Vragenlijst experiment

Populaire cultuur als interventie in de beeldvorming over 

gehandicapten 

Een onderzoek naar de effecten van populair televisie entertainment voor de 

beeldvorming over gehandicapten in de Nederlandse samenleving. 

Projectleider 

Hoofdonderzoeker 

Projectcoördinator 

Prof. Dr. Liesbet van Zoonen 

Dr. Floris Müller 

Dr. Marlies Klijn 

2008‐2009

FACULTEIT DER MAATSCHAPPIJ- EN GEDRAGSWETENSCHAPPEN 

Afdeling Communicatiewetenschap 

INHOUDSOPGAVE 

PAGINA 

SAMENVATTING 3 

VOORWOORD 7 

1. INLEIDING 9 

2. BEELDVORMING, BETEKENISSEN EN EFFECTEN 12 

Beeldvorming 12 

Betekenissen 22 

Effecten 36 

3. POSITIEVE EN RISICOVOLLE BEELDVORMINGSINTERVENTIES 44 

4. WETENSCHAPPELIJKE PUBLICATIES 48 

6. BIJLAGEN 

BIJLAGE 1: Methode en analyse inhoudsanalyse 50 

BIJLAGE 2: Methode en analyse focusgroepen 83 

BIJLAGE 3: Methode en analyse experiment1 89 

BIJLAGE 4: Methode en analyse experiment2 106 

BIJLAGE 5: Oorspronkelijk onderzoeksvoorstel 139 

2



SAMENVATTING 

Uit het onderzoek blijkt dat mensen met een handicap in gewone programma’s van de 

Nederlandse televisie nauwelijks voorkomen. Enkele bekende programma’s hebben als 

doel om de beeldvorming over gehandicapten te verbeteren en maken daarvoor van 

verschillende strategieën gebruik. Deze beeldvormingstrategieën blijken ambivalente 

betekenissen op te roepen onder kijkers en niet zonder meer positieve effecten te 

bewerkstelligen. 

Wat betreft betekenissen valt ten eerste op dat kijkers alle drie programma’s in zekere 

zin gekunsteld vinden: zij betwijfelen of de getoonde kandidaten wel representatief zijn 

voor mensen met een handicap, een twijfel die in het bijzonder gevoeld wordt door 

kijkers die zelf een handicap hebben; zij vinden dat de omstandigheden waarin de 

personages met hun handicap om moeten gaan te zeer vereenvoudigd zijn, en ze 

betwijfelen of niet‐gehandicapten wel bereid zouden zijn om in het echte leven samen 

te werken of vriendschapsrelaties te sluiten met gehandicapten. 

Ten tweede blijkt dat niet‐gehandicapte kijkers over het algemeen bewondering 

en respect voelen voor het doorzettingsvermogen van de gehandicapte kandidaten. 

Deze gevoelens zijn echter verweven met een gelijktijdige angst om zelf een dergelijk 

‘noodlot’ te moeten ondergaan. Bij de gehandicapte kijkers zijn het vooral gevoelens 

van frustratie over de eigen handicap die opkomen, in een uitbreiding van de al eerder 

besproken irritatie over het gebrek aan realiteitsgehalte van dergelijke beeldvorming. 

Ten derde roepen de programma’s een scala aan discussies op hetgeen laat zien 

dat dergelijke programma’s het debat rond de positie en beeldvorming over 

gehandicapten in de maatschappij levend kunnen houden. Tenslotte, herkent 

3



merendeel van de deelnemers aan de focusgroepen de pogingen van de programma’s 

om beeldvorming over gehandicapten te verbeteren. Deze herkenning leidt echter 

eerder tot twijfel over de doelmatigheid van een dergelijke strategie, dan tot acceptatie 

van het doel, zowel onder gehandicapte als onder niet‐gehandicapte respondenten. In 

sommige gevallen leidt het zelfs tot ergernis en een lage waardering van het programma. 

Wat betreft de effecten van de programma’s op cognities, affect en gedragsintenties 

ten opzichte van gehandicapten, blijkt uit het onderzoek dat een kortstondige 

incidentele blootstelling aan beeldvorming over gehandicapten, ongeacht de vorm waar 

deze in is gegoten als voornaamste effect angst oplevert om zelf gehandicapt te zijn of 

te worden. Wanneer een kijker in staat wordt gesteld langer en regelmatiger naar 

gehandicapten te kijken, verdwijnt het angsteffect om plaats te maken voor een 

positievere inschatting van de mogelijkheid dat gehandicapten een gelukkig en 

zelfstandig bestaan kunnen leiden. 

De aanbevelingen die uit deze resultaten volgen zijn relevant voor sponsoren, fondsen 

en programmamakers en behelzen: 

1. Breng meer en vaker gehandicapten in beeld. Wanneer gehandicapten een 

alledaagser onderdeel van het media aanbod zouden worden, zullen schok‐ en 

angstreacties verminderen; 

2. Produceer geen eenmalige uitzendingen over gehandicapten. Ongeacht de 

thematiek en ongeacht de beeldvormingstijl zullen angst en irritatie het initiële 

effect zijn. Een dergelijke eenmalige uitzending heeft alleen zin als kijkers iets met 

hun negatieve gevoelens kunnen doen, bijvoorbeeld een politieke actie of goed doel 

ondersteunen. 

3. Omdat de handicap de angst teweeg brengt, verdwijnt de persoonlijkheid in de 

beeldvorming van de kijkers. Bij langer kijken komt deze persoonlijkheid weer in 

4



beeld. Het verdient daarom aanbeveling, nog meer dan voor ‘gewone’ 

mediapersonages geldt, om iemand met een handicap in de volle breedte en diepte 

van zijn of haar persoonlijkheid te introduceren. 

4. Omdat programma’s die speciaal over gehandicapten gaan irritatie opleveren bij 

mensen met en zonder handicap, is het verstandig om gehandicapten in al 

bestaande programma’s meer in beeld te brengen, of in een sterk genre te plaatsen 

dat op zichzelf genoeg aantrekkingskracht heeft. 

5. Vermijd simplistische en incidentele beeldvorming over supergehandicapten: deze 

wekken bij kijkers met en zonder handicap het gevoel op dat ze zelf falen, hetgeen 

met name bij kijkers met een handicap tot frustratie en zorgen leidt. 

5



6



VOORWOORD 

We willen bij deze graag alle mensen bedanken die dit onderzoek mogelijk hebben 

gemaakt. We willen allereerst Jacco Doornbos van Eye2Eye Media en Julia Hoffmann 

bedanken. Jacco nam het initiatief voor dit project na afloop van een lezing van Julia 

Hoffmann van de Universiteit van Amsterdam, waaruit bleek dat er in Nederland nog 

maar zeer weinig onderzoek was verricht naar de beeldvorming van gehandicapten op 

televisie. Daarnaast is het onderzoek financieel mogelijk gemaakt door het 

Revalidatiefonds. We bedanken met name Mechteld van den Beld en Sara van der 

Weerd voor de ondersteuning van dit project vanuit het fonds. 

Voor de uitvoer van dit onderzoek hebben wij samengewerkt met een aantal 

uitstekende studenten, die we bij deze ook willen bedanken voor hun inzet en 

uitmuntende werk. Dionne Stax, Femke van Oorsouw en Rosalie Smit hebben zich 

gericht op het eerste kwantitatieve gedeelte van dit onderzoek. Zij schreven met behulp 

van deze data hun masterscripties (die overigens in de Universiteitsbibliotheek op te 

vragen zijn). Het tweede kwantitatieve gedeelte is uitgevoerd in samenwerking met 

Nynke Visser en Tessa Wilmink, die over deze data ook hun masterscriptie schreven. De 

kwantitatieve inhoudsanalyse is uitgevoerd door Laura de Kooning, die op dit moment 

haar scriptie over de gevonden resultaten aan het schrijven is. 

De focusgroepen, tenslotte, zijn uitgevoerd tijdens een bachelor‐leeronderzoek 

over beeldvorming in de populaire cultuur. De studenten die aan dit gedeelte van het 

onderzoek hebben meegewerkt waren: (in toevallige volgorde): Angela Eylander, 

Pauline Kleinloog, Jessica Numann, Niels van Steenbergen, Rosanne Eijsink, Öznur Kol, 

Cristel van Hecke, Annemiek van den Bosch, Coco Box, Jidi Guo, Paulien Hofte, Mandy 

Bouman, Liset Dooyeweerd, Feija Gloudemans, Else Oosting, Sifra Bolle, Heleen 

Hellemons, Coen Kraamer, Koen van der Voorn, Lize Mast, Esmée Spijker, Natalie 

Leenen & Ester van Breen. 

7



Tenslotte willen we alle deelnemers aan dit onderzoek hartelijk bedanken. 

Dankzij de openhartige discussies tijdens de focusgroepen en hun antwoorden op de 

vragenlijsten na afloop van de experimenten zijn we veel te weten gekomen over de 

manier waarop verschillende soorten kijkers betekenis geven aan mensen met een 

handicap op televisie. Wij hopen dat u dit rapport met interesse en plezier zult lezen. 

8



1. INLEIDING 

Mensen met een lichamelijke handicap zijn nauwelijks in de Nederlandse media te zien. 

Er zijn in de lange televisiegeschiedenis echter wel enkele programma’s geweest met en 

over mensen met een lichamelijk handicap. Een klassiek voorbeeld is Open het Dorp 

(1962), het eerste Nederlandse tv‐programma dat grootscheeps geld wist in te zamelen 

voor een woongemeenschap voor gehandicapten in Arnhem. Een alledaagsere 

verschijning op de Nederlandse televisie in de jaren zestig en begin jaren zeventig was 

de Amerikaanse detective Robert T. Ironside, die in een rolstoel gezeten misdaden 

oploste en tegelijkertijd fraaie dames om zich heen verzamelde. De serie werd wekelijks 

uitgezonden door de VARA. Ook vandaag de dag is een gehandicapte op televisie 

uitzonderlijk, maar men kan denken aan dr. Kerry Weaver die met wandelstok een 

hoofdrol in de Amerikaanse tv‐serie ER vertolkte, dr. House ook met wandelstok in de 

gelijknamige serie van Amerikaanse makelij, of in eigen land Lingo‐presentatrice en TVpersoonlijkheid 

Lucille Werner. 

Belangenorganisaties van gehandicapten zoals de Chronisch zieken en 

Gehandicaptenraad (CG‐raad) hebben de afwezigheid en de stereotiepe beeldvorming 

van gehandicapten veelvuldig bekritiseerd. Zij stellen dat gehandicapten vaak als passief, 

hulpbehoevend en als een last voor de samenleving worden afgeschilderd. Programma’s 

waarin gehandicapten als een doorsnee karakter of deelnemer van een serie of show 

worden opgevoerd, zijn zeldzaam. Verbetering van de beeldvorming is dan ook een van 

de speerpunten van belangenorganisaties in binnen‐ en buitenland. 

In Nederland zijn de laatste jaren enkele spraakmakende programma’s gemaakt 

met de expliciete bedoeling om mensen met een handicap op een positieve manier af te 

schilderen, discussie te genereren en stereotiepen te ontkrachten (Besemer, 2002) . In 

9



2006 en 2007 werd bijvoorbeeld de ‘Mis(s)verkiezing’ door de TROS uitgezonden, een 

schoonheidswedstrijd naar een idee van Eye2Eye Media. De winnares wint traditionele 

prijzen maar zet zich tevens een jaar lang in om de positie van gehandicapten te 

verbeteren. Volgens producent Eye2Eye Media was de doelstelling van het programma 

om discussie op gang te brengen rond beeldvorming van gehandicapten en deze 

beeldvorming positief te beïnvloeden. Het format heeft inmiddels ook belangstelling 

gekregen vanuit het buitenland. De ‘CAPaward’ is een TROS‐programma naar een idee 

van Lucille Werner en werd in 2008 en 2009 uitgezonden als vervolg op de 

Mis(s)verkiezing en ging om buitengewone talenten in plaats van de schoonheid van 

gehandicapten. Ook in 2008/9 kwam ‘Expedition Unlimited’ op de buis, een reality 

programma waarin koppels van gehandicapten en topmodellen (ogenschijnlijk een 

combinatie van een niet‐perfect lichaam met een perfect lichaam, aldus producent 

Eye2Eye in het persbericht) een race met uitdagingen door Zuid‐Afrika moeten afleggen. 

Voor programmamakers en hun financiers (zoals NCDO, Revalidatiefonds, 

Nederlandse Stichting voor het Gehandicapte Kind, Rabobank of VSB fonds), is de vraag 

of en hoe deze doelstellingen gerealiseerd worden van cruciaal belang. Het al of niet 

positieve antwoord op die vraag stelt programmamakers in de gelegenheid hun 

beeldvormingstrategieën bij te stellen en helpt sponsoren om de doelmatigheid van hun 

investeringen vast te stellen. Het hier gerapporteerde onderzoek is bedoeld om beide 

partijen daarbij van dienst te zijn, en eveneens bij te dragen aan de ontwikkeling en 

uitbreiding van wetenschappelijke kennis op dit gebied. 

Dit leidt tot de volgende onderzoeksvragen: 

1. Welke interpretaties en effecten met betrekking tot de beeldvorming van kijkers over 

mensen met een lichamelijke handicap treden op door naar de programma’s 

‘Mis(s)Verkiezing’, ‘CAPaward’ en ‘Expedition Unlimited’ te kijken? 

10



2. Hoe hangen deze interpretaties en effecten samen met de representatiestrategieën van 

de drie programma’s en demografische kenmerken van kijkers? 

In de hier volgende rapportage zullen we eerst deze onderzoeksvragen in algemene zin 

beantwoorden (hoofdstuk 2), vervolgens identificeren we meer precies welke 

beeldvormingstrategieën tot positieve effecten leiden en welke tot negatieve 

(hoofdstuk 3), om deze resultaten vervolgens om te zetten in aanbevelingen voor 

makers en financiers van programma’s waarin mensen met een handicap optreden 

(hoofdstuk 4). We geven tenslotte nog kort aan tot welke wetenschappelijke publicaties 

deze resultaten zullen leiden (hoofdstuk 5). 

De rapportage is geschreven voor een niet‐wetenschappelijk publiek; details over 

onderzoeksopzet en achtergronden, methode en analyse zijn daarom opgenomen in de 

bijlagen. 

11



2. BEELDVORMING, BETEKENISSEN EN EFFECTEN 

De onderzoeksvragen zijn opgedeeld in drie onderzoeksgebieden, te weten beeldvorming in de 

drie programma’s, de manier waarop kijkers over deze programma’s praten (betekenis) en de 

effecten die de programma’s sorteren op de houding van kijkers tegenover mensen met een 

handicap. 

2.1. Beeldvorming in de drie programma’s 

De volgende vraag stuurt dit onderzoeksonderdeel: 

Hoe worden mensen met een lichamelijke handicap qua persoonlijkheid, interpersoonlijke 

relaties en integratie in de gemeenschap afgeschilderd in, ‘Mis(s)Verkiezing’, 

‘CAPaward’ & ‘Expedition Unlimited’? 

2.1.1. Uitkomsten uit buitenlands onderzoek 

Bestaand onderzoek naar de beeldvorming over mensen met een handicap is vooral uit 

de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk afkomstig een laat zien dat zij in de 

media weinig aan bod komen. Wanneer zij wel te zien zijn worden zij meestal op 

stereotiepe wijze afgebeeld (Cumberbatch & Negrine, 1992; Nelson, 1994; Susman, 

1994; Thompson, 1997). Zij worden vaak als passief, hulpbehoevend en nutteloos voor 

de samenleving afgeschilderd (Nelson, 1994). Daarnaast worden ze vaak opgevoerd in 

een afhankelijke relatie waarin zij vooral lijken te dienen om de morele integriteit van 

hun verzorgers te benadrukken. In de extremere gevallen blijkt de beeldvorming zelfs de 

vorm van demonisering te krijgen waarin mensen met een lichamelijke handicap als 

moreel en seksueel gedegenereerd worden afgeschilderd (Barnes, 1992; Cumberbatch 

& Negrine, 1992; Nelson, 1994; Shakespeare, 1994; Susman, 1994; Thomson, 1997; 

Ganahl & Arbuckle, 2001; Milligan & Neufeldt, 2001; Saito & Ishiyama, 2005; Titchkosky, 

2005; Black & Pretes, 2007). Susman (1994)vermoedt dat de beeldvorming over 

12



gehandicapten samenhangt met de manier waarop in de samenleving naar 

gehandicapten wordt gekeken; andersom draagt beeldvorming bij aan hun 

voortdurende marginalisatie. 

Uit dergelijke studies zijn diverse aanbevelingen voortgekomen om 

gehandicapten op een positievere manier in beeld te brengen. Er zijn drie stromingen 

te onderscheiden om de persoonlijkheid van een gehandicapte, zijn of haar interpersoonlijke 

relaties en integratie in de gemeenschap te verbeelden. Allereerst is er de 

‘bijzaak’ of ‘passing’ methode die er van uit gaat dat de media gehandicapten zou 

moeten afschilderen als normale mensen met normale levens (Black & Pretes, 2007). De 

handicap is weliswaar zichtbaar in deze representaties maar louter als een bijzaak. Hij 

speelt dus geen rol in hun persoonlijkheid, integratie in de gemeenschap of hun interpersoonlijke 

relaties. Ten tweede is er de ‘informatieve’ methode die stelt dat kijkers 

door het kijken naar gehandicapten op televisie meer inzicht zouden moeten krijgen 

over het leven met een lichamelijke beperking (Schiappa, 2005). Het gaat hierbij om een 

educatieve functie waarbij objectieve informatie over het leven met een handicap 

verwerkt is in de representatie. Tenslotte is er de ‘kritische’ methode die veronderstelt 

dat representaties van lichamelijk gehandicapten juist zou moeten benadrukken dat hun 

handicap niet door hun lichamelijke gebrek wordt veroorzaakt maar juist door de 

reacties van de maatschappij (Shakespeare, 1994). De media hebben volgens deze 

stroming juist de verantwoordelijkheid om de handicap te politiseren door te laten zien 

hoe de manier waarop de maatschappij op de handicap reageert van invloed is op de 

persoonlijkheid, de integratie in de gemeenschap en de inter‐persoonlijke relaties van 

een persoon met een lichamelijke handicap. De ‘bijzaak’, ‘informatie’ en ‘kritische’ 

methoden van representatie hebben conceptueel enige overlap en kunnen bovendien 

binnen hetzelfde programma gehanteerd worden op verschillende momenten. 

13



In dit hoofdstuk stellen wij de vraag of en in welke methode van representatie de 

programma’s ‘Mis(s)Verkiezing’, ‘CAPaward’ & ‘Expedition Unlimited’ geplaatst kunnen 

worden. Hoewel in de programma’s gehandicapten centraal staan, is het onduidelijk in 

hoeverre zij werkelijk een alternatief vormen voor de manier waarop gehandicapten 

normaal gesproken in de Nederlandse de media worden afgebeeld. We stellen ons dus 

twee vragen: 

1) Hoe worden gehandicapten normaal gesproken afgebeeld in de Nederlandse 

media? 

2) Kunnen we zeggen dat de programma’s ‘Mis(s)Verkiezing’, ‘CAPaward’ & 

‘Expedition Unlimited’ hierop een alternatief vormen en zo ja, hoe zijn hun 

representatiestrategieën dan te typeren? 

Om deze vragen te beantwoorden zijn allereerst gedurende een week alle 

Nederlandstalige televisieprogramma’s gecodeerd en geanalyseerd. Vervolgens zijn de 

drie programma’s als geheel, en de afzonderlijke scènes nauwkeurig gecodeerd (zie 

bijlage C1 voor een nadere toelichting op methode en analyse). Voor de volledigheid 

hebben we ook een aantal andere programma’s waar gehandicapten een prominente 

rol in spelen meegenomen in deze tweede stap van de analyse. Dit waren ‘Over mijn lijk’, 

‘Jong’ en ‘Je zal het maar hebben’. Voor een uitgebreider overzicht van de gehanteerde 

methode, analysetechnieken en uitkomsten kunt u bijlage 1 raadplegen achter in dit 

rapport. 

14



2.1.2. De beeldvorming van gehandicapten in op prime time Nederlandse televisie 

Uit de analyse van de Nederlandstalige televisieprogramma’s die tijdens prime time 

worden uitgezonden tijdens een normale week wordt allereerst duidelijk hoe vaak 

mensen met een lichamelijke handicap op televisie te zien zijn. 

Tabel 1. Programma’s waarin een lichamelijke handicap te zien was 

Programma’s zonder Programma’s met lichamelijk Programma’s met lichamelijk 

lichamelijk gehandicapten gehandicapten 

(incl. Lingo) 

gehandicapten 

(Excl. Lingo) 

324 (92%) 25 (8%) 20 (6%) 

Zoals in tabel 1 te zien is, zijn lichamelijk gehandicapten in 8% van de Nederlandstalige 

programma’s tijdens prime time op televisie te zien. Als we Lucille Werner met het 

programma Lingo niet meerekenen, is dit percentage slechts 6%. 

Als we kijken naar het soort lichamelijke handicaps dat in deze programma’s te zien is, 

dan blijkt dat het hier in veel gevallen gaat om personen die een lichaamsdeel kwijt zijn 

geraakt door een ongeluk (Zie tabel 2). Aangeboren afwijkingen en progressieve ziektes 

zoals MS zijn minder vaak op televisie. 

Tabel 2. Welke handicaps zijn er te zien als er een gehandicapte in beeld is 

Aangeboren Als gevolg van (Progressieve) Onduidelijk 

ongeluk ziekte 

Nederlandse 

prime‐time 

televisie 

6,3% 51,3% 13,8% 28,6% 

Wat verder opvalt is dat mensen met een lichamelijke handicap in het overgrote deel 

van de gevallen zonder lotgenoten verschijnen in televisieprogramma’s. Ze zijn 

daarnaast vaker vrouw dan man zijn en zijn meestal (jong‐)volwassenen (zie tabel 3,4,5). 

15



Tabel 3. Aantal gehandicapten 

Eén persoon met lichamelijke handicap in het Meerdere personen met lichamelijke 

segment 

handicap in het segment 

96,5% 3,5% 

Tabel 4. Sekse: % segmenten waar mannen en/of vrouwen in voor komen 

Man(nen) 

Vrouw(en) 

39,5% 62,8% 

Tabel 5. Leeftijd: % segmenten waar bepaalde leeftijdscategorieen in gerepresenteerd 

zijn 

0‐6 jaar 6‐12 jaar 13‐20 21‐44 45‐64 65+ Onbekend 

1,2% 0% 17,5% 58,8% 27,5% 10% 1% 

Als we kijken naar de rollen die zij hebben in televisieprogramma’s dan zien we dat 

mensen met een lichamelijke handicap, als ze op televisie te zien zijn, meestal als gast 

worden opgevoerd. Ze zijn maar weinig presentator (Lucille Werner buiten beschouwing 

gelaten, die hier voor het hoge percentage zorgt door 5 keer per week op televisie te 

verschijnen als de presentatrice van Lingo). 

Tabel 6. Rol van persoon met lichamelijke handicap 

Presentator Deelnemer of geinterviewde In de achtergrond 

26,3% 66,3% 7,5% 

Een inhoudelijke analyse van de manier waarop de lichamelijke gehandicapte wordt 

afgebeeld door wat de persoon zelf en de andere mensen in het segment zeggen en 

doen laat zien dat er drie hoofdzakelijke manieren zijn waarop de handicap betekenis 

wordt gegeven. Deze manier komen gedeeltelijk overeen met de uit de literatuur 

bekende representatiestrategieën. 

16



Tabel 7. Hoe wordt de lichamelijke handicap gerepresenteerd in een normale week* 

Nederlandse 

primetime 

televisie 

Handicap speelt Uitzonderlijke Negatieve emoties 

geen rol personen 

en problemen 

58% 14% 28% 

* Deze 3 vormen van representatie op basis van een cluster analyse op een groot aantal variabelen die 

voor elk segment zijn gescoord. Zie appendix voor details van de analyse. 

Zoals in tabel 7 te zien is, wordt in het merendeel van de keren dat een lichamelijk 

gehandicapte op televisie verschijnt geen enkele ruchtbaarheid aan de handicap 

gegeven. Een voorbeeld hiervan is bijvoorbeeld het programma Lingo waarbij de 

handicap Lucille Werner niet ter sprake komt. Deze vorm van representatie komt in de 

buurt van de bovengenoemde ‘bijzaak’ methode. In de overige 42 procent van de keren 

dat een lichamelijk gehandicapte op televisie te zien is gaat dit ofwel gepaard met 

verhalen over diens uitzonderlijke persoonlijkheid of vaardigheden ofwel over de 

negatieve emoties en problemen die met een handicap gepaard kunnen gaan. 

De analyse van de representatie van mensen met een lichamelijke handicap op de 

Nederlandse prime time televisie laat zien dat zij in 8% van de uitzendingen te zien zijn. 

Mensen met een lichamelijke handicap zijn meestal de enige gehandicapte in een 

programma, iets vaker vrouw dan man (mede dankzij Lucille Werner), en meestal een 

geïnterviewde. De handicap wordt meestal niet besproken, maar wanneer dit wel 

gebeurt is dit in de vorm vaneen lofzang op hun uitzonderlijke kwaliteiten of van een 

focus op hun psychische en sociale problemen. 

17



2.1.2. De beeldvorming van ‘Mis(s)Verkiezing’, ‘CAPaward’ en ‘Expedition Unlimited’ 

Tegen de achtergrond van de manier waarop gehandicapten normaal gesproken 

worden afgebeeld op de Nederlandse televisie wordt meteen al een aantal zaken 

duidelijk van de programma’s ‘Mis(s)Verkiezing’, ‘CAPaward’ & ‘Expedition Unlimited’. 

Allereerst zijn er meerdere gehandicapten te zien in hetzelfde programma dan 

gebruikelijk is en het soort handicap dat zij hebben verschilt: 

Tabel 8. Welke handicaps zijn er te zien in 

Aangeboren 

Als gevolg van 

ongeluk 

(Progressieve) 

ziekte 

Onduidelijk 

/anders 

Mis(s)Verkiezing’, 

‘CAPaward’ & 

‘Expedition Unlimited’ 

Nederlandse prime time 

televisie 

41% 31% 20% 8% 

6,3% 51,3% 13,8% 28,6% 

Een vergelijking met de Nederlandse prime time televisie in Tabel 8 laat zien dat de 

gehandicapten in de programma’s ‘Mis(s)Verkiezing’, ‘CAPaward’ & ‘Expedition 

Unlimited’ vaker een aangeboren handicap hebben of een progressieve ziekte dan 

normaal gesproken op televisie te zien is. Daarnaast wordt er vaker uitgelegd wat 

mensen precies mankeert, wat terug te zien is in het feit dat er minder gevallen zijn 

waarin niet vast gesteld kon worden welke handicap iemand had. In tabel 4 kan 

daarnaast worden gezien dat er gehandicapte vrouwen in ‘Mis(s)Verkiezing’, ‘CAPaward’ 

& ‘Expedition Unlimited’ oververtegenwoordigd zijn. Vrouwen komen in 93,1% van alle 

segmenten uit de drie programma’s voor en mannen in 65,5%. Daarmee wijken de 

programma’s af van de gebruikelijke representaties van gehandicapten op televisie. Qua 

18



leeftijd wijken zij echter niet af, aangezien dezelfde categorieën in ongeveer even grote 

mate worden afgebeeld als in andere Nederlandstalige programma’s op prime time. 

Tabel 9. Sekse: % segmenten waar mannen en/of vrouwen in voor komen 

Man(nen) 

Vrouw(en) 

65,5% 93,1% 

Tabel 10. Leeftijd: % segmenten waar bepaalde leeftijdscategorieën in 

gerepresenteerd zijn 

0‐6 jaar 6‐12 jaar 13‐20 21‐44 45‐64 65+ Onbekend 

0% 0% 41,1% 100% 27,5% 10% 0% 

Ook qua rol die men in het programma inneemt de verschillen met prime time ook 

minimaal, aangezien in deze programma’s zowel (een deel van de presentatoren) als 

van de deelnemers een lichamelijke handicap hebben. Wat echter ook opvalt is dat er in 

de programma’s op een andere manier betekenis wordt gegeven in woord en daad aan 

de handicap van de deelnemers. Dit is weergegeven in tabel 11. 

Tabel 11. Representatiestijl in ‘Mis(s)Verkiezing’, ‘CAPaward’ & ‘Expedition Unlimited’ 

Handicap 

speelt geen 

rol 

Uitzonderlijke 

personen 

Negatieveemoties 

en problemen 

Segmenten 

zonder 

persoon met 

handicap 

Mis(s)Verkiezing 22% 78% 0% 0% 

CAPaward 14% 86% 0% 0% 

Expedition 

Unlimited 

0% 78% 11% 11% 

In tabel 11 is te zien dat de drie programma’s zich veel sterker richten op de 

uitzonderlijkheid van de mensen met een handicap en negatieve emoties en problemen 

over het algemeen schuwen. Daarnaast blijft, in verhouding tot de representaties uit de 

Nederlandse prime time programma’s, de handicap veel minder vaak onbesproken. Ter 

19



vergelijking zetten we deze representatie patronen in tabel 12 af tegen de 

representaties uit de andere geanalyseerde programma’s waar mensen met een 

lichamelijke handicap centraal staan. In tabel 12 is te zien dat de programma’s 

‘Mis(s)Verkiezing’, ‘CAPaward’ en ‘Expedition Unlimited’ in vergelijking met zowel de 

Nederlandse prime time televisie als de andere programma’s waarin mensen met een 

lichamelijke handicap centraal staan significant meer de nadruk leggen op de 

uitzonderlijkheid van de deelnemers aan de programma’s (Cramers V (242)=.418; p



met het gangbare televisie aanbod een soortgelijke representatiestrategie hanteren. 

Terugkerend naar de positieve beeldvormingstrategieën die in de wetenschappelijke 

literatuur worden genoemd, kan de volgende conclusie worden getrokken. Er wordt in 

deze programma’s weinig gebruik gemaakt van de ‘bijzaak methode’ (i.e. wanneer de 

handicap geen rol speelt) en helemaal niet van de kritische methode (waarin 

achterstelling van de gehandicapten door de maatschappij wordt uitgebeeld). Door de 

sterke nadruk op de uitzonderlijkheid van de personages in de programma’s wordt 

gekozen voor een vorm van representatie waarin de handicap uitzonderlijk en opvallend 

is, evenals de boodschap dat ook gehandicapten tot uitzonderlijke prestaties in staat zijn. 

De Inhoudsanalyse van Mis(s)Verkiezing’, ‘CAPaward’ en ‘Expedition Unlimited’ laat zien 

dat de programma’s een significant andere representatiestijl hanteren dan andere 

prime time Nederlandse televisie en ook dan andere programma’s waarin mensen met 

lichamelijke handicapcentraal staan. Wat opvalt is dat er met name ingezet wordt op de 

uitzonderlijkheid van de mensen met een lichamelijke handicap en dat moeilijkheden 

die de handicap met zich meebrengt Weinig verbeeld worden. 

21



2.2. Betekenis van de drie programma’s. 

De volgende vraag stuurt dit onderzoeksonderdeel 

Welke interpretaties geven kijkers aan de inhoud van ‘Mis(s)Verkiezing’, ‘CAPaward’ 

en‘Expedition Unlimited’ en hoe hangen deze samen met eigenschappen van kijkers, en 

de aanwezigheid van mensen met een lichamelijke handicap in hun omgeving? 

2.1.2. Uitkomsten uit ander onderzoek 

Er is nauwelijks onderzoek gedaan naar de manier waarop mensen betekenis geven aan 

media‐inhoud waarin gehandicapten voorkomen. Een uitzondering is een onderzoek van 

Farnall en Smith (1999) waaruit blijkt dat mensen die zelf gehandicapten van nabij 

kennen andere interpretaties geven dan mensen zonder zulke kennissen. De 

afwezigheid van onderzoek dat specifiek over gehandicapten gaat wil echter niet zeggen 

dat de bestaande literatuur geen zinvolle informatie biedt. Met name het werk van 

Michelle (2007) over vier algemene processen van betekenisgeving is relevant. Zij stelt 

dat kijkers allereerst een programma waar kunnen nemen als een directe weergave van 

de werkelijkheid (de “transparante modus”). Dit gebeurt bijvoorbeeld vaak bij nieuwsof 

realityprogramma’s. Hier zijn ook met name de directe persoonlijke banden van 

kijkers met gehandicapten van belang omdat deze een toetssteen bieden voor het 

realiteitsgehalte van programma’s. Ten tweede kan men de inhoud van een programma 

als een reflectie van het echte leven beschouwen en haar op emotioneel niveau 

realistisch vinden (de “referentiële modus”). Het programma kan zo leiden tot reflectie 

en discussie over de ervaringen uit het eigen leven. Ook hier geldt dat persoonlijke 

banden met gehandicapten relevant zullen zijn voor deze manier van kijken. Ten derde 

kan het programma geïnterpreteerd worden als een uitdrukking van genreconventies. 

Kijkers leggen dan de nadruk op hun herkenning van de conventies van het genre of de 

kwaliteit van het acteerwerk (de “mediatie modus”). Ten vierde kan de nadruk komen te 

22



liggen op de vermeende (ideologische) intentie van de maker (de “discursieve modus”) 

(Michelle, 2007). 

Toegespitst op de programma’s ‘Mis(s)Verkiezing’, ‘CAPaward’ en ‘Expedition 

Unlimited’ kan uit deze vier manieren van kijken worden afgeleid aan welk onderdeel 

van beeldvorming over mensen met een lichamelijke handicap de interpretaties van de 

programma’s een positieve bijdrage zouden kunnen vormen. Deze zijn weergegeven in 

tabel 13. 

Tabel 13. Interpretatiestijlen 

Kijken Interpretatie 

Transparant Kijkers leggen de nadruk op informatie over (mensen met) een 

lichamelijke handicap en hun sociale relaties en maatschappelijke 

integratie 

Referentieel Kijkers herkennen overeenkomsten tussen hun eigen leven en dat van 

gehandicapten, empathie met gehandicapten 

Mediatie Kijkers vergelijken de programma’s met andere schoonheids‐ of 

talentenwedstrijden, en reality‐programma’s. 

Discursief Kijkers herkennen ‘positieve boodschap achter het programma’ en 

onderschrijven deze. 

Het is echter de vraag of kijkers deze interpretaties ook daadwerkelijk maken bij het 

kijken van de programma’s en welke alternatieve interpretaties van het programma zich 

aan hen opdringen. Met name interpretaties die meer stroken met de heersende 

negatieve beeldvorming over gehandicapten zouden zich ook voor kunnen doen en een 

bedreiging vormen voor de gewenste interpretaties. 

23



2.2.2. Betekenissen van beeldvorminginterventie 

Er zijn 24 focusgroepen georganiseerd om over de drie programma’s te praten. Er 

werden vier soorten groepen samengesteld: groepen die uitsluitend uit mensen met 

een handicap bestonden; groepen waarin mensen met en zonder handicap meededen, 

groepen met mensen zonder handicap, die wel of geen mensen met een handicap 

kenden. Elke groep bestond uit 5 of 6 personen en kreeg een fragment uit een van de 

programma’s te zien waarna eerst werd gewacht welke spontane discussie ontstond, 

om volgens een gestructureerde onderwerpenlijst een gesprek werd gevoerd. Voor een 

uitgebreider overzicht van de gehanteerde methode, analysetechnieken en uitkomsten 

kunt u bijlage 2 raadplegen achter in dit rapport. De gesprekken waren zeer 

uiteenlopend en maakten veel duidelijk over alledaagse gevoelens en ambivalenties ten 

opzichte van gehandicapten. Alle manieren van kijken kwamen voor in de gesprekken, 

en alle leiden tot zowel positieve als negatieve betekenissen. 

2.2.2.1 Transparante betekenissen: GEKUNSTELD 

Deze manier van betekenisgeving treedt op wanneer kijkers hetgeen ze zien als een 

realistische weergave van de werkelijkheid ervaren. Wanneer dit realisme hoog wordt 

ingeschat, ontstaat er een situatie waarin de kijker het gevoel kan krijgen dat hij of zij 

iets nieuws heeft geleerd. Een voorbeeld van zo’n transparante interpretatie van de 

programma’s is de volgende quote van een kijker van de Mis(s)Verkiezing. 

Ruben: Eh, en ook als ik bijvoorbeeld naar dit programma kijk, ja ik…naast die 

missverkiezing, waar ik ook misschien wel mijn twijfels bij heb, ja vind ik 

het wel fascinerend om te zien eh…ten eerste hun levensverhaal, dat vind 

ik altijd wel interessant om van een andere gehandicapte te horen. En 

ook hoe ze daarmee omgaan eh…hoe ze eh gewoon niet bang zijn en 

gewoon dingen doen, daar heb ik wel echt eh respect voor. 

Om een aantal redenen kwamen dit soort leer ervaringen weinig voor en werd het 

realisme van de programma’s echter in twijfel getrokken. De drie belangrijkste redenen 

24



hiervoor zijn het soort personen in de programma’s, de context waarin de gehandicapte 

te zien is; en speciaal in ‘Expedition Unlimited’ de inter‐persoonlijke relaties van de 

gehandicapte met niet‐gehandicapten. Juist die respondenten die zelf een lichamelijke 

handicap hebben, vinden het werkelijkheidsgehalte van de programma’s twijfelachtig, 

omdat zij hun eigen persoonlijkheid en leven niet in de programma’s herkennen. Zo 

ontspint zich het volgende gesprek onmiddellijk nadat een focusgroep met 

gehandicapte deelnemers een fragment uit de ‘CAPaward’ heeft gezien: 

Inge: Nee, ik vind het niet realistisch. 

Erik: Ik ook niet 

Marion: Het komt over van ‘waar een wil is, is een weg’, maar zo werkt het niet. 

Zo makkelijk is het niet. Ik wil zoveel maar het kan niet. Mijn lichaam kan 

het gewoon niet meer. 

Een vergelijkbare discussie ontstaat in een groep personen met een lichamelijke 

handicap nadat ze een fragment van ‘Expedition Unlimited’ hebben gezien. 

Adriaan: Ik vind het wel leuk dat er een competitie element in zit, door middel van 

sport. 

Matthijs: Ze hebben ook in dit programma wel geselecteerd op bepaalde 

beperkingen. Ik kan alleen nog steeds niet meedoen aan dit programma, 

want ik heb een spierziekte ik ben niet zo sterk en daarom kan ik dit niet. 

Dus je kan alleen meedoen met een bepaalde beperking. 

Han: Ja, de mensen met een beperking worden toch weer geselecteerd op 

mobiliteit, flexibiliteit, kracht, uiterlijk en persoonlijkheid, dus dat is 

eigenlijk ook niet eerlijk. Iemand als Adriaan of Matthijs kan hier 

bijvoorbeeld bij voorbaat al niet aan meedoen. (...) Het is dan niet echt 

doorsnee, maar dan krijg je de top van de ijsberg van gehandicapt 

Nederland. 

Deze directe vergelijking met de eigen handicap komt vanzelfsprekend alleen onder de 

kijkers met lichamelijke handicap voor. Onder kijkers zonder lichamelijke handicap of 

25



contact met mensen met een lichamelijke handicap is hetzelfde argument echter ook af 

en toe te horen, zoals in de volgende uitspraak van een kijkster naar ‘Mis(s)verkiezing ‘: 

Sophie: Ja wel goed want ze worden dus toch wel, ze worden beoordeeld op hun 

uiterlijk en niet op hun handicap en dat vind ik toch wel iets positiefs. Aan 

de ander kant denk ik dan van wat moet dan iemand die lelijk is en een 

handicap heeft? 

Naast kritiek op de representativiteit van de personen met lichamelijke handicap in de 

‘CAPaward’, de ‘Mi(s)s verkiezing’ en ‘Expedition Unlimited’ wordt ook de context 

waarin zij worden opgevoerd herhaaldelijk aangegrepen om het realisme van de 

programma’s de bekritiseren. 

Sophie: Ik denk juist dat het geen realistisch beeld geeft. 

Michel: Een realistisch beeld waarvan? 

Edwin: Ik denk dat er wel een realistisch beeld was geweest, als het in Nederland 

had afgespeeld en niet in Kaapstad. Dan krijg je geheel wat je ook zelf ziet, 

wat je meemaakt hier in Nederland. Je ziet de gehandicapten lopen, 

moeilijkheden om de trap op te komen of wat dan ook. 

Sanne: Het dagelijks leven zie je ook niet. Je ziet nu een spel inderdaad. 

Meer in het algemeen geldt dat de programma’s het moeilijk maken voor de kijkers om 

hun kijkervaring te generaliseren naar hun eigen leefwereld, omdat de kandidaten met 

lichamelijke handicap zonder hun gewoonlijke leefomgeving worden getoond. Het zicht 

op de moeilijkheden, maar ook op de menselijkheid van hun bestaan wordt op die 

manier bemoeilijkt, zoals blijkt uit de volgende quote van een discussie over een 

fragment uit ‘Expedition Unlimited’ onder mensen zonder lichamelijke handicap, maar 

met contact met mensen met een lichamelijke handicap. 

Laura:. Maar aan de andere kant, in het dagelijks leven zijn ze zo afhankelijk en in 

het programma worden ze wel continu geholpen, ze hebben een 

teammaatje en hebben ze in het dagelijks leven ook overal een 

teammaatje?nee. 

26



Kaspar: Ja, je ziet dat alles al is aangepast voor ze. Je ziet dat ze eventjes van die 

matten neer hebben gelegd, zodat ze er met hun rolstoel overheen 

kunnen lopen..eeh rijden…ze zoeken natuurlijk locaties uit die rolstoel 

toegankelijk zijn en dat zij allemaal dingen dat wordt niet expliciet in 

beeld gebracht, maar er wordt zeker wel rekening mee gehouden. Zo is 

het niet in het echte leven, het zou pas echt een uitdaging zijn als je zegt 

van jongens…stap de trein maar in met je rolstoel. 

Naast de bovengenoemde problemen met het realisme van de kandidaten en de 

context waarin ze worden afgebeeld, wordt er tenslotte ook gewag gemaakt van de 

manier waarop interpersoonlijke relaties met name in het programma ‘Expedition 

Unlimited’ worden afgebeeld. 

Seef: 

Steef: 

ja maar je gaat toch niet omdat iemand een handicap heeft zou ik niet 

ineens mn best voor doen om daar bevriend mee te raken maar als er 

gewoon al een vriendschap is en die krijgt later of heeft al een handicap 

nou ja het zij zo. 

Ja ik ben het wel met Seef eens dat ja je kijkt inderdaad eerder naar de 

vriendschap maar ik denk dat in dit programma deze twee mensen 

waarschijnlijk nooit met elkaar in aanmerking zijn gekomen, model en 

gehandicapten die mee doen in dit programma. Dat die gewoon in twee 

heel andere werelden leven waardoor ze gewoon niet met elkaar in 

aanmerking zouden komen maar als zij toevallig in het modellen of in hun 

omgeving al iemand kennen die gehandicapt is dan zouden ze daar 

gewoon mee over straat lopen. 

Uit de hierboven besproken fragmenten uit de focusgroepen blijkt duidelijk dat kijkers 

alle drie programma’s in zekere zin gekunsteld vinden: zij betwijfelen of de getoonde 

27



kandidaten wel representatief zijn voor mensen met een handicap, een twijfel die in het 

bijzonder gevoeld wordt door kijkers die zelf een handicap hebben; zij vinden dat de 

omstandigheden waarin de personages met hun handicap om moeten gaan te zeer 

vereenvoudigd zijn, en ze betwijfelen of niet‐gehandicapten wel bereid zouden zijn om 

in het echte leven samen te werken of vriendschapsrelaties te sluiten met 

gehandicapten. 

2.2.2.2. Referentiële betekenissen: ANGST EN AMBIVALENTIE 

Gaat het bij de interpretatie van programma’s als al of niet transparant om de wijze 

waarop kijkers denken dat de programma’s de werkelijkheid weergeven, bij een meer 

emotionele, ‘referentiële’ interpretatie gaat het om identificatie met hoofdpersonen en 

de gevoelens die de programma’s oproepen. Daaronder bleken in de focusgroepen een 

enkele keer positieve herkenningsmomenten en uitingen van bewondering voor de 

deelnemers te vallen, maar ook en vooral kwamen gevoelens van angst naar voren. 

Veel deelnemers in de focusgroepen vonden de fragmenten confronterend. Een gesprek 

na afloop van een fragment uit Mis(s)verkiezing onder niet‐gehandicapte respondenten 

is illustratief: 

Sophie: Volgens mij is tweederde van iedereen die hier aan mee doet, is 

Emily: via een ongeluk 

Tamarisk: Via een ongeluk 

Angela: En wat doet dat met je? 

Sophie: Nou daar ben je toch wel 

Tamarisk: Schrik je wel van ja 

Sophie: Ja 

Emily: Vind ik verschrikkelijk 

Tamarisk: Ja 

Sophie: Je wordt er voorzichtig van 

Laurie: Bewust van het leven zo van goh... 

Sophie: Ja 

Laurie: Je wordt weer even met je 

28



Tamarisk: Ik vraag me dan ook af of ik ook zo sterk zou kunnen zijn 

Emily: Ja vraag ik me ook af 

Tamarisk: Om dan mezelf met een arm zeg maar dan zo op televisie te laten zien, 

dat vraag ik me dan af, en dat te blijven doen in het normale leven. Als je 

met een rolstoel een trap wordt opgereden door andere mensen 

Uit de bovenstaande quote is de confrontatie met een lichamelijke handicap duidelijk af 

te lezen. Wat daarnaast opvalt in deze quote is de manier waarop deze personen zonder 

lichamelijke handicap zichzelf vergelijken met de personen op televisie. De angst om zelf 

gehandicapt te worden schept aan de ene kant bewondering voor de personen met 

lichamelijke die in de programma’s te zien zijn. Aan de andere kant lijkt deze 

bewondering ook een afstand te impliceren aangezien de kijkers zich niet voor kunnen 

stellen dat zij hetzelfde met hun lichamelijke handicap zouden kunnen omgaan. 

De spanning tussen de bewondering van de personages in de serie en de eigen houding 

ten opzichte van een lichamelijke handicap is bij alle drie de programma’s terug te 

vinden onder mensen die zelf niet lichamelijk gehandicapt zijn. Na afloop van een 

fragment uit ‘CAPaward’ ontstond het volgende gesprek: 

Nathalie: En wat vonden jullie leuk aan het programma? 

Marion: Interessant. 

Ina: Heel interessant ja. 

Nathalie: Kunnen jullie daar voorbeelden van noemen? 

Marion: Om dat te kunnen. 

Petra: Nou met je voeten een gitaar spelen, ik kan dat niet. 

Inge: Ik kan het nog geen eens met mijn handen. 

Anderen: Ik ook niet. 

Ab: Dat kan ik over honderd jaar nog niet. [lacht] 

Erik: Je kunt wel veel als je iets echt wilt. 

Dergelijke bewondering kwam vaker voor in de focusgroepen met niet gehandicapte 

deelnemers, maar zoals uit het staartje van het volgende gespreksfragment blijkt, wordt 

29



ook hier twijfel uitgesproken of mensen zonder handicap wel zo open staan tegenover 

gehandicapten 

Gerlies: Het heeft ook te maken met aanpassing maar dat geldt voor ons net zo. 

Wat maak je van je leven? En zij hebben het heel erg nodig om naar het 

positieve te kijken. Het heeft namelijk geen zin om erbij te blijven treuren 

dus ze gaan zich heel erg richten op wat ze kunnen. En dat zouden wij ook 

met z’n allen moeten doen! 

Mathijs: Nou en dat vind ik een inspiratie. Dat vind ik ontzettend knap en daarom 

zouden we er zelf ook over moeten nadenken dat die mensen dat bereikt 

hebben, gewoon iets groots, iets knaps. 

Em: Ik vond het wel een mooi verhaal van die Murad heet hij geloof ik dat die 

gewoon over 15 mensen de leiding heeft en dat zie je niet snel dat is wel 

echt wat 

Rick Maar hij werd wel ondertitelt… 

Em: Ja oke, maar… 

Mathijs: Ja, maarja] 

Em: 

Rick 

Maar hij geeft toch wel aan 15 mensen de leiding geeft… 

Ja maar de kans is wel groot dat hij met mensen te maken krijgt die daar 

eigenlijk helemaal niet op zitten te wachten. Die eigenlijk een baan 

hebben, die eigenlijk geleid wordt door een gehandicapte 

Kunnen niet‐gehandicapten nog lachen als ze hun eigen onvermogen met de talenten 

van de ‘CAPaward’ kandidaten vergelijken, voor de gehandicapte respondenten in de 

focusgroepen riep de blik op extreme talenten ook veel pijnlijke momenten op. Niet 

alleen vinden ze dergelijke beeldvorming niet realistisch, zoals in de vorige paragraaf 

over transparante betekenissen al bleek, maar ook ontstaan soms onaangename 

gevoelens over hun eigen leven en handicap: 

Inge: 

Erik: 

Irene: 

Ze zijn zo gehandicapt, de handicap die ze hebben op zich veranderd niet 

veel… Bij MS heb je vaak momenten dat je ontzettend moe bent. 

Ja, elke dag is anders hè. 

Je gaat je dan eigenlijk een beetje schuldig voelen dat je niet meer doet 

als je die mensen ziet… En dan denk je van ja… Zij hebben wat bereikt in 

het leven en ik zit hier.. Nou ja, elk jaar minder… 

30



Inge: 

Irene: 

Dat is gewoon de pech.. 

Ik lig bijna alleen maar in bed. 

Uit deze fragmenten uit de focusgroepen blijkt dat niet‐gehandicapte kijkers over het 

algemeen bewondering en respect voelen voor het doorzettingsvermogen van de 

gehandicapte kandidaten. Deze gevoelens zijn echter verweven met een gelijktijdige 

angst om zelf een dergelijk ‘noodlot’ te moeten ondergaan. Bij de gehandicapte kijkers 

zijn het vooral gevoelens van frustratie die opkomen, in een uitbreiding van de al eerder 

besproken irritatie over het gebrek aan realiteitsgehalte van dergelijke beeldvorming. 

2.2.2.3. Mediatie van betekenissen: DISCUSSIE 

Onvermijdelijk kwamen in de focusgroepen de algemene situatie van gehandicapten 

aan de orde en maakten deelnemers een vergelijking met andere programma’s waarin 

gehandicapten voorkomen. Onder de gehandicapte deelnemers gingen dergelijke 

discussies al snel over het gebrek aan voorzieningen en de geringe toegankelijkheid van 

straten en gebouwen. 

Mariska: Ik denk dat het steeds beter gaat. Als ik kijk naar Amsterdam zijn 

heel veel voorzorgmaatregelen genomen. Veel huizen zijn al toegankelijk 

gemaakt voor mensen met een rolstoel om binnen te komen. Amsterdam 

heeft heel veel stoepjes en trapjes om ergens naar binnen te komen, 

maar als ik kijk naar bijvoorbeeld het Van Gogh Museum of het 

Rijksmuseum, dat is allemaal rolstoeltoegankelijk en er zijn restaurants 

rolstoeltoegankelijk gemaakt en dat vind ik een heel groot goed. Theater 

is rolstoeltoegankelijk, de bioscoop is rolstoeltoegankelijk, dat is helemaal 

te gek. 

Ook in de andere focusgroepen kwamen een scala aan discussies op te roepen, die 

variëren van beroemde gehandicapten en de Paralympics tot maatregelen die de 

31



politiek zou moeten nemen om het leven van gehandicapten te verbeteren. Er ontstond 

in alle groepen eveneens discussie over beeldvorming. In sommige groepen kwamen de 

deelnemers echter niet verder dan oppervlakkige opmerkingen en oordelen over de 

verschillende programma’s, zoals in onderstaande quote: 

Irene: Ja, ik had er nog niet echt over nagedacht, maar het klopt eigenlijk wel. Ik 

zou zeggen dat het wel een leuk programma is. Ik weet niet zo goed wat 

ik er verder over moet zeggen. 

Sophie: Ik zou er niet zoveel over zeggen. 

In andere groepen was de teneur kritisch. De Paralympics worden bijvoorbeeld 

aangehaald als een voorbeeld van de segregatie in de media waarbij lichamelijk 

gehandicapten weliswaar te zien zijn, maar alleen in hun eigen ‘ghetto’ programmering. 

Jannie: Het feit dat het gescheiden is bij de Olympische spelen is al fout. Je zou 

het gewoon moeten doen binnen de gewone Olympische spelen, dus 

gewoon per dag twee onderdelen inlassen gelijk op in 1 Olympische 

spelen dan krijg je gewoon alle aandacht plus je bent gelijkwaardig. 

Ook populaire programma’s als Idols werden echter kritisch beschouwd en vormden een 

aanleiding om de politiek achter beeldvorming van gehandicapten in het algemeen ter 

discussie te stellen, zoals blijkt uit de onderstaande quote van kijkers van de ‘CAPaward’. 

Margriet: Ja in programma’s zoals Idols zie je nooit mensen binnen komen in een 

rolstoel of met krukken het zijn alleen maar gezonde mensen die niets 

mankeren. Neem Anita Witzier die zo ernstig… die heeft zwaar reuma 

maar die draait ook gewoon mee, die zegt ook die mensen erom heen 

moeten er wel heel veel rekening mee houden,het team om je heen moet 

wel rekening moet je houden maar het kan dus wel allemaal. 

Zulke kritische discussies leiden vaak tot een verwerping van het programma in kwestie 

omdat het onderdoet voor andere soortgelijke programma’s en de gehandicapten in 

een commercieel format ook gezien kunnen worden als kijkcijfer trekkers. 

Michel: Het is een soort van namaak van Expeditie Robinson, maar dan nu 

32



proberen ze weer een één of andere aantrekkingskracht of die Express, 

Thailand… 

Sophie: Peking Express 

Michel: Peking Express, maar dan nu, natuurlijk kan je niet weer een Peking 

Express maken of weer een Expeditie Robinson, dus ga je nu 

gehandicapten erbij zetten, dus jah dat is het enige wat ik zou zeggen. 

Om het alleen maar spannend te maken. 

De diversiteit aan opgeroepen discussies laten zien dat in sommige gevallen het praten 

over het programma een positieve bijdrage kan leveren over het debat rond de positie 

en beeldvorming over gehandicapten in de maatschappij. 

2.2.2.1 Discursieve lezingen van het programma: IRRITATIE 

Een discursieve lezing behelst dat kijkers de doelen van het programma herkennen en 

met een positieve grondhouding benaderen. In haar meest ‘wenselijke’ vorm ziet zo 

een reactie eruit als het volgende gesprek dat ontstond in een focusgroep na een 

fragment uit ‘CAPaward’: 

Frits: 

Rene: 

Frits: 

Rene: 

Els: 

Rene: 

Nou goed, ik denk wel dat ze een voorbeeldfunctie kunnen... 

Ja, dat zeker. [Praat er door heen] 

Absoluut of inspiratiebronnen kunnen zijn voor anderen. 

Inspiratiebronnen ja. 

Nou goed, ze laten wel zien dat alles mogelijk is als je wil en als je inzet 

hebt. 

Ik denk dat er heel veel mogelijk is. 

Deze eerste reactie was echter in de meeste groepen van korte duur en ging meestal 

snel over naar een veel kritischer discours waarin men de boodschap wel zegt te 

herkennen, maar het middel van aparte programmering sterk betwijfelt. Een voorbeeld 

hiervan is de volgende uitspraak van mensen met een lichamelijke handicap die, net als 

de groep uit het vorige citaat, de ‘CAPaward’ hebben gekeken. 

Ben 

Ik vond het echt slecht! 

33



Allen: 

Gerda 

Ben 

Hahahahaha 

Waarom vond je het slecht? 

Nu benadruk je het alleen maar dat die mensen speciaal zijn. Terwijl dat 

niet zo moet zijn, eigenlijk. Je moet ze eigenlijk gewoon zien als normale 

mensen, alleen nu….Waarom maak je niet een programma met normale 

mensen en kijk je dan of ze misschien beter zijn. Nu benadruk je hun 

handicap. Ik vind dat echt slecht. Nu maak je een speciaal programma of 

het speciale mensen zijn zeg maar. Terwijl de bedoeling is dat je ze als 

gelijken moet zien. 

In een andere groep, is het oordeel dat de boodschap er te dik bovenop ligt, en de 

aantrekkingskracht van het programma onderuit haalt. 

Jasha: 

Guy: 

Jasha: 

Mijn eerste indruk is toch een beetje…ja dat…ja dat eh dat het toch niet 

echt ehh iets oprecht allemaal is, omdat het ja…toch een beetje het 

idee dat…zeker de jury dan ehh…ja dat het voelt niet echt oprecht. 

Beetje gemaakt misschien? 

Ja, een beetje gemaakt. Maar als mensen hier…als mensen het leuk 

vinden om dit te doen, waarom niet? Maar het is…het voelt toch een 

beetje gemaakt en daardoor lijkt toch weer een beetje de focus terug te 

komen op dat deze mensen die hieraan meedoen zielig zijn…heb ik dan af 

en toe het gevoel. Of gevonden worden in ieder geval. 

Jasha zegt in dit gespreksfragment met een omweg dat de gehandicpanten in dit soort 

programma´s eigenlijk een beetje zielig zijn, of althans, dat andere mensen dat zullen 

vinden. Een dergelijke attributie van een negatief effect bij andere mensen komt in de 

In de focusgroepen herhaaldelijk voor: 

Elise: 

Liset: 

Elise: 

Seef: 

Elise: 

Seef: 

Elise: 

Seef: 

ik denk dat het programma door heel veel mensen belachelijk gemaakt 

gaat worden. 

en waarom denk je dat? 

dat de kranten en uhh en de media daar vol van gaan staan. 

Kun je niet de vergelijking trekken met…. 

omdat het natuurlijk ook best wel een beetje een stunt is. 

kun je het niet vergelijken met uhh programma…. 

die gehandicapten worden natuurlijk best wel een beetje voor lul gezet. 

met dat programma Beauty en de Nerd. 

34



Het merendeel van de deelnemers aan de focusgroepen herkent de pogingen van de 

programma’s om beeldvorming over gehandicapten te verbeteren. Deze herkenning 

leidt echter eerder tot twijfel over de doelmatigheid van een dergelijke strategie, dan 

tot acceptatie van het doel, zowel onder gehandicapte als onder niet‐gehandicapte 

respondenten. In sommige gevallen leidt het zelfs tot ergernis en een lage waardering 

van het programma. 

35



2.3. Effecten van de drie programma’s 

De vraag die dit deel van het onderzoek stuurt, is: 

Welke cognitieve, affectieve en gedragsmatige effecten heeft het kijken naar 

‘Mis(s)Verkiezing’, ‘CAPaward’ en ‘Expedition Unlimited’ en hoe hangen deze effecten 

samen met de interpretatie van het programma door de kijkers en hun identificatie met 

de karakters? 

2.3.1. Uitkomsten uit ander onderzoek 

Ook voor dit onderdeel van het onderzoek geldt dat er nauwelijks eerdere data en 

analyses zijn om op terug te vallen, noch in het buitenland, noch in Nederland. Wel zijn 

er enkele relevante en getoetste theorieën over media‐effecten die we gebruiken in dit 

onderzoek. Dit is in het bijzonder de sociaal cognitieve theorie van Bandura (1977, zie 

ook Singhal etal., 2004) die stelt dat duurzame cognitieve verandering pas optreden als 

kijkers programma’s als realistisch ervaren en zich met de personages identificeren. In 

zulke gevallen worden eerder ontwikkelde opvattingen (cognities), gevoelens (affect) en 

gedragsintenties ten opzichte van mensen met lichamelijke handicaps bijgesteld op 

basis van de als waardevol en geloofwaardig ervaren kijkervaringen. 

2.3.2. Effecten van beeldvormingstrategieën 

We hebben twee experimentele studies uitgevoerd om de effecten van de verschillende 

beeldvormingstrategieën vast te stellen op identificatie, cognities, gevoelens en 

gedragsintenties ten opzichte van gehandicapten vast te stellen. Ook hebben we naar 

de reacties op reclames in en rondom de programma’s gevraagd. In de experimenten 

kregen mensen fragmenten of hele programma’s over gehandicapten te zien. Ook was 

36



er in een groep kijkers die naar een programma keek waarin geen gehandicapten 

voorkwamen. 

De procedure kan op de volgende versimpelde wijze voorgesteld worden: een groep 

mensen kijkt naar de Mis(s)verkiezing en krijgt vervolgens de stelling voorgelegd dat 

mensen met een handicap bijzondere mensen zijn. 75 % van de ondervraagden zegt 

daarop ja. Een andere groep mensen kijkt naar de spelshow Vijf tegen Vijf, en krijgt 

dezelfde stelling voorgelegd dat mensen met een handicap bijzondere mensen zijn. 

Vijftig procent van de respondenten zegt dan ja. De conclusie is dan dat kijken naar de 

Mis(s)verkiezing effect heeft op de houding van mensen tegenover gehandicapten. 

In tabel 14 wordt een overzicht gegeven van de manier waarop naar cognitieve, 

affectieve en gedragseffecten gevraagd. Voor meer informatie kunt u de appendix 

raadplegen. 

Tabel 14. Variabelen uit het onderzoek 

Effect op: Variabele Voorbeelden van items 

Interpretatie Realisme 

(5 items) 

De video laat mensen zien zoals ze echt zijn in het 

dagelijks leven 

Evaluatie 

De video maakte weinig indruk 

(6 items) 

Identificatie Identificatie met Tijdens het kijken naar het programma voelde ik de 

gehandicapten in het 

progamma 

emoties die deze deelnemers lieten zien (n.a.v. 

foto’s gehandicapte) 

(6 items) 

Identificatie met nietgehandicapten 

in het 

programma 

(6 items) 

Tijdens het kijken naar het programma voelde ik de 

emoties die deze deelnemers lieten zien (n.a.v. 

foto’s niet‐ gehandicapten) 

37



Tabel 14 (vervolg). Variabelen uit het onderzoek 

Effect op: Variabele Voorbeelden van items 

Cognitie Houdingen 

(14 items) 

Mensen met een lichamelijke handicap zijn meestal 

makkelijker in de omgang dan anderen. 

De meeste mensen met een lichamelijke handicap 

maken zich veel zorgen 

Doorzettingsvermogen Mensen met een lichamelijke handicap zijn over het 

Gevoelens 

(4 items) 

Toegenegenheid 

(4 items) 

Angst voor contact 

met gehandicapte 

(5 items) 

Angst voor eigen 

handicap 

algemeen moedig. 

Een relatie met een lichamelijk gehandicapte vereist 

meer inzet dan een relatie met iemand zonder een 

lichamelijke handicap 

Als ik in de buurt ben van een persoon met een 

handicap, geeft me dat een ongemakkelijk gevoel 

De gedachte aan het hebben van een lichamelijke 

handicap maakt mij nerveus. 

(6 items) 

Gedrag Politieke actie Hoeveel denkt u dat de overheid zich nu inzet voor 

de toegankelijkheid van het openbaar vervoer voor 

mensen met een lichamelijke handicap? Hoeveel 

zou de overheid zich moeten inzetten? 

Discussie 

Hoe vaak heeft u de afgelopen week gesproken met 

mensen over het programma of daaraan 

gerelateerde zaken 

Voor een uitgebreider overzicht van de gehanteerde methode, analysetechnieken en 

uitkomsten van experiment 1 kunt u bijlage 3 raadplegen achter in dit rapport. 

2.3.2.1. Experiment Eén: onmiddellijk effect 

In het eerste experiment zijn vijf beeldfragmenten gebruikt: vier compilaties van 20 

minuten met beelden over gehandicapten waarin respectievelijk inter‐persoonlijke 

relaties, schoonheid, extreme talenten en het persoonlijk verhaal centraal stonden, en 

38



een aflevering van het TV‐programma Vijf tegen Vijf. De uitkomsten laten één 

overweldigend effect zien: 

Na het zien van fragmenten waarin mensen met een handicap voorkomen, neemt de 

angst om zelf een handicap te hebben of te krijgen significant toe, ongeacht de manier 

waarop mensen met een handicap in beeld worden gebracht. Dit effect treedt op in 

gelijke mate op bij mannen en vrouwen, is niet afhankelijk van leeftijd, wordt ook niet 

beïnvloed door de interpretatie van het programma of de identificatie met de 

hoofdpersonen. 

Op alle andere cognitieve, affectieve en gedragsmatige variabelen vonden we geen 

significante verschillen tussen de groepen die naar gehandicapten hadden gekeken en 

de groep die naar Vijf tegen Vijf gekeken had. Omdat we wilden onderzoeken wat er 

zou gebeuren met de beeldvorming als angst niet de initiële reactie zou zijn na het zien 

van mensen met een handicap, hebben we twee strategieën gevolgd: allereerst hebben 

we via een statistische controletechniek het effect van angst om zelf gehandicapt te zijn 

of worden, uit de resultaten gehaald en het directe effect van beeldvorming op de 

andere variabelen geanalyseerd. Ten tweede hebben we een nabootsing van langdurig 

en herhaaldelijk kijken naar ‘Expedition Unlimited’ gemaakt, door mensen uit te nodigen 

om gedurende drie weken, elke week een aflevering van het programma te kijken (zie 

par.2.3.2.2. Experiment Twee). 

Door de statistische controle werd zichtbaar dat kijkers parallel aan deze 

schrikreactie ook cognitief, affectief en gedragsmatig werden beïnvloed door de 

fragmenten die ze hadden gezien. Deze effecten zijn worden door de tegengestelde 

invloed van de angstreactie opgeheven. Desalniettemin kan er gesteld worden dat, als 

we de angst buiten beschouwing laten, personen op verschillende manieren beïnvloed 

39



werden door wat ze hadden gezien. Personen die gekeken hadden naar filmpjes van een 

persoonlijk verhaal van gehandicapten bleken significant positiever te scoren op hun 

houding ten opzichte van gehandicapten en hun toegenegenheid tot gehandicapten. 

Wanneer extreme talenten of schoonheid de hoofdingrediënten van het filmpje waren 

dat men had gekeken, bleek men met name het doorzettingsvermogen en de wilskracht 

van mensen met een lichamelijke handicap hoger in te schatten. Daarnaast nam ook de 

toegenegenheid toe. Opvallend genoeg nam bij de conditie waarin beelden van de 

missverkiezing waren verwerkt ook de bereidheid tot politieke actie toe, waarschijnlijk 

omdat in dit filmpje een van de deelneemsters een speech houdt over haar politieke 

ambities tijdens de finale van de show. De houding ten opzichte van gehandicapten als 

groep werd bij deze strategieën overigens niet positiever. Kijkers die interpersoonlijke 

interacties hadden gezien scoorden tenslotte alleen hoger op toegenegenheid maar niet 

op de andere variabelen. In tabel 15 staan de resultaten samengevat. 

Tabel 15. Effecten van beeldvormingstrategieën, zonder invloed van angst 

Cognitie: 

Houding 

Cognitie: 

Doorzettingsve 

r‐mogen 

Affect: 

Toegenegenhei 

d 

Beeldvorming: 

Persoonlijk verhaal + + 

Extreme talenten + + 

Schoonheid + + 

Interpersoonlijke 

+ 

relaties 

Een + in de cel geeft een positief effect aan, een lege cel betekent dat er geen effect was. 

Gedrag: 

Politieke actie 

2.3.2.2.Experiment Twee: Effecten van herhaaldelijk kijken en doorkijken 

Om na te gaan of het angsteffect verdwijnt wanneer mensen meer gewend zijn aan 

beelden van gehandicapten, hebben we een tweede experiment uitgevoerd waarin aan 

kijkers is gevraagd om gedurende drie weken, elke week thuis op de PC een 45 minuten 

40



lange aflevering van Expedition Unlimited (EU) te kijken. Een groep keek naar de eerste 

drie afleveringen, een andere groep keek naar afleveringen vier tot en met zes, en een 

controlegroep keek naar Peking Express (PE), een vergelijkbaar reality‐programma 

waarin geen gehandicapten voorkomen. Voor een uitgebreider overzicht van de 

gehanteerde methode, analysetechnieken en uitkomsten van experiment 2 kunt u 

bijlage 4 raadplegen achter in dit rapport. 

Het opvallendste resultaat van dit experiment was dat angst om zelf gehandicapt 

te zijn of te worden niet als effect optrad, noch bij de groep die de eerste drie aflevering 

van EU zag, noch bij de groep die aflevering 4 tot en met 6 zag. Wel vonden alle EU 

kijkers het programma minder leuk of interessant dan PE. Eveneens konden de kijkers 

zich bij aanvang van hun serie EU minder goed identificeren met de personages dan met 

de personages van PE. Dat negatieve effect verdween echter na een aflevering; 

identificatie werd toen vergelijkbaar met PE . Tenslotte bleek dat vooral de eerste drie 

afleveringen van EU een positief effect hadden op de houding van kijkers tegenover 

gehandicapten. In vergelijking met de kijkers van PE, schatten EU kijkers het vermogen 

van gehandicapten om een onafhankelijk bestaan te leiden al vanaf aflevering 1 

significant hoger in. Na aflevering 2 stijgt ook de inschatting dat gehandicapten een 

gelukkig leven kunnen leiden. Op de andere afhankelijke variabelen bleken de 

uitzendingen geen effect te hebben. Samengevat zien de resultaten van het tweede 

experiment er als volgt uit: 

Tabel 16. Effecten van doorkijken en herhaaldelijk kijken van Expedition Unlimited. 

Cognitie: 

Cognitie: 

Zelfstandig leven Gelukkig leven 

Affectieve en 

gedragsvariabelen: 

Geen effecten 

Afl. 1,2,3 Afl. 4,5,6 Afl. 1,2,3 Afl. 4,5,6 Afl. 1,2,3 Afl. 4,5,6 

Week 1 + 

Week 2 + + 

41



Week 3 + + 

Tijdens de eerste aflevering bleken de reacties gedeeltelijk veroorzaakt te worden door 

de mate waarin men zich identificeerde met de gehandicapte karakters in het 

programma. Hoe meer men zich identificeerde met de gehandicapte personages tijdens 

de eerste aflevering van ‘Expedition Unlimited’, hoe positiever de cognities t.a.v. het 

vermogen van gehandicapten om zelfstandig te kunnen leven. 

Als we de identificatie patronen met de personages nader bekijken, valt daarnaast op 

dat de verschillen tussen de identificatie met gehandicapte personen en nietgehandicapte 

personen in het programma steeds kleiner worden. Tabel 17 laat zien dat 

reeds in de tweede week (dus bij het kijken van de tweede aflevering) het feit dat 

iemand gehandicapt is of niet geen rol meer speelt voor de mate waarin de kijker zich 

identificeert. Dit suggereert dat het feit dat de personages een handicap hebben op de 

achtergrond raakt bij de kijkervaring en andere aspecten, zoals persoonlijkheid van de 

personen of het verloop van het verhaal van het programma belangrijker worden. 

Tabel 17. Identificatie met personages in het programma 

Identificatie gehandicapten Identificatie niet gehandicapten 

Afl. 1,2,3 Afl. 4,5,6 Afl. 1,2,3 Afl. 4,5,6 

Week 1 + + + + 

Week 2 

Week 3 

Deze reacties traden echter niet op bij kijkers die de vierde, vijfde en zesde aflevering 

van EU keken. Voor de gevonden verschillen tussen de groep die aflevering 1,2 en 3 

keken en de groep die 4,5,6 keken kunnen geen sluitende verklaringen worden gegeven. 

Mogelijk heeft het waarschijnlijk te maken met de inhoud van de afleveringen: de eerste 

drie waren op kennismaking van de kandidaten met elkaar en de kijkers gericht en 

42



bevatten veel persoonlijke achtergrondverhalen. In latere afleveringen lag de nadruk 

meer op de competitie en de samenwerking. 

Kijkers van de eerste 3 afleveringen van ‘Expedition Unlimited’ worden positiever over 

het vermogen van gehandicapten om zelfstandig te kunnen leven en gelukkig te zijn. Dit 

effect vinden we echter niet terug bij de kijkers afleveringen 4,5 en 6. Daarnaast blijken 

kijkers van alle afleveringen in eerste instantie meer met gehandicapten te identificeren 

dan met niet‐gehandicapten, mogelijk door de nadruk op het doorzettingsvermogen en 

vaardigheden van de gehandicapten die uit de inhoudsanalyse naar voren kwam. Dit 

verschil verdwijnt bij herhaaldelijk kijken: de handicap wordt irrelevant voor de mate 

waarin men zich identificeert met de personages. 

Tenslotte is er exploratief gekeken naar de effecten van ‘Expedition unlimited’ op de 

waardering van bedrijven die zich door middel van reclame met het programma 

associëren. Hoewel er zorgen bestonden dat programma’s met lichamelijk 

gehandicapten nadelige effecten zouden kunnen hebben, zien we daar bij ‘Expedition 

unlimited’ in vergelijking met ‘Peking Expres’ weinig van terug. Kijkers waardeerden een 

onbekend reisbureau uit een reclame die we elke week voor en na het programma 

toonden evenveel bij beide programma’s. Daarnaast was d de koopintentie voor het 

product gelijk tussen de groepen. De uitzondering hierop was de eerste week, direct na 

het kijken van aflevering 1‐ daar zien we een lagere intentie om het product te kopen 

dan bij kijkers van aflevering 4 en ‘Peking Express’. We zien echter dat dit effect ook bij 

43



die groep na de eerste aflevering is verdwenen. De negatieve koopintentie voor het 

merk bleek veroorzaakt door de waardering van het bekeken programma: omdat 

aflevering 1 minder gewaardeerd werd, was de intentie lager om het product te kopen. 

44



3. POSITIEVE EN RISICOVOLLE BEELDVORMINGSINTERVENTIES 

Op basis van de onderzoeksresultaten is het mogelijk om vast te stellen welke 

strategieën van beeldvorming effectief verbetering bewerkstelligen, en welke 

strategieën bestaande stereotiepen en negatieve houdingen versterken. Daarbij 

moeten we aantekenen dat dergelijke discussies in feite een tweede stap in het 

beeldvormingsproces behelzen: de eerste stap om gehandicapten überhaupt in beeld te 

brengen moet nog genomen worden. Uit de inhoudsanalyse blijkt immers dat in een 

gewone televisieweek er weinig tot geen gehandicapten op de buis verschijnen. Die 

enkele keer dat een programma of serie programma’s wel over gehandicapten gaat, 

blijken de dominante reacties onder het publiek negatief te zijn: men ervaart gevoelens 

van schok en angst, of men is geïrriteerd omdat men vindt dat de goede bedoelingen 

van het programma er te dik boven opliggen. Deze effecten verdwijnen als er langere 

tijd naar een programma gekeken wordt. In de onderzoekssituatie was dit doorkijken 

echter afgedwongen, het valt te verwachten dat in een daadwerkelijke kijksituatie een 

wegzapmoment snel optreedt. 

3.1 Positieve beeldvormingstrategie 

Deze uitkomsten leiden tot de volgende aanbevelingen voor een positieve 

beeldvormingstrategie. 

1. Breng meer en vaker gehandicapten in beeld. Wanneer gehandicapten een alledaagser 

onderdeel van het media aanbod zouden worden, zullen schok‐ en angstreacties 

verminderen; 

2. Produceer geen eenmalige uitzendingen over gehandicapten. Ongeacht de thematiek en 

ongeacht de beeldvormingstijl zullen angst en irritatie het dominante effect zijn. Een 

dergelijke eenmalige uitzending heeft alleen zin als kijkers iets met hun negatieve 

45



gevoelens kunnen doen, bijvoorbeeld een politieke actie of goed doel ondersteunen. Dit 

is een les die in feite al uit Open het Dorp getrokken kon worden, echter in dit 

onderzoek is het onderliggende mechanisme blootgelegd; 

3. Omdat de handicap de angst teweeg brengt, verdwijnt de persoonlijkheid in de 

beeldvorming van de kijkers. Bij langer kijken komt deze persoonlijkheid weer in beeld. 

Het verdient daarom aanbeveling, nog meer dan voor ‘gewone’ mediapersonages geldt, 

om iemand met een handicap in de volle breedte en diepte van zijn of haar 

persoonlijkheid te introduceren. 

4. Omdat programma’s die speciaal over gehandicapten gaan irritatie opleveren bij 

mensen met en zonder handicap, is het verstandig om gehandicapten in al bestaande 

programma’s meer in beeld te brengen, of in een sterk genre te plaatsen dat op zichzelf 

genoeg aantrekkingskracht heeft. 

In de context van deze goede praktijken van beeldvormingstrategie, valt het programma 

‘Expedition Unlimited’ in positieve zin op. Immers, de karakters zijn in een sterk genre 

gecast (reality contest), maken deel uit van een gemengde groep van gehandicapte en 

niet‐gehandicapte hoofdpersonen, en verschillende aspecten van hun persoonlijkheid 

worden uitgebreid geïntroduceerd, waarbij de handicap niet aldoor voorop staat. In de 

diverse afleveringen gaat het vervolgens allereerst over de manier waarop de koppels 

samenwerken en de competitie met de andere deelnemers aangaan; de spanning van 

de competitie en de inter‐persoonlijke verhoudingen vormen de motor van de twaalf 

afleveringen. Die manier van vertellen en in beeld brengen bleek positieve effecten te 

hebben op mensen die de eerste drie afleveringen van ‘Expedition Unlimited’ zagen: zij 

bleken zich in gelijke mate met de gehandicapte en de niet‐gehandicapte deelnemers te 

identificeren. Met andere woorden, kijkers herkenden zichzelf, zagen overeenkomsten 

met hun eigen leven en voelden met de deelnemers mee, ongeacht of deze gehandicapt 

was of niet. Bovendien veranderden de opvattingen van kijkers over gehandicapten al 

46



meteen na het uitzien van de eerste aflevering: zij achtten gehandicapten beter in staat 

om een onafhankelijk leven te leiden en een goede werknemer te zijn dan voor de 

uitzending. Na het uitkijken van de tweede uitzending bleken ook de opvattingen over 

de mentale gesteldheid van gehandicapten positiever: kijkers denken dat gehandicapten 

minder ongelukkig of depressief zijn dan ze voor de uitzendingen dachten. Deze laatste 

twee effecten traden echter niet op wanneer kijkers midden in de reeks programma’s 

vielen, en vanaf aflevering 3 begonnen te kijken (zie paragraaf 2.3). De kijkers van deze 

programma’s identificeerden zich ook met gehandicapte en niet‐gehandicapte 

deelnemers, maar hun opvattingen over gehandicapten veranderden niet. Naar alle 

waarschijnlijkheid komt dat omdat de eerste afleveringen in het teken van de 

kennismaking met kandidaten stonde, en 4,5 en 6 alleen nog over de competitie en de 

inter‐persoonlijke relaties ging. 

3.2 Risicovolle beeldvormingstrategie 

Uit het onderzoek blijkt verder eveneens dat de beeldvorming die extreme kwaliteiten 

van gehandicapten laat zien ‐ grote aantrekkelijkheid zoals bij de ‘Mis(s)verkiezing’, 

grote talenten bij de ‘CAPaward ‘‐ aanzienlijke risico’s in zich draagt. Het korte 

termijneffect van dit soort beeldvorming is dat kijkers gehandicapten als krachtiger, 

talentvoller en moediger zien dan niet‐kijkers. De buitengewone vermogens van de 

kandidaten in beeld worden kennelijk ook even toegeschreven aan de vermogens van 

gewone gehandicapten buiten beeld. Hoewel dit het beeld van gehandicapten als zielige 

slachtoffers dus voor korte tijd in positieve zin omdraait, blijkt echter uit de 

focusgroepen dat dit eveneens veel irritatie en frustratie kan oproepen. Gehandicapten 

in de focusgroepen voelden zich tekort schieten omdat ze niet aan dergelijke 

ideaalbeelden kunnen voldoen. De niet‐gehandicapten in de focusgroepen hebben 

bewondering voor de gehandicapte kandidaten, maar ervaren desalniettemin angst om 

47



zelf gehandicapt te worden en dan niet over dergelijk doorzettingsvermogen, moed en 

kracht te beschikken. Opvallend is ook welke effecten niet optreden na het zien van 

superkwaliteiten van gehandicapten op televisie: noch de ideeën over de mentale 

gesteldheid van gehandicapten, noch de ideeën over het vermogen van gehandicapten 

om een onafhankelijk bestaan te leiden, veranderen. 

48



4. WETENSCHAPPELIJKE PUBLICATIES 

De degelijke opzet van het onderzoek, de theoretische inbedding en de resultaten van 

de drie soorten analyses maken het mogelijk om een aantal wetenschappelijke artikelen 

te schrijven die potentieel goed ontvangen zullen worden in internationale tijdschriften. 

5.1. Inhoudsanalyse 

Vanwege de afwezigheid van grondige inhoudsanalyse van de beeldvorming over 

gehandicapten, verwachten we dat dit onderdeel van de studie goed publiceerbaar zal 

zijn, eveneens door de combinatie van kwalitatieve en kwantitatieve methoden. 

Titel: Representing disability. 

Tijdschrift: European Journal of Communication, or European Journal of Cultural Studies 

5.2. Making sense of disability 

De resultaten uit de focusgroepen zijn interessant en sluiten door hun opzet nauw aan op een 

bekende traditie in publieksstudies over manier van kijken en interpreteren. De resultaten 

leveren cumulatie van kennis op over hoe kijkers over realiteitsgehalte, authenticiteit en de 

politiek van beeldvorming praten 

Titel: Watching disability 

Tijdschrift: Critical studies in media communication 

5.3. Effects of positive portrayals of the disabled 

De effectenstudies leveren twee goed publiceerbare sets van resultaten op. Allereerst de 

uitkomst dat een incidentele confrontatie met beelden van gehandicapten tot een initiele 

angstreactie leidt die alle andere effecten overstijgt. 

Titel: Effects of indicental exposure to images of disabled people 

Tijdschrift: Media Psychology 

49



Het tweede experiment waarin de effecten van herhaaldelijke en langdurig blootstelling aan een 

geheel programma werden onderzocht, levert zowel interessante resultaten op, als dat het 

gebaseerd is op een vernieuwende methode van het real life experiment (zie bijlage #). 

50



Bijlage1: Methode & analyse inhoudsanalyse 

Voor deze analyse zijn de meeste resultaten weergegeven in de verslag van dit rapport. Het 

handelt hier om percentages die direct aan de conclusies over de beeldvorming van mensen 

met een lichamelijke handicap relateren. Om tot de hoofdindeling te komen van de typen 

representatiestrategieen is een clusteranalyse uitgevoerd op de verschillende vragen omtrent 

de afbeelding van gehandicapten in een bepaald segment. In eerste instantie was de codering 

van de programma’s zo opgezet dat vier verschillende vormen van representatie gemeten 

werden: 

1) passing (dwz. mensen met een handicap worden getoond zonder dat hun handicap 

enige rol speelt) 

2) Supercrips (dwz. mensen met een handicap worden afgebeeld als sterke en 

getalenteerde personen die meer problemen doormaken dan anderen) 

3) Zielig (dwz. mensen met een handicap worden afgebeeld als emotioneel labiele, 

ongelukkige mensen) 

4) Freaks (dwz. mensen met een handicap worden afgebeeld als personen met 

interpersoonlijke problemen, zijn zonderling en soms zelfs angstaanjagend. 

Een clusteranalyse liet zien dat deze vier categorieen in de data terug te brengen zijn tot slechts 

drie manieren van representeren: 1) De handicap speelt geen rol, 2) de gehandicapte heeft een 

uitzondelijke persoonlijkheid en 3) de gehandicapte vertoont negatieve emoties of heeft 

problemen. In de laatste categorie zijn de 3) en 4) van de oorspronkelijke lijst dus 

samengenomen. De ladingen van de verschillende codes op deze driedeling staat in tabel #. 

51



Tabel 18. Resultaat cluster analyse: ladingen van coderingen op 

representatiecategorieen. 

Handicap speelt 

geen rol 

Uitzonderlijke personen Negatieveemoties 

en problemen 

Supercrips .05 3.00 .54 

Zielig .01 .34 .61 

Freaks .03 .84 1.30 

Zoals te zien is, vormt deze indeling geen perfecte groepen en wordt soms bij de uitzonderlijke 

representatiestrategie een emotioneel probleem vermeld (te zien aan de ladingen van ‘zielig’ op 

de kolom van ‘uitzondelijke personen’. Desalniettemin kan deze indeling gehanteerd worden om 

elk segment uit een programma in te delen in een van deze drie representatiestrategieen. Van 

de in totaal 562 gecodeerde segmenten, vallen er 480 in het eerste cluster (‘handicap speelt 

geen rol’). Van de overige vallen er 45 in de tweede (‘uitzonderlijke persoonlijkheden’) en 37 in 

de derde (‘negatieve emoties en problemen’). Deze getallen zijn echter tot op zekere hoogte 

misleidend omdat sommige programma’s veel segmenten bevatten en andere als geheel zijn 

gecodeerd omdat er geen gehandicapte in voorkwam. Hiermee is rekening gehouden in de 

gepresenteerde percentages in het rapport door ze per programma te bekijken of te wegen in 

vergelijkingen. 

52



Codeboek inhoudsanalyse 

Programmaniveau 

1. Programma‐Identiteit (nnnn) 

Welke aflevering van welk programma wordt er bekeken? Deze programmacodes zijn terug te 

vinden in de Appendix. De codes lopen van 0001 – 0500. 

2. Type van het deel dat gecodeerd wordt 

Elke sectie heeft zijn eigen nummer. 

1= de code betreft het programmaniveau; het coderingsmateriaal betreft een volledige 

aflevering 

2= de code betreft het segmentniveau; het coderingsmateriaal waarbij een deel van de 

aflevering wordt gecodeerd 

3. Codeur – Intercodeursbetrouwbaarheid 

Degene die codeert: 

1 = Laura de Kooning 

2 = Marlies Klijn 

3 = Floris Muller 

4. Datum 

Datum waarop het programma werd uitgezonden. Voer de datum in in het SPSS format 

(dd/mm/yyyy) 

5. Programma Dag 

Dag waarop het programma werd uitgezonden. 

1= Zondag 

2= Maandag 

3= Dinsdag 

4= Woensdag 

5= Donderdag 

6= Vrijdag 

7= Zaterdag 

6. Tijd dat het programma begint 

Digitale vermelding, bijvoorbeeld 20:05. 

7. Duur van het programma 

53



Deze duur wordt aangegeven in minuten met achter de komma het aantal seconden, dus 83 

minuten en 54 seconden wordt 83.54. Deze duur is de feitelijke duur van het programma, de 

reclames worden hier afgetrokken. 

8. Programma Onderwerp 

Beschrijf in eigen woorden waarover het programma gaat. 

9. Zender waarop het programma wordt uitgezonden * 

1= Ned 1 

2= Ned 2 

3= Ned 3 

4= RTL 4 

5= RTL 5 

6= SBS 6 

7= RTL 7 

8= RTL 8 

9= Veronica 

10= NET 5 

10. Omroep waarop het programma wordt uitgezonden 

1= BNN 

2= Llink 

3= Max 

4= KRO 

5= Tros 

6=VARA 

7= AVRO 

8= EO 

9= NCRV 

10=VPRO 

11= NOS 

12= Politieke Partijen 

13= RVU 

14= NPS 

15= Het betreft hier geen publieke omroep 

(bron: http://www.apporte.nl/index.html) 

11. Genre van het programma /Programma Categorie 

In welk genre is het programma in te delen? 

Bij deze vraag in het codeboek worden de genres onderscheiden zoals die door Peeters, Jager & 

Kalf (2005) zijn gebruikt in een onderzoek naar wie er kijkt naar welke televisieprogramma’s op 

basis van de Stichting Kijk Onderzoek. Zij onderscheiden de volgende genres: nieuws; 

54



actualiteiten; weerbericht; serieuze informatie/ educatie; kunst en cultuur; praatprogramma 

etc.; reality; docusoap; showbusiness/royalty; overig human interest; vrije tijd, advies & service; 

overige informatie/ educatie; fictie; amusement; sport; muziek; kinderen; reclame en overig. 

Kinderen en reclame laten we in dit onderzoek buiten beschouwing. Ook laat ik naast kinderen 

en reclame het weerbericht buiten beschouwing. Elke hoofdcategorie kan weer onderverdeeld 

worden in verschillende subgenres. Een voorbeeld is het genre vrije tijd, advies en service dat 

onderverdeeld kan worden in de volgende subgenres: “algemene consumenteninformatie, 

consumentenmagazine, koken/eten/drinken, eigen huis/ wonen /interieurs/tuinen/doe‐het‐zelf, 

huisdieren(verzorging), lichaamsverzorging/bewegen/lifestyle, reizen/vakantie/toerisme/uittips, 

auto’s/brommers/motoren/fietsers en overige (Peeters, Jager & Kalf, 2005, pp. 211). Net als in 

het onderzoek van Peeters et. Al. (2005) worden de subcategorieën ook in dit onderzoek buiten 

beschouwing gelaten. Dit omdat het onderzoek anders te onoverzichtelijk en te grootschalig zou 

worden (Peeters, Jager & Kalf, 2005). 

1 = nieuws, een voorbeeld van nieuws is het NOS journaal 

2 = actualiteiten, een voorbeeld van actualiteiten is Pauw en Witteman 

3 = serieuze informatie / educatie, een voorbeeld is het programma de Mattheus MasterClass 

4 = kunst en cultuur, een voorbeeld is Tussen Kunst en Kitsch 

5 = praatprogramma e.d., een voorbeeld is RTL Vandaag 

6 = reality, een voorbeeld is Opsporing Verzocht, Bij ons in de PC 

7 = docusoap, een voorbeeld is Geen Cent te Makken 

8 = showbusiness / reality, een voorbeeld is RTL Boulevard 

9= overige human interest, een voorbeeld is Amsterdam Inc. 

10= vrije tijd, advies en service, een voorbeeld is Eigen Huis en Tuin 

11= fictie, een voorbeeld is The Simpsons 

12= komedie, een voorbeeld is Raymann is Laat 

13= amusement, een voorbeeld is Lingo 

14= sport, een voorbeeld is Champions League voetbal(wedstrijden) 

15= muziek, een voorbeeld is TMF clubhits of kerkmuziekprogramma’s 

16= reality spelshow, een voorbeeld is Expedition Unlimited, Peking Express, Postcodeloterij: 

Deal or no deal 

17= soaps, een voorbeeld is Goede Tijden, Slechte tijden 

18= reality datingshow, een voorbeeld is take me out 

19= Gezondheidsprogramma’s, die puur gericht zijn op informatie verlenen ter plaatse, een 

voorbeeld is Intensive Care, Trauma Centrum 

20= documentaire/docuserie, voorbeeld is Rail Away, Reporter 

12. Is of zijn er in het programma een persoon of meerdere personen aanwezig met een 

lichamelijke handicap en zo ja, hoe is de verhouding gehandicapten/niet gehandicapten per 

aflevering? 

Let op, bij deze vraag kan de lichamelijke handicap ook niet direct te zien zijn, bijvoorbeeld bij 

chronisch zieke personen zoals men ziektes als reuma aanduidt, of bij personen die bijvoorbeeld 

55



doof of blind zijn. Voor de definitie van een lichamelijke handicap wordt in dit onderzoek de 

definitie van Barnes & Mercer (2005) gebruikt en deze wordt aangepast naar dit onderzoek, te 

weten: “Een persoon met een lichamelijke beperking wordt onderscheiden van een persoon 

zonder lichamelijke beperking doordat hij/zij niet‐functionerende of ontbrekende 

lichaamsfuncties heeft, waarbij het om blijvend letsel/ blijvende functiebeperking gaat .” Zo zijn 

mensen met een gebroken pols niet gehandicapt, maar mensen die door een hersenbloeding 

bepaalde ontbrekende functies ervaren, wel gehandicapt. 

0= Er zijn geen gehandicapten in dit programma. Dit was uw laatste vraag voor dit porgramma. 

1= Ja er zijn gehandicapten aanwezig in de aflevering en de verhouding is 50/50 

2= Ja er zijn meer gehandicapten dan niet‐gehandicapten aanwezig in de aflevering 

3= Ja maar er zijn meer niet‐gehandicapten dan gehandicapten aanwezig in de aflevering 

13. Hoeveel personen met een handicap tel je in het programma? 

Aantal: ….. 

Segmentniveau 

Een segment is volgens de National Television Violence Study (1995) “ a coherent part of a 

broadcast, a narrative partition within a program that exhibits unity within itself and separation, 

by topic and/or, central focal character, from other segments within a program”, oftewel een 

deel van een uitzending dat zich onderscheidt van de rest van het programma door onderwerp 

of karakter. Voorbeelden: nieuwsitem of gehandicaptensport in sportjournaal; badpakkenronde 

in missverkiezing, fietsrace in Expedition Unlimited; ziekenhuisscene in medisch programma. 

Op het segmentniveau wordt gekeken of er al dan niet een handicap getoond en/of besproken 

wordt. Hier wordt duidelijk gemaakt om hoeveel segmenten het gaat en wat de 

realiteitsbeleving is van het desbetreffende segment. 

Op het segmentniveau coderen we alle karakters die in het segment zitten waarin een handicap 

voorkomt (in beeld of besproken), personen met en zonder handicap, de context waarin de 

handicap(s) geplaatst wordt en of en hoe de handicap(s) in beeld worden gebracht. 

Een handicap kan op vier manieren worden afgebeeld, te weten supercrip, zielig, freak en 

passing. Om te beoordelen op welke manier een handicap wordt afgebeeld wordt gekeken naar 

zes categorieën: wat gehandicapten over zichzelf zeggen en wat zij zelf doen én in wat de nietgehandicapte 

personen over de gehandicapte personen zeggen en/of doen. Vervolgens wordt er 

gekeken hoe de handicap in beeld wordt gebracht en in welke context deze handicap wordt 

geplaatst. 

Het wordt onderverdeeld in zes categorieën, te weten: Zelf zeggen (wat zegt de 

gehandicapte/zeggen de gehandicapten over de handicap); Ander zeggen (wat zeggen andere 

personen in het segment over de gehandicapte persoon/personen/handicap); Zelf doen (wat 

56



doet de gehandicapte/doen de gehandicapten); Ander doen (wat doet/doen de andere(n) in 

relatie tot de gehandicapte persoon/personen/handicap); Beeld handicap (op welke manier 

wordt de handicap in beeld gebracht) en beeld context ( in welke context wordt de handicap 

gepresenteerd). Deze categorieën kunnen ondergebracht worden in een matrix. 

Supercrip 

Zielig 

Freak 

Passing 

Zeggen Zeggen Doen Doen Handicap 

in beeld 

Zelf Ander Zelf Ander 

Handicap 

in context 

14. Programma identiteit 

Code van het programma, zoals aangegeven bij vraag 1 hierboven. 

15. Type van hetgene dat gecodeerd wordt (2) 

Zoals aangegeven bij vraag 2. 

1 = programmacode 

2 = segmentcode 

16. Codeur – Intercodeursbetrouwbaarheid 

Degene die codeert: 

1 = Laura de Kooning 

2 = Marlies Klijn 

3 = Floris Muller 

17. Segmentcode ID (nn) 

Begin met 01; codeer elk segment in tijdsvolgorde van uitzending. Zo is het allereerste segment 

wat je codeert, datgene wat als eerste op het weekoverzicht staat, 01, het tweede 02, etcetera. 

18. Duur van het Segment 

Bij het segment worden de begin‐ en eindtijd van het segment eerst genoteerd. Als een 

programma wordt onderbroken door reclame of door bijvoorbeeld een nieuwsuitzending, 

worden hiervan ook de begin‐ en eindtijden genoteerd (National Television Violence Study 

University of Texas, Austin, 1995). 

57



Het gaat dus om de feitelijke duur. De reclames moeten van de duur van het programma af 

worden getrokken. De duur van het segment wordt weergegeven in minuten en seconden, 

bijvoorbeeld 21:35. 

Duur: ……. 

19. Realiteitsbeleving 

Codeer het segment in één van de volgende categorieën 

1= alleen actuele realiteit – het segment gaat over gebeurtenissen die echt zijn; programma 

pogingen om gebeurtenissen te laten zien die echt gebeurd zijn; er zijn geen acteurs ingezet; het 

segment gebruikt echte gebeurtenissen, bijvoorbeeld Expedition Unlimited of Down met Johnny. 

2 = recreatie van realiteit – herbeleving van echte gebeurtenissen, vrij vertaald als zijnde 

levende geschiedenis. Sommige gebeurtenissen of dialogen kunnen minder waarheidsgetrouw 

zijn gemaakt, oftewel gefictionaliseerd. Een voorbeeld hiervan is een autobiografische film, zoals 

bijvoorbeeld Che. 

3 = fictie – dit segment is niet gebaseerd op echte gebeurtenissen maar op gebeurtenissen die 

wél zouden kunnen gebeuren in de realiteit. Een voorbeeld is Friends of The Co‐assistent. 

4 = Fantasie – of de karakters of de setting is of zijn bedacht, dit betekent dat ze niet in het echt 

zo zou of zouden kunnen bestaan. Vaak zijn dit geanimeerde karakters. Een voorbeeld hiervan is 

Mickey Mouse of the Pink Panter. 

(Bron: National Television Violence Study, 1995) 

ZELF 

Voor deze demografische kenmerken moet men bij het coderen uitgaan van de eventuele 

kennis die men al eerder in het programma heeft opgedaan. Een voorbeeld zou hierbij zijn dat 

als men vraagt of er een gehandicapte presentator in het segment zit, en Marc de Hond zit in 

de jury. Eerder in het programma is gebleken dat hij gehandicapt is, maar in dit segment is zijn 

rolstoel niet te zien en wordt zijn handicap niet besproken. Officieel zou men op de vraag of er 

een gehandicapte presentator in het segment zit dus met 1= nee antwoorden, maar omdat 

men eerder in het programma heeft kunnen zien/horen dat Marc de Hond gehandicapt is, 

codeert men deze vraag met code 2=ja, er zit een gehandicapte presentator in dit segment. 

Een ander voorbeeld is als men moet coderen of er kinderen zijn tussen de 6 en 12 jaar. Als 

eerder uit het programma is gebleken dat een kind 8 jaar is, maar dit wordt niet meer 

genoemd in het daaropvolgende segment, dan codeer je dus bij vraag 24 een code 2=ja. 

Als men uit moet gaan van eventuele voorkennis, dus informatie die zich eerder in het 

programma heeft voorgedaan, dan worden deze vragen gekenmerkt door een V (van 

voorkennis) voor de desbetreffende vraag. Als er geen V voor de vraag staat, dan heeft de 

vraag alleen betrekking op het desbetreffende segment. 

Demografische kenmerken: 

Geslacht 

58



Probeer een geslacht vast te stellen, codeer alleen een 9 als je een menigte of grote groep 

codeert of als er echt geen geslachtskenmerken te vinden zijn. Tekenfilmfiguren of voorwerpen 

zoals machines kunnen ook een geslacht hebben. Een naam (Tom en Jerry), stem (vrouwelijk of 

mannelijk, bijvoorbeeld Samson) dienen als de zogenaamde “gender cues” (National Television 

Violence Study, 1995 p. 20), ofwel indicaties voor het bepalen van het geslacht. Voor 

transseksuelen wordt het geslacht gebruikt waarmee het karakter zichzelf identificeert. 

20. V Komt er een gehandicapte vrouw voor in dit segment? 

1= nee 

2= ja 

21. V Komt er een gehandicapte man voor in dit segment? 

1= nee 

2= ja 

22A. V Komen er meerdere gehandicapten/een groep gehandicapten voor in dit segment? 

1= nee 

2= ja 

22B. V Is er een of zijn er meerdere gehandicapte(n) aanwezig in dit segment? 

1= nee, ga dan door naar het volgende segment 

2= ja, ga dan door met vraag 23. 

Leeftijd 

Gebruik dingen die je kunt zien, visuele kenmerken, om de leeftijd van de persoon vast te stellen. 

Voorbeelden zijn: kinderen op de basisschool zitten in categorie 2, studenten moet je in 

categorie 3 of in categorie 4 plaatsen afhankelijk van welk jaar ze van hun opleiding zitten, 

dieren of creaties horen in categorie 9. Als je de leeftijd niet kunt categoriseren omdat je twijfelt 

tussen twee categorieën, dan plaats je het karakter in de jongere categorie als het 

karakternummer oneven is en in de oudere categorie als het karakternummer even is (NTVS, 

1995). 

23. V Komen er kinderen voor onder de 6 jaar? 

1= nee 

2= ja 

24. V Komen er kinderen voor tussen de 6 en 12 jaar? 

1= nee 

2= ja 

25. V Komen er jongere personen voor tussen de 13 en de 20 jaar? 

1= nee 

59



2= ja 

26. V Komen er jongvolwassenen voor, tussen de 21 en de 44 jaar? 

1= nee 

2= ja 

27. V Komen er volwassenen voor tussen de 45 en 64 jaar? 

1= nee 

2= ja 

28. V Komen er oudere volwassenen voor van 65+? 

1= nee 

2= ja 

Etniciteit 

Zijn er gehandicapten in dit segment die onder het volgende “ras” vallen: 

29. V Aziatisch / (Oost) Indisch / Pacific Islander 

1= nee 

2= ja 

30. V Antilliaans 

1= nee 

2= ja 

31. V Marokkaans 

1 = nee 

2= ja 

32. V Turks 

1= nee 

2= ja 

33. V Europees 

1= nee 

2= ja 

34A. V Overig Blank, bijvoorbeeld Amerikaans 

1= nee 

2=ja 

34B. Zuid‐Amerikaans 

60



1= nee 

2= ja 

34. V Afrikaans 

1= nee 

2= ja 

35. V Niet menselijk 

1= nee 

2= ja 

36. V Niet vast te stellen 

1= nee 

2= ja 

37. V Anders dan alle bovenstaanden, nl….. 

38. V Komen er in dit segment gehandicapten voor met een partnerrelatie? 

1= nee 

2= ja 

Karakterrol 

Voor de volgende vragen die de karakterrol betreffen moet men de informatie gebruiken die 

in het segment wordt gegeven om de vragen te beantwoorden. Als er met betrekking tot een 

bepaalde vraag geen informatie verstrekt wordt, dan is de code een 1= nee.Als men een vraag 

moet beantwoorden waarbij de informatie van het hele programma er toe doet, dus als men 

ook de voorkennis in andere segmenten mee mag nemen bij het coderen, dan staat er een V 

(van voorkennis) voor de vraag. 

Ook moet rekening gehouden worden met de centrale rollen van personen in dit segment. 

Voor de codering van de karakters wordt er per segment gekeken naar alle karakters, zowel 

de gehandicapten als de niet‐gehandicapten. Hierbij wordt per segment een tweedeling 

gemaakt in de gehandicapten en de niet‐gehandicapten. Voor de vragen worden alle 

gehandicapten samen genomen bij het beantwoorden. Het gaat er dus om of je bij ten minste 

één persoon de code kunt signaleren, en met ja kunt beantwoorden. Zo ook worden alle nietgehandicapten 

samengenomen per segment, wat betekent dat als één niet‐gehandicapt 

persoon voldoet aan een code , de code voor iedereen met code 1= ja kan worden 

beantwoord. 

40. Karakterrol: zijn er gehandicapten aanwezig met: 

V De rol als verteller, commentator, nieuwslezer, gastvrouw/gastheer, werkzaam bij het 

programma of de omroep? 

1= nee 

61



2= ja 

41. V Zijn er gehandicapten die verslaggever/ journalist zijn? 

1= nee 

2= ja 

42. V Is er een gehandicapte expert aanwezig? 

1= nee 

2= ja 

43. V Is er een gehandicapte die in dit segment een officiële autoriteitenrol uitoefent? 

1= nee 

2= ja 

44. V Zit(ten) er (een) gehandicapte(n) in het publiek? 

1= nee 

2= ja 

45. V Neemt er een gehandicapte of nemen er gehandicapten deel aan het programma? 

1= nee 

2= ja 

45B. V Is de gehandicapte/ zijn de gehandicapten acteurs, bijv. in een serie (bv. Soapies)? 

1= nee 

2= ja 

46. V Is er een gehandicapte die huisvrouw/man is? 

1= nee 

2= ja 

47. V Heeft een gehandicapte of hebben gehandicapten in dit segment een betaalde baan? 

1= nee 

2= ja 

48. V Is/zijn er gehandicapte(n) werkloos? 

1= nee 

2= ja 

49. Noem van de gehandicapte perso(o)n(en) in dit segment de centrale rol(len) ( voorbeelden 

zijn crimineel, groenteman, tandarts) 

Handicap kenmerken 

62



50. Zijn er in dit segment personen die (delen van) ledematen missen/ een persoon die één 

(deel van) of meerdere ledematen mist? 

1= nee 

2= ja 

51. Zijn er in dit segment personen die doof zijn/ een persoon die doof is? 

1= nee 

2= ja 

52. Is/zijn er in dit segment perso(o)n(en) die blind is/ zijn? 

1=nee 

2=ja 

53. Is/zijn er in dit segment personen met een niet direct zichtbare handicap 

(spierziekte/reuma)? 

1=nee 

2=ja 

54. Is er een persoon/ zijn er meerdere personen in dit segment die spastisch zijn of die niet 

goed functionerende lichaamsdelen hebben? 

1= nee 

2= ja 

55. Maakt er een persoon in dit segment gebruik van hulpmiddelen om zich voort te 

bewegen/functioneren? 

1=nee 

2=ja 

56. Zit er een persoon in een rolstoel in dit segment? 

1=nee 

2=ja 

57. Is/zijn er perso(o)n(en) met een hulphond in dit segment? 

1= nee 

2= ja 

58. Is/zijn er perso(o)n(en) in dit segment die hulp nodig heeft/hebben om zich voort te kunnen 

bewegen? 

1=nee 

2=ja 

63



59. V Is er in dit segment een persoon aanwezig waarbij de handicap aangeboren is? 

1=nee 

2=ja 

60. V Is er in dit segment een persoon aanwezig waarbij de handicap is veroorzaakt door een 

ongeluk? 

1=nee 

2=ja 

61. V Is er in dit segment een persoon aanwezig waarbij de handicap het gevolg van een 

(progressieve) ziekte of een plotselinge ziekte (bijvoorbeeld hersenbloeding)? 

1=nee 

2=ja 

62. Is/zijn er perso(o)n(en) in dit segment die er onverzorgd uit ziet/zien? 

1= nee 

2= ja 

63. Is/zijn er perso(o)n(en) in dit segment die er elegant/stijlvol uit ziet/zien? 

1= nee 

2= ja 

64. Is/zijn er perso(o)n(en) in dit segment die er sportief/ stoer uitziet/ uitzien ? 

1= nee 

2= ja 

65. Is/zijn er perso(o)n(en) in dit segment die er glamorous uitziet/ uitzien? 

1= nee 

2= ja 

66. Is/zijn er perso(o)n(en) in dit segment die er casual uitziet/ uitzien ? 

1= nee 

2= ja 

ZELF ZEGGEN 

Supercrip 

67. Praat/praten de gehandicapte(n) in termen van kracht en overwinning? Voorbeelden zijn 

skiën, en andere succesverhalen, dus een overwinning in positieve zin. 

1= nee 

2= ja 

64



68. Praat/praten de gehandicapte(n) over hoe hij/zij omgaat/omgaan met de handicap in 

termen van oplossingen? 

1= nee 

2= ja 

69. Praat/praten de gehandicapte perso(o)n(en) over een positieve invloed van de handicap, 

bijvoorbeeld heeft de handicap zijn of haar leven verrijkt of dingen mogelijk gemaakt? 

1= nee 

2= ja 

70. Gebruikt de gehandicapte persoon/ Gebruiken de gehandicapte personen woorden of 

termen die erop duiden dat hij/zij plezier heeft/hebben en/of gelukkig is/zijn? 

1= nee 

2= ja 

71. Beschrijft er een gehandicapte persoon zichzelf als een doorzetter/moedig persoon? Hierbij 

kan men denken aan bijvoorbeeld moed verzamelen om ergens aan deel te nemen, 

bijvoorbeeld moed verzamelen voor de mis(s)verkiezing. De nadruk ligt hierbij op dat de 

persoon het een lastige opgave vindt, maar het wel doet. 

1= nee 

2= ja 

Zielig 

72. Worden er woorden/termen gebruikt die zelfmedelijden impliceren? 

1= nee 

2= ja 

73. Worden er woorden/termen gebruikt die verdriet uitdrukken? 

1= nee 

2= ja 

74. Drukt er een persoon/ drukken personen zich uit in termen van angst? 

1= nee 

2= ja 

75. Zegt deze persoon dat hij/zij uitgeput of moe is? 

1= nee 

2= ja 

76. Zegt deze persoon dat hij/zij pijn heeft? 

1= nee 

65



2= ja 

77. Praat deze persoon over een negatieve invloed van de handicap, bijvoorbeeld de handicap 

heeft zijn of haar leven zwaar/moeilijk gemaakt? 

1= nee 

2= ja 

78. Worden er woorden/termen gebruikt door de gehandicapte(n) die uitdrukken dat hij/zij 

ongelukkig is/zijn? 

1= nee 

2= ja 

79. Deze perso(o)n(en) vraagt/vragen om hulp 

1= niet waar 

2= waar 

Freak 

80. Uit(en) deze persoon/personen zich met woorden die woede/ irritatie uitdrukken? 

1= nee 

2= ja 

81. Er is/zijn in dit segment (een) perso(o)n(en) aanwezig die zich afsluit(en) van de groep 

1= niet waar 

2= waar 

82. Er is/zijn in dit segment gehandicapte(n) aanwezig die zich in incoherente bewoordingen 

uitdrukt/uitdrukken, of die moeilijk te begrijpen is/zijn 

1= niet waar 

2= waar 

83. Er wordt door de gehandicapte(n) ruzie gemaakt/ een conflictsituatie gecreëerd met 

woorden 

1= niet waar 

2= waar 

84. Er wordt door de gehandicapte(n) beledigd/ gescholden met woorden 

1= niet waar 

2= waar 

Passing 

85. Er wordt niet door de gehandicapte(n) over de handicap gepraat 

66



1= niet waar 

2= waar 

86. Deze persoon praat zelf over zaken/dingen/activiteiten uit persoonlijk leven die niet 

gerelateerd zijn aan zijn/haar handicap (tonen interesse in dingen buiten handicap) 

1= niet waar 

2= waar 

87. Deze persoon is in gesprek met perso(o)n(en) die niet gehandicapt zijn over 

zaken/dingen/activiteiten die niet gerelateerd zijn aan zijn/haar handicap (tonen interesse 

in ander) 

1= niet waar 

2= waar 

88. Integratie/acceptatie 

In dit segment wordt positief gepraat over hoe er wordt omgegaan met de handicap in het 

dagelijks leven. Een voorbeeld zou zijn dat de handicap niet wordt gezien als een probleem, men 

kan dezelfde dingen ondernemen als ieder ander (gezond) persoon. 

1= nee 

2= ja 

89. Deze persoon praat over zijn/haar werk 

1= niet waar 

2= waar 

90. Deze persoon praat over zijn/haar relatie: vriend/vriendin/partner 

1= niet waar 

2= waar 

91. Deze persoon praat over zijn/haar hobbies 

1=nee 

2=ja 

ZELF DOEN: Wat doet de persoon met een handicap? 

Supercrip 

92. in dit segment is ten minste één persoon te vinden die bezig is met een publieke activiteit: 

muziek/dans/sport/competitie, een voorbeeld is een missverkiezing voor een publiek. 

1= niet waar 

2= waar 

67



93. Persoon met handicap is zelfstandig in dit segment 

1= niet waar 

2= waar 

94. Er is in dit segment ten minste één gehandicapte persoon die blijdschap uitstraalt 

(bijvoorbeeld omdat de persoon lacht) 

1= niet waar 

2= waar 

95. Er is in dit segment ten minste één gehandicapte persoon te ontdekken met een talent, 

bijvoorbeeld een zangtalent of danstalent of een sportkampioen e.d. 

1= nee 

2= ja 

96. Er is in dit segment ten minste één gehandicapte persoon die zich moeiteloos voortbeweegt 

1= niet waar 

2= waar 

Zielig 

97. Er is in dit segment ten minste één gehandicapte persoon die inactief/passief is: zitten 

/liggen 

1= niet waar 

2= waar 

98. Er is in dit segment ten minste één gehandicapte persoon die zichtbaar moeite heeft met 

activiteiten 

1= niet waar 

2= waar 

99. Er is in dit segment ten minste één gehandicapte persoon die treurig / verdrietig kijkt 

1= niet waar 

2= waar 

100. Er is in dit segment ten minste één gehandicapte persoon met een uitdrukking van pijn/ 

een van pijn vertrokken gezicht 

1= niet waar 

2= waar 

101. Er is in dit segment ten minste één gehandicapte persoon die huilt 

1= niet waar 

2= waar 

68



102. Er is in dit segment ten minste één gehandicapte persoon die geholpen wordt in verband 

met zijn of haar handicap 

1= niet waar 

2= waar 

Freak 

103. Er is een gehandicapte te zien die in zichzelf is gekeerd 

1= niet waar 

2= waar 

104. Er is een gehandicapte te zien die boos kijkt 

1= niet waar 

2= waar 

105. Er is in dit segment ten minste één gehandicapte te zien die zich agressief/geïrriteerd 

gedraagt. Hierbij kan men bijvoorbeeld denken aan schreeuwen, roepen of het vertonen van 

agressieve gebaren 

1= niet waar 

2= waar 

106. Er is in dit segment ten minste één gehandicapte te ontdekken die katatonisch gedrag 

vertoont (spastisch en gestoord / zeer passief) 

1= niet waar 

2= waar 

107. Er is een gehandicapte in dit segment die ruzie maakt/ beledigd 

1= niet waar 

2= waar 

Passing 

108. Er is een gehandicapte persoon die dingen doet/ onderneemt een actie in de privésfeer die 

niet aan handicap gerelateerd zijn (bijvoorbeeld persoon wordt gefilmd tijdens het harken van 

de tuin) 

1= niet waar 

2= waar 

109. Gehandicapte personen hebben in dit segment niet meer moeite met het uitvoeren van 

activiteiten dan anderen (gezonde mensen) 

1= niet waar 

2= waar 

69



110. Gehandicapte personen en niet‐gehandicapte personen ondernemen samen dingen 

waarbij er geen sprake is van een afhankelijkheidsrelatie. Er is dus sprake van gelijke rollen. Een 

voorbeeld is samen dansen. 

1= niet waar 

2= waar 

Beeld handicap: hoe wordt de handicap in beeld gebracht? 

Supercrip 

111. “ Talent” (dus eigenlijk de mogelijkheden die zijn ontstaan door het bestaan van de 

handicap) van handicap wordt getoond 

1= niet waar 

2= waar 

Zielig 

112. De handicap is zichtbaar 

1=nee 

2=ja 

113. Er wordt ingezoomd op de handicap 

1= niet waar 

2= waar 

114. Hoe vaak wordt er ingezoomd op de handicap? (tel het aantal keer dat ingezoomd wordt 

per segment) 

……. Keer. 

Freak 

115. De focus ligt op de handicap; de handicap wordt uitvergroot (men kan dit vergelijken met 

het lachspiegel‐effect) 

1= niet waar 

2= waar 

116. De handicap wordt in een donkere, duistere of mysterieuze context/setting geplaatst 

1= niet waar 

2= waar 

Passing 

117. De handicap is onderdeel van het geheel 

1= niet waar 

2= waar 

70



Beeld context: in welke context wordt deze handicap gepresenteerd? 

Supercrip 

118. Als de gehandicapte persoon als held wordt neergezet, beschrijf dan hier de omgeving 

waarin deze persoon zo wordt neergezet (bijvoorbeeld in de outback) 

…….. 

Zielig 

119. Als de gehandicapte persoon als zielig wordt neergezet, beschrijf dan hier de omgeving 

waarin deze persoon zo wordt neergezet (bijvoorbeeld ziekenhuis, binnen) 

……… 

Freak 

120. Als de gehandicapte persoon als freak wordt neergezet, beschrijf dan hier de omgeving 

waarin deze persoon wordt neergezet, het liefst in 1 woord (bijvoorbeeld alleen, in een gesticht 

e.d.) 

……… 

Passing 

121. Als de gehandicapte persoon als een normaal functionerend persoon in de maatschappij 

wordt neergezet, beschrijf dan hier de omgeving waarin deze persoon wordt neergezet, het 

liefst in 1 woord (bijvoorbeeld in een klas, in een wedstrijd e.d.) 

………. 

ANDER ZEGGEN : 

Wat zegt de ander/zeggen anderen die niet gehandicapt is/zijn over deze persoon met een 

handicap/ de gehandicapte personen in het segment? Hierbij kan het ook gaan om het publiek. 

Supercrip 

122A. Er wordt achtergrondinformatie verstrekt door een hoogleraar/expert/deskundig persoon 

op het gebied van de handicap 

1= niet waar 

2= waar 

122B. De ander spreekt in termen/woorden van trots/bewondering voor de persoon met een 

handicap 

1= nee 

2= ja 

123. De ander(en) zegt/zeggen dat hij/zij geinspireerd wordt/worden door perso(o)n(en) met 

handicap 

71



1= niet waar 

2= waar 

124. Deze persoon spreekt in termen/woorden van respect voor de persoon met handicap 

1= nee 

2= ja 

125. Deze persoon praat over het talent van de ander 

1= nee 

2= ja 

126. Deze persoon spreekt de gehandicapte moed in 

1= nee 

2=ja 

127. Deze persoon zegt dat de gehandicapte zelf verantwoordelijk is hoe hij of zij met de 

handicap omgaat; hij of zij moet er zelf een positieve draai aan kunnen geven 

1= niet waar 

2= waar 

Zielig 

128. Deze persoon spreekt in termen/woorden van angst rondom de handicap, bijvoorbeeld om 

de handicap zelf te krijgen 

1= niet waar 

2= waar 

129. Deze persoon spreekt over de pijn die verbonden is aan het hebben van een handicap 

1= nee 

2= ja 

130. Deze persoon spreekt in termen/woorden van medelijden met de persoon met handicap, 

bijvoorbeeld dat hij/zij het zo sneu voor de gehandicapte persoon vindt 

1= niet waar 

2= waar 

131. Deze persoon biedt de gehandicapte hulp aan/ praat over hulp bieden aan de gehandicapte 

1= niet waar 

2= waar 

132. Deze persoon praat over de negatieve invloed van de handicap op het leven van de 

gehandicapte of op het leven van hem/haar zelf (bijvoorbeeld mijn leven zou voorbij zijn als ik 

gehandicapt zou zijn) 

72



1= niet waar 

2= waar 

133. Deze persoon zegt dat de maatschappij verantwoordelijk is voor het bieden van 

oplossingen 

1= niet waar 

2= waar 

Freak 

134. Deze persoon zegt dat hij/zij bang is voor persoon met handicap 

1= niet waar 

2= waar 

135. Deze persoon zegt dat persoon met handicap gek/gestoord is 

1= nee 

2= ja 

136. Deze persoon praat in termen van onbegrip over persoon met handicap 

1= nee 

2= ja 

137. Deze persoon maakt grapjes over persoon met handicap/ maakt hem/ haar belachelijk 

1= nee 

2= ja 

138. Deze persoon spreekt in termen van walging of verachting over de persoon met een 

handicap 

1= nee 

2= ja 

Passing 

139. Hij/ zij noemt handicap niet/ praat niet over handicap 

1= nee 

2= ja 

140. Hij of zij praat met gehandicapte over zaken/ dingen/ activiteiten die niet gerelateerd zijn 

aan de handicap 

1= nee 

2= ja 

ANDER DOEN: Wat doet de ander in relatie tot deze persoon met een handicap? 

Bij deze “ander doen” categorie, valt ook het publiek onder deze zogenaamde ander. 

73



Supercrip 

141A. De ander gaat in dit segment de ervaring van de gehandicapte nabootsen. Dit kan 

bijvoorbeeld door een blinddoek om te doen en de activiteiten verrichten die de blinde persoon 

in dit segment verricht, of door een dag door het leven te gaan als iemand die verlamd is en zelf 

niets lichamelijk kan doen e.d. 

1= nee 

2= ja 

141B . De persoon moedigt de persoon met een handicap actief aan 

1= niet waar 

2= waar 

142. Deze persoon applaudisseert voor de persoon met een handicap, bijv. omdat hij/zij een 

bepaalde actie onderneemt of prestatie levert 

1= niet waar 

2= waar 

143. De persoon met een handicap wordt door de ander beoordeeld in een competitie 

1= niet waar 

2= waar 

144. Deze persoon toont verbazing/ verrassing voor de persoon met een handicap (bijvoorbeeld 

hand voor de mond, oh , ah etc) 

1= nee 

2= ja 

Zielig 

145. De persoon helpt degene met een handicap 

1= niet waar 

2= waar 

146. De persoon stelt zich ongemakkelijk op ten opzichte van de gehandicapte persoon, 

bijvoorbeeld door te aarzelen, niet de ander aan te kijken, te stotteren, te blozen 

1= niet waar 

2= waar 

147. De persoon benadert de gehandicapte indirect, bijvoorbeeld via begeleider/ verzorger 

1= niet waar 

2= waar 

74



Freak 

148. De ander vermijdt de persoon met handicap, door bijvoorbeeld weg te kijken een andere 

kant op te lopen, weg te rennen e.d. 

1= niet waar 

2= waar 

149. De ander maakt ruzie met de gehandicapte persoon 

1= niet waar 

2= waar 

150. De ander maakt de gehandicapte persoon belachelijk of beledigt/veroordeelt hem/haar 

1= niet waar 

2= waar 

151. Deze persoon behandelt de persoon met een handicap met walging/ verachting 

1= nee 

2= ja 

Passing 

152. De ander praat direct of gaat in gesprek met de persoon met handicap 

1= niet waar 

2= waar 

153. De andere persoon doet zaken/dingen/activiteiten met de gehandicapte persoon die niet 

gerelateerd zijn aan de handicap 

1= niet waar 

2= waar 

75



Programma’s die gecodeerd zijn voor de inhoudsanalyse 

Programma’s waarbij een lichamelijke handicap centraal staat: 

0001= Mis(s)verkiezing 2006 31/05/06 

0002= Je zal het maar hebben op 19/05/09 

0003= Je zal het maar hebben op 26/05/09 

0004= Jong op 17/07/07 

0005= Over mijn lijk op 29/05/06 

0006= Cap Award 2008 op 29/08/09 

Programma’s uit de Nederlandse prime time: 

0010 = Lingo op 25/05/09 om 19.00 op Nederland 1 





0020 = Sportjournaal op 25/05/09 om 18.40 op Nederland 1 

0021 = Holland Sport op 25/05/09 om 20.30 op Nederland 3 



0024 = UEFA Champions League, Road to the Final op 26/05/09 om 21.30 op Nederland 3 



0027 = UEFA Champions League finale : FC Barcelona – Manchester United op 27/05/09 om 

20.15 op Nederland 3 






0033 = Studio Sport op 30/05/09 om 22.30 op Nederland 3 

0034 = Studio Sport op 31/05/09 om 19.00 op Nederland 1 

0035 = Europese verkiezingen 2009 op 25/05/09 om 18.51 op Nederland 1 










76














0060 = Ingang oost op 25/05/09 om 19.25 op Nederland 1 

0061 = Intensive Care op 26/05/09 om 19.25 op Nederland 1 

0062 = De Centrale Huisartsenpost op 27/05/09 om 19.25 op Nederland 1 

0063 = Het Kinderziekenhuis op 28/05/09 om 19.25 op Nederland 1 

0064 = De Dorpsdokter op 29/05/09 om 19.25 op Nederland 1 

0070 = NOS Journaal op 25/05/09 om 20.00 op Nederland 1 


























77




0097= NOS Journaal op 31/05/09 om 23.45 op Nederland 1 


0100 = Radar op 25/05/09 om 20.30 op Nederland 1 

0101 = Spoorloos op 25/05/09 om 21.15 op Nederland 1 

0102 = Onverwacht bezoek op 25/05/09 om 22.15 op Nederland 1 

0103 = Knevel & Van den Brink op 25/05/09 om 23.00 op Nederland 1 





0108 = Nachtegaal en zonen op 25/05/09 om 19.00 op Nederland 2 





0113 = Hart en Ziel op 25/05/09 om 19.25 op Nederland 2 

0114 = Voor Elkaar op 25/05/09 om 19.50 op Nederland 2 

0115 = Netwerk op 25/05/09 om 20.25 op Nederland 2 





0120 = De slag om brussel op 25/05/09 om 22.51 op Nederland 2 

0121 = Kunststof Tv op 25/05/09 om 23.30 op Nederland 2 

0122 = De klas van 2009 op 25/05/09 om 19.00 op Nederland 3 





0127 = De wereld draait door op 25/05/09 om 19.25 op Nederland 3 






0133 = RTL Boulevard op 25/05/09 om 18.35 op Rtl 4 





0138 = RTL nieuws op 25/05/09 om 19.30 op Rtl 4 

78



0139 = RTL Nieuws op 26/05/09 om 19.30 op Rtl 4 




0143 = RTL Nieuws op 29/05/09 om 19.30 op RTL 4 



0146 = RTL Nieuws op 30.05.09 om 23.50 op Rtl 4 

0150 = Goede Tijden Slechte tijden 25/05/09 om 20.00 op Rtl 4 

0151= Goede tijden slechte tijden op 26/05/09 om 20.00 op rtl 4 

0152 = Goede tijden slechte tijden op 27/05/09 om 20.00 op rtl 4 



0155 = Wie is de chef? Op 29/05/09 om 19.00 op rtl 5 

0156= Wie is de chef? op 26/05/09 om 19.00 op Rtl 5 

0157= Wie is de chef? op 27/05/09 om 19.00 op rtl 5 

0158= Wie is de chef? Op 28/05/09 om 19.00 op rtl 5 

0159= Wie is de chef? Op 29/05/09 om 19.00 op rtl 5 

0160 = NOVA/ Den haag vandaag op 25/05/09 om 22.15 op nederland 2 

0161 = NOVA/ Den haag vandaag op 26/05/09 om 22.15 op nederland 2 

0162= NOVA/ Den haag vandaag op 27/05/09 om 22.15 op nederland 2 


0164= NOVA Politiek op 29/05/09 om 22.15 op nederland 2 


0166 = NOVA College tour op 30/05/09 om 20.40 op nederland 3 

0167 = Voetbal International op 25/05/09 om 21.30 op RTL 7 

0168 = It’s Showtime Kickboxgala op 25/05/09 om 23.00 op RTL 7 

0170 = Hart van Nederland op 25/05/09 om 19.00 op Sbs 6 










0180 = Shownieuws op 25/05/09 om 19.20 op Sbs 6 





79








0190 = Hart in Aktie op 27/05/09 om 20.30 op Sbs 6 

0191 = Take me out op 25/05/09 om 19.30 op Rtl 5 





0200 = Postcodeloterij: Deal or no deal op 25/05/09 om 20.00 op Rtl 5 





0205 = Trauma Centrum op 25/05/09 om 20.00 op Sbs 6 





0210 = Daten in het donker op 25/05/09 om 21.35 op Rtl 5 

0213 = Blik op de weg op 26/05/09 om 20.30 op Nederland 1 

0214 = Opgelicht?! op 26/05/09 om 21.10 op Nederland 1 

0215 = Opsporing Verzocht op 26/05/09 om 21.50 op Nederland 1 

0216 = Toen was geluk heel gewoon op 26/05/09 om 22.35 op Nederland 1 

0217 = Joris pakketservice op 26/05/09 om 19.25 op Nederland 2 

0218 = Rail away op 26/05/09 om 19.50 op Nederland 2 

0219 = Welkom in Nederland op 26/05/09 om 20.50 op Nederland 2 

0220 = Reporter op 26/05/09 om 21.15 op Nederland 2 

0221 = Over vaders en zonen op 26/05/09 om 22.56 op Nederland 2 

0222= RO tv op 26/05/09 om 23.20 op Nederland 2 

0223 = 40 Dagen zonder seks op 26/05/09 om 20.25 op Nederland 3 

0224 = Humor tv op 3 op 26/05/09 om 23.25 op Nederland 3 

0226 = Herrie aan de Horizon op 26/05/09 om 21.30 op Rtl 4 

0227 = Holland’s got talent op 26/05/09 om 23.20 op Sbs 6 

0228 = Hello Goodbye op 27/05/09 om 20.30 op Nederland 1 

0229 = Tussen de oren op 27/05/09 om 20.30 op Net 5 

0230 = Bouwval gezocht op 27/05/09 om 20.30 op Rtl 4 

0231 = S.O.S. Sonja op 27/05/09 om 21.30 op Rtl 4 

0232 = Ik begin voor mezelf op 27/05/09 om 22.30 op Rtl 4 

0233 = Red mijn verbouwing! Op 27/05/09 om 21.30 op Sbs 6 

80



0234 = Burgers Zoo op 27/05/09 om 23.25 op Sbs 6 

0235 = Lauren Verslaat op 27/05/09 om 23.18 op Veronica 

0236 = Een dubbeltje op zijn kant op 28/05/09 om 20.30 op Rtl 4 

0237 = Team van toen op 28/05/09 om 22.30 op Rtl 4 

0238 = We love the 90’ties met Nikkie op 28/05/09 om 21.25 op Rtl 5 

0239 = De bruiloft van… op 28/05/09 om 22.20 op Rtl 8 

0240 = Dancing with the stars op 29/05/09 om 20.30 op Rtl 4 

0241 = Dancing with the stars: de uitslag op 29/05/09 om 22.35 op Rtl 4 

0242 = Dancing with the stars op 31/05/09 om 23.00 op rtl 4 

0243 = Volvo Ocean Race: stoere mannen, hoge golven op 30/05/09 om 18.30 op Rtl 7 

0244 = Van der Vorst ziet sterren op 29/05/09 om 22.00 op rtl 4 

0245 = Buurt op Stelten op 30/05/09 om 19.05 op rtl 8 

0246 = Echte Gooische meisjes in de bijstand op 30/05/09 om 19.10 op rtl 5 

0247 = Echte Gooische meisjes in de bijstand op 31/05/09 om 20.30 op rtl 5 

0248 = Zeg ‘ns AAA op 30/05/09 om 20.00 op rtl 4 

0249 = Laat ze maar lachen op 30/05/09 om 20.30 op rtl 4 

0250 = Succes verzekerd op 30/05/09 om 22.00 op rtl 4 

0251 = Gillend naar huis op 30/05/09 om 23.00 op rtl 4 

0252 = Poker: Heads up op 30/05/09 om 23.50 op rtl 7 

0253 = Beauty en de nerd op 25/05/09 om 20.30 op rtl 5 

0254 = Beauty en de nerd op 31/05/09 om 18.45 op rtl 5 

0255 = RTL transportwereld op 31/05/09 om 18.30 op rtl 7 

0256 = RTL Autowereld op 31/05/09 om 19.00 op rtl 7 

0257 = Achmea Kennisquiz op 31/05/09 om 20.00 op rtl 4 

0258 = Bijstand in de liefde op 31/05/09 om 20.30 op rtl 8 

0259 = Lekker slim! Op 31/05/09 om 21.30 op rtl 5 

0260 = TV Makelaar op 26/05/09 om 20.30 op Rtl 4 

0261 = TV Makelaar op 31/05/09 om 21.35 op Rtl 8 

0262 = Rude tube op op 31/05/09 om 22.25 op Rtl 5 

0263 = Opgelicht?! Special op 26/05/09 om 21.10 op Nederland 1 

0264 = Opsporing verzocht op 26/05/09 om 21.50 op Nederland 1 

0265 = Nederland te koop op 27/05/09 om 19.25 op Nederland 2 

0266 = Future Express op 27/05/09 om 20.50 op Nederland 2 

0267 = De Vloer op op 27/05/09 om 21.25 op Nederland 2 

0268 = Profiel op 27/05/09 om 22.55 op Nederland 2 

0269 = UEFA Champions League op 27/05/09 op Nederland 3 

0270 = Raymann is Laat op 27/05/09 op 23.55 op Nederland 3 

0271 = Lauren Verslaat op 27/05/09 om 22.25 op Veronica 

0272 = Ik vertrek op 28/05/09 om 20.30 op Nederland 1 

0273 = De dik voor mekaar show op 28/05/09 om 21.30 op Nederland 1 

0274 = Puberruil op 28/05/09 om 22.15 op Nederland 1 

0275 = Niet gelukkig, geld terug op 28/05/09 op Nederland 2 

81



0276 = NCRV Natuurlijk – Bosch, beuk en haan op 28/05/09 om 19.50 op Nederland 2 

0277 = Sterren op het doek op 28/05/09 om 20.50 op Nederland 2 

0278 = Andere tijden op 28/05/09 om 21.25 op Nederland 2 

0279 = Derek Ogilvie: Family Circle op 28/05/09 om 21.30 op rtl 4 

0280 = Keuringsdienst van Waarden op 28/05/09 om 21.55 op Nederland 3 

0281 = Eric van Sauers: Smulpapen op 28/05/09 om 20.30 op Nederland 3 

0282 = Dit was het nieuws op 28/05/09 om 23.25 op Nederland 3 

0283 = Red mijn vakantie! Op 28/05/09 om 23.15 op Sbs6 

0284 = André Rieu in Australie op 29/05/09 om 21.30 op Nederland 1 

0285 = Vermist op 29/05/09 om 22.00 op Nederland 1 

0286 = Llink in de Natuur: de moestuin op 29/05/09 om 19.25 op Nederland 2 

0287 = Een klasse apart: 5 jaar later op 29/05/09 om 19.50 op Nederland 2 

0288 = Per seconde wijzer op 29/05/09 om 20.50 op nederland 2 

0289 = Vrouw & paard op 29/05/09 om 21.20 op Nederland 2 

0290 = Het uur van de wolf: Phil Spector spreekt op 29/05/09 om 23.06 op Nederland 2 

0292 = Wegmisbruikers op 29/05/09 om 20.25 op Veronica 

0293 = Sterretje gezocht op 29/05/09 om 20.25 op Nederland 3 

0294 = VOC op 29/05/09 om 21.15 op Nederland 3 

0295 = Holland’s got talent: de finale op 29/05/09 om 20.30 op Sbs 6 

0296 = Hoe word ik rijk op 29/05/09 om 23.20 op sbs 6 

0297 = Doe maar normaal op 29/05/09 om 21.50 op Nederland 3 

0298 = Belgen in de rimboe op 30/05/09 om 22.00 op Sbs 6 

0299 = Alles draait om geld op 30/05/09 om 18.55 op Nederland 1 

0300 = Kinderen geen bezwaar op 30/05/09 om 19.25 op Nederland 1 

0301 = Mooi! Weer de Leeuw op 30/05/09 om 20.25 op nederland 1 

0302 = Mooi! Weer de Leeuw: the day after op 31/05/09 om 20.15 op Nederland 1 

0309 = Dit was het nieuws op 30/05/09 om 21.25 op Nederland 1 

0310 = Nederland zingt op 30/05/09 om 18.30 op Nederland 2 

0311 = Een goed begin op 30/05/09 om 19.00 op Nederland 2 

0312 = Blauw bloed op 30/05/09 om 19.35 op Nederland 2 

0313 = Het metropole orkest ontmoet op 30/05/09 om 20.15 op Nederland 2 

0314 = Rondom 10 op 30/05/09 om 21.05 op Nederland 2 

0315 = De Daltons, de jongensjaren op 30/05/09 om 19.00 op Nederland 3 

0316 = Lekker origineel op 30/05/09 om 20.05 op Nederland 3 

0317 = Spoorloos verdwenen op 30/05/09 om 21.30 op Nederland 3 

0318 = Amsterdam Comedy Festival op 30/05/09 om 23.00 op Nederland 3 

0319 = Eén tegen 100 op 31/05/09 om 21.05 op Nederland 1 

0320 = Bij ons in de PC op 31/05/09 om 22.10 op Nederland 1 

0321 = Passie voor hermitage op 31/05/09 om 19.10 op Nederland 2 

0322 = Mijn maria op 31/05/09 om 19.45 op Nederland 2 

0323 = Paul Rösenmuller en de grenzen van Europa op 31/05/09 om 20.10 op Nederland 2 

0324 = Zembla op 31/05/09 om 21.45 op Nederland 2 

82



0325 = De weg naar mekka op 31/05/09 om 20.55 op Nederland 2 

0326 = Kruispunt op 31/05/09 om 22.40 op Nederland 2 

0327 = 30 Hoog op 31/05/09 om 23.15 op Nederland 2 

0328 = Hoedoejijdat.nu op 31/05/09 om 23.45 op Nederland 2 

0329 = Metropolis TV op 31/05/09 om 19.50 op Nederland 3 

0330 = ShoufShouf de serie op 31/05/09 om 20.20 op nederland 3 

0331 = Patrick: Ramptoerist op 31/05/09 om 21.40 op Nederland 3 

0332 = 40 jaar Pinkpop op 25/05/09 om 21.30 op Nederland 3 

0333= Pinkpop 2009 op 25/05/09 om 22.20 op Nederland 3 

0334 = Ontopic op 31/05/09 om 23.55 op Nederland 3 

83



Bijlage 2: Methode & analyse focusgroepen 

Om de interpretaties van de ‘Mis(s)ability’, ‘Capaward’ en ‘Expedition Unlimited’ te onderzoeken 

zijn focusgroepen gehouden. In focus groepen werd een aflevering van een van de drie 

programma’s bekeken en vervolgens besproken met groepen van 4 tot 8 kijkers. In totaal zijn in 

137 personen geïnterviewd in 23 focusgroepen met gemiddeld zes deelnemers. Van de 

deelnemers was 43% (59) een persoon met een lichamelijke handicap. De aard van de 

lichamelijke handicaps varieerde van ontbrekende of niet functionerende armen of benen tot 

chronische ziektes zoals reuma en multiple sclerose. De verhouding van sekse was ongeveer 

gelijk over de gehele groep, met een lichte overrepresentatie van vrouwen. In de totale groep 

was 54% vrouw, bij de gehandicapten was dit 53%. 

Tabel 19. Uitgevoerde focusgroepen 

Mis(s)ability Capaward Expedition 

Unlimited 

Niet gehandicapten 

geen contact met gehandicapten 


met contact met gehandicapten 

2 2 2 

1 2 2 

Gehandicapten 2 2 2 

Niet gehandicapten en 

Gehandicapten 

2 2 2 

Door groepen kijkers met elkaar over de inhoud van de programma’s te laten discussiëren 

worden verschillende interpretaties van het programma opgeroepen en tegen elkaar afgewogen. 

Vervolgens kan de discussie over deze interpretaties inzicht geven in de mate waarin de inhoud 

van het programma de interpretatie beïnvloedt en in de richting van gewenste interpretaties 

stuurt. In deze groepen werd systematisch het programma gevarieerd (‘Mis(s)ability’, 

‘Capaward’ of ‘Expedition Unlimited’) dat wordt gekeken. Daarnaast wordt ook de samenstelling 

van de groep gevarieerd om te zien hoe dit van invloed is op de interpretaties die van de 

84



programma’s worden gemaakt. Uit voorgaand onderzoek is gebleken dat dit een invloedrijke 

factor is in de houding ten opzichte van (mensen met) een lichamelijke handicap en verwacht 

kan worden dat het de interpretaties van de programma’s sterk kan beïnvloeden (Farnall & 

Smith, 1999). 

De focusgroepen bestonden uit drie fasen. Nadat de procedure was verteld en de 

deelnemers zich hadden voorgesteld, begon de eerste fase. In de eerste fase werden de 

deelnemers gevraagd om uit te leggen wat ze onder een handicap verstaan en hoe dat in hun 

leven een rol speelt (of niet). Hierna volgde de tweede fase, waarin de deelnemers (een 

fragment van) 1 van de drie programma’s keken. Vervolgens volgde een discussie over het 

programma. Tijdens deze discussies werden de deelnemers in principe vrij gelaten te bespreken 

wat zij zelf wilden bespreken. De gespreksleider had echter wel een ‘topic lijst’ waarmee hij of 

zij controleerde of alle onderwerpen die voor het onderzoek relevant waren de revue waren 

gepasseerd. Op momenten dat dit het gesprek niet overmatig verstoorde en bepaalde 

onderwerpen genoeg besproken waren vroeg de gespreksleider de groep in te gaan op nog niet 

besproken facetten van de programma’s. De focusgroep werd afgerond als alle onderwerpen 

voldoende aan bod waren gekomen. Deze topiclijst is op de volgende pagina weergegeven in 

tabel 20. 

De data zijn geanalyseerd door middel van kwalitatieve technieken uit de gefundeerde 

theorie benadering (Glaser en Strauss, 1967) en discours analyse (Potter & Wetherell, 1992). 

Eerst zijn de transcripten systematisch gethematiseerd worden in een ‘open codering’ 

procedure. Daarna zijn subthema’s binnen verschillende interpretaties onderscheiden via een 

constante vergelijking in een fase van ‘axiale codering’ (cf. Seale, 1999). Dit proces is 

systematisch uitgevoerd met behulp van het computer programma voor kwalitatieve analyse 

MaxQDA. Het coderen begon met de topic list als codeboom. Tijdens het coderen kwam het 

echter veelvuldig voor dat codes toegevoegd moesten worden. Aldoende werden codes 

aangepast, onderverdeeld en samengevoegd tot een uiteindelijke codeboom waarin alle 

uitspraken van de deelnemers van de focusgroepen gecodeerd waren. Bij het coderen werden 

de volgende regels gehanteerd: 

85



• Er wordt gecodeert op thema: Het gaat er bij alle codes in deze fase niet om WIE het 

zegt maar WAT er gezegd wordt. 

• Gecodeerde stukken moeten de CONTEXT van een uitspraak omvatten 

o Vragen van de interviewer coderen als context bij de antwoorden die mensen 

geven 

• Meerdere codes voor hetzelfde stuk tekst zijn mogelijk 

De uiteindelijke thematische ‘codeboom’ en het aantal segmenten per code dat 

daarmee is opgesteld is weergegeven in tabel 21 op de volgende pagina. De uiteindelijke 

analyse vondt plaats door alle segmenten over een bepaald thema op te vragen uit het 

computerprogramma en deze systematisch met elkaar te vergelijken. Het ging er daarbij om 

vast te stellen welke verschillende opvattingen er onder de deelnemers leefden, hoe die 

verwoord werden en op welke manier daarover onderhandeld werd. Doordat alle data 

systematisch gecodeerd was konden er aldoende interpretaties van de uitspraken van de 

deelnemers gemaakt worden die gelden voor het gehele verzamelde materiaal. Segmenten die 

interpretaties tegenspraken (zgn. ‘Deviant cases’ (Seale, 1999)) werden in deze procedure actief 

opgezocht om de interpretatie van de uitspraken van de deelnemers te verdiepen. 

86



Tabel 20. Topic lijst van groepsleiders focusgroepen 

1) PROGRAMMA/TELEVISIE 

a. KRITISCH 

i. Over programma 

1. Handicap representatie 

2. Mening 

3. Doel 

4. Verbeterpunten 

ii. Andere media 

1. vergelijking andere programma’s 

2. rol of effect media in het algemeen 

b. REFERENTIEEL 

i. Over de deelnemers 

ii. Interpretaties van de show 

iii. Plezier/irritatie/gevoel 

iv. Realisme 

2) HANDICAP 

a. Wat is een handicap 

i. Definiëren van een handicap 

ii. Vooroordelen en stereotiepen in samenleving 

iii. Impact handicap op het eigen leven 

iv. Verschillen en overeenkomsten (tussen gehandicapten en niet-gehandicapten, 

tussen gehandicapten) 

v. Zelfbeeld gehandicapten 

b. Omgang met een handicap en plaats in de maatschappij 

i. De realiteit (van omgaan met (mensen met) een handicap) 

ii. Hoe het zou moeten zijn 

87



Tabel 21. Uiteindelijke codeboom met aantal gecodeerde gesprekspassages 

Receptie repertoires 

Discussies n.a.v. het programma 

Referentieel Wat is talent? 1 

Confronterend 6 Bkende gehandicapten 6 

Ik word niet geraakt 16 Hoe de samenleving moet veranderen 14 

Wie had moeten winnen? 12 Gehandicapten organisaties 2 

Leuk programma 6 Paralympics en sport 17 

Inspirerend 9 Media 17 

Handicappers 3 Voorzieningen in verschillende landen 6 

Leuk/nuchter nao 4 Wat is een handicap 

Medelijden/genant 7 Soorten handicap 1 

Jong 2 Niet gezond 1 

mooi 9 Niet functioneren in maatschappij 9 

Geen verschil 3 Elke handicap is uniek 2 

Ik ben anders (handicapped) 11 Fysiek en gezond of MS & ziektes 5 

Strebers/onecht 7 Kost meer tijd en inspanning 22 

Sterk / doorzetters 46 Afhankelijkheid 16 

Ze hebben het makkelijker 3 Lichaam beperkt activiteit 19 

Uitzonderlijke vaardigheden 22 Zichtbaar of niet 20 

Modellen 15 Geestelijk of lichaam 12 

Relaties modellen en gehandicapten 5 Aangeboren of later gekregen 21 

Kritisch Ernstig of minder ernstig 17 

Goed format 25 Handicap heeft voordelen 7 

Realisme 46 Bron van inkomsten voor instanties 2 

Doelgroep 19 Handicap zegt niets over persoon of skills 13 

Over het format 99 Anders zijn 1 

Freakshow & bevestigd vooroordelen 22 Samenleving beperkt 50 

Nadruk op handicap 34 Houding van gehandicapte is essentieel 50 

Supercrip 21 Misbruik /uitbuiten 10 

Ze hebben positieve invloed omgeving 6 Doorzetters en winnaars 14 

Doel programma 1 Zielig 26 

Commercie 31 Passief 2 

Emancipatie/discussie 44 Omgang met gehandicapten 

Effect 51 Hoe te behandelen & noemen 91 

Discussies n.a.v. het programma Vooroordelen en discriminatie 89 

Wat is talent? 1 Vooroordelen over iet‐gehandicapten 1 

Bkende gehandicapten 6 Ervaringen 50 

Hoe de samenleving moet veranderen 14 Angst/ongemak/zelfkrijgen 38 

Gehandicapten organisaties 2 Overige 

Paralympics en sport 17 Misverstanden & introducties 46 

88



Appendix: Methode & analyse experiment 1 

Hieronder staan achtereenvolgens de omschrijving van de onderzoeksdeelnemers, de 

betrouwbaarheid van de meetinstrumenten en de uitkomsten waarop de conclusies uit het 

rapport zijn gebaseerd weergegeven. 

1. Omschrijving onderzoeksdeelnemers 

In totaal deden 314 mensen mee aan dit experiment, die voornamelijk zijn geworven onder de 

studentenpopulatie van de universiteit van Amsterdam. Van de respondenten was 69% vrouw 

en 31% man. De gemiddelde leeftijd van de deelnemers was 31 jaar. Echter, het merendeel van 

de respondenten was tussen de 18 en de 25 jaar (74%). 10% was tussen de 25 en 40 jaar en 16% 

was tussen de 40 en 65 jaar oud. 77% had een universitair opleidingsniveau. De deelnemers 

werden aselect werden verdeeld over de 5 condities. Er waren geen signficante verschillen qua 

leeftijd, geslacht of opleidingsniveau tussen de condities. 

2. Betrouwbaarheden van de meetinstrumenten 

De betrouwbaarheden van de meetinstrumenten zijn gemeten met cronbach’s alpha, en staan 

in de onderstaande tabel vermeld: 

Tabel 22. Betrouwbaarheden van de meetinstrumenten. 

Naam variabele 

Alpha 

Angst om gehandicapt te raken .71 

Angst voor contact met gehandicapten .84 

Cognitie: houding .77 

Cognitie: doorzettingsvermogen .82 

Affectie: Toegenegenheid .69 

Gedrag: politieke actie .81 

89



3. Analyses 

De angst on zelf gehandicapt te raken was bij significant hoger bij de proefpersonen die beelden 

van gehandicapten hadden gezien dan bij de proefpersonen in de controle conditie (F(1, 

314)=5.949; p



Wanneer we kijken naar verschillen tussen de verschillende beeldvormingsstrategieen dan zien 

we dat zij niet verschillen in hun effect op de angst om gehandicapt te raken. 

Tabel24. Effecten van beeldvormingsstrategie op angst per strategie 

Beeldvormingsstrategie 

Persoonlijk 

verhaal 

Extreme 

talenten 

Schoonheid 


relaties 

M (SD) M (SD) M (SD) M (SD) 

Angst om zelf 

gehandicapt te 

raken 

3.58 (.65) 3.69 (.65) 3.66 (.67) 3.57 (.67) 

* Er zijn geen significante verschillen in het effect op de angst om gehandicapt te worden van de 

verschillende de representatiestrategieen (P>.05). 

Uit exploratieve analyses bleek dat beide vormen van angst significant samenhingen met 

verschillende houdingen ten opzichte van gehandicapten. Angst om zelf gehandicapt te worden 

hing samen met negatievere houding ten opzichte van gehandicapten als groep (r=‐.243) en 

toegenegenheid (r=‐.390). Angst voor contact met gehandicapten hing significant samen 

negatievere houding ten opzichte van gehandicapten als groep (r=‐.242) en toegenegenheid (r=‐ 

.421). Daarnaast hing deze tweede vorm van angst ook positief samen met een geinflateerd 

positief idee over het doorzettingsvermogen en de kracht van gehandicapten (r=.283). 

91



Tabel 25. Effecten van beeldvormingsstrategie na controle op angst 

Cognitie: 

Houding 

Cognitie: 

Doorzettingsvermogen 

Affect: 

Toegenegenheid 

Gedrag: 

Politieke actie 

algemeen 

Beeldvormingsstrategie 

M (SD) M (SD) M (SD) M (SD) 

Persoonlijk 

verhaal 

3.81 (.05)* 2.19 (.07) 2.92 (.06)* 6.08 (.10) 

Extreme 

talenten 

3.72 (.05) 2.42 (.07)* 2.96 (.07)* 6.03 (.10) 

Schoonheid 3.68 (.05) 2.30 (.07) 2.89 (.07)* 6.27 (.10)* 


relaties 

3.68 (.05) 2.15 (.07) 2.89 (.07)* 6.14(.10) 

Geen 

gehandicapte 3.62 (.05) 2.19 (.07) 2.69 (.07) 5.94 (.10) 

(controle) 

*= sign verschil met controle conditie. 

In de bovenstaande tabel zijn de gemiddeldes weergegeven voor de verschillende variabelen 

per conditie. We zien dat alleen de persoonlijke conditie significant positiever scoort op 

algemene houding ten opzichte van mensen met een lichamelijke handicap (F(1,121)= 7.267; 

p



De vragenlijst van experiment 1. 

Hieronder staat de gehele vragenlijst die is gebruikt bij het eerste experiment. 

Demografische gegevens 

A. Eerst volgen er een paar algemene vragen. 

Uw gegevens worden niet opgeslagen of aan derden verstrekt en worden volledig anoniem verwerkt. 

1. Bent u een: 

Man 

2. 

Vrouw 

Wat is uw geboortejaar? 

3. 

Wat is uw hoogst genoten of huidige opleidingsniveau? 

VMBO 

HAVO 

VWO 

HBO 

Universiteit 

anders, namelijk 

4. 

Wat is uw religie? 

Niet gelovig 

Protestantisme 

Katholicisme 

Boeddhisme 

Hindoeïsme 

Jodendom 

Islam 

anders, namelijk 

93



5. 

Als er nu Tweede Kamer verkiezingen zouden zijn, op welke partij zou u dan stemmen? 

Groen Links (GL) 

Socialistische Partij (SP) 

Partij van de Arbeid (PvdA) 

Democraten 66 (D66) 

Christen Democratisch Appel (CDA) 

Staatkundig Gereformeerde Partij (SGP) 

ChristenUnie (CU) 

Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD) 

Trots op Nederland (ToN) 

Partij Van de Vrijheid (PVV) 

Partij voor de Dieren (PvdD) 

Ik stem niet 

Ik weet het niet 

6. 

Bent u: 

Heteroseksueel 

Homoseksueel 

Biseksueel 

7. 

Hoe lang kijkt u gemiddeld per dag naar de televisie? 

0 tot 1 uur per dag 



Meer dan 3 uur per dag 

Manipulatie 

Video kijken ‐ 

94



U krijgt nu een video te zien van ongeveer 18 minuten lang. Het betreft een verkorte en bewerkte versie 

van een origineel televisieprogramma.Bekijk deze met aandacht en neem de beelden goed in u op. Het is 

van belang voor het onderzoek dat u de volledige video bekijkt en niet vooruit of terug spoelt. Wanneer 

de film is afgelopen kunt u naar de volgende pagina klikken. 

8. Manipulatie check voor conditie 1 en 2 

In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? 

helemaal 

mee oneens 

mee 

oneens 

neutraal 

mee 

eens 

helemaal 

mee eens 

In deze video was interactie te zien 

tussen personen met een 

lichamelijke handicap en personen 

zonder een lichamelijke handicap 

In deze video kreeg ik informatie 

over het persoonlijke leven van de 

personen met een lichamelijke 

handicap 

8. Manipulatie check voor conditie 3 

In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? 

helemaal 

mee oneens 

mee 

oneens 

neutraal 

mee 

eens 

helemaal 

mee eens 

In deze video waren GEEN personen 

met een lichamelijke handicap te zien 

Identificatie 

B. Nu volgen er vragen over 4 personen uit de zojuist bekeken video 

(De afbeeldingen van de personages verschillen per conditie) 

Samir 

95



10. In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? 

helemaal 

mee oneens 

mee 

oneens 

neutraal 

mee 

eens 

helemaal 

mee eens 

Ik leefde mee met SAMIR tijdens het 

kijken 

SAMIR is een sympathiek persoon 

Ik identificeerde me met SAMIR 

tijdens het kijken 

SAMIR zou een vriend van me kunnen 

zijn of worden 

SAMIR is een aantrekkelijk persoon 

SAMIR bezit een uitzonderlijke 

vaardigheid 

SAMIR is makkelijk in de omgang 

Waargenomen realiteit 

C. De volgende vragen gaan over uw mening over de video die u net heeft gezien 


helemaal 

mee oneens 

mee 

oneens 

neutraal 

mee 

eens 

helemaal 

mee eens 

De video laat mensen zien zoals ze 

echt zijn in het dagelijks leven 

Als ik naar de video kijk kan ik er 

NIET zeker van zijn dat mensen echt 

zo zijn 

In deze video kan je zien hoe 

mensen leven 

Deze video laat mensen NIET zien 

zoals ze werkelijk zijn 

In deze video kan ik zien waar 

andere mensen in hun leven mee te 

maken krijgen 

96



97



Angst voor lichamelijk gehandicapten 

D. De volgende stellingen en vragen gaan over uw gevoelens ten opzichte van mensen met een 

lichamelijke handicap. Een persoon met een lichamelijke handicap is iemand die een bepaald 

lichaamsdeel mist of niet goed kan gebruiken. Denk hierbij bijvoorbeeld aan mensen die in een rolstoel 

zitten, mensen die een arm missen, maar ook mensen die spastisch, doof of slechtziend zijn. 


Het zien van mensen met een 

lichamelijke handicap is confronterend 

Als ik in de buurt ben van een persoon 

met een lichamelijke handicap voel ik 

me op mijn gemak 

De gedachte aan het hebben van een 

lichamelijke handicap maakt me 

nerveus 

Een lichamelijke handicap krijgen is 

voor mij iets verschrikkelijks 

Als ik lichamelijk gehandicapt zou 

worden zou dat mijn leven NIET 

verwoesten 

De gedachte aan het hebben van een 

lichamelijke handicap verontrust mij 

zeer weinig 

Als ik een lichamelijke handicap zou 

krijgen zou dat mijn leven drastisch 

veranderen 

Als ik in de buurt ben van een persoon 

met een lichamelijke handicap kan ik 

mij onaangenaam voelen 

Als ik in de buurt ben van iemand met 

een lichamelijke handicap voel ik mij 

volledig ontspannen 

Als ik een persoon met een 

lichamelijke handicap zie bekruipt mij 

een gevoel van onbehagen 

Als ik een lichamelijke handicap zou 

krijgen zou dat het einde betekenen 

van het leven dat ik nu leid 

Als ik iemand met een lichamelijke 

handicap zie geeft mij dat een 

helemaal 

mee oneens 

mee 

oneens 

neutraal 

mee 

eens 

helemaal 

mee eens 

98



ongemakkelijk gevoel 

99



Doorzettingsvermogen, aantrekkelijkheid, talent 

E. Nu volgen er enkele eigenschappen van mensen met een lichamelijke handicap. 

Een persoon met een lichamelijke handicap is iemand die een bepaald lichaamsdeel mist of niet goed kan 

gebruiken. Denk hierbij aan mensen die in een rolstoel zitten, mensen die een arm missen, maar ook 

mensen die spastisch, doof of slechtziend zijn. 

13. Mensen met een lichamelijke handicap zijn over het algemeen... 

helemaal 

mee oneens 

mee 

oneens 

neutraal 

mee 

eens 

helemaal 

mee eens 

Aardig 

Krachtig 

Onaantrekkelijk 

Talentvol 

Vriendelijk 

Asociaal 

Doorzetters 

Ongezellig 

Moedig 

Algemene houding ten opzichte van lichamelijk gehandicapten (ATDP‐O) 

F. De volgende vragen gaan over mensen met een lichamelijke handicap in het algemeen. 




14 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? 

helemaal 

mee oneens 

mee 

oneens 

neutraal 

mee 

eens 

helemaal 

mee eens 

Ouders van kinderen met een 

lichamelijke handicap moeten 

minder streng zijn dan andere 

ouders 

Mensen met een lichamelijke 

handicap zijn net zo intelligent als 

mensen zonder een lichamelijke 

handicap 

100




handicap zijn meestal gemakkelijker 

in de omgang dan anderen 

De meeste mensen met een 

lichamelijke handicap hebben 

medelijden met zichzelf 


handicap zijn hetzelfde als ieder 

ander 

Er zouden geen speciale scholen 

moeten zijn voor kinderen met een 


Het zou het beste zijn voor mensen 

met een lichamelijke handicap 

wanneer ze leven en werken in 

speciale gemeenschappen 

Het is de taak van de overheid om 

voor mensen met een lichamelijke 

handicap te zorgen 


lichamelijke handicap maken zich 

veel zorgen 

Van mensen met een lichamelijke 

handicap moet je NIET verwachten 

dat ze aan dezelfde standaarden 

kunnen voldoen als mensen zonder 



handicap zijn even gelukkig als 


handicap 

Mensen met een zwaar lichamelijke 

handicap zijn NIET moeilijker in de 

omgang dan mensen met een 

minder zwaar lichamelijke handicap 

Het is bijna onmogelijk voor een 

persoon met een lichamelijke 

handicap om een normaal leven te 

leiden 

Je mag NIET te veel verwachten van 

mensen met een lichamelijke 

handicap 


101



handicap hebben de neiging veel 

met zichzelf bezig te zijn 


handicap zijn sneller van streek dan 


handicap 


handicap kunnen geen normaal 

sociaal leven hebben 


lichamelijke handicap voelen zich 

minder goed dan andere mensen 

Als je in de buurt bent van een 


handicap moet je op je woorden 

letten 


handicap zijn vaak humeurig 

Politieke bereidheid 

G. De volgende vragen gaan over het overheidsbeleid ten aanzien van mensen met een lichamelijke 

handicap. 




15. 

zeer 

weinig 

Hoeveel DENKT u dat de overheid zich nu 

inzet voor mensen met een lichamelijke 

handicap? 

Hoeveel ZOU de overheid zich moeten 

inzetten voor mensen met een lichamelijke 

handicap? 


inzet voor de toegankelijkheid van het 

openbaar vervoer voor mensen met een 

lichamelijke handicap? 


inzetten voor de toegankelijkheid van het 

openbaar vervoer voor mensen met een 


weinig 

niet veel/ 

niet weinig veel 

zeer veel 

102




inzet voor gemengde scholen met zowel 

mensen met een lichamelijke handicap als 

mensen zonder een lichamelijke handicap? 


inzetten voor gemengde scholen met 

zowel mensen met een lichamelijke 

handicap als mensen zonder een 



inzet voor gelijke arbeidskansen voor 

mensen met een lichamelijke handicap? 


inzetten voor gelijke arbeidskansen voor 

mensen met een lichamelijke handicap? 


inzet voor de toegankelijkheid van mensen 

met een lichamelijke handicap tot 

openbare gebouwen? 


inzetten voor de toegankelijkheid van 

mensen met een lichamelijke handicap tot 

openbare gebouwen? 

Hoeveel belastinggeld zou u meer willen 

gaan betalen om de toegankelijkheid van 

mensen met een lichamelijke handicap tot 

openbare gebouwen, het openbaar 

vervoer, de arbeidsmarkt en scholen te 

verbeteren? 

Persoonlijk contact met lichamelijk gehandicapten 

H. Nu volgen er vragen over het contact dat u mogelijk heeft gehad met een persoon met een 

lichamelijke handicap. 




16. nooit zelden af en toe regelmatig 

Hoe vaak heeft u een kort gesprek 

gehad met een persoon met een 


(bijna) 

dagelijks 

103



Hoe vaak heeft u een lang gesprek 

gehad met een persoon met een 


Hoe vaak heeft u samengewerkt met 

een persoon met een lichamelijke 

handicap? 

Hoe vaak komt u mensen met een 

lichamelijke handicap tegen in uw 

vrije tijd? 

Hoe vaak komt u mensen met een 

lichamelijke handicap tegen op uw 

werk? 

Diepliggende attitude ten aanzien van een liefdesrelatie met een lichamelijk gehandicapte 

I. De volgende vragen gaan over het hebben van relaties met mensen met een lichamelijke handicap. 





helemaal 

mee oneens 

Ik zou me ongemakkelijk voelen als ik 

een afspraakje zou hebben met een 


handicap 

Mijn vrienden zouden afkeurend 

reageren als ik zou ‘daten’ met een 


handicap 

Ik zou er geen moeite mee hebben 

om te daten met een persoon met 

een lichamelijke handicap 

Een relatie met een persoon met een 

lichamelijke handicap vereist meer 

inzet dan een relatie met iemand 

zonder een lichamelijke handicap 

Een relatie met een persoon met een 

lichamelijke handicap heeft evenveel 

kans van slagen als een relatie met 

een persoon zonder lichamelijke 

handicap 

mee 

oneens 

neutraal 

mee eens helemaal 

mee eens 

104



Ik zou liever een relatie hebben met 

iemand zonder een lichamelijke 

handicap 

Sociale wenselijkheid 

J. De volgende vragen gaan over uw eigen gedrag in sociale situaties. 


Zijn er wel eens momenten geweest 

dat u misbruik van een situatie 

heeft gemaakt? 

Heeft u wel eens oneerlijk 

gehandeld ten opzichte van een 

ander persoon? 

Bent u altijd bereid om het toe te 

geven wanneer u een fout maakt? 

Geeft u het snel toe wanneer u een 

fout maakt? 

Probeert u soms wraak te nemen in 

plaats van te vergeven en te 

vergeten? 

Voelt u soms wrok als u niet uw zin 

krijgt? 

regelmatig af en toe zelden 

zeer 

zelden 

nooit 

Bent u altijd beleefd, zelfs tegen 

mensen die onaangenaam zijn? 

Bent u altijd een goede luisteraar, 

met wie u ook praat? 

Nu volgt de laatste vraag. 

19. Welke van onderstaande programma's heeft u helemaal of gedeeltelijk gezien? 

Er zijn meerdere antwoorden mogelijk. 

Cap Awards 

Expedition Unlimited 

Mis(s) Verkiezing 2007 

Geen van allen 

105



106



Appendix: Methode & analyse Experiment 2 

Hieronder staan achtereenvolgens de omschrijving van de onderzoeksdeelnemers, de 

betrouwbaarheid van de meetinstrumenten en de uitkomsten waarop de conclusies uit het 

rapport zijn gebaseerd weergegeven. 

1. Omschrijving onderzoeks populatie 

In dit tweede experiment is extra zorg gedragen voor de representativiteit van de groep 

deelnemers. In totaal deden 147 proefpersonen mee. Daarvan was 50% man en 50% vrouw. De 

leeftijd van de deelnemers was beperkt tot de doelgroep van het programma expedition 

unlimited, en liep van 18 jaar tot 44 jaar. De gemiddelde leeftijd was 26 jaar. Van de deelnemers 

had 50% een universitaire opleidingsniveau, 23% een HBO opleidingsniveau en 27% een lager 

opleidingsniveau. 

De proefpersonen werden aselect aan de condities toegewezen. Er zijn geen significante 

verschillen gevonden tussen de condities qua leeftijd, geslacht en opleidingsniveau. 

2. Betrouwbaarheden van de meetinstrumenten 

De betrouwbaarheden van de meetinstrumenten zijn gemeten met cronbach’s alpha, gemeten 

tijdens de eerste week. Zij staan in de onderstaande tabel vermeld: 

Tabel 26. Betrouwbaarheden van de meetinstrumenten. 


Alpha 

Angst om gehandicapt te raken .71 

Angst voor contact met gehandicapten .86 

Cognitie: zelfstandig leven .66 

Cognitie: gelukkig leven .73 

Affectie: Toegenegenheid .76 

Identificatie met niet‐gehandicapten .76 

107



Tabel 26 (voortgezet). Betrouwbaarheden van de meetinstrumenten. 


Alpha 

Identificatie met gehandicapten .67 

Merkimago: waardering .85 

Merimago: intentie .82 

3. Analyses 

De analyse van de angst om zelf gehandicapt te raken toont aan dat mensen na een volledige 

aflevering expedition unlimited geen angst meer rapporteren. Dit is te zien in de tabel 

hieronder. 

Tabel 27. Effecten van conditie op angst 

Angst om zelf een handicap te 

krijgen 

Angst voor contact met 

gehandicapten 

Expedition 

unlimited 

Peking Express 

(controle) 

Expedition 

unlimited 

Peking Express 

(controle) 

Week 1 3.69 (.61) 3.88 (.56) 1.39 (.36) 1.48 (.34) 

Week 2 3.68 (.71) 3.52 (.87) 1.36 (.34) 1.45 (.32) 

Week 3 3.64 (.73) 3.60 (.65) 1.38 (.35) 1.44 (.35) 

Een analyse van de andere afhankelijke variabelen laat zien dat er wel verschillen zijn te 

vinden op andere variabelen. In de tabel 28 op de volgende pagina is te zien dat in de 

eerste week, de kijkers van aflevering 1 significant positiever scoren dan de kijkers van 

aflevering 4 en de controle conditie op de perceptie dat gehandicapten zelfstandig 

kunnen leven (F (2,143)=4.796; p



Tabel 28. Effecten op cognitieve en affectieve variabelen. 

Cognitie: 

Cognitie: 

Zelfstandig leven Gelukkig leven 

Week 

1 

Week 

2 

Week 

3 

Afl. 

1,2,3 

2.02 

(.52)* 

2.09 

(.53)* 

2.08 

(.43)* 

Afl. 

4,5,6 

2.29 

(.60) 

2.45 

(.53) 

2.42 

(.54) 

Controle 

2.30 

(.54) 

2.32 

(.52) 

2.28 

(.53) 

Afl. 

1,2,3 

2.32 

(.51) 

2.27 

(.42)* 

2.23 

(.39)* 

Afl. 

4,5,6 

2.40 

(.47) 

2.38 

(.48) 

2.48 

(.45) 

Controle 

2.50 

(.46) 

2.50 

(.46) 

2.50 

(.45) 

*= significant verschil met het gemiddelde uit de controle conditie (p



nemen. Daarnaast is er een significante toename waar te nemen in identificatie met 

beide groepen in de loop van de 3 weken (F (2, 192)= 17.364; p



De vragenlijst van experiment 2. 

Omdat er 3 meetmomenten waren en drie condities waren er op sommige momenten 

kleine variaties in de vragenlijst die afgenomen werd. Waar dit het geval was is dat 

aangegeven. Alle vragen waarbij geen antwoordcategorieen zijn vermeld werden 

aangeboden met een 5‐punts likert antwoordschaal die liep van ‘geheel mee oneens’ 

tot ‘geheel mee eens’. 

Stemming 

Om te beginnen willen we u graag een paar vragen stellen over uw stemming op dit 

moment. 

1. Hoe voelt u zich nu? 

Geef dit aan door één van de onderstaande afbeeldingen aan te kruisen. Het meest 

linker poppetje staat voor een zeer positief gevoel, het meest rechter poppetje staat voor 

een zeer negatief gevoel. 

111



2. Hoe sterk is uw gevoel? 


linker poppetje staat voor een zeer sterk gevoel, het meest rechter poppetje staat voor 

een zeer zwak gevoel. 

112



3. Op dit moment ben ik: 

Voorbeeld: 

Als u erg relaxed bent, vult u het eerste bolletje in. 

Als u een beetje relaxed bent, vult u het tweede bolletje in. 

Als u niet relaxed bent en ook niet gespannen, vult u het derde bolletje in. 

Als u een beetje gespannen bent, vult u het vierde bolletje in. 

Als u erg gespannen bent, vult u het vijfde bolletje in. 

1. Relaxed 1‐2‐3‐4‐5 Gespannen 

2. Kalm 1‐2‐3‐4‐5 Onrustig 

3. Zeker 1‐2‐3‐4‐5 Zenuwachtig 

4. Hoe lang kijkt u gemiddeld per dag naar de televisie? 

0 0 tot 1 uur per dag 

113





0 meer dan 3 uur per dag 

Reisbureau 

De volgende vragen gaan over een bepaald reisbureau dat u mogelijk kent. 

5. Heeft u wel eens gehoord van Toerkoop Reisburo? 

0 ja 

0 nee 

6. Schat de waarschijnlijkheid in dat u van de service van Toerkoop Reisburo gebruik 

zult maken: 

Voorbeeld: 

Als dit zeer onwaarschijnlijk is, vult u het eerste bolletje in. 

Als dit een beetje onwaarschijnlijk is, vult u het tweede bolletje in. 

Als dit niet onwaarschijnlijk en niet waarschijnlijk is, vult u het derde bolletje in. 

Als dit een beetje waarschijnlijk is, vult u het vierde bolletje in. 

Als dit zeer waarschijnlijk is, vult u het vijfde bolletje in. 

1. Onwaarschijnlijk 1‐2‐3‐4‐5 Waarschijnlijk 

2. Weinig kans 1‐2‐3‐4‐5 Veel kans 

3. Onmogelijk 1‐2‐3‐4‐5 Mogelijk 

Terugdenken aan het programma 

114



De volgende vragen gaan over het terugdenken aan het programma dat u vorige week 

heeft gezien. 

7. Hoe vaak heeft u in de afgelopen week teruggedacht aan het programma? 

Nooit (door naar vraag 9) – een enkele keer – meerdere keren – regelmatig 

8. Over welke van onderstaande onderwerpen uit het bekeken programma, heeft u in 

de afgelopen week nagedacht? 

Meerdere antwoorden zijn mogelijk 

0 Hoe het is om een lichamelijke handicap te hebben of te krijgen 

(bij Controle groep: Hoe het is om een bekende Nederlander te zijn of te worden) 

0 De inhoud van het programma 

0 Wat de makers met het programma voor ogen hebben 

0 Anders, namelijk... 

Bespreken van het programma 

De volgende vragen gaan over het bespreken van het programma dat u vorige week 

heeft gezien. 

9. Hoe vaak heeft u in de afgelopen week met anderen gesproken over het programma 

of daaraan gerelateerde zaken? 

Nooit (door naar vraag 13) – een enkele keer – meerdere keren – regelmatig 

10. Met hoeveel mensen heeft u in de afgelopen week over het programma of daaraan 

gerelateerde zaken gesproken? 

115



0 1 persoon 

0 2 personen 

0 meer dan 2 personen 

11. Hoe lang heeft u in totaal met anderen over het programma of daaraan gerelateerde 

zaken in de afgelopen week gesproken? 

0 Heel kort over gepraat 

0 Kort over gepraat 

0 Lang over gepraat 

12. Over welke van onderstaande onderwerpen uit het bekeken programma, heeft u in 

de afgelopen week met anderen gesproken? 

Meerdere antwoorden zijn mogelijk 

0 Hoe het is om een lichamelijke handicap te hebben of te krijgen 

(bij Controle groep: Hoe het is om een bekende Nederlander te zijn of te worden) 

0 De inhoud van het programma 

0 Wat de makers met het programma voor ogen hebben 

0 Anders, namelijk 

Reclame 

De volgende vragen gaan over de herinnering van de reclame die u de vorige keer voor 

en na het programma heeft gezien. Er zijn geen goede of foute antwoorden, het gaat er 

alleen om of u zich de reclame nog kan herinneren. 

116



13. De reclame die u vorige week voor en na het programma heeft gezien, ging over: 

0 Reis om de wereld maken 

0 Reizen per boot 

0 Fietsvakanties 

0 Vliegvakanties boeken 

0 Iets anders 

14. De reclame die u vorige week voor en na het programma heeft gezien, ging over de 

service van: 

0 GoGo tours 

0 Globe Reisburo 

0 Toerkoop Reisburo 

0 D‐Reizen 

0 Arke.nl 

U krijgt nu een filmpje te zien van ongeveer 40 minuten. Het betreft een bestaand 

televisieprogramma. Bekijk dit filmpje aandachtig, zoals u normaal ook naar een 

televisieprogramma zou kijken op de televisie. Het is van belang voor het onderzoek dat 

u het filmpje volledig bekijkt en niet terug of vooruit spoelt. Dit controleren wij om de 

betrouwbaarheid van ons onderzoek te waarborgen. Wanneer het filmpje is afgelopen, 

kunt u naar de volgende pagina klikken. 

117



Stemming 

De volgende vragen gaan over uw stemming op dit moment. 

15. Hoe voelt u zich nu? 


linker poppetje staat voor een zeer positief gevoel, het meest rechter poppetje staat voor 

een zeer negatief gevoel. 

16. Hoe sterk is uw gevoel? 


linker poppetje staat voor een zeer sterk gevoel, het meest rechter poppetje staat voor 

een zeer zwak gevoel. 

118



17. Op dit moment ben ik: 

Voorbeeld: 

Als u erg relaxed bent, vult u het eerste bolletje in. 

Als u een beetje relaxed bent, vult u het tweede bolletje in. 

Als u niet relaxed bent en ook niet gespannen, vult u het derde bolletje in. 

Als u een beetje gespannen bent, vult u het vierde bolletje in. 

Als u erg gespannen bent, vult u het vijfde bolletje in. 

1. Relaxed 1‐2‐3‐4‐5 Gespannen 

2. Kalm 1‐2‐3‐4‐5 Onrustig 

3. Zeker 1‐2‐3‐4‐5 Zenuwachtig 

119



De volgende vragen gaan over uw mening betreffende mensen met een lichamelijke 

handicap. 

Een persoon met een lichamelijke handicap is iemand die een bepaald lichaamsdeel mist 

of niet goed kan gebruiken. Denk hierbij bijvoorbeeld aan mensen die in een rolstoel 

zitten, mensen die een arm missen, maar ook mensen die spastisch, doof of slechtziend 

zijn. 

18. In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen: 

Helemaal mee oneens – mee oneens – neutraal – mee eens – helemaal mee eens 

[gerandomiseerd] 

1. Het zien van mensen met een lichamelijk handicap is confronterend. 

2. Als ik in de buurt ben van een persoon met een lichamelijke handicap voel ik 

me op mijn gemak. 

3. De gedachte aan het hebben van een lichamelijke handicap maakt me nerveus. 

4. Een lichamelijke handicap krijgen, lijkt mij iets verschrikkelijks. 

5. Als ik lichamelijk gehandicapt zou worden, zou dat mijn leven NIET 

verwoesten. 

6. Het denken aan het hebben van een lichamelijke handicap verontrust mij zeer 

weinig. 

7. Als ik een lichamelijke handicap zou krijgen, zou dat mijn leven drastisch 

veranderen. 

8. Als ik in de buurt ben van een persoon met een lichamelijke handicap kan ik mij 

onaangenaam voelen. 

9. Als ik in de buurt ben van een persoon met een lichamelijke handicap voel ik 

mij volledig ontspannen. 

120



10. Als ik een persoon met een lichamelijke handicap zie, bekruipt mij een gevoel 

van onbehagen. 

11. Als ik een lichamelijke handicap zou krijgen, zou dat het einde betekenen van 

het leven dat ik nu leid. 

12. Als ik iemand met een lichamelijke handicap zie, geeft mij dat een 

ongemakkelijk gevoel. 

Programma 

De volgende vragen gaan over het programma dat u zojuist heeft bekeken. 



1. In het filmpje waren duidelijke conflicten tussen sommige deelnemers te zien. 

2. In het filmpje was te zien dat sommige deelnemers moeizaam met elkaar 

konden samenwerken. 

3. In het filmpje was informatie over het dagelijks leven van de deelnemers 

voordat ze met het programma meededen, te zien. 

20. Hoe vaak had u het programma voorafgaand aan het onderzoek gezien? 

0 Ik heb het programma nog nooit gezien 

0 Voorbij gezapt, niet lang bij stilgestaan 

0 Een (klein) gedeelte van een aflevering 

0 Een (bijna) gehele aflevering 

121



0 Meerdere afleveringen helemaal gekeken 

Waardering 

De volgende vragen gaan over uw waardering van het zojuist bekeken programma. 



1. Als ik had geweten dat dit programma op televisie zou komen, zou ik me erop 

verheugd hebben om het te kijken. 

2. Ik vond het leuk om naar dit programma te kijken. 

3. Ik zal nooit een herhaling willen kijken van dit programma. 

4. Ik ben blij dat ik een kans had dit programma te zien. 

5. Er is iets in dit programma dat me aantrekt. 

6. Ik vond dit programma minder leuk dan andere televisie programma’s. 

22. Tijdens het kijken naar het programma: 

Voorbeeld: 

Als u weinig geconcentreerd was, vult u het eerste bolletje in. 

Als u een beetje geconcentreerd was, vult u het tweede bolletje in. 

Als u niet ongeconcentreerd en niet geconcentreerd was, vult u het derde bolletje in. 

Als u geconcentreerd was, vult u het vierde bolletje in. 

Als u erg geconcentreerd was, vult u het vijfde bolletje in. 

1. Was ik weinig geconcentreerd 1‐2‐3‐4‐5 Was ik erg geconcentreerd 

2. Schonk ik weinig aandacht 1‐2‐3‐4‐5 Schonk ik veel aandacht 

3. Was ik weinig betrokken 1‐2‐3‐4‐5 Was ik erg betrokken 

122



Deelnemers 

De volgende vragen gaan over de deelnemers uit het zojuist bekeken programma. 



23A CEFAS [foto Cefas] 

1. Ik leefde mee met CEFAS tijdens het kijken. 

2. Ik vind CEFAS een sympathiek persoon. 

23B CELINA [foto Celina] 

1. Ik leefde mee met CELINA tijdens het kijken. 

2. Ik vind CELINA een sympathiek persoon. 

23C FLEUR [foto Fleur] 

1. Ik leefde mee met FLEUR tijdens het kijken. 

2. Ik vind FLEUR een sympathiek persoon. 

23D JOEY [foto Joey] 

1. Ik leefde mee met JOEY tijdens het kijken. 

2. Ik vind JOEY een sympathiek persoon. 

23E KJELD [foto Kjeld] 

1. Ik leefde mee met KJELD tijdens het kijken. 

123



2. Ik vind KJELD een sympathiek persoon. 

23F LISANNE [foto Lisanne] 

1. Ik leefde mee met LISANNE tijdens het kijken. 

2. Ik vind LISANNE een sympathiek persoon. 

23G RONALD [foto Ronald] 

1.Ik leefde mee met RONALD tijdens het kijken. 

2. Ik vind RONALD een sympathiek persoon. 

23H SAMIR [foto Samir] 

1. Ik leefde mee met SAMIR tijdens het kijken. 

2. Ik vind SAMIR een sympathiek persoon. 

23I SUSHILA [foto Sushila] 

1. Ik leefde mee met SUSHILA tijdens het kijken. 

2. Ik vind SUSHILA een sympathiek persoon. 

23J TAHNEE [foto Tahnee] 

1.Ik leefde mee met TAHNEE tijdens het kijken. 

2. Ik vind TAHNEE een sympathiek persoon. 

124



De volgende vragen gaan over de deelnemers met een lichamelijke handicap als groep, 

zoals te zien is op onderstaande foto. 

De groep deelnemers met een lichamelijke handicap. 

125





1. Ik denk dat ik deze deelnemers goed begrijp. 

2. Ik denk dat ik begrijp waarom deze deelnemers doen wat ze doen. 

3. Tijdens het kijken van het programma voelde ik de emoties die deze deelnemers 

lieten zien. 

4. Naarmate het programma vorderde, kon ik steeds meer door de ogen van deze 

deelnemers kijken. 

5. Op belangrijke momenten in het programma, had ik het gevoel dat ik precies 

wist wat deze deelnemers doormaakten. 

6. Tijdens het kijken van het programma, wilde ik dat deze deelnemers hun doelen 

zouden bereiken. 

126



De volgende vragen gaan over de deelnemers zonder een lichamelijk handicap als groep, 

zoals te zien is op onderstaande foto 

De groep deelnemers zonder een lichamelijke handicap. 

127








lieten zien. 









26A BART VELDKAMP [foto Bart] 

1. Ik leefde mee met BART tijdens het kijken. 

2. Ik vind BART een sympathiek persoon. 

26B BAS WESTERWEEL [foto Bas] 

1. Ik leefde mee met BAS tijdens het kijken. 

2. Ik vind BAS een sympathiek persoon 

26C BOB DE JONG [foto Bob] 

1. Ik leefde mee met BOB tijdens het kijken. 

128



2. Ik vind BOB een sympathiek persoon. 

26D CHIMÈNE VAN OOSTERHOUT [foto Chimène] 

1. Ik leefde mee met CHIMÈNE tijdens het kijken. 

2. Ik vind CHIMÈNE een sympathiek persoon. 

26E GUIDO WEIJERS [foto Guido] 

1. Ik leefde mee met GUIDO tijdens het kijken. 

2. Ik vind GUIDO een sympathiek persoon. 

26F HANNA VERBOOM [foto Hanna] 

1. Ik leefde mee met HANNA tijdens het kijken. 

2. Ik vind HANNA een sympathiek persoon. 

26G MAXIME HARTMAN [foto Maxime] 

1. Ik leefde mee met MAXIME tijdens het kijken. 

2. Ik vind MAXIME een sympathiek persoon. 

26H PIETER STORMS [foto Pieter] 

1. Ik leefde mee met PIETER tijdens het kijken. 

2. Ik vind PIETER een sympathiek persoon. 

26I REGINA ROMEIJN [foto Regina] 

1. Ik leefde mee met REGINA tijdens het kijken. 

2. Ik vind REGINA een sympathiek persoon. 

129



26J TERENCE SCHREURS [foto Terence] 

1. Ik leefde mee met TERENCE tijdens het kijken. 

2. Ik vind TERENCE een sympathiek persoon. 

De volgende vragen gaan over de vrouwelijke deelnemers die te zien zijn op 

onderstaande foto. 

De groep vrouwelijke deelnemers. 






lieten zien. 

130









De volgende vragen gaan over de mannelijke deelnemers, die te zien zijn op 

onderstaande foto. 

De groep mannelijke deelnemers. 

131








lieten zien. 







Algemene indruk 

De volgende vragen gaan over uw mening betreffende de algemene kijk op mensen met 

een lichamelijke handicap. 




zijn. 

132



29. Mensen met een lichamelijke handicap zijn over het algemeen: 



1. Aardig 

2. Krachtig 

3. Onaantrekkelijk 

4. Talentvol 

5. Vriendelijk 

6. Asociaal 

7. Doorzetters 

8. Ongezellig 

9. Moedig 

10. Zielig 

De volgende vragen gaan wat dieper in op uw mening over mensen met een 

lichamelijke handicap. Er zijn geen goede of foute antwoorden. Het gaat om uw mening. 

30. [A] Schat de waarschijnlijkheid in van de volgende stellingen: 

Zeer onwaarschijnlijk – onwaarschijnlijk – neutraal – waarschijnlijk – zeer waarschijnlijk 


1. Mensen met een lichamelijke handicap zijn net zo intelligent als mensen zonder 

een lichamelijk handicap. 

2. Mensen met een lichamelijke handicap zijn meestal gemakkelijker in de omgang 

dan anderen. 

3. De meeste mensen met een lichamelijke handicap hebben medelijden met 

zichzelf. 

133



4. Mensen met een lichamelijke handicap zijn hetzelfde als ieder ander. 

5. De meeste mensen met een lichamelijke handicap maken zich veel zorgen. 

6. Mensen met een lichamelijke handicap zijn even gelukkig als mensen zonder 

een lichamelijke handicap. 

7. Mensen met een lichamelijke handicap hebben de neiging veel met zichzelf 

bezig te zijn. 

8. Mensen met een lichamelijke handicap zijn sneller van streek dan mensen 

zonder lichamelijke handicap. 

9. De meeste mensen met een lichamelijke handicap voelen zich minder goed dan 

andere mensen. 

10. Mensen met een lichamelijk handicap zijn vaak humeurig. 

11. Mensen met een zwaar lichamelijke handicap zijn NIET moeilijker in de omgang 

dan mensen met een minder zwaar lichamelijke handicap. 

12. Het is bijna onmogelijk voor een persoon met een lichamelijke handicap om 

een normaal leven te leiden. 

13. Mensen met een lichamelijke handicap kunnen geen normaal sociaal leven 

hebben. 

30. [B] In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen: 



1. Ouders van kinderen met een lichamelijke handicap moeten minder streng zijn 

dan andere ouders. 

2. Er zouden geen speciale scholen moeten zijn voor kinderen met een lichamelijke 

handicap. 

134



3. Het zou het beste zijn voor mensen met een lichamelijke handicap wanneer ze 

leven en werken in speciale gemeenschappen. 

4. Het is de taak van de overheid om voor mensen met een lichamelijke handicap 

te zorgen. 

5. Van mensen met een lichamelijke handicap moet je NIET verwachten dat ze aan 

dezelfde standaarden kunnen voldoen als mensen zonder een lichamelijke 

handicap. 

6. Je mag NIET te veel verwachten van mensen met een lichamelijke handicap. 

7. Als je in de buurt bent van een persoon met een lichamelijke handicap moet je 

op je woorden letten. 

Relaties 

De volgende vragen gaan over het hebben van relaties met mensen met een 





zijn. 




1. Ik zou me ongemakkelijk voelen als ik een afspraakje zou hebben met een 

persoon met een lichamelijke handicap. 

135



2. Mijn vrienden zouden afkeurend reageren als ik zou ‘daten’ met een persoon 

met een lichamelijke handicap. 

3. Ik zou er geen moeite mee hebben om te daten met een persoon met een 


4. Een relatie met een persoon met een lichamelijke handicap vereist meer inzet 

dan een relatie met iemand zonder lichamelijke handicap. 

5. Een relatie met een persoon met een lichamelijke handicap heeft evenveel kans 

van slagen als een relatie met een persoon zonder lichamelijke handicap. 

6. Ik zou liever een relatie hebben met iemand zonder een lichamelijke handicap. 

Contact 

De volgende vragen gaan over het contact dat u mogelijk heeft gehad met een persoon 

met een lichamelijke handicap. 

32. Hoe vaak: 

Nooit – zelden – af en toe – regelmatig – (bijna) dagelijks 

1. ... heeft u een kort gesprek gehad met een persoon met een lichamelijke 

handicap? 

2. ... heeft u een lang gesprek gehad met een persoon met een lichamelijke 

handicap? 

3. ... heeft u samengewerkt met een persoon met een lichamelijke handicap? 

4. ... komt u mensen met een lichamelijke handicap tegen in uw vrije tijd? 

5. ... komt u mensen met een lichamelijke handicap tegen op uw werk? 

Reclame 

136



De volgende vragen gaan over de reclame die u zojuist voor en na het programma heeft 

gezien. 

33. In hoeverre ben je het eens met de volgende stellingen: 


1. De aangeboden service van Toerkoop Reisburo sluit goed aan op de inhoud van 

het programma. 

2. De sfeer van de reclame sluit goed aan op de sfeer van het programma. 

3. Als ik denk aan het programma, denk ik aan Toerkoop Reisburo. 

34. Tijdens het kijken naar de televisie reclame: 

Voorbeeld: 

Als u weinig geconcentreerd was, vult u het eerste bolletje in. 

Als u een beetje geconcentreerd was, vult u het tweede bolletje in. 

Als u niet ongeconcentreerd en niet geconcentreerd was, vult u het derde bolletje in. 

Als u geconcentreerd was, vult u het vierde bolletje in. 

Als u erg geconcentreerd was, vult u het vijfde bolletje in. 

1. Was ik weinig geconcentreerd 1‐2‐3‐4‐5 Was ik erg geconcentreerd 

2. Schonk ik weinig aandacht 1‐2‐3‐4‐5 Schonk ik veel aandacht 

3. Was ik weinig betrokken 1‐2‐3‐4‐5 Was ik erg betrokken 

De volgende vragen gaan over uw mening betreffende de reclame die u zojuist voor en 

na het programma heeft gezien. 


137




1. De beslissing om gebruik te maken van de service van Toerkoop Reisburo is 

onverstandig. 

2. Gebruik maken van de service van Toerkoop Reisburo is een goede beslissing. 

3. Ik denk dat Toerkoop Reisburo een bevredigende service is. 

4. Ik denk dat de service van Toerkoop Reisburo veel gunstige mogelijkheden biedt. 

5. Ik heb een gunstige mening over de service van Toerkoop Reisburo. 

36. Schat de waarschijnlijkheid in dat u van de service van Toerkoop Reisburo gebruik 

zult maken: 

Voorbeeld: 

Als dit zeer onwaarschijnlijk is, vult u het eerste bolletje in. 

Als dit een beetje onwaarschijnlijk is, vult u het tweede bolletje in. 

Als dit niet onwaarschijnlijk en niet waarschijnlijk is, vult u het derde bolletje in. 

Als dit een beetje waarschijnlijk is, vult u het vierde bolletje in. 

Als dit zeer waarschijnlijk is, vult u het vijfde bolletje in. 

1. Onwaarschijnlijk 1‐2‐3‐4‐5 Waarschijnlijk 

2. Weinig kans 1‐2‐3‐4‐5 Veel kans 

3. Onmogelijk 1‐2‐3‐4‐5 Mogelijk 

37. Betreffende de service van Toerkoop Reisburo, bent u: 

1. Onbekend 1‐2‐3‐4‐5 Bekend 

2. Onervaren 1‐2‐3‐4‐5 Ervaren 

3. Niet geïnformeerd 1‐2‐3‐4‐5 Geïnformeerd 

138



Tot slot willen wij u nog één vraag stellen over het hebben van een lichamelijke 

handicap. 

38. Heeft u een lichamelijke handicap? 

0 ja 

0 nee 

We vragen u nu welke dag het vandaag is, om ervoor te zorgen dat u volgende week 

weer op dezelfde dag mee kunt doen aan ons onderzoek. 

39. Welke dag is het vandaag? 

Om de vergoeding van 75 euro te ontvangen van ons, hebben wij uw rekening nummer 

nodig. 

40. Wat is uw rekening nummer? 

Hier kunt u ervoor kiezen om het uiteindelijke verslag van het onderzoek te krijgen. Zo 

ja, dan zult u deze ergens in juli of augustus van ons ontvangen. 

41. Wilt u dit? 

1 ja 

2 nee 

139



OORSPRONKELIJK 

ONDERZOEKSVOORSTEL 

Populaire cultuur als interventie in de beeldvorming 

over gehandicapten 

Een voorstel voor een onderzoek naar de effecten van populair televisie entertainment 

voor de beeldvorming over gehandicapten in de Nederlandse samenleving. 

2008-2009 

140



Introductie 

Mensen met een lichamelijke handicap komen in de media weinig aan bod. Wanneer zij 

wel te zien zijn worden zij meestal op stereotiepe wijze afgebeeld (Cumberbatch & 

Negrine, 1992; Nelson, 1994; Susman, 1994; Thompson, 1997). Zij worden vaak als 

passief, hulpbehoevend en nutteloos voor de samenleving afgeschilderd (Nelson, 1994). 

Daarnaast worden ze vaak opgevoerd in een afhankelijke relatie waarin zij vooral lijken 

te dienen om de morele integriteit van hun verzorgers te benadrukken. In de extremere 

gevallen blijkt de beeldvorming zelfs de vorm van demonisering te krijgen waarin 

mensen met een lichamelijke handicap als moreel en seksueel gedegenereerd worden 

afgeschilderd (Barnes, 1992; Cumberbatch & Negrine, 1992; Nelson, 1994; Shakespeare, 

1994; Susman, 1994; Thomson, 1997; Ganahl & Arbuckle, 2001; Milligan & Neufeldt, 

2001; Saito & Ishiyama, 2005; Titchkosky, 2005; Black & Pretes, 2007). 

Volgens Susman (1994) hangt de beeldvorming over gehandicapten samen met de 

manier waarop in de samenleving naar gehandicapten wordt gekeken; andersom draagt 

beeldvorming bij aan hun voortdurende marginalisatie. Er wordt daarom al jaren strijd 

gevoerd over de beeldvorming over lichamelijk gehandicapten (Besemer, 2002). De strijd 

is echter nog lang niet gestreden en er wordt voortdurend gezocht naar nieuwe manieren 

om haar te voeren. 

In de afgelopen jaren is er een nieuw soort interventie in de beeldvorming 

bijgekomen: entertainmentprogramma’s waarin gehandicapten centraal staan en bewust 

op niet-stereotiepe wijze worden afgebeeld. Over de betekenissen die kijkers aan dit soort 

programma’s geven en de effecten die deze programma’s hebben op de beeldvorming 

over gehandicapten is nog geen onderzoek gedaan. Hieronder presenteren wij een 

voorstel voor een onderzoek naar de gevolgen van dergelijke entertainment programma’s 

voor de beeldvorming over gehandicapten. 

Doelstelling 

Met het hier voorgestelde onderzoek verwachten wij vier doelen te realiseren. Allereerst 

is het van belang om vast te stellen of deze programma’s positieve gevolgen hebben voor 

de beeldvorming over mensen met een lichamelijke handicap. Er is immers veel hoop 

gevestigd op deze programma’s en er wordt veel tijd, geld en energie aan besteed. Welke 

programma’s en representatiestrategieën hebben welke soort effecten? 

Ten tweede zullen op basis van het onderzoek best practices worden 

geïnventariseerd over een positieve representatie van lichamelijk gehandicapten. Als 

blijkt dat bepaalde vormen van representatie bijzonder effectief zijn, zouden andere 

programmamakers deze kunnen navolgen. 

Ten derde zullen de uitkomsten relevant zijn voor sponsoren, adverteerders en 

programmamakers die zich meestal niet met programma’s met lichamelijk gehandicapten 

willen associëren uit angst voor negatieve associaties met hun product. Het onderzoek 

kan hen uitsluitsel geven over welke programma’s zij veilig kunnen sponsoren en bij 

welke zij een risico nemen. 

141



Ten slotte is er ook een wetenschappelijk doel verbonden aan dit onderzoek. Er is 

nog maar weinig bekend over de publieksreceptie van populair entertainment waarin 

lichamelijk gehandicapten een rol spelen. Shakespeare (2005) heeft opgemerkt dat er in 

het vakgebied van de disability studies in de laatste 20 jaar weinig ontwikkeling is 

geweest. Met dit onderzoek beogen wij bij te dragen aan disability studies en 

mediastudies door een empirische en theoretische analyse te geven van interpretaties en 

effecten van positief bedoelde beeldvorming over mensen met een lichamelijke handicap. 

Vraagstelling 

Om deze doelen te verwezenlijken is het onderzoek vergelijkend opgezet. Het gaat om 

interpretaties en effecten van drie recente Nederlandstalige entertainment programma’s 

waarin lichamelijk gehandicapten op positieve wijze de hoofdrol spelen. Dit zijn 

schoonheidswedstrijd de ‘Mis(s) verkiezing 2007’, de talentenshow ‘Capaward 2008’ en 

het realityprogramma ‘Expedition Unlimited’. Deze drie programma’s tonen alle drie 

hoofdzakelijk onbekende Nederlanders met een lichamelijke handicap die in een ‘reality’ 

context de competitie met elkaar aangaan. 

De programma’s onderscheiden zich van elkaar door de strategie die zij hanteren 

om mensen met een handicap te representeren. De Mis(s) verkiezing is een 

schoonheidswedstrijd waarin het om uiterlijk en uitstraling van de (uitsluitend 

vrouwelijke) deelnemers gaat. In Capaward doen lichamelijk gehandicapten mee aan een 

talentenjacht en staan hun unieke en bijzondere vaardigheden centraal. In ‘Expedition 

Unlimited’ (een serie analoog aan Expedition Robinson), tenslotte, ligt de nadruk op 

interpersoonlijke relaties. Mensen met een lichamelijke handicap worden gekoppeld aan 

mensen zonder lichamelijke handicap om de overeenkomsten tussen de twee groepen te 

benadrukken. Daarnaast onderscheidt het programma ‘Expedition Unlimited’ zich van de 

andere twee doordat het een serie van 12 afleveringen is in plaats van een enkele 

uitzending zoals bij de ‘Mis(s)ability’ en de ‘Capaward’. ‘Expedition Unlimited’ biedt 

daarom de mogelijkheid om de interpretaties en gevolgen van herhaaldelijke blootstelling 

aan het programma te onderzoeken. 

Door de receptie van ‘Mis(s)ability’, ‘Capaward’ en ‘Expedition Unlimited’ in één 

onderzoek gelijktijdig te bekijken kunnen de representatiestrategieën van deze drie 

programma’s (het benadrukken van respectievelijk uiterlijk, vaardigheden en gelijkenis 

met niet gehandicapten) met elkaar vergeleken worden. De hoofdvragen die door dit 

onderzoek zullen worden beantwoord zijn: 

1. Welke interpretaties en effecten met betrekking tot de beeldvorming van 

kijkers over mensen met een lichamelijke handicap treden op door naar de 

programma’s ‘Mis(s)ability’, ‘Capaward’ en ‘Expedition Unlimited’ te 

kijken? 

142



2. Hoe hangen deze interpretaties en effecten samen met de 

representatiestrategieën van de drie programma’s en demografische 

kenmerken van kijkers? 

Beeldvorming: inhoud, interpretaties en effecten 

In de vraagstelling staat het begrip beeldvorming centraal. Smelik definieert 

beeldvorming als “de wisselwerking (…) tussen mentale beelden in de hoofden van 

mensen en materiële beelden in de werkelijkheid om ons heen”. (Smelik, 1999, p.5). 

Deze wisselwerking wordt in het klassieke ‘encoding/decoding’ model van Stuart Hall 

(1980) geconceptualiseerd als een constante onderhandeling tussen makers en ontvangers 

van media’teksten’ en de inhoud van deze teksten zelf. Makers proberen een bepaalde 

betekenis in hun programma’s te leggen (encoding), terwijl kijkers aan hun programma’s 

uiteenlopende betekenissen kunnen geven (decoding). Naast de ‘voorkeurslezing’ waarin 

zij de betekenissen van de makers volgen, kunnen zij ook een ‘onderhandelingslezing’ 

maken waarbij voorkeursbetekenissen slechts gedeeltelijk worden overgenomen en 

uitgebreid met eigen ideeën en ervaringen. Het is ook mogelijk om een ‘tegendraadse 

lezing’ te maken waarbij de voorkeurslezing al dan niet bewust wordt vervangen door 

een door de producenten onbedoelde interpretatie. Om beïnvloeding van beeldvorming te 

bestuderen moeten dus zowel de ‘ge-encodeerde boodschap’ (ie. de voorkeurslezing) als 

de verschillende decoderingen van kijkers in acht worden genomen. Deze worden 

gevormd in samenhang met hun diverse sociale en psychologische eigenschappen en 

(sub)culturen waar zij deel van uitmaken (zie ook Livingstone, 1990, 1998). Eveneens 

spelen contextuele factoren een belangrijke rol. In een invloedrijke studie van Hartman 

en Husband werd bijvoorbeeld vastgesteld dat media met stereotiepen over etnische 

minderheden een veel sterkere invloed uitoefenden op de denkbeelden van mensen die in 

het dagelijks leven geen contact met minderheden hadden dan op die van mensen die dat 

wel hadden (Hartman & Husband, geciteerd in Lewis, 1991). 

Beeldvormingstheorie leidt dus tot drie deelgebieden voor het onderzoek naar de 

gevolgen van ‘Mis(s)ability’, ‘Capaward’ of ‘Expedition unlimited’: de inhoud en 

voorkeurslezing van de programma’s zelf, de interpretaties van de kijkers en de 

variabelen die daar mee samenhangen en de effecten van die interpretaties op de 

duurzame beelden van kijkers over mensen met een lichamelijke handicap. Voor elk van 

deze drie deelgebieden geldt een aparte deelvraag: 

Inhoud en voorkeurslezing 

De programma’s ‘Mis(s)verkiezing 2007’, de ‘Capaward’ en ‘Expedition Unlimited’, 

hebben de intentie om mensen met een handicap op een positieve manier af te schilderen 

en stereotiepen te ontkrachten. Daartoe moeten de makers er allereerst in slagen om deze 

voorkeurslezing ook daadwerkelijk in deze programma’s aan te brengen (te ‘encoderen’). 

Het is daarom nodig om vast te stellen hoe de gekozen strategieën van de drie 

programma’s (het benadrukken van respectievelijk de vrouwelijkheid, de vaardigheden 

143



en de gelijkenis met niet gehandicapten) vertaald zijn in woorden en beelden in de 

‘Mis(s)verkiezing 2007’, de ‘Capaward’ en ‘Expedition Unlimited’. Worden hiermee 

stereotiepen uit de beeldvorming inderdaad vermeden of ontkracht of zijn deze nog steeds 

(maar in mindere mate wellicht) in de programma’s terug te vinden? 

Byrd stelt dat representaties van mensen met een lichamelijke handicap op drie 

manieren vertekend kunnen zijn. Hun persoonlijkheid, hun interpersoonlijke relaties en 

hun integratie in de gemeenschap en worden meestal als afwijkend en problematisch 

afgeschilderd (Byrd, 1998). Deze vertekeningen nemen volgens Nelson (1994) 

overwegend één van de volgende zeven stereotiepen aan: de 

‘zielige/medelijdenwekkende’, de ‘supercripple’, de ‘criminele en kwaadaardige’, de 

‘beter dood-dan-levende’, de ‘onaangepaste’, de ‘louter een last voor de samenleving’ of 

‘niet in staat tot een succesvol leven’ (Nelson, 1994; zie ook Bogdan & Biklen, 1977). 

Deze inzichten leiden tot de volgende deelvraag over de inhoud en voorkeurslezing van 

de programma’s: 

Hoe worden mensen met een lichamelijke handicap qua persoonlijkheid, 

interpersoonlijke relaties en integratie in de gemeenschap afgeschilderd in 

‘Mis(s)ability’, ‘Capaward’ & ‘Expedition Unlimited’ ? 

Interpretaties 

Gegevens over inhoud en voorkeurslezing van de programma’s zijn echter nog niet 

genoeg om een uitspraak te doen over de lezingen die kijkers eraan geven. Hun 

interpretaties zijn weliswaar op deze inhoud gebaseerd maar worden er niet door 

gedetermineerd (Hall, 1973; Michelle, 2007). Interpretaties van kijkers komen tot stand 

in een actief proces van betekenisgeving waarin de inhoud van een programma, 

eigenschappen van de kijker en contextuele factoren samen komen (Ibid.). Al naar gelang 

persoonlijke en contextuele factoren variëren kan een kijkervaring in uiteenopende 

interpretaties resulteren. 

De centrale rol van de inhoud van een programma dient echter niet uit het oog 

wordt verloren in de analyse van het betekenisgevingsproces van de kijker (Barker, 2006). 

Hoewel de kijker een zekere vrijheid heeft om af te wijken van de voorkeurslezing van 

een programma, legt de inhoud wel degelijk grenzen op aan de mogelijke interpretaties 

van kijkers (Ibid.). In een onderzoek naar de receptie van een programma kunnen deze 

grenzen en de mogelijke interpretaties die daarbinnen mogelijk zijn empirisch worden 

onderzocht. Welke interpretaties zijn er mogelijk van ‘Mis(s)ability’, ‘Capaward’ & 

‘Expedition Unlimited’ en hoe verhouden deze zich tot de voorkeurslezing van de makers? 

Uit eerder onderzoek is gebleken dat mensen met een lichamelijke handicap in 

hun nabije omgeving andere interpretaties kunnen geven van programma’s met 

gehandicapten dan mensen zonder zulke kennissen (Farnall & Smith, 1999). De manieren 

waarop zij van de voorkeurslezing van ‘Mis(s)ability’, ‘Capaward’ & ‘Expedition 

Unlimited’ af kunnen wijken is voor deze groepen mogelijk significant anders. Met 

144



betrekking tot de interpretatie achten wij deze afwijkingen uiterst relevant omdat de 

programma’s zich alledrie richten op het in (gemedieerd) contact brengen van kijkers met 

gehandicapten. De deelvraag omtrent interpretatie is daarom als volgt geformuleerd: 

Welke interpretaties geven kijkers aan de inhoud van ‘Mis(s)ability’, ‘Capaward’ en 

‘Expedition Unlimited’ en hoe hangen deze samen met eigenschappen van kijkers, en de 

aanwezigheid van mensen met een lichamelijke handicap in hun omgeving? 

Effecten 

Om te bezien in hoeverre de interpretaties van kijkers ook duurzame gevolgen hebben 

voor individuele beeldvorming over mensen met een handicap is het noodzakelijk om het 

effect van kijken op dieper gelegen, minder context-gebonden cognities en affect ten 

opzichte van lichamelijke beperking en mensen met een lichamelijke handicap te 

onderzoeken. Daarnaast zouden duurzame veranderingen in cognities en affect zich ook 

moeten kunnen vertalen in veranderingen in gedrag in relevante contexten (bijvoorbeeld 

in situaties waar rekening gehouden zou kunnen worden met gehandicapten). 

Volgens de sociaal cognitieve theorie van Bandura (1977, zie ook Singhal et al., 

2004) is duurzame cognitieve verandering waarschijnlijker als kijkers programma’s als 

realistisch ervaren en zich met de personages identificeren. In zulke gevallen worden hun 

interpretaties van de serie op een dieper niveau verwerkt en worden eerder ontwikkelde 

opvattingen (cognities), gevoelens ten opzichte van mensen met lichamelijke handicaps 

(affect) en gedragsintenties bijgesteld op basis van de als waardevol en geloofwaardig 

ervaren kijk ervaringen. Schematisch kan dit weergegeven worden zoals in figuur 1. 

Figuur 1. Theoretisch schema van cognitieve, affectieve en gedrags effecten van 

‘Mis(s)ability’, ‘Capaward’ en ‘Expedition Unlimited’. 

Exposure aan 

RealityTV met 

gehandicapten 

Interpretatie 

Cognitie 

Affect 

Ervaren 

realisme 

Identificatie 

Gedrag 

145



In dit theoretisch schema onderscheiden wij naast de inhoud van het gekeken programma 

en de interpretatie daarvan door de individuele kijker (die met eerder genoemde 

deelonderzoeken in kaart zijn gebracht) nog twee additionele factoren om het effect van 

programma’s te verklaren. Ten eerste is dit ervaren realisme van het programma. Ten 

tweede is dit identificatie met de personages in het programma. In het deelonderzoek naar 

de effecten van het kijken naar ‘Mis(s)ability’, ‘Capaward’ en ‘Expedition Unlimited’ 

zullen deze mediërende factoren meegenomen worden om de mogelijke relatieve 

effectiviteit van de drie programma’s te kunnen verklaren. 


‘Mis(s)ability’, ‘Capaward’ en ‘Expedition Unlimited’ en hoe hangen deze samen met 

hun interpretaties, inschattingen van het realisme van de programma’s en hun 

identificatie met de karakters? 

Methode 

Om de drie deelvragen te beantwoorden is het onderzoek opgezet als een multimethodische 

studie waarin elke case wordt geanalyseerd naar inhoud, interpretatie en 

effect. De cases worden vervolgens met elkaar vergeleken met behulp van comparatieve 

case study technieken (Yin, 2003). De data hiervoor zullen verzameld worden door 

middel van inhoudsanalyses, experimenten en focusgroepen. De geplande 

deelonderzoeken zijn schematisch weergegeven in tabel 1. 

Tabel 1. Overzicht van deelonderzoeken. 

Deelvraag 

Inhoud 

Corresponderend deelonderzoek 

Inhoudsanalyse 

Mis(s)ability 


Capaward 


Expediton 

Unlimited 

Interpretatie 

Focusgroepen 

Effect 

Experiment A: 

Mis(s)ability & Capaward 

Experiment B: 

Expediton 

Unlimited 

146



Deelvraag inhoud 

Hoe worden mensen met een lichamelijke handicap qua persoonlijkheid, 

interpersoonlijke relaties en integratie in de gemeenschap afgeschilderd in 

‘Mis(s)ability’, ‘Capaward’ & ‘Expedition Unlimited’ ? 

Door middel van een inhoudsanalyse zal vastgesteld worden op welke manier mensen 

met een lichamelijke handicap worden afgebeeld in de drie series. Bij deze analyse gaan 

wij uit van eerdere studies over representatie van gehandicapten in de media (Byrd, 1989, 

Nelson, 1994; Black & Pretes, 2007). Over de manier waarop deze representaties van 

gehandicapten daarvoor zouden moeten worden geconstrueerd zijn in de literatuur drie 

stromingen te onderscheiden. Deze stromingen vormen elk een methode waarop de 

persoonlijkheid, interpersoonlijke relaties en integratie in de gemeenschap van een 

persoon met lichamelijke handicap op niet stereotiepe wijze kan worden geconstrueerd. 

Deze drie methoden zullen dienen als leidraad voor de inhoudsanalyse van de shows 

‘Mis(s)ability’, ‘Capaward’ en ‘Expedition Unlimited’. 

Allereerst is er de ‘bijzaak’ methode die er van uit gaat dat de media 

gehandicapten zou moeten afschilderen als normale mensen met normale levens (Black 

& Pretes, 2007). De handicap is weliswaar zichtbaar in deze representaties maar louter 

als een bijzaak. Hij speelt dus geen rol in hun persoonlijkheid, integratie in de 

gemeenschap of hun interpersoonlijke relaties. Ten tweede is er de ‘informatieve’ 

methode die stelt dat kijkers door het kijken naar gehandicapten op televisie meer inzicht 

zouden moeten krijgen over het leven met een lichamelijke beperking (Schiappa, 2005). 

Het gaat hierbij om een educatieve functie waarbij objectieve informatie over het leven 

met een handicap verwerkt is in de representatie. Tenslotte is er de ‘kritische’ methode 

die veronderstelt dat representaties van lichamelijk gehandicapten juist zou moeten 

benadrukken dat hun handicap niet door hun lichamelijke gebrek wordt veroorzaakt maar 

juist door de reacties van de maatschappij (Shakespeare, 1994). De media hebben volgens 

deze stroming juist de verantwoordelijkheid om de handicap te politiseren door te laten 

zien hoe de manier waarop de maatschappij op de handicap reageert van invloed is op de 

persoonlijkheid, de integratie in de gemeenschap en de interpersoonlijke relaties van een 

persoon met een lichamelijke handicap. De ‘bijzaak’, ‘informatie’ en ‘kritische’ 

methoden van representatie hebben conceptueel enige overlap en kunnen bovendien 

binnen hetzelfde programma gehanteerd worden op verschillende momenten. 

Om de representaties in de drie programma’s te kunnen analyseren zal per scène 

geanalyseerd worden op welke manieren de representaties van de persoonlijkheid, de 

interpersoonlijke relaties en de integratie in de gemeenschap van een persoon met een 

lichamelijke handicap worden weergegeven in ‘Mis(s)ability’, ‘Capaward’ en 

‘Expedition Unlimited’. Daarbij onderscheiden wij voor elk van deze drie gebieden drie 

147



niveaus van analyse: context, gedrag en discours. Dit levert een codeerschema op van 3 

(thema) x 3 (niveau), dat schematisch is weergegeven in Tabel 2. 

Tabel 2. Codeerschema Mis(s)ability’, ‘Capaward’ & ‘Expedition Unlimited’ per scene 3 

(thema) x 3 (analyseniveau) 

Persoonlijkheid Interpersoonlijke 

relaties 

Maatschappelijke 

integratie 

Context 

Gedrag 

Discours 

* Styling/uiterlijk 

* Shot/ Belichting 

* Type handicap 

* Hoe goed is handicap 

zichtbaar? 

* Handelingen (zitten, lopen, 

praten) 

* Individuele activiteiten 

(koken, sporten, etc). 

* Emoties nonverbaal 

* Rol handicap hierin 

* Emoties benoemd 

* Karakter benoemd 

* Uitspraken die karakter 

impliceren 

* Benoemd betekenis 

handicap voor persoon 

* Aantal mensen met/zonder 

handicap in scène 

* (Oog)contact 

* Orientatie (naar 

gehandicapte, nongehandicapte, 

camera, geen) 

* Wat wordt er in de scène 

samen met anderen gedaan 

(gesprek, wedstrijd 

onderdeel etc) 

* Inhoud gesprekken met 

anderen 

* Verbale beschrijvingen 

van relaties 

* Betekenis handicap in 

relaties benoemd 

Note: elke scène wordt afzonderlijk gecodeerd in deze 3x3 matrix . 

* Setting (thuis, studio, op 

locatie, op 

werk/opleiding). 

* Maatschappelijke 

participatie getoond (werk, 

opleiding, 

vrijwilligerswerk). 

* Uitspraken/meningen 

over maatschappij 

* Betekenis handicap in 

maatschappij benoemd 

Op basis van dit codeerschema zal in de eerste fase van het onderzoek een 

operationalisatie van de codeerpunten worden opgesteld in een codeboek. Tijdens deze 

eerste fase zullen bepaalde begrippen worden toegespitst, toegevoegd of verfijnd op basis 

van hun toepasselijkheid voor de inhoud van de drie programma’s. In de tweede fase 

zullen ‘Mis(s)ability’, de ‘Capaward’ en vier afleveringen van Expedition Unlimited 

integraal worden gecodeerd. In de daarop volgende analysefase zullen vervolgens indexscores 

worden gemaakt voor de mate waarin en op welke momenten de ‘bijzaak’, 

‘informatie’ en ‘kritische’ methoden gehanteerd worden in de drie programma’s. 

Op basis van de analyse van deze gegevens zal een rapportage worden opgesteld 

over de inhoud van ‘Mis(s)ability’, ‘Capaward’ en ‘Expedition Unlimited’ en de wijze 

waarop en de mate waarin zij erin slagen om stereotiepen van de heersende negatieve 

beeldvorming te ondermijnen. Daarbij wordt zowel op de afzonderlijke programma’s 

ingegaan als op hun verschillen en gelijkenissen. 

Deelvraag interpretaties 

Welke interpretaties geven kijkers aan de inhoud van ‘Mis(s)ability’, ‘Capaward’ en 

‘Expedition Unlimited’ en hoe hangen deze samen met eigenschappen van kijkers, en de 

aanwezigheid van mensen met een lichamelijke handicap in hun omgeving? 

148



De conceptuele vierdeling van Michelle (2007) dient als leidraad voor de analyse van de 

interpretaties door kijkers van ‘Mis(s)ability’, ‘Capaward’ en ‘Expedition Unlimited’. 

Allereerst kunnen kijkers een programma waarnemen als een directe weergave van de 

werkelijkheid (de “transparante modus”). Dit gebeurt bijvoorbeeld vaak bij nieuwsof 

realityprogramma’s. Ten tweede kan men de inhoud van een programma als een reflectie 

van het echte leven beschouwen en haar op emotioneel niveau realistisch vinden (de 

“referentiële modus”). Het programma kan zo leiden tot reflectie en discussie over de 

ervaringen uit het eigen leven. Ten derde kan het programma geïnterpreteerd worden als 

een uitdrukking van genreconventies. Kijkers leggen dan de nadruk op hun herkenning 

van de conventies van het genre of de kwaliteit van het acteerwerk (de “mediatie modus”). 

Ten vierde kan de nadruk komen te liggen op de vermeende (ideologische) intentie van 

de maker (de “discursieve modus”) (Michelle, 2007). 

Specifiek toegespitst op de programma’s ‘Mis(s)ability’, ‘Capaward’ en 

‘Expedition Unlimited’ kan uit deze niveaus worden afgeleid aan welk onderdeel van 

beeldvorming over mensen met een lichamelijke handicap de interpretaties van de 

programma’s een positieve bijdrage zouden kunnen vormen. Deze zijn weergegeven in 

tabel 3. 

149



Tabel 3. Interpretatie niveaus ‘Mis(s)ability’, ‘Capaward’ en ‘Expedition Unlimited’ 

Niveau 

Gewenste/verwachte interpretatie 

betekenisgeving 

Transparant Kijkers leggen de nadruk op informatie over (mensen met) een 

lichamelijke handicap en hun sociale relaties en 

maatschappelijke integratie 

Referentieel Kijkers herkennen overeenkomsten tussen hun eigen leven en 

dat van gehandicapten, empathie met gehandicapten 

Mediatie Kijkers vergelijken de programma’s met andere schoonheids- of 

talentenwedstrijden, en realityprogramma’s. 

Discursief Kijkers herkennen ‘positieve boodschap achter het programma’ 

en onderschrijven deze. 

Het is echter de vraag of kijkers deze interpretaties ook daadwerkelijk maken bij het 

kijken van de programma’s en welke alternatieve interpretaties van het programma zich 

aan hen opdringen. Met name interpretaties die meer stroken met de heersende negatieve 

beeldvorming over gehandicapten zouden zich ook voor kunnen doen en een bedreiging 

vormen voor de gewenste interpretaties. 

Om deze dynamiek tussen gewenste en ongewenste interpretaties te onderzoeken 

zullen in dit onderzoek focusgroep discussies worden gehouden met kijkers van 

‘Mis(s)ability’, ‘Capaward’ en ‘Expedition Unlimited’. Door groepen kijkers met elkaar 

over de inhoud van de programma’s te laten discussiëren worden verschillende 

interpretaties van het programma opgeroepen en tegen elkaar afgewogen. Vervolgens kan 

de discussie over deze interpretaties inzicht geven in de mate waarin de inhoud van het 

programma de interpretatie beïnvloedt en in de richting van gewenste interpretaties stuurt. 

In focus groepen wordt een aflevering van een van de drie programma’s bekeken 

en vervolgens besproken met groepen van 4 tot 6 kijkers. In deze groepen wordt 

systematisch het programma gevarieerd (‘Mis(s)ability’, ‘Capaward’ of ‘Expedition 

Unlimited’) dat wordt gekeken. Daarnaast wordt ook de samenstelling van de groep 

gevarieerd om te zien hoe dit van invloed is op de interpretaties die van de programma’s 

worden gemaakt. Uit voorgaand onderzoek is gebleken dat dit een invloedrijke factor is 

in de houding ten opzichte van (mensen met) een lichamelijke handicap en verwacht kan 

worden dat het de interpretaties van de programma’s sterk kan beïnvloeden (Farnall & 

Smith, 1999). 

Het onderzoek is opgezet in twee fasen volgens de gefundeerde theorie methode 

van ‘theoretical sampling’ waarbij de selectie van deelnemers in de tweede fase bepaald 

wordt door de resultaten uit de eerste fase (Glaser & Strauss, 1967). In de eerste fase 

zullen in nauwe samenwerking met een team studenten 12 focusgroepen gehouden 

worden met mensen tussen de 18 en 40 (de doelgroep van de programma’s) die 

bovendien verschillen in mate van contact met mensen met een lichamelijke handicap. 

150



Deze deelnemers zullen benaderd worden via het sociale netwerk van het team studenten 

(20 man groot) en door benadering van revalidatie- en gehandicaptenorganisaties. In de 

tweede fase zullen op basis van de resultaten en de benchmark survey nog 3 aanvullende 

groepen worden samen gesteld met mensen die variëren op andere variabelen die een 

belangrijke invloed hebben op attitude ten opzichte van (mensen met) een lichamelijke 

handicap. Schematisch ziet deze werving er uit als in tabel 4. 

Tabel 4. Geplande focusgroepen (15 x 4 tot 6 deelnemers) 

Mis(s)ability Capaward Expedition 

Unlimited 


geen contact met gehandicapten 


met contact met gehandicapten 

Fase I 

X X X 

X X X 

Gehandicapten X X X 

Niet gehandicapten en 

Gehandicapten 

X X X 

Fase II 

Aanvullende groepen op basis 

X X X 

resultaten fase I en benchmark 

Note: X= een focusgroup met 4 tot 6 personen. 

De data zullen geanalyseerd worden door middel van kwalitatieve technieken uit 

de gefundeerde theorie benadering (Glaser en Strauss, 1967) en discours analyse (Potter 

& Wetherell, 1992). Eerst zullen de transcripten systematisch gethematiseerd worden in 

een ‘open codering’ procedure. Daarna zullen binnen thema’s verschillende interpretaties 

worden onderscheiden via een constante vergelijking in een fase van ‘axiale codering’ (cf. 

Seale, 1999). In een derde fase zal door middel van discours analytische technieken de 

dynamiek van discussies over deze verschillende interpretaties tussen de deelnemers 

worden geanalyseerd (cf. Edley, 2001; Warr, 2005). 

Op basis van de analyse van deze gegevens zal een rapportage worden opgesteld 

over de interpretaties van ‘Mis(s)ability’, ‘Capaward’ en ‘Expedition Unlimited’. Daarin 

komen zowel de verschillende interpretaties aan bod die kijkers van de programma’s 

maken als de manier waarop deze in discussies gebruikt worden en zich verhouden tot de 

heersende beeldvorming over (mensen met een) lichamelijke handicap. Daarbij wordt 

zowel op de afzonderlijke programma’s ingegaan als op hun verschillen en gelijkenissen. 

151



Deelvraag Effecten 


‘Mis(s)ability’, ‘Capaward’ en ‘Expedition Unlimited’ en hoe hangen deze samen 

met hun interpretaties, inschattingen van het realisme van de programma’s en hun 

identificatie met de karakters? 

Door te werken met een experimentele opzet kan het effect van de drie programma’s 

worden vergeleken met een programma van hetzelfde genre waarin mensen met een 

lichamelijke handicap niet of nauwelijks voorkomen. Omdat ‘Mis(s)ability’ en 

‘Capaward’ enerzijds en ‘Expedition Unlimited’ anderzijds verschillen in opzet en 

format is het noodzakelijk om hun effecten op cognities, affect en gedrag van kijkers met 

twee verschillende experimenten te onderzoeken. Daarin worden zij met andere 

programma’s vergeleken. Daarnaast biedt ‘Expedition Unlimited’ de mogelijkheid voor 

een longitudinale studie die alleen in een apart experiment benut kan worden. 

ExperimentA: ‘Mis(s)ability’ & ‘Capaward’ 

Om de effecten van ‘Mis(s)ability’ en ‘Capaward’ te onderzoeken zal een experiment 

worden opgezet met een uitgebreid ’solomon 4 group design’. Deelnemers zullen in het 

onderzoekslab van de UvA individueel de uitzending van ‘Mis(s)ability’, ‘Capaward’ of 

de Nederlandse voorcompetitie van het Eurovisie songfestival’ kijken. Vervolgens 

krijgen zij een vragenlijst voorgelegd waarin hun interpretaties, identificaties en 

inschattingen van het realisme worden nagevraagd. Daarnaast omvat de vragenlijst 

vragen over hun cognities, affect en gedragsintenties ten opzichte van gehandicapten. Er 

kan van een effect van de ‘Mis(s)ability’ en ‘Capaward’ worden gesproken als deze 

laatste scores positiever zijn in de experimentele conditie dan in de controle conditie. Om 

te bezien of deze effecten van lange duur zijn wordt na 3 weken nog een nameting gedaan 

op dezelfde afhankelijke variabelen. De opzet van het onderzoek is schematisch 

weergegeven in tabel 5. 

Tabel 5. Opzet Experiment A (N=210). 

Conditie 1 Conditie 2 Conditie 3 

(Controle) 

N 20 50 20 50 20 50 

Voormeting Ja Nee Ja Nee Ja Nee 

Manipulatie ‘Mis(s)ability’ ‘Capaward’ ‘Eurovisie 

songfestival’ 

Nameting 

Followup nameting 

na 3 weken 

152



De variabelen die in de experimentele metingen zullen worden opgenomen zijn te vinden 

in de onderstaande tabel 6. 

153



Tabel 6. Variabelen experimentele metingen 

Variabele MEASURES LITERATURE 

Interpretatie programma Transparancy level, 

referentiality level, mediated 

level, discursive level 

Michelle, C. (2007). Modes of reception: A 

consolidated analytical framework. The 

Communication Review, 10, 181-222. 

Identificatie met karakters 

Perceived realism 

Programma evaluatie en 

kennis 

Stemming 

Evaluatie merken sponsoren 

Eerder gezien of van gehoord, 

waardering op sub-dimensies 

(Semantische differentiaal) 

Livingstone, Sonia M. (1990) Interpreting a Television 

Narrative: How Different Viewers See a Story, Journal of 

Communication, 40:1 (Winter), 72-85. 

WJ Potter (1988) Perceived Reality in Television 

Effects Research - all 3 versions » - J. Broad. & Elec. 

Media, 

Attitudes t.o.v. mensen met 


Attitudes t.o.v. een handicap 

Attitudes implicit 

Feelings of discomfort in 

interactions with disabled 

people 

Previous contact & 

experiences with people with 

a disability: 

ATDP-A 

Modified Issues in Disabilities 

Scale (MIDS) 

Disability Attitudes Implicit 

Association Test (DA-IAT) 

Interaction with Disabled 

persons scale (IDP) 

Contact with disabled people 

scale (CDP) 

Yuker, H. E., & Block, J. R. (1986). Research with the 

AttitudeToward Disabled Persons Scales (ATDP): 1960– 

1985. Hempstead, NY: Hofstra University. 

Makas, (1991) The MIDS (the Modified Issues in 

Disability Scale): One year later. In: F. Hafferty, S. Hey, 

G. Kiger and D. Pfeiffer, (Eds), Translating disability: At 

the individual, institutional and societal levels, The 

Society for Disability Studies and Willamette University, 

Salem, pp. 9–15. 

Pruett, S. R., & Chan, F. (2006). The development and 

psychometric validation of the Disability Attitudes Implicit 

Association Test. Rehabilitation Psychology, 51, 202-213. 

Gething, L., Wheeler, B., Cote, J., Furnham, A., Hudek- 

Knezevic, J., Kumpf, M., McKee, K., Rola, J. & Sellick, 

K. (1997) An international validation of the interaction 

with disabled persons scale. International Journal of 

Rehabilitation Research, 20, 149-158.\ 

Pruett et al. (2008) Dimensionality of the Contact With 

Disabled Persons Scale Results From Exploratory and 

Confirmatory Factor Analyses. Rehabilitation counseling 

bulletin. 

Gedrags intenties (IMS/EMS). Plant, E., & Devine, P. (1998). Internal and external 

motivation to respond without prejudice. Journal of 

Personality and SocialPsychology, 75, 811-832. 

Social desirability 

Marlowe-Crowne Social 

Desirability Scale. 

Persoonlijkheid 

Big5 

Religieuze identiteit 

Media gebruik 

Tijd, media soort 

Demografie Sexe, leeftijd, 

opleidingsniveau, etniciteit, 

inkomen, politieke voorkeur, 

aantal kennissen met handicap 

Reynolds,W. (1982). Development of reliable and valid 

short forms of 

the Marlowe-Crowne Social Desirability Scale. Journal of 

ClinicalPsychology, 38, 119-125. 

154



ExperimentB: ‘Expedition Unlimited’ 

Omdat ‘Expedition Unlimited’ opgezet is als een 12-delige serie en de verwachting 

bestaat dat herhaaldelijk afleveringen kijken een ander en sterker effect kan hebben dan 

eenmalig kijken worden de effecten van dit programma gemeten door middel van een 

longitudinaal experiment. In vijf sessies krijgen de deelnemers telkens 1 aflevering te 

zien. Na afloop worden hun waardering voor het programma, hun identificaties met de 

karakters en hun attitudes ten opzichte van gehandicapten in kaart gebracht. In het 

onderzoek zullen hiervoor dezelfde variabelen worden gemeten als in Experiment A om 

de data te kunnen vergelijken tussen de drie programma’s. Een overzicht van de opzet 

van Experiment B is weergegeven in tabel 7. 

Tabel 7. Experimenteel design experiment B (N=140) 

T1 T2 

Afl.1 Afl.2 

T3 

Afl.3 

T4: 

Follow up 

Conditie1: 

Expedition Unlimited 

N=70 

Conditie2 (controle): 

Expeditie Robinson 

N=70 

Pre-test 

Video 

Posttest 

Pre-test 

Video 

Posttest 

Pre-test 

Video 

Posttest 

Pre-test 

Video 

Posttest 

Pre-test 

Video 

Posttest 

Pre-test 

Video 

Posttest 

Posttest 

Posttest 

Voor de werving van deelnemers aan beide experimenten is het van belang goede 

spreiding te krijgen op de afhankelijke variabelen waarmee attitudes over gehandicapten 

worden gemeten. Daarbij is de representativiteit van de totale groep van ondergeschikt 

belang aangezien bijvoorbeeld extreme vooroordelen weinig voor zullen komen maar wel 

voldoende aanwezig moeten zijn onder de deelnemers om ook de impact op deze 

subgroep te kunnen inventariseren. Hiervoor zullen een aantal groepen worden 

gespecificeerd waar actief naar gezocht zal worden om hen ook te vertegenwoordigen via 

werving in lokale media en de ‘sneeuwbal methode’. Voor de verdere deelnemers zullen 

bewoners van het centrum van de stad per post worden benaderd en studenten van de 

UvA via posters op veel bezochte plekken. 

In elke conditie bevinden zich 70 proefpersonen om voldoenbde power te hebben 

voor analyses van effecten van de condities met constant houding van een aantal 

covariaten (antecedente blootstelling aan beeldvorming over gehandicapten, leeftijd, 

persoonlijk contact met gehandicapten, etc). Vergoedingen van deelnemers in experiment 

A verschillen van die in experiment B omdat het bij de laatste handelt om een 

longitudinaal onderzoek waarbij uitval van deelnemers extra zware gevolgen kan hebben. 

Zij krijgen een hogere vergoeding om kans op uitval kleiner te maken. Respondenten bij 

de eerste fase van de focusgroepen krijgen geen vergoeding omdat hierbij via studenten 

155



wordt geworven in eigen kring en via sneeuwbal methoden. 

Op basis van de analyse van de gegevens uit de twee experimenten zal een 

rapportage worden opgesteld over de effecten van ‘Mis(s)ability’, ‘Capaward’ en 

‘Expedition Unlimited’. Daarin komen zowel de korte termijn effecten aan bod en de 

factoren die daarbij van belang zijn, als ook de langere termijn ontwikkelingen van deze 

effecten en hun uitwerkingen op het gedrag van kijkers. 

Implementatie 

Naar aanleiding van de onderzoeksresultaten zal het onderzoeksteam een eindrapport 

presenteren aan het Revaliditeitsfonds. 

Onderzoeksresultaten zullen in het jaar na bekendmaking verder gepresenteerd 

worden op academische conferenties en als artikelen aangeboden worden aan zowel 

nationale als internationale wetenschappelijke tijdschriften. 

Naast deze wetenschappelijke doelgroep beoogt het onderzoeksteam met de 

resultaten de volgende doelgroepen te bereiken teneinde de beeldvorming rond mensen 

met een handicap blijvend positief te stimuleren: 

i. Tv-sector (Vereniging van Onafhankelijke Televisieproducenten, 

documentairemakers, omroepmedewerkers en eindredacteuren van 

televisiezenders & omroepen) 

ii. Beleidsmakers omroep & commerciële zenders (Raad van Bestuur 

NPO, omroepdirecteuren en voorzitters, netmanagers Ned 1, 2 & 3, 

zenderdirecteuren en programmeringmanagers commerciële omroep, 

Bureau Beeldvorming en Diversiteit NPO). 

iii. Relevante subsidiefondsen (Filmfonds, Stimuleringsfonds, VSB fonds, 

NCDO, Stichting Thuiskopie) 

iv. Politiek (Minister Plassterk, mediawoordvoerders politieke partijen en 

ministerie van VWS). 

In samenwerking met Eye2Eye Media en de Persdienst van de Universiteit van 

Amsterdam zullen de resultaten via een persberichten en persactiviteiten 

gecommuniceerd worden naar bovenstaande partijen als ook het grote publiek. Verder zal 

er een eendaags training en scholing programma voor programmamakers, 

programmaontwikkelaars en eindredacteuren televisie georganiseerd worden. 

Tenslotte zal het onderzoeksteam een zogenaamde best practices website bouwen 

en onderhouden voor TV/mediamakers en formatontwikkelaars, beleidsmakers, 

communicatie- & journalistiek studenten en wetenschapsbeoefenaars waar o.a. de 

volgende gegevens te vinden zullen zijn: 

• Onderzoeksrapport 

• Samenvatting onderzoek (inhoud & resultaten) 

156



• ‘Best Practices’, waaronder ‘tips & tricks’ op basis van inhoud van 

het onderzoek en reeds opgedane praktijk ervaringen Eye2Eye 

Media 

• Beeldmateriaal en links naar onderzochte programma’s 

• Voorbeelden van en links naar buitenlandse programma’s. 

• ‘Do’s and don’ts’ voor makers en ontwikkelaars 

• Aanbevelingen voor beleidsmakers omroepen / zenders 

• Overzicht fondsen en hun doelstellingen 

• Overzicht probleemgebieden in beeldvorming van mensen met een 

beperking 

• Literatuurlijsten en literatuurbesprekingen relevante 

(onderzoek)literatuur 

• Overzicht buitenlandse onderzoeken en links 

• Discussieforum voor de doelgroepen over (beïnvloeding) 

beeldvorming in media 

Het implementatieplan is schematisch weergegeven in Tabel 8. Door middel van 

dit plan hopen wij met de resultaten van het onderzoek naar populaire cultuur als 

interventie in de beeldvorming over gehandicapten diverse groepen te bereiken. Het 

onderzoek en de implementatie ervan geschieden daarmee op het raakvlak van 

wetenschap, beroepspraktijk, politiek en het brede publiek. Wij zien in dit onderzoek 

daarom een unieke mogelijkheid om positief bij te dragen aan beeldvorming over 

gehandicapten in de Nederlandse samenleving. 

Tabel 8 Overzicht van het implementatieplan 

Tijdsplanning Doelgroep Implementatievorm 

Revalidatiefonds 

April 2009 

Eindrapport 

April - Juni 2009 

April ’09 - Dec.’10 

Voorjaar 2009 

Sept. ’09 - Dec. ’10 

Beroepspraktijk, beleidsmakers, 

Overheid, fondsen en publiek 

TV/Mediamakers en 

formatontwikkelaars. Beleidsmakers, 

communicatie- en 

journalistiekstudenten en 

wetenschapbeoefenaars 

Programmamakers, 

programmaontwikkelaars en 

eindredacteuren televisie 

Wetenschap 

Diverse persactiviteiten 

Best Practices website 

Training en scholing programma 

Presentaties op wetenschappelijke conferenties en 

publicaties in wetenschappelijke tijdschriften 

157



158



Gebruikte literatuur 

Bandura, A. (1977) Self-efficacy: Toward a unifying theory of behavioral change. 

Psychological Review, 84(2), 191-215. 

Barnes, C. (1992) Disabling imagery and the media. Halifax: Ryburn. 

Barker, M. (2006). I Have Seen The Future And It Is Not Here Yet ...; Or, On 

Being Ambitious For Audience Research. The Communication Review, 9, 

123-141. 

Besemer, R. (2002) Aan beeldvorming werken: Een handleiding voor gehandicapten- en 

chronisch-ziekenorganisaties. Utrecht, CG Raad. 

Black, R.S. & Pretes, L. (2007) Victims and victors: Representation of physical disability 

on the silver screen. Research and practice for persons with severe disabilities, 

32(1), 66-83. 

Bogdan, R. & Biklen, D. (1977) Handicapism. Social Policy, 7, 14-19. 

Byrd, E.K. (1989) A study of film depiction of specific characteristics of characters with 

disability in film. Journal of Applied Rehabilitation Counseling. 20, 43-44. 

Cumberbatch, G. & Negrine, R.M. (1992) Images of Disability on Television. London: 

Routledge. 

Edley, N. (2001). Analysing masculinity: Interpretative repertoires, Ideological 

Dilemmas and subject positions. In M. Wetherell, S. Taylor & S. J. Yates 

(Eds.), Discourse as Data: A Guide for Analysis. London: Sage. 

Farnall, O. & Smith, K.A. (1999) Reaction to people with disabilities: Personal contact 

versus viewing specific media portrayals. Journalism & Mass Communication 

Quarterly, 74(4), 659-672. 

Ganahl, D.J. & Arbuckle, M. (2001) The exclusion of persons with physical disabilities 

from prime time television advertising: A two year quantitative analysis. Research 

report, Southern Illinois University. 

Gething, L., Wheeler, B., Cote, J., Furnham, A., Hudek-Knezevic, J., Kumpf, M., McKee, 

K., Rola, J. & Sellick, K. (1997) An international validation of the interaction 

with disabled persons scale. International Journal of Rehabilitation Research, 20, 

149-158. 

Glaser, Barney G & Strauss, Anselm L. (1967) The Discovery of Grounded Theory: 

Strategies for Qualitative Research. Chicago: Aldine Publishing Company. 

Hall, S. (1980) Encoding, Decoding. In S. Hall, D. Hobson, A. Lowe, and P. Willis (Eds.), 

Culture, Media, Language (pp. 128-138). London: Hutchinson. 

Henderson, L. (2007) Social Issues in Television Fiction, Edinburgh: Edinburgh 

University Press. 

Lewis, J. (1991) The Ideological Octopus. London: Routledge. 

Livingstone, Sonia M. (1990) Interpreting a Television Narrative: How Different Viewers 

See a Story, Journal of Communication, 40:1 (Winter), 72-85. 

159



Livingstone, S. (1998) Making Sense of Television: The Psychology of Audience 

Interpretation, 2nd edn. London: Routledge. 

Makas, (1991) The MIDS (the Modified Issues in Disability Scale): One year later. In: F. 

Hafferty, S. Hey, G. Kiger and D. Pfeiffer, (Eds), Translating disability: At the 

individual, institutional and societal levels (pp. 9–15) The Society for Disability 

Studies and Willamette University, Salem. 

Michelle, C. (2007) Modes of reception: A consolidated analytical framework. The 

Communication Review, 10, 181-222. 

Milligan, M.S. & Neufeldt, A.H. (2001) The myth of asexuality: A survey of social and 

empirical evidence. Sexuality and Disability, 19(2), 91-109. 

Nelson, J.A. (1994) Broken images: Portrayals of those with disabilities in American 

media. In J.A. Nelson (Ed.), The disabled, the media and the information age 

(pp.1-24). Westport, CT: Greenwood Press. 

Plant, E., & Devine, P. (1998) Internal and external motivation to respond without 

prejudice. Journal of Personality and Social Psychology, 75, 811-832. 

Potter, W. J. (1988) Perceived reality in television effects research. Journal of 

Broadcasting & Electronic Media, 32(1). 

Potter, J. & Wetherell, M. (1992) Mapping the language of racism: Discourse and the 

legitimation of exploitation. London: Harvester Wheatsheaf. 

Pruett, S. R., & Chan, F. (2006) The development and psychometric validation of the 

Disability Attitudes Implicit Association Test. Rehabilitation Psychology, 51, 

202-213. 

Pruett et al. (2008) Dimensionality of the contact with disabled persons scale results from 

exploratory and confirmatory factor analyses. Rehabilitation Counseling Bulletin. 

Reynolds,W. (1982) Development of reliable and valid short forms of 

the Marlowe-Crowne Social Desirability Scale. Journal of Clinical Psychology, 

38, 119-125. 

Saito, S. & Ishiyama, R. (2005) The invisible minority: under-representation of people 

with disabilities in prime-time TV dramas in Japan. Disability & Society, 20(4), 

437–451. 

Schiappa, E., Gregg, P. B., & Hewes, D. E. (2005). The parasocial contact 

hypothesis. Communication Monographs, 72(1), 92-115. 

Seale (1999) Quality in qualitative research. Qualitative Inquiry, 5(4), 465-478. 

Shakespeare, T. (1994) Cultural representation of disabled people: dustbins or disavowal? 

Disability & Society, 9(3), 283-299. 

Shakespeare, T. (2005) Review article: Disability studies today and tomorrow. Sociology 

of Health and Illness, 27(1), 138-148. 

Singhal, A., Cody, M. J., Rogers, E. M., & Sabido, M. (Eds.). (2004). Entertainment- 

Education and Social Change: History, Research and Practice. New Jersey: 

Mahwah. 

Smelik, A. (1999) Effectief beeldvormen: theorie, Analyse en praktijk van 

160



beeldvormingsprocessen. Assen, Van Gorcum. 

Susman, J. (1994) Disability, stigma and deviance. Social Science and Medicine, 38, 15- 

22. 

Thomson, R.G. (1997) Extraordinary bodies: Figuring physical disability in American 

culture and literature. Columbia University Press: New York. 

Titchkosky, T. (2005) Disability in the news: A reconsideration of reading. Disability and 

Society, 20(6), 755-668. 

Warr, D. (2005). "It was fun … but we don’t usually talk about these things": Analyzing 

Sociable Interaction in Focus Groups. Qualitative inquiry, 11(2). 

Yin, Robert K. (2003) Case study research – Design & Methods, 3 rd edition (Applied 

social research methods series; v. 5) Thousand Oaks, CA: Sage Publications. 

Yuker, H. E., & Block, J. R. (1986). Research with the Attitude Toward Disabled Persons 

Scales (ATDP): 1960–1985. Hempstead, NY: Hofstra University. 

Nog niet gebruikte literatuur: 

Antonak, R.F. & Livneh, H. (1988) The Measurement of Attitudes Toward People with 

Disabilities: Methods, Psychometrics, and Scales. Charles C Thomas Pub Ltd 

Antonak, R.F. & Livneh, H. (2000) The Measurement of Attitudes Toward People with 

Disabilities. Disability and Rehabilitation, vol22(5), 211-224. 

Ashman, A., & Pendred, J. (1983). Attitudes towards the mentally and physically 

disabled. British Journal of Medical Psychology, 56, 179–187. 

Barker, M.J. (2005) The Lord of the Rings and 'Identification': A Critical 

Encounter European Journal of Communication, 

Barnes, C., Mercer, G. & Shakespeare, T. (2003) Exploring disability: A sociological 

introduction. Cambridge: Polity. 

Cohen, J. (2001) Defining Identification: A Theoretical Look at the Identification of 

Audiences With Media Characters. Mass Communication & Society 

Esses, V. M. and Beaufoy, S. L. (1994). ‘Determinants of attitudes toward people with 

disabilities’, Journal of Social Behavior and Personality, 9, 5, 43–64. 

Forlin, Chris, Fogarty, Gerard & Carroll, Annemaree (1999). Validation of the factor 

structure of the interactions with disabled persons scale. Australian Journal of 

Psychology, 51 (1), 50-55. 

Gerbner, G., L. Gross, M. Morgan & N. Signorielli (1994). Growing up with television: 

The cultivation perspective. In J. Bryant & D. Zillmann (red.) Media effects. 

Advances in theory and research (p.17-41). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum 

Associates. 

Greenberg, B.S. (1988). Some uncommon television images and the drench hypothesis. 

In S. Oskamp (Ed.), Applied psychology annual: Television as a social issue (Vol 

8, pp, 88-102). Newbury Park, CA: Sage. 

161



GRIP vzw. (2005) Debat over beeldvorming van mensen met een handicap in de media. 

Gent: Reva-Beurs. 

Grönvik, L. (2007) The fuzzy buzz word: conceptualizations of disability in disability 

research classics. Sociology of Health and Illness, 29(5), 750-766. 

Hove, G. van, Lenoir, S. & Vanpeperstraete, L. (2003) Beeldvorming over personen met 

een handicap: Een onderzoek in opdracht van de Vlaamse Gemeenschap Gelijke 

Kansen. Vlaanderen: Vlaamse Gemeenschap Gelijke Kansen. 

Hunt, B., & Hunt, C. S. (2000). Attitudes toward people with disabilities: A comparison 

of undergraduate rehabilitation and business majors. Rehabilitation Education, 14, 

269-283. 

Longmore, P.K. (2003) Why I burned my book and other essays on disability. 

Philadelphia: Temple University Press. 

McCombs, M.E. (1994). News influence on our pictures of the world. . In J. Bryant & D. 

Zillmann (red.) Media effects. Advances in theory and research (p.1-16). Mahwah, 

NJ: Lawrence Erlbaum Associates. 

Morley, D. (1980) The ‘Nationwide’ audience. London: British Film Institute. 

Noonan, JR., Barry, HC. & Davis HC (1970) Personality determinants in attitudes 

towards visible disability. Journal of personality, 39, 1-15. 

Nosek, B.A., Greenwald, A.G. & Banaji, M.R. (2005) Understanding and using the 

implicit association test: II. Method variables and construct validity. Personality 

and social psychology bulletin, 31, 166-180. 

Rector, R. (2002) Etniciteit en diversiteit: van onderzoek naar beleid naar actie. 

Amsterdam: Vrije Universiteit. 

Reynolds,W. (1982). Development of reliable and valid short forms of 

the Marlowe-Crowne Social Desirability Scale. Journal of ClinicalPsychology, 38,119- 

125. 

Rojahn, J., Komelasky, K.G. & Man, M. (2008) Implicit attitudes and explicit ratings of 

romantic attraction of college students toward opposite-sex peers with physical 

disabilities. Journal of development and physical disabilities, 20, 389-397. 

Thoreau, E. (2006) Ouch!: An examination of the self-representation of disabled people 

on the internet. Journal of Computer-Mediated Communication, 11, 442-468. 

Vannut, L. (2006) People with disabilities on public television: A comparative study on 

positive image building in Belgium and the Netherlands. Maastricht: Unpublished 

masters thesis. 

Vreese, C. De (2003) Framing Europe. Television news and European integrator. 

Proefschrift Communicatiewetenschap, Universiteit van Amsterdam. 

Vreese, C. De (2004) The effect of frames in political television news: On issue 

interpretator and frame salience. Journalism & Mass Communication Quarterly, 

81, 36-52. 

162



Yazbeck, M.. McVilly, K. & Parmenter, T.R. (2004) Attitudes towards people with 

intellectual disabilities: An Australian perspective. Journal of Disability Studies, 

15(2), 97-111. 

Zoonen, L. van (1999) Media, Cultuur en Burgerschap. Amsterdam: Het Spinhuis. 

Zoonen, L. van (2002) Media, Cultuur & Burgerschap. Een inleiding, 2 e druk. Aksant. 

163



Tijdsplanning 

Data Inhoud Interpretatie Effecten Rapportage 

1 aug 08 Lancering UvA onderzoek beeldvorming mensen met een handicap 

1-15 aug Literatuuronderzoek 

15-31 Codeboek 

ontwikkelen 

1-15 sept Training en instructie studenten 

Opzetten 

experiment A 

15-30 Coderen 

programma’s 

1-15 okt Analyse 

Voorbereiding 

focusgroepen en 

werving 

deelnemers 

1 e fase 

Focusgroepen 1 e 

fase houden 

Werving 

respondenten 

Experiment A 

Uitvoeren 

Experiment A 

15-31 Analyse Inhoudsanalyse 

Experiment A; : Inhoud 

Opzetten 

1-15 nov 

Experiment B 

15-30 Werving Nameting 

deelnemers en Experiment A; 

focusgroepen 2 e Uitvoeren 

fase houden Experiment B-1 

1-15 dec 

15-31 Kerstvakantie 

Analyse Exp. A; 

Exp. B-2 

1-15 jan 09 Analyse data Analyse Exp. A; 

focusgroep Exp. B-3 

15-31 

onderzoek Exp. B-4 

1-15 feb Exp. B-5 Focusgroepen: 

Interpretatie 

15-28 

Analyse Exp. B 

1-15 mrt 

15-31 Experiment 

A&B: Effect 

1-15 apr Opstellen en presenteren eindrapportage 

apr ’09- 

dec ’10 

Implementatie onderzoeksresultaten 

164



Budget 

Onderzoekers 

Experimenten 

Dr. Marlies Klijn 0,34fte * 7 maanden 36.097,- 

Drs. Floris Müller 0,4fte * 7 maanden 39.433,- 

Prof. Dr. Liesbet 

van Zoonen 

0,05fte * 7 maanden P.M. 

Totaal 75.530,- 

Focus groepen 

Vergoeding 

210* 15,- 3.150,- 

Deelnemers 

Experiment A 

Vergoeding 

140 * 25,-* 3 sessies 10.500 

Deelnemers 

Experiment B 

Totaal 13.650,- 

Vergoeding 

Deelnemers 

Materiaal 

3 groepen met 6 

deelnemers * 20,- 

Opname apparatuur, 

transcriberen (3*10 uur a 

10,-). 

360,- 

300,- 

Totaal 660,- 

Subtotaal 

95.930,- 

UvAdeel 

Eye2Eye (zie bijlage) Totaal xx.xxx,- 

Overhead & 

onvoorzien 5% 

Totaal (excl. BTW) 

BTW 19% 

Totaal (incl. BTW) 

165



166

Vragenlijst experiment

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?