverpleegkundige bouwt voort op een al aanwezig
competentieniveau als basisverpleegkundige en de - door opleiding en beroepservaring -
verkregen expertise. Taken en competenties die daartoe gerekend mogen worden zijn niet meer
opgenomen in dit profiel. Het handelingsrepertoire van een longverpleegkundige kenmerkt zich
door de voor iedere gezondheidszorgwerker geldende methodische beroepsuitoefening en
beroepsmatig handelen, maar omvat daarnaast specifieke vaardigheden, procedures en
handelingen.
Context en kernopgaven
Zorgvragers met COPD ervaren een slechtere kwaliteit van leven dan mensen uit de algemene
bevolking. Dit geldt vooral voor aspecten als fysiek en sociaal functioneren en algemene
gezondheidsevaluatie. Multidisciplinaire zorgverlening is noodzakelijk.
Zorgvragers met longziekten moeten een evenwicht vinden tussen de gevolgen van de ziekte en de
behandeling, en de eisen die zij aan hun leven en hun levensstijl stellen. Zelfmanagement van
longziekten is vooral gericht op een zo normaal mogelijk leven met de ziekte, ofwel: het vinden van
bovengenoemd evenwicht. Dit wordt bemoeilijkt doordat gezondheidsaspecten ten opzichte van
17

estaansaspecten niet altijd in één behandeling in positieve zin met elkaar te verenigen zijn. Een
belangrijk deel van de taak van de longverpleegkundige richt zich hierop. Zij werkt aan (reacties op)
gezondheids- en daaraan gerelateerde bestaansproblemen, naar een meer gewenste situatie. Het
spreekt voor zich dat de zorgvrager in het afwegingsproces wordt betrokken.
Veel zorgvragers ontvangen poliklinische zorg van de transmuraal werkende longverpleegkundige
die in een ziekenhuis een spreekuur houdt. De organisatiestructuren van de participerende
instellingen zijn veelal niet goed op elkaar afgestemd. Daardoor verloopt de samenwerking tussen
hulpverleners niet altijd goed, waardoor de zorgverlening wordt belemmerd.
Bovengenoemde context en de kernopgaven daarbinnen geven het beroepsdeel een eigen
inkleuring.
De longverpleegkundige zal tijdens het verpleegkundig handelen problemen die inherent zijn aan
het beroepsdeel moeten oplossen. Zij staat voor de opgave:
- haar zorg steeds aan te passen aan de ‘wisselende’ mogelijkheden van de zorgvrager, ondanks
de doelmatigheid die aan haar beroepsmatig handelen gesteld worden vanuit de instelling
- om tijdens de uitvoering van zorg een evenwicht te vinden tussen gezondheidsproblemen
enerzijds en bestaansproblemen anderzijds
- om vakinhoudelijk steeds goed op de hoogte te zijn van relevante ontwikkelingen, ondanks de
beperkingen van de instelling zoals tijdsdruk en financiën
- om poliklinisch kwalitatief goede zorg te verlenen, ondanks organisatorische belemmeringen
die het werken vanuit twee organisaties (transmuraal) met zich meebrengt
- in haar handelen een evenwicht te vinden met betrekking tot de behoefte van de zorgvrager
enerzijds en de mogelijkheden die de afdeling haar biedt anderzijds.
5.2 Zorgvragergebonden taken
A. Kerntaak: Longverpleegkundige zorg introduceren en verkennen
De longverpleegkundige vormt zich een beeld van de zorgvrager en zijn uitgangssituatie om
wanneer noodzakelijk te verwijzen naar andere disciplines. Daarnaast informeert zij de zorgvrager
over de gang van zaken binnen de organisatie. In geval van voorlichting en training aan een groep
zorgvragers bespreekt zij de mogelijkheden van de zorgverlening. Hierbij stemt ze de informatie af
op de behoefte.
Competentie
Alvorens zorg te verlenen is het noodzakelijk dat de longverpleegkundige een goed beeld heeft van
de zorgvrager en zijn situatie, zodat de zorg wordt toegewezen aan de beroepsbeoefenaar met de
juiste en voldoende deskundigheid.
Dit betekent in concreet handelen en gedrag dat de longverpleegkundige:
• de zorgvraag van de zorgvrager en eventueel de mantelzorger inschat. Tijdens het
contact met de zorgvrager worden alle aspecten van de ziekte en behandeling bekeken.
Wanneer nodig worden andere disciplines betrokken in het totale zorgplan. Zij zal als
coördinator (casemanager) dit organiseren en begeleiden
• andersoortige zorgvragen herkent en doorverwijst naar andere disciplines
(fysiotherapeut, diëtiste, maatschappelijk werker) en naar andere instanties zoals woonen
vervoersvoorzieningen, RIO, zorgwinkel
• de complexiteit van de situatie inschat en de vereiste deskundigheid beoordeelt
• minder complexe taken aan verzorgenden en verpleegkundigen delegeert, waarbij zij
zelf de rol van regisseur behoudt. In deze rol gaat het om het vaststellen en bewaken
van zorgresultaten en zorgtrajecten
• veranderingen in de zorgvraag, in de omgevingsfactoren en in de complexiteit van
interventies herkent, waardoor de indicatiestelling en zorgtoewijzing kan worden
bijgesteld. Voorbeelden zijn: inschakelen van een psycholoog bij depressie,
ergonomische aanpassing bij te kort aan energie, het inschakelen van de juiste instelling
18

of persoon op het juiste moment
• de zorgvrager informeert over de structuur en werkwijze van de instelling, bijvoorbeeld
bij een poliklinisch bezoek of een opname die gepland is.
B. Kerntaak: Gegevens verzamelen
Het verpleegkundig aanbod dient aan te sluiten bij de zorgbehoefte van de zorgvrager met
longaandoeningen. Dit wordt bereikt door een continue, systematische verzameling van gegevens
over de gezondheidssituatie van de zorgvrager. Specifieke accenten liggen op de gevolgen van de
longziekten voor het dagelijks leven, de beleving van de zorgvrager en de wijze waarop hij
zelfmanagement vorm geeft.
Competentie
Om onderlinge afstemming tussen eigen en andere disciplines te realiseren verzamelt, selecteert,
analyseert en interpreteert de longverpleegkundige gegevens, zodat integrale zorg geboden kan
worden.
Dit betekent in concreet handelen en gedrag dat de longverpleegkundige:
• systematisch gegevens om een juist en volledig beeld van de situatie van de zorgvrager
te verkrijgen
• een anamnese afneemt aan de hand van een richtlijn, die ontwikkeld is voor de (hoog)
complexe zorg
• gerichte observaties uitvoert bestaande uit het verzamelen, selecteren, interpreteren en
controleren van de gegevens bij de zorgvrager en naasten (hetero-anamnese)
• het verzamelen van gegevens aanpast aan de omstandigheden van de zorgvrager, het
doel van de zorgverlening en de aard van de problematiek
• zich een totaalbeeld vormt van de meestal complexe situatie van de zorgvragers en
naasten
• gegevens op een transparante en toegankelijke wijze schriftelijk vastlegt, rekening
houdend met de rechten van de zorgvrager
• ook aan de behandelend arts rapporteert met betrekking tot het zorgplan en de
geplande activiteiten op korte en langere termijn.
C. Kerntaak: Verpleegkundige diagnoses vaststellen
Aan de hand van de verzamelde gegevens stelt de longverpleegkundige de verpleegkundige
diagnoses vast in samenwerking met de zorgvrager. Zij realiseert zich dat gezondheids- of daaraan
gerelateerde bestaansproblemen verweven en complex tot zeer complex zijn. Te onderscheiden
zijn acute (bijvoorbeeld benauwdheidaanvallen), langdurige (bijvoorbeeld ondergewicht),
chronische (bijvoorbeeld therapieontrouw), actuele of potentiële problemen.
Competentie
Om de juiste verpleegkundige diagnoses vast te stellen analyseert en interpreteert zij een veelheid
van elkaar beïnvloedende factoren en trekt hieruit conclusies, zodat verpleegkundige diagnoses van
de zorgvrager correct worden vastgesteld.
Dit betekent in concreet handelen en gedrag dat de longverpleegkundige:
• op basis van de (on) mogelijkheden en de vermogens van de zorgvrager en zijn context,
de verpleegkundige diagnoses vaststelt en deze beargumenteert
• wanneer de aanwezige (standaard) procedures niet toereikend zijn zelf procedures
ontwerpt om de juiste verpleegkundige diagnoses in beeld te krijgen
• de samenhang en wisselwerking analyseert van de problematiek van de zorgvrager en
hierin prioriteiten aangeeft.
19

D. Kerntaak: Beoogd resultaat van verpleegkundige zorg formuleren
De longverpleegkundige formuleert het beoogde resultaat van de zorgverlening van de zorgvrager
en geeft hierin prioriteiten aan. Hierbij krijgt zij te maken met belangen van anderen, zoals de
longarts en fysiotherapeut die in vergelijking met haar relatief meer gericht zijn op
gezondheidsproblemen en wat minder op bestaansproblemen. Dit kan de afstemming van de
verschillende disciplines onderling bemoeilijken. Zij zal het verpleegplan moeten verantwoorden en
beargumenteren.
Omdat het ziekteproces verergert - de longfunctie bij COPD neemt jaarlijks af - zullen resultaten
gericht zijn op reduceren of erger voorkomen, op het aanvaarden van de ziekte en op
zelfmanagement. De longverpleegkundige formuleert haalbare resultaten en maakt onderscheid in
resultaten op korte en op lange termijn.
Competentie
Om richting te geven aan de verpleegkundige zorg formuleert de longverpleegkundige in overleg
met zorgvrager het gewenste resultaat van zorgverlening, zodat de beoogde resultaten concreet en
haalbaar zijn en er rekening wordt gehouden met de kwaliteit van leven van de zorgvrager.
Dit betekent in concreet handelen en gedrag dat de longverpleegkundige:
• een verpleegplan opstelt en ervoor zorgt dat dit deel uitmaakt van het dossier van de
zorgvrager
• in overleg met de zorgvrager beoogde resultaten formuleert, rekening houdend met de
condities waaronder, de termijn waarop en de weg waarlangs dit gebeurt
• deze beoogde resultaten herformuleert indien de situatie verandert
• in samenwerking met de zorgvrager en naasten en andere disciplines afstemming zoekt
over beoogde resultaten
• samen met andere disciplines tot één zorgaanbod komt dat afgestemd is en prioriteiten
aangeeft op de door de zorgvrager opgestelde hulpvraag.
E. Kerntaak: Verpleegkundige interventies kiezen
De longverpleegkundige gebruikt een breed scala aan interventies om doelgerichte verandering in
de situatie te bewerkstelligen. Met name interventies op psychosociaal gebied en in het bijzonder
de AIV, dat samen met begeleiding uitgroeit tot patiënteneducatie. Dit betekent dat zij samen met
de zorgvrager stapsgewijs en gedragsmatig werkt naar de beoogde gedragsveranderingen:
zelfmanagement. De keuze voor een interventie is onder meer afhankelijk van het beoogde
resultaat en de steeds wisselende mogelijkheden van de zorgvrager. Naast interventies die
voortkomen vanuit haar autonome aandacht- en competentiegebied verricht zij handelingen, die
voortvloeien uit multidisciplinaire zorgverlening, zoals voedingsadviezen. Ook signaleert zij
problemen waarvan de behandeling buiten haar aandacht- en competentiegebied valt:
saturatiedaling en exacerbaties.
Competentie
Om richting te geven aan de verpleegkundige zorg kiest de longverpleegkundige effectieve
interventies, zodat de kans om het beoogde resultaat te bereiken zo groot mogelijk is.
Dit betekent in concreet handelen en gedrag dat de longverpleegkundige:
• interventies kiest en deze keuze beargumenteert afhankelijk van de gewenste
zorgresultaten en van de mogelijkheden van de zorgvrager
• creatief te werk gaat of nieuwe procedures ontwikkelt om tot de juiste keuzen van
verpleegkundige interventies te komen
• het belang van de interventies uitlegt aan de zorgvrager, diens naasten en
medebehandelaars.
20

F. Kerntaak: Observeren en signaleren
De longverpleegkundige observeert, analyseert en interpreteert behoeften van de zorgvrager die
het uitgangspunt vormen voor de verpleegkundige zorgverlening. Deze observaties vinden plaats
in het kader van haar eigen zorgverlening en van de zorgverlening van andere disciplines.
Daarnaast heeft de longverpleegkundige een rol in het signaleren van gezondheidsbedreigende
factoren.
Competentie
Om het verpleegproces te bewaken, observeert, signaleert en stelt de longverpleegkundige
voortdurend het totale zorgproces bij, zodat de zorgverlening voortdurend adequaat plaats kan
vinden.
Dit betekent in concreet handelen en gedrag dat de longverpleegkundige:
• behoeften van de zorgvrager herkent, de veranderingen hierin of in de
gezondheidstoestand, zoals toenemende benauwdheid, gewichtsverlies en
vermoeidheid
• gerichte observaties uitvoert betreffende de ademhaling en het inspanningsniveau
• potentiële en feitelijke reacties op gezondheids- of daaraan gerelateerde
bestaansproblemen signaleert, zoals: ineffectief copinggedrag, overbelasting van de
mantelzorg of roken in aanwezigheid van kinderen
• gezondheidsbedreigende factoren signaleert en hierop adequaat reageert door o.m.
het geven van advies bij beroepskeuze, therapieontrouw en zuurstof toediening bij een
acute aanval.
G. Kerntaak: Begeleiden: ondersteunen en zelfmanagement
Bij begeleiden gaat de longverpleegkundige in eerste instantie uit van een ondersteunende
benadering. Zij wordt tijdens haar poliklinisch spreekuur (vaak) geconfronteerd met zorgvragers en
hun naasten met tekorten in kennis- en vaardigheden, wat misverstanden en een gevoel van
onzekerheid doet ontstaan. Deze misverstanden kunnen aanleiding geven tot therapieontrouw.
Voor naasten is het feit dat de zorgvrager longziekten heeft niet gemakkelijk. Vaak moeten zij zelf dit
leren accepteren, terwijl zij tegelijkertijd voor de taak staan hun naaste (de zorgvrager) te
ondersteunen. De kans bestaat dat zij in hun rol als naasten te kort schieten: ineffectieve coping. Bij
kinderen geldt daarbij nog de onzekerheid over het omgaan en opvoeden van het kind.
De meeste interventies die de longverpleegkundige uitvoert, liggen op het psychosociale gebied.
Zij is erop gericht de zorgvrager en naasten het vertrouwen in de situatie, de arts en in henzelf terug
te laten vinden. Daarbij brengt zij ook de positieve kanten van het (dagelijks) leven onder de
aandacht.
In bepaalde situaties is ondersteunende begeleiding echter niet toereikend. Zij zal dan overgaan tot
coachende of meer sturende begeleiding. Dit is afhankelijk van de aard van de problemen, de
gemoedstoestand en de verstandelijke condities van de zorgvrager en mantelzorger.
Competentie
Om de zorgvrager met longziekten in staat te stellen het evenwicht te vinden tussen de gevolgen
van de ziekte en de behandeling enerzijds en de eisen die hij aan zijn leven en zijn levensstijl stelt
anderzijds, begeleidt de longverpleegkundige hem op een professionele en cliëntgerichte wijze,
zodat hij beter in staat is zijn problemen te hanteren en meer samenhang in zijn leven ervaart.
Dit betekent in concreet handelen en gedrag dat de longverpleegkundige:
• voorlichting geeft aan de individuele zorgvrager met longziekten of naasten: informatie,
instructie, educatie en begeleiding
• gesprekstechnieken en educatiemiddelen aanpast aan het niveau en
verwerkingsproces van de zorgvrager en informatie (ook van andere disciplines) op een
begrijpelijke manier overdraagt
• advies en instructie geeft over praktische zaken zoals hulpverleningsmogelijkheden en
21

hulpmiddelen en medicatie
• de omgeving van de zorgvrager beïnvloedt waardoor deze veiliger wordt, een klimaat
schept waarin preventie kan gedijen en gebruik maakt van interventiemethoden die
hem stimuleren tot gewenst gedrag
• het sociale netwerk van zorgvragers met longziekten begeleidt en
opvoedingsondersteuning geeft aan ouders van kinderen met longziekten
• psychosociale zorg verleent bij het verwerken van de ziekte (verlieservaring), het
aanvaardingsproces en het aanpassingsproces
• de zorgvrager begeleidt bij diverse gemoedstoestanden en bij praktische, sociale,
ethische en levensbeschouwelijke zaken
• de communicatie bevordert van de zorgvrager met derden en deze in stand houdt
• een groep begeleidt bij activiteiten en interacties in groepsprocessen met een
therapeutisch karakter
• zelfstandig een verpleegkundig spreekuur voert.
Competentie
Om het zelfmanagement te bevorderen van zorgvragers met longziekten begeleidt de
longverpleegkundige de zorgvragers op een professionele en cliëntgerichte wijze, zodat deze een
gezondere leefstijl kiest op basis van een grotere mate van zelfmanagement, dan wel verlichting
van lijden ervaart.
Dit betekent in concreet handelen en gedrag dat de longverpleegkundige:
• een respectvolle samenwerkingsrelatie creëert
• een afweging maakt tussen professioneel perspectief (afgeleid van de objectieve ernst
van longziekten) en het perspectief van de zorgvrager (afgeleid van zijn beleving van de
longziekte)
• de inhoud van een consult vaststelt
• de veranderingsbereidheid vaststelt
• de motivatie en self-efficacy versterkt passend bij de veranderingsbereidheid
• vaststelt wanneer gedragsverandering en verlichting van lijden prioriteit heeft
• zelfstandig een verpleegkundig spreekuur voert.
H. Kerntaak: Verpleegtechnisch handelen
Verpleegtechnisch handelen is het uitvoeren van handelingen inzake diagnostische en
therapeutische werkzaamheden van de eigen en van andere disciplines. Hiermee wordt gedoeld op
zowel voorbehouden handelingen, als op overige verrichtingen die wel risicovol zijn.
Competentie
Voor haar eigen diagnostische en therapeutische werkzaamheden en die van andere disciplines,
zoals de (kinder)longarts, voert de longverpleegkundige verpleegtechnische handelingen volgens
voorschriften uit, zodat de zorgvrager kan vertrouwen op deskundige en adequate behandeling van
zijn benauwdheidproblemen en de gevolgen hiervan.
Dit betekent in concreet handelen en gedrag dat de longverpleegkundige:
• in overleg met de arts de (poliklinische) behandeling van benauwdheidaanvallen bij
longziekten uitvoert
• uitvoering geeft aan verpleegtechnische handelingen en deze volgens voorschriften
toepast, zoals het toedienen van zuurstof en het toedienen van medicijnen in acute
fasen, non-infasieve beademing en het afnemen van spirometriemetingen
• zorgdraagt voor het medicijngebruik van de zorgvrager
• vitale functies bewaakt
• meewerkt aan klinisch diagnostische onderzoek en behandeling, uitgevoerd door de
eigen discipline en andere disciplines.
22

I. Kerntaak: Preventie
Ten aanzien van preventie wordt een onderscheid gemaakt tussen primaire preventie (voorkomen
dat een gezondheids- en/of daaraan gerelateerde bestaansproblemen ontstaat), secundaire
preventie (opsporen van een gezondheids- en/of daaraan gerelateerde bestaansprobleem in een
vroeg stadium) en tertiaire preventie (verbeteren van het functioneren en verminderen van het
lijden van zorgvragers).
Competentie
Om de prevalentie van longziekten te verlagen en de aanwezige ziekten in ernst te verminderen
worden schadelijke factoren opgespoord en bestreden, zodat factoren die de ziekte of de gevolgen
hiervan verergeren zoveel mogelijk worden vermeden, zich uitend in het zo lang mogelijk in stand
houden van gezondheid en kwaliteit van leven.
Dit betekent in concreet handelen en gedrag dat de longverpleegkundige:
• specifieke kenmerken van risicopopulaties, symptomen van en reacties op ziekten of
stoornissen kan signaleren en interpreteren, en op basis hiervan primaire preventie
toepast
• vroegtijdig en pro-actief interventies uitvoert, waarbij zij keuze maakt uit verschillende
beïnvloedingsmethoden, zo mogelijk gebaseerd op wetenschappelijke inzichten
• een situatieanalyse maakt op basis waarvan besloten wordt dat GVO nodig is
• cursussen aan kinderen en volwassenen met longziekten geeft om kennis te vergroten,
vaardigheden te verbeteren, de self-efficacy te verhogen en de positieve coping te
optimaliseren op het gebied van: stoppen met roken, saneren, leefregels,
hulpmiddelengebruik
• voorbeeldgedrag toont en niet rookt in aanwezigheid van zorgvragers
• op verzoek meewerkt aan landelijke screeningsprogramma ’s en een bijdrage levert aan
de uitvoering hiervan
• zelfstandig een verpleegkundig spreekuur voert.
J. Kerntaak: Saneren
De longverpleegkundige spoort op systematische wijze prikkels op in de leefomgeving van de
zorgvrager om de ernst van longziekten te verminderen. Het is belangrijk dat saneringsadviezen en
-maatregelen afgestemd zijn op de ziekte, de betrokken prikkel en de medicamenteuze en overige
behandeladviezen, en dat de zorgvrager gemotiveerd is.
Competentie
Om klinische symptomen van zorgvragers te verminderen optimaliseert de longverpleegkundige
de leefomgeving van de zorgvrager. Zij neemt maatregelen of voert activiteiten uit die blootstelling
aan relevante allergene- en niet allergene prikkels verminderen, zodat klinische symptomen van
longziekten bij zorgvragers op den duur verminderen.
Dit betekent in concreet handelen en gedrag dat de longverpleegkundige:
• een allergeen-, en irritantia-inventarisatie sanatieplan kan opstellen.
• de zorgvrager motiveert om het sanatieplan uit te voeren en hierbij rekening houdt met
de wenselijkheid en haalbaarheid van het plan
• voorlichting, instructie en advies geeft betreffende de te nemen maatregelen in de
woon- en werkomgeving
• de zorgvrager bij uitvoering begeleidt en de klinische effecten van de sanatie evalueert
• wanneer nodig het plan bijstelt
• nazorg blijft geven om de gedragsveranderingen te bestendigen.
23

K. Kerntaak: Coördineren van de totale zorg
Coördineren is het op elkaar afstemmen van de verschillende vormen van zorg rond de zorgvrager.
Hiervoor is overleg nodig met de eigen en andere disciplines. De coördinatie is ook gericht op het
bewaken van de continuïteit van de verpleegkundige zorg of andere multidisciplinaire zorg.
Rapporteren en overdracht zijn hiervoor belangrijke vereisten.
Competentie
Om continuïteit in de zorgverlening te realiseren coördineert de longverpleegkundige de totale
zorg, zodat er geen hiaten, overlappingen of tegenstrijdigheden in de totale zorgverlening ontstaan
en de continuïteit wordt gewaarborgd.
Competentie
Dit betekent in concreet handelen en gedrag dat de longverpleegkundige:
• contacten onderhoudt met andere disciplines ten behoeve van de uniformiteit,
continuïteit en coördinatie van de (totale) verleende zorg
• de behandelend arts raadpleegt bij twijfel of bij complicaties
• ervoor zorgt dat de zorgvrager tijdig naar de juiste hulpverlener wordt doorverwezen
• de verleende zorg en gegeven adviezen vastlegt in het verpleegkundige dossier
• schriftelijke rapporteert aan derden over de verleende longverpleegkundige zorg
• in multidisciplinair verband optreedt als casemanager van de zorgvrager (als schakel
binnen de zorgketen).
L. Kerntaak: Evalueren van het verpleegproces en van het totale zorgproces
De longverpleegkundige beoordeelt het effect van haar verpleegkundige interventies. Dat betekent
dat zij nagaat of er verbetering is in de richting van de beoogde resultaten, of de zorg efficiënt en
effectief is uitgevoerd en of de zorgvrager tevreden is.
Competentie
Om de kwaliteit van het verpleegproces en het totale zorgproces te beoordelen evalueert de
longverpleegkundige tussentijds en na afsluiting van het zorgproces, zodat het effect van de
zorgverlening wordt bewaakt en de zorgverlening wanneer nodig wordt bijgesteld.
Dit betekent in concreet handelen en gedrag dat de longverpleegkundige:
• nagaat wat het effect is van de uitgevoerde verpleegkundige interventies (informatie,
instructie, educatie en begeleiding, en de genomen maatregelen) aan zorgvragers en
hun naasten, zowel tussentijds als na afloop
• hierbij evaluatiecriteria hanteert
• tussentijdse veranderingen signaleert en op basis hiervan het verpleegplan bijstelt
• aan derden zoals de longarts en kinderarts rapporteert over de verleende zorg.
5.3 Professiegebonden taken
A. Kerntaak: De eigen deskundigheid bevorderen
De longverpleegkundige is ervoor verantwoordelijk de eigen deskundigheid op peil te houden.
Hierdoor kan zij de kwaliteit van haar beroepsuitoefening garanderen en een bijdrage leveren aan
de professionalisering van het verpleegkundig beroep. Zij participeert in een netwerk en de
beroepsvereniging (NVL), en draagt mede zorg voor relevante literatuur.
Competentie
Inherent aan de functie van longverpleegkundige is permanente educatie noodzakelijk, zodat de
kwaliteit van de beroepsuitoefening door de longverpleegkundige voldoet aan maatschappelijke
en beroepsinhoudelijke criteria.
24

Dit betekent in concreet handelen en gedrag dat de longverpleegkundige:
• eigen kennis en vaardigheden verwerft en op peil houdt door het volgen van bij- en
nascholingsprogramma ’s, themabijeenkomsten, klinische lessen, symposia en
congressen, participeren in intercollegiale bijeenkomsten en het bijhouden van
vakliteratuur
• een levenslange leerhouding ontwikkelt en van daaruit leermogelijkheden uit de
beroepspraktijk en wetenschappelijke: ‘evidence-based’ of ‘best’ practice kennis
signaleert en interpreteert
• zich laat instrueren, adviseren en voorlichten over methoden, technieken,
classificatiesystemen, verpleegkundige theorieën en modellen in het bijzonder met
betrekking tot longverpleegkunde
• uit eigen ervaringen leert door te reflecteren op haar eigen handelen
• de grenzen hanteert van haar eigen deskundigheid en zo nodig consult vraagt.
B. Kerntaak: De deskundigheid van anderen bevorderen
De longverpleegkundige is verantwoordelijk voor deskundigheidsbevordering van anderen.
Hierdoor kan zij de kwaliteit van de beroepsuitoefening van anderen bevorderen.
Competentie
Om hiaten in deskundigheid van anderen te voorkomen draagt de longverpleegkundige
voortdurend zorg voor bij- en nascholing, zodat de kwaliteit van de beroepsuitoefening door eigen
en andere disciplines voldoet aan maatschappelijke en beroepsinhoudelijke criteria.
Dit betekent in concreet handelen en gedrag dat de longverpleegkundige:
• een bijdrage levert aan individuele en teamgerichte overdrachten, intervisie- en
themabijeenkomsten, symposia en congressen
• zelfstandig bij- en nascholingsprogramma ’s en klinische lessen verzorgt
• op verzoek van collega’ s en andere disciplines binnen de instelling of derden (verpleegen
verzorgingshuizen, thuiszorginstellingen en mantelzorgers), informatie en advies
geeft over longziekten
• een scala van didactische werkvormen kan hanteren passend bij de diverse
cursistengroepen
• informatie op een begrijpelijke wijze kan overbrengen aan diverse doelgroepen
professionals: een presentatie of lezing verzorgen en een artikel schrijven
• (nieuwe) collega’s, leerlingen en stagiaires begeleidt en instrueert in alle fasen van het
verpleegproces.
C. Kerntaak: Consultatie
De longverpleegkundige treedt op als consulent en geeft inhoudelijke adviezen aan andere
hulpverleners, zoals verpleegkundigen, medici en paramedici, over hulpverlening aan zorgvragers
met longziekten. Deze consulten zijn zowel zorgvragergebonden als niet-zorgvragergebonden.
Door het registreren van de aard van de consultaties kunnen tekortkomingen en problemen in de
zorgverlening worden opgespoord.
Competentie
Om de zorgverlening door andere medewerkers van eigen en andere disciplines te verbeteren
verleent de longverpleegkundige consulten, zodat de consultvrager zorg van goede kwaliteit kan
verlenen.
Dit betekent in concreet handelen en gedrag dat de longverpleegkundige:
• consultvragen van derden analyseert en op verzoek van individuele collega’s
(verpleegkundigen en verzorgenden) en medewerkers van andere disciplines binnen en
buiten de instelling, consultatie geeft over longverpleegkunde
• consultvragen omzet in programma’s voor deskundigheidsbevordering, in richtlijnen
en protocollen.
25

D. Kerntaak: De kwaliteit van verpleegkundige zorg bevorderen
De longverpleegkundige draagt zorg voor een goede kwaliteit van de verleende zorg die aansluit
bij de behoefte van de zorgvrager en doelmatig en doeltreffend is. Naast de zorg voor de
individuele zorgvrager bevordert zij ook de kwaliteit van zorg voor de zorgvragersdoelgroep. Dit
doet zij onder andere door op systematische wijze knelpunten in de verpleegkundige zorgverlening
op te sporen en aan de orde te stellen. Maar ook door het ontwikkelen en verspreiden van
richtlijnen, die gebaseerd zijn op ‘evidence-based’ practice of op consensus over ‘best practice’. Zij
werkt hierbij met vastgestelde kaders voor richtlijnontwikkelingen en doet dit in instellingsverband,
met beroepsgenoten in regionale of landelijke beroepsverenigingen, eventueel met andere
instanties zoals vereniging van medische specialisten, CBO enzovoort. Voorbeelden hiervan zijn:
richtlijn zuurstofvoorziening, richtlijn sanering en richtlijn vernevelen.
Competentie
Om de zorg, aan zorgvragers met longziekten te standaardiseren, overdraagbaar te maken en de
kwaliteit te borgen, hanteert de longverpleegkundige verschillende instrumenten zoals richtlijnen,
standaarden en protocollen, zodat de zorgvrager en mantelzorger informatie en zorg ontvangen
gebaseerd op de meest recente ‘evidence-based’ practice en de hoogst haalbare kwaliteit.
Dit betekent in concreet handelen en gedrag dat de longverpleegkundige:
• onderwerpen kiest die zich lenen voor veralgemenisering en kwaliteitsverbetering
• formats gebruikt die een instellings- dan wel landelijk karakter hebben
• indien meerdere disciplines bij de zorg betrokken zijn deze disciplines bij de
richtlijnontwikkelingen betrekt
• een bijdrage levert aan richtlijnen die door andere (medische) disciplines worden
ontwikkeld en waar ook zorgtechnische aspecten aan verbonden zijn, zoals het geven
van voorlichting en instructie aan zorgvragers en mantelzorgers
• richtlijnen implementeert en deze in de praktijk toetst
• richtlijnen op vastgestelde tijden bijstelt aan de meest recente wetenschappelijke
informatie of nieuwe inzichten.
E. Kerntaak: De beroepsuitoefening professionaliseren
Professionalisering heeft betrekking op het ontwikkelen van opvattingen over taken, houding en
verantwoordelijkheden van de longverpleegkundige. De beroepsuitoefening wordt zo afgebakend
van andere disciplines. Ondersteunend hierbij zijn de eigen beroepsorganisatie: de NVL en de
regionale netwerken.
Het werk van de longverpleegkundige overstijgt de eigen afdeling, zorgeenheid en ziekenhuis.
Regionaal vindt informatie-uitwisseling, afstemming en tot slot overeenstemming plaats om
kwaliteitszorg en zorginnovatie te bevorderen.
Competentie
Om het beroep van longverpleegkundige te ontwikkelen tot een professie die aansluit bij de
maatschappelijke ontwikkeling vervult de longverpleegkundige een actieve rol in de relevante
zorgvernieuwing, zodat opvattingen over beroep worden onderhouden.
Dit betekent in concreet handelen en gedrag dat de longverpleegkundige:
• een bijdrage levert aan de positie van de eigen beroepsgroep door te participeren in
netwerken van belangen- en beroepsgroepen van de eigen beroepsorganisatie NVL
• haar eigen functie-inhoud en uitvoering ontwikkelt
• op een hoger plan werkt op het gebied van consultschappen, zorginnovatie, zorgbeleid
en onderzoek
• behalve voor haar eigen instelling ook regionaal en landelijk in interdisciplinaire
samenwerkingsverbanden werkt
• een bijdrage levert aan het ontwikkelen van een functie- en beroepsdeelprofiel
26

• zich identificeert met de waarde van het beroep en deze in de dagelijkse praktijk
uitdraagt
• deelneemt in professionele verenigingen en hiervan afgeleide werk- en taakgroepen
• deelneemt aan het opzetten van verrpleegkundige adviesraden
• participeert bij de implementatie van nieuwe classificatiesystemen, standaarden en
modellen
• verworven kennis en vaardigheden overdraagt aan beroepsgenoten onder andere door
het verzorgen van presentaties en scholing als ook publicaties, voor zover mogelijk
‘evidence-based’ of ‘best’ practice.
F. Kerntaak: Innovatie en onderzoek
Zorg is aan verandering onderhevig, waardoor vernieuwingen noodzakelijk blijven. Problemen in de
zorgverlening kunnen op twee manieren door onderzoek worden ondersteund. Enerzijds kunnen
problemen vertaald worden naar onderzoeksvragen en anderzijds kunnen reeds bestaande
resultaten, verkregen door ‘evidence-based’ en ‘best’ practice, worden toegepast.
Innovatie of zorgvernieuwing is een taak van de longverpleegkundige, zowel in de eigen
werksetting als in regionaal verband. Een belangrijk onderdeel hierbij is de implementatie op de
werkvloer. Voorbeelden van zorgvernieuwing zijn: het invoeren van een medicijnenwijzer, die
multidisciplinair in regionaal verband gebruikt gaat worden, substitutie van taakuitvoering bij
controle zorgvragers van longarts naar longverpleegkundige en van huisarts naar
longverpleegkundige, en het opzetten van een rookstop-beleid en rookstop-poli.
Competentie
Om de zorg aan zorgvragers met longziekten te verbeteren, levert de longverpleegkundige een
bijdrage aan wetenschappelijk onderzoek en zorgvernieuwing, zodat de zorg efficiënt, effectief en
met behoud of verbetering van kwaliteit wordt uitgevoerd.
Dit betekent in concreet handelen en gedrag dat de longverpleegkundige:
• vernieuwing op de werkvloer implementeert, bijvoorbeeld door scholing van
medewerkers, aanpassen van werkprocessen, ontwerpen van nieuw
voorlichtingsmateriaal en begeleiden van medewerkers bij de invoering van de nieuwe
werkwijze
• de kwaliteit borgt door jaarlijkse updates, bijvoorbeeld door het instellen en
bijeenroepen van een werkgroepen
• de vraagstelling genereert bij individuele problemen tot algemene onderzoeksvragen
• onderzoek initieert door anderen voor het probleem te interesseren
• een bijdrage levert aan het opstellen van een onderzoeksaanvraag
• een bijdrage levert aan de uitvoering van het onderzoek
• resultaten uit wetenschappelijk werk naar de eigen werksituatie vertaalt.
5.4 Organisatiegebonden taken
A. Kerntaak: Zorgbeleid en het beleid van de organisatie-eenheid
Vanuit haar inhoudelijke deskundigheid levert de longverpleegkundige een bijdrage aan het
ontwikkelen, bijstellen, vaststellen en uitvoeren van beleid. Zij moet op de hoogte blijven van
nieuwe ontwikkelingen, bijvoorbeeld het ontstaan van nieuwe producten (medicatie,
voorlichtingsmateriaal) en deze eventueel introduceren in de organisatie.
Competentie
Om de zorgvernieuwing gestalte te kunnen geven ontwikkelt de longverpleegkundige zorgbeleid,
zodat de voorwaarden om zorg op een gewenst kwaliteitsniveau uit te kunnen voeren, aanwezig
zijn.
27

Dit betekent in concreet handelen en gedrag dat de longverpleegkundige:
• op de hoogte is van vernieuwingen op het gebied van verpleegtechnisch apparatuur
• beleid ontwikkelt vanuit gesignaleerde knelpunten in de organisatie-eenheid of
instelling
• de organisatorische maatregelen implementeert rondom zorgvernieuwingen, zoals het
opzetten van een poli
• vanuit het nieuw ontwikkelde beleid ook beleid ontwikkelt voor de bijhorende nieuwe
taken van verpleegkundigen en verzorgenden en de daarvoor noodzakelijke scholing
en deskundigheidsbevordering.
B. Kerntaak: Bijdragen aan het beheer van de organisatie-eenheid
Ook beheersmatig heeft de longverpleegkundige een aantal voorwaardenscheppende taken. Het
gaat bijvoorbeeld om beheer en aanschaf informatiematerialen, literatuur en in sommige gevallen
vernevelaars of longfunctieapparaten.
Competentie
Om te zorgen dat financiële middelen en hulpmiddelen steeds voorradig zijn, verricht de
longverpleegkundige beheersmatige taken, zodat de zorg doelmatig, doeltreffend en veilig wordt
gegeven.
Dit betekent in concreet handelen en gedrag dat de longverpleegkundige:
• verpleegtechnische apparatuur gebruikt en zorg draagt voor het onderhoud
• volgens de vastgestelde richtlijnen handelt, zoals de richtlijn zuurstofvoorziening, de
richtlijn sanering en de richtlijn vernevelen
• op effectieve en efficiënte wijze omgaat met materiële, financiële en personele
middelen van de organisatie-eenheid
• bureauactiviteiten voertuit en geautomatiseerde registratie- en informatiesystemen kan
hanteren.
C. Kerntaak: Samenwerken
Voor de uitvoering van de verpleegkundige zorg werken de meeste longverpleegkundigen
solistisch. De longverpleegkundige gaat bij multidisciplinaire en transmurale zorg
samenwerkingsrelaties aan met andere beroepsgenoten, deskundigen en behandelaars. Met deze
deskundigen en behandelaars wordt op instellings-, regionaal en landelijk niveau samengewerkt
om afstemming te bereiken. Op instellingsniveau betreft dit bijvoorbeeld GVO, op regionaal niveau
innovatieprojecten en op landelijk niveau werkt zij samen met de CBO en de AVVV aan de
ontwikkeling van richtlijnen en protocollen.
Competentie
Om continuïteit in de directe patiëntenzorg te realiseren en de zorg regionaal en landelijk op een
hoger niveau te tillen, gaat de longverpleegkundige samenwerkingsrelaties aan met eigen en
andere disciplines, zodat de kwaliteit van de gewenste zorgverlening op een aanvaardbaar niveau
plaatsvindt.
Dit betekent in concreet handelen en gedrag dat de longverpleegkundige:
• adequaat omgaat met feedback, waardering en kritiek
• haar eigen mening geeft en opkomt voor haar eigen positie
• fungeert als contactpersoon tussen relevante disciplines of instellingen
• samenwerkt met collega’s van de eigen instelling
• samenwerkt met medewerkers van gezondheidszorg gerelateerde disciplines van de
eigen instelling: artsen, huisartsen en specialisten) zoals: internisten, allergologen,
kinderartsen, longartsen, kinderlongartsen
• in de huisartsenpraktijk samenwerkt met praktijkondersteuner en doktersassistenten
• daarnaast samenwerkt met diëtisten, bewegingsagogen, fysiotherapeuten,
28

ergotherapeuten, logopedisten, maatschappelijk werkenden, longfunctielaboranten,
ademtherapeuten, psychologen, orthopedagogen, pedagogisch medewerkers en
psychomotore-therapeuten
• deelneemt aan overlegsituaties die voor uitoefening van de functie of het functioneren
van de dienst als totaal noodzakelijk zijn
• samenwerkt met andere instanties buiten de instelling, zoals:
o Regionaal Indicatie Orgaan (RIO)
o zorgverzekeraars
o GGZ-instellingen
o verpleeg- en verzorgingshuizen en herstellingsklinieken
o centra voor longrevalidatie
o GGD: schoolartsen, schoolverpleegkundigen en leerkrachten
o producenten van medicatie en voorlichtingsmaterialen
o leveranciers van hulpmiddelen en zuurstof
o sociale dienst van gemeenten (WVG)
o gemeenten en woningstichtingen
o Algemeen Nederlands Gehandicapten Organisatie (ANGO)
o Astmafonds en overige patiëntenverenigingen
o opleidingsinstituten (ROC, Hogescholen en vervolgopleidingen).
29

Bijlagen
Begrippenlijst
Beroepsdeelprofiel
Best practices
Casemanagement
Deelgebied van
verpleegkundige
beroepsuitoefening
Differentiatie
Evidence-based
nursing
Format
beroepsdeelprofiel
(Kern)competenties
Kernopgaven
Kerntaken
Niveau van
verpleegkundige
beroepsuitoefening
Saneren
Een verbijzondering van het verpleegkundig beroepsprofiel, gericht op
een expliciete beschrijving van verpleegkundige beroepsuitoefening,
verbonden aan een niveau en verbonden aan een welomschreven groep
zorgvragers.
A best practice is a technique or methodology that, through experience,
has proven to reliably lead to a desired result. A commitment to using the
best practices in any field is a commitment to using all the knowledge
and technology at one's disposal to ensure success. The term is used
frequently in the fields of health care, government administration, the
education system, project management, hardware and software product
development, and elsewhere.
Casemanagement binnen zorg- en dienstverlening is het proces van
regisseren van Managed Care, Disease Management en de inbreng en
betrokkenheid van relevante (maatschappelijke) factoren teneinde het
remdement van (samengestelde) zorgprocessen en
dienstverleningsketens te optimaliseren.
Een te onderscheiden deel of terrein van verpleegkundige
beroepsuitoefening op basis van een representatieve groepering van
zorgvragers. Dat wil zeggen een groepering van zorgvragers met eigen,
herkenbare en te generaliseren zorgvragen.
Een te onderscheiden vorm van verpleegkundige zorg aan specifieke
zorgvragers binnen een bepaald deelgebied op een bepaald niveau.
Evidence-based practice is het gewetensvol, expliciet en oordeelkundig
gebruik van het huidige beste bewijsmateriaal om beslissingen te nemen
voor individuele patiënten.
Raamwerk met richtlijnen dat beroepsdeelprofielen voorziet van een
gestandaardiseerde basis (AVVV)
De vermogens van een verpleegkundige om kernopgaven in
beroepsuitoefening op een adequate, proces- en productgerichte wijze
aan te kunnen pakken.
De opgaven of problemen waarmee een verpleegkundige regelmatig te
maken heeft, die kenmerkend zijn voor het beroep en waarbij van de
verpleegkundige een oplossing en een aanpak wordt verwacht.
Dergelijke problemen stellen de verpleegkundige voor keuzes of
dilemma's en zijn daarmee complex van aard.
Sets van inhoudelijk samenhangende beroepsactiviteiten die door een
belangrijk deel van de verpleegkundigen worden uitgeoefend; dat wil
zeggen: zij weerspiegelen de kenmerkende werkzaamheden van de
verpleegkundige, geordend in logische volgorde van het beroep.
Beroepsuitoefening geordend naar verpleegkundige bekwaamheid, die
parallel loopt met een groei in professionele beroepsuitoefening en met
beroepservaring. Een niveau in beroepsuitoefening is niet alleen
gekoppeld aan specialisatie in een bepaald type zorg.
Saneren is de leefomgeving van de zorgvrager optimaliseren door die
maatregelen te treffen of activiteiten uit te voeren om de vermindering
van de blootstelling aan relevante allergene en niet-allergene prikkels te
bewerkstelligen, met als doel een vermindering van klinische symptomen
van longziekten bij zorgvragers.
30

Self-efficacy
Verpleegkundige
beroepsstructuur
Self-efficacy is aangeleerde verwachting van succes, gerelateerd aan
gedrag in een bepaalde situatie, ongeacht de obstakels.
Structuur van niveaus en deelgebieden in verpleegkundige
beroepsuitoefening.
Gebruikte afkortingen
AIV
ANGO
AVVV
AZG
CAD
CBO
COPD
GGD
NHLBI
NIVEL
NIZW
NVCV
NVL
RIMV
ROC
RIO
STG
WHO
WVG
Advies, Instructie en Voorlichting
Algemene Nederlandse Gehandicapten Organisatie
Algemene Vereniging voor Verpleegkundigen en Verzorgenden
Academisch Ziekenhuis Groningen
Consultatie Bureau voor Alcohol en Drugs
Centraal Begeleidingsorgaan voor Intercollegiale Toetsing
Chronic Obstructive Pulmonary Disease
Gemeentelijke Gezondheidsdienst
National Heart, Lung and Blood Institute
Nederlands Instituut voor Onderzoek van de Gezondheidszorg
Nederlands Instituut voor Zorg en Welzijn
Nederlandse Vereniging van Cara Verpleegkundigen
Nederlandse Vereniging van Longverpleegkundigen
Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu
Regionaal Opleidingscentrum
Regionaal Indicatie Orgaan
Stichting Toekomstscenario Gezondheidszorg
World Health Organisation
Wet Voorzieningen Gehandicapten
31

Geraadpleegde bronnen
Th. Achterberg, Effectief Verplegen 1 (Dwingeloo 2002)
Beroepsdeelprofiel diabetesverpleegkundige. Eerste Associatie van diabetes verpleegkundigen (2001)
J.E.M.H. Bronswijk, Allergologische woningsanatie en de rol van de wijkverpleegkundige
Format beroepdeelprofiel AVVV (Utrecht 2002)
Functieprofiel van de Gespecialiseerde Verpleegkundige-Cara. Nederlandse Vereniging van Cara-
Verpleegkundigen (‘s Gravenmoer 1996)
Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease (2000)
K. Cox e.a. Evidence-based practice voor verpleegkundigen; methodiek en implementatie (Utrecht 2004)
M. P. Ter Hinkel e.a. Richtlijn zelfmanagement van patiënten met COPD in de huisartsenpraktijk (Utrecht
2003)
E. Leistra e.a. Beroepsprofiel van de verpleegkundige (Maarssen/Utrecht 1999)
A. Pool e.a., Met het Oog op de toekomst; beroepscompetenties van hbo-verpleegkundigen (Utrecht
2001)
Pool en Egberts, Verpleegkundige psychosociale zorg aan chronisch zieken (Utrecht 1998)
Stuurgroep Toekomstscenario’s Gezondheidszorg, Lucht via lijnen; een verkenning van disease
management bij COPD en astma (Zoetermeer 2000)
Opstellers beroepsdeelprofiel
Dit beroepsdeelprofiel is tot stand gekomen binnen het kader van het programma
Beroepsontwikkeling van de Algemene Vereniging Verpleegkundigen en Verzorgenden (AVVV). Het
is samengesteld door de ontwikkelgroep Beroepsdeelprofiel Longverpleegkundige, bestaande uit
vertegenwoordigers van de Nederlandse Vereniging van Longverpleegkundigen (NVL):
Nicolien Wiers, longverpleegkundige/teamcoördinator: AZG, Centrum voor revalidatie,
longrevalidatieteam, Groningen/Haren
Ada de Jong, verpleegkundig specialist Kind en Jeugd, Ziekenhuis de Heel, Zaandam
Raymond van Duurling, verpleegkundig specialist astma en COPD, academisch ziekenhuis,
Maastricht
Annet Setz, longverpleegkundige: astma en COPD, icare, Emmen.
32