Tilwijzer voor het werken met kinderen.pdf - Risico-monitor.nl

Meer praktische tips en adviezenover ergonomisch werken vind jein de TilWijzer en op de websitewww.fcbwjk.nl.

Denk om je lijf!Er is al veel gezegd en geschreven over ergonomie inde kinderopvang en in peuterspeelzalen. Tillen, langeretijd met gebogen rug werken, ver reiken en langdurighurken, knielen of zitten op de vloer zijn bewegingenen houdingen die gezondheidsrisico's met zich meebrengen.Nogal wat medewerkers kampen met rugpijnof soortgelijke klachten en vallen daardoor uit.Werkgevers, vakbonden en de overheid hebben daaromafspraken gemaakt de arbeidsomstandigheden op ditgebied te verbeteren.Kinderen, ouders, de hele kinderopvang is gebaat bijgezonde en fitte medewerkers. Dat kan alleen alsmedewerkers ook aandacht besteden aan hun eigengezondheid. Dat is al reden genoeg om ergonomischgezond te werken. Vrijblijvend is het overigens niet.De Arbeidsomstandighedenwet schrijft voor datwerknemers op een goede manier gebruik moetenmaken van beschikbare voorzieningen en de voorschriftennaleven. Maar de belangrijkste reden is dathet om je eigen lichaam gaat. Je hebt er maar één.Veel organisaties hebben inmiddels nieuw meubilairaangeschaft en hebben de organisatie van het werkaangepast. Een logische volgende stap is aandacht tebesteden aan het gedrag. Tenslotte is het duidelijk datalle maatregelen pas echt effect hebben als de leidsterszelf op een goede manier willen en kunnen werkenmet alle materialen. De TilWijzer is gemaakt naaraanleiding van een project in het kader van hetArboconvenant ‘Vermindering fysieke belasting in dekinderopvang en in peuterspeelzalen’. Daarbij is een‘til’training voor medewerkers ontwikkeld en uitgetest.De TilWijzer sluit goed aan bij deze training.Het geeft ergonomische adviezen voor werkhoudingenen handelingen die veel voorkomen. Er staan praktischefoto’s en tekeningen in, die je helpen om goede werkhoudingenaan te leren om rugklachten te voorkomen.Denk om je lijf!1

Deel A De theorieABELASTING EN BELASTBAARHEIDDe lichamelijke belasting in de kinderopvang is groot.Denk maar aan het tillen van kinderen in en uit bedden,boxen en stoelen; het dragen van kinderen; zitten opde grond; lage en hoge stoelen; schoonmaken; afwassenen opruimen; het duwen van bolderkarren en het lopenvan hot naar her. Maar belasting heb je niet alleen op hetwerk, maar ook thuis bij het dragen van boodschappen,stofzuigen en bij sporten.Wat het lichaam aan belasting kan hebben is afhankelijkvan de belastbaarheid. Belastbaarheid is de conditievan het lichaam, zowel in uithoudingsvermogen van despieren als de spierkracht, maar ook de beweeglijkheidvan je lichaam. Wat kan je lichaam aan voordat je moewordt of voordat het beschadigt. Stress, eventuele ziekte(bijvoorbeeld griep) en zwangerschap zijn hierop vaninvloed. De lichamelijke belastbaarheid verschilt vanpersoon tot persoon.1 Het lichaam functioneert het beste wanneer debelasting in evenwicht is met de belastbaarheid enwanneer het lichaam na de belasting voldoende tijdkrijgt te herstellen.2 In het geval van overbelasting is de belastinggroter dan de belastbaarheid. Je hebt bijvoorbeeld telang gewerkt, te veel getild, te lang gezeten of gestaan.Of misschien is de overbelasting het gevolg van eenverminderde belastbaarheid door een blessure, ziekteof zwangerschap of een ongezonde levensstijl.3 In het geval van onderbelasting is debelastbaarheid groter dan de belasting.Onderbelasting is geen goede situatie voor hetlichaam, ten gevolge van bijvoorbeeld inactiviteithoeft het lichaam te weinig te doen.Het lichaam past zich vervolgens aan door uithoudingsvermogenen spierkracht te verminderen.De balans is op twee manieren in evenwicht te houden.Enerzijds door de belastbaarheid niet te laag te laten zijn,anderzijds door de belasting niet te hoog te laten worden.Je kunt je belastbaarheid verhogen door bijvoorbeeldgezond te eten en te sporten, niet te roken en door voldoenderust en slaap. Door gezond te leven kan je lichaammeer aan en zullen er minder snel blessures optreden.Door ergonomisch te werken (wat je in de trainingleert) kun je de belasting verlagen123belasting belastbaarheid belastingbelastbaarheidbelastingbelastbaarheid5

AOPLOSSINGSRICHTINGENEen verlaging van de lichamelijke belasting begint bijhet herkennen van risicovolle handelingen. Vervolgensmoeten voor knelpunten oplossingen gezocht worden.Er zijn op drie verschillende niveau’s oplossingen teonderscheiden: het niveau van de organisatie, hetniveau van techniek en hulpmiddelen en het niveauvan het bewegingsgedrag.ORGANISATIETECHNIEKGEDRAGORGANISATIEBij oplossingen op het niveau van organisatie kan aantwee verschillende zaken worden gedacht. Allereerstwordt hiermee het kinderdagverblijf of peuterspeelzaalals organisatie bedoeld. De organisatie moet zorgenvoor een positief ergonomische werksfeer (milieu).Er moet draagvlak zijn voor een minder lichamelijkbelastende werkwijze. Ten tweede wordt metorganisatiegedoeld op de organisatie van het werk. Hierbij is deverdeling van de werkzaamheden van belang zodatbijvoorbeeld niet dezelfde medewerker alle baby’sverschoont en dus vaak achter elkaar tilt. Ook is devoor bereiding van de taak van belang, wat is de bestevolgorde van de handelingen, zijn alle benodigd hedenbinnen handbereik en is bijvoorbeeld het werkblad opde juiste hoogte ingesteld. Verder kan met organisatiegedoeld worden op werkafspraken zodat alle medewerkerseen kind zelf op de aankleedtafel laten klimmenin plaats van het erop te tillen. Tot slot kan bij organisatievan het werk ook gedacht worden aan een logische, opde handelingen afgestemde, indeling van de ruimte.TECHNIEK EN HULPMIDDELENOplossingen kunnen ook gezocht worden op het niveauvan ergonomische inrichting. Goed instelbaar meubilairen een ergonomisch verantwoorde inrichting nodigenuit tot een gezonde werkhouding van medewerkers.Om te waarborgen dat kinderdagverblijven en peuterspeelzalenecht ergonomisch worden ingericht zijninrichtingsnormen ontwikkeld, de zogenaamdeB-normen*. Deze normen hebben betrekking op deinrichting en het meubilair van groepsruimten,werkruimten en buitenruimten. Kinderdagverblijvenmoeten sinds 2004 en peuterspeelzalen sinds 2005aan deze ergonomische normen voldoen. Dit hoeftechter niet te betekenen dat altijd nieuw meubilairmoet worden aangeschaft. Vaak kan door kleineaanpassingen aan bestaand meubilair ook een6

ergonomisch verantwoorde oplossing gevondenworden. Maar ook eenvoudige hulpmiddelen kunnenhet werk een stuk minder belastend maken.Bijvoorbeeld een rubberen hark waarmee speelgoedbij elkaar kan worden geveegd, in plaats van het stukvoor stuk te moeten oprapen.GEDRAGEen vermindering van de lichamelijke belasting kanook plaatsvinden door een verbetering van lichaamshoudingenen bewegingen. Hierbij is het niet alleenvan belang om de goede houdingen en bewegingente leren, maar ook om deze nieuw geleerde houdingenen bewegingen in de praktijk te brengen of betergezegd je gedrag te veranderen. Hierbij komt het aanop eigen verantwoordelijkheid: wat kan ik zelf doenom mijn lichamelijke belasting te verminderen?Het korte termijn voordeel is dat je ’s avonds mindervermoeid bent. Op de lange termijn heb je minderkans op blijvende klachten.* Zie ErgonomieWijzer, ook een publicatie van FCB.7

ABASISREGELS VOOR GEZOND WERKEN1e regel Laat het kind zoveel mogelijk zelf doen.De beste manier waarop lichamelijke belastingbeperkt kan worden is het kind zoveel mogelijk zelfte laten doen. Een kind dat zelf door middel van eentrapje op de aankleedtafel kan kruipen hoeft niet opde tafel getild te worden, wat weer een tilhandelinguitspaart. Een kind dat zelf in een bedje kan kruipenhoeft niet in een bedje getild te worden.Een kind dat in de box kan gaan staan, hoeft nietvanuit een liggende positie er uit getild te worden.Het is van belang het kind te vragen mee te helpenwaarbij je het kind voldoende tijd moet gunnen.Het zelf laten klimmen van kinderen is niet alleengoed voor je eigen gezondheid, het bevordert ookde zelfstandigheid van het kind en is goed voor zijnmotorische ontwikkeling.2e regel Bereid je taak goed voor.Loop voordat je de taak gaat uitvoeren deze eerst ingedachten door. Een niet goed georganiseerde taakleidt tot onnodige handelingen en dus tot eenhogere lichamelijke belasting. Zorg bijvoorbeeld datje voordat je de taak begint alle benodigde spullenbij de hand hebt. Bedenk wat de handigste volgordeis om de handelingen uit te voeren.Pas indien mogelijk de werkplek op je eigenlichaamsmaten aan. En bereid voordat je de taakbegint ook het kind op de handeling voor.3e regel Houd je rug gestrekt (denk aan de S-vorm).Bij alle werkzaamheden die je langdurig uitvoert is hetbelangrijk dat je rug in de S-vorm blijft. Hierbij heb je eenholling in de onderrug en een bolling in de bovenrug.Vermijd het tegelijkertijd (zijwaarts) buigen en draaienvan de wervelkolom. Probeer hiervoor een goede actievehouding aan te wennen. Hierbij kan het helpen je borstbeennaar voren te bewegen, wees een beetje ‘trots op jezelf’.Voorkom draaien in de rug door altijd recht voor de last ofde werkplek te gaan staan. Gebruik bij het maken van eendraaibeweging je benen in plaats van je rug door bijvoorbeeldje voeten te verplaatsen.4e regel Werk dicht bij je (vermijd reiken,til dicht bij je lichaam).Houd tijdens tillen de last altijd zo dicht mogelijk bij jelichaam. Een last ver van je lichaam levert een veel groterebelasting in je rug op dan dezelfde last dicht bij je lichaam.Zorg ook dat je niet te ver naar spullen hoeft te reiken.5e regel Gebruik je benen.Gebruik bij het verplaatsen van lasten over een kleine afstandje benen door je gewicht te verplaatsen van de ene op deandere voet. Gebruik bij het maken van een draaibeweging jebenen in plaats van je rug door je voeten te verplaatsen.8

BASISHOUDINGEN EN BEWEGINGENAlle activiteiten die je doet zijn te onderscheiden inbasis- houdingen en bewegingen. Als je een kind vande grond in een kinderstoel tilt heb je te maken meteen combinatie van staan, misschien wel reiken entillen. Hoewel het ondoenlijk is om elke bewegingcontinu op te splitsen in delen, is het belangrijk vande deelbewegingen de basisprincipes te kennen omeen totale beweging op een goede wijze te kunnenuitvoeren. Hieronder staan de aandachtspunten voorbasishoudingen en bewegingen weergegeven.ZITTENZittend werk neemt ongeveer de helft van de werktijdin beslag. Het is daarom erg belangrijk dat bij het zittenhet lichaam de meest gunstige houding kan aannemen.Het is vooral het langdurig zitten wat problemenoplevert. Het is van groot belang niet te lang indezelfde houding te zitten en zorg dat je het zittenregelmatig afwisselt met lopen of staan. Bovendien ishet belangrijk tijdens het zitten zoveel mogelijk deS-rug te handhaven.Zodra je te lang zit, zakt de rug snel in een C-vorm.Dit gebeurt vooral bij het op de grond zitten.Aandachtspunten bij zitten• Heupen en knieën zijn 90˙ gebogen.• De voeten zijn plat op de grond.• De rugleuning ondersteunt de rug tot onder deschouderbladen (S-vorm).• Zit recht voor het werkblad (voorkom draaienin de wervelkolom).• Zit dicht bij het werkblad.9

ASTAANOngemerkt staan we erg veel gedurende de dag.Tijdens bijvoorbeeld het verschonen van een kind,het werken aan een aanrecht of het wachten in de rijvan de supermarkt. Lang staan is erg belastend voorrug en benen. Dit wordt versterkt als door vermoeiderugspieren de neiging bestaat om de rug niet meerop te strekken maar door te zakken in de rug of doorop één been te steunen.Aandachtspunten bij staan• Spreid je benen iets, hierdoor krijg je een grootsteunvlak voor een goed evenwicht.• Sta op beide benen.• Houd de knieën ‘los’ (benen niet overstrekken).• Zorg voor een gestrekte rug; behoud de S-vorm.• Vermijd draaien in de rug, ga daarom ergens rechtvoor staan10

TILLENOm lichamelijke overbelasting te voorkomen, is hetnodig dat het tillen van baby's, peuters en materialen opde meest gunstige manier gebeurt en zoveel mogelijkvoorkomen wordt. Bovendien zijn afspraken gemaakt inde algemene normen voor handelingen en werkhoudingenin de kinderopvang die aangeven dat goederen enkinderen zwaarder dan 23 kg niet getild mogen worden.Kinderen en goederen onder de 23 kg worden alleengetild met toepassing van de meest gunstige tiltechniek.Aandachtspunten bij staan• Bereid de tilhandeling goed voor.• Ga recht voor het kind of het voorwerp staan.• Houd het kind of de last zo dicht mogelijk bij je.• Til in een rustig tempo• Til bij voorkeur met twee handen (symmetrisch)• Als je het gewicht van de last niet kent, til voorzichtig.• Til zware lasten samen (tel af tot moment van tillen).• Draai door je voeten te verplaatsen en draai niet inde rug.Een gunstige tiltechniek is een techniek waarbij je hetkind of het voorwerp dat je wilt tillen, zo dicht mogelijkbij je lichaam houdt. Let op: Dichtbij je lichaam tillen isbelangrijker dan dat je rug recht is tijdens het tillen! Insommige situaties kan het tillen met een rechte rug zelfszwaarder voor je lichaam zijn dan het tillen met een minof meer gebogen rug. Dat kan bijvoorbeeld het geval zijnbij het tillen van iets van de grond. Je knieën kunnen danverhinderen dat je het voorwerp dichtbij je lichaam optilt.In die situatie is je rug wel recht maar het voorwerp is vervan je lichaam af. Focus daarom tijdens het tillen op deafstand tot je lichaam in plaats van op de vorm van je rug.11

ADRAGENIn de kinderopvang en op peuterspeelzalen wordenzowel kinderen als spullen gedragen. Dit kan op verschillendemanieren plaatsvinden. De meest voorkomendemanieren zijn: het dragen van een last inéén hand en het dragen van een last met tweehanden voor het lichaam.Aandachtspunten bij dragen• Houd het te dragen kind of voorwerp dicht bij jelichaam.• Zorg dat je de last goed vast hebt.• Houd je rug recht, zorg dat je niet achterover hangt.• Draag zoveel mogelijk met twee handen(symmetrie) en midden voor je lichaam.• Je kan beter twee kleine lasten, een in de linker eneen in de rechter hand naast het lichaam dragen,dan een grotere last voor het lichaam.• Draag zware lasten met zijn tweeën of gebruik eenhulpmiddel.12

DUWEN EN TREKKENBij het verplaatsen van lasten wordt vaak gebruikgemaakt van duwen en trekken. Duwen is minderbelastend dan trekken. Dus maak zoveel mogelijkgebruik van duwen om een last te verplaatsen.Aandachtspunten bij duwen en trekken• Duwen is beter dan trekken. Kijk of de handeling ookdoor duwen mogelijk is.• Probeer voorwaarts trekken te vermijden; dit is heelbelastend voor je schouders en je rug.• Houd de last zo dicht mogelijk bij je lichaam.• Zorg dat je de last op een goede hoogte vasthoudt(bij voorkeur tussen schouder en heuphoogte13

AREIKENVaak gaat reiken gepaard met tillen. Om de belastingzo klein mogelijk te houden is het van belang zo dichtmogelijk bij je lichaam te werken. Bovendien geldt dathet veiligst getild kan worden tussen heupen enschouders. Bij het opbergen van materialen kan je hiermeerekening houden door materialen goed bereikbaaren niet te hoog op te bergen.Aandachtspunten bij reiken• Probeer ver reiken te voorkomen.• Probeer hoog reiken te voorkomen, gebruikeventueel een opstapje of geef de spullen eenandere plaats.• Laat een lege hand altijd steunen op tafel of matrasals omlopen niet mogelijk is.14

Deel B De praktijkBIn het onderdeel ‘basishoudingen en bewegingen’worden activiteiten onderscheiden in de bijbehorendebasishoudingen en bewegingen. In de praktijk moetechter een totaalbeweging worden uitgevoerd.Op de volgende pagina's komen zware handelingen inde kinderopvang aan de orde. Bij elk praktijkvoorbeeldwordt eerst aandacht geschonken aan technische enorganisatorische mogelijkheden om de werksituatie teverbeteren.Vervolgens worden voor de totaalbewegingaandachtspunten gegeven voor je houding en beweging.• Kind van de grond tillen• Kind dragen• Kind in en uit box tillen• Kind in en uit bed tillen• Kind in en uit kinderstoel tillen• Kind verschonen• Zitten• Speelgoed en buitenmateriaal opruimen• Bolderkar duwen17

B18

KIND VAN DE GROND TILLENKinderen worden opgetild om getroost te worden,om in een kinderstoel gezet te worden of om in eenbed of box gelegd te worden. Als je een kind van degrond tilt is de uitgangshouding van het kind ergbepalend voor de manier waarop je het kind het besteop kunt tillen. Belangrijk blijft wel dat je je zelf blijftafvragen of het kind wel getild hoeft te worden.Kinderen die zelf via een trapje op de aankleedtafelkunnen klimmen of die zelf in het onderste bedjekunnen kruipen hoeven niet getild te worden.Aandachtspunten bij het van de grondtillen van een staand kind• Hurk of sta vlak voor of achter het kind.• Zorg dat je stevig staat; voeten in een spreidstand.• Trek het kind dicht tegen je aan.• Sta vervolgens op.Aandachtspunten bij het van de grondtillen van een zittend kind• Hurk / kniel of sta vlak voor of achter het kind.• Zorg dat je stevig staat; voeten in een spreidstand.• Zet het kind eerst op de benen als het kan staan.• Sta vervolgens op.Aandachtspunten bij het van de grondtillen van een liggend kind• Grotere kinderen eerst in zit- of stapositie brengen(zie boven).• Kniel dichtbij de baby.• Til de baby tegen je aan.• Sta vervolgens op.19

B20

KIND DRAGENProbeer kinderen die kunnen kruipen of kunnen lopenzo min mogelijk te dragen. Geef hun de gelegenheidzelf met je mee te kruipen of te lopen. Kinderen dietoch gedragen moeten worden, kun je op verschillendemanieren dragen. De beste manier is het dragen tegenje buik.Het kind dragen tegen je buik• Houd het kind dicht tegen je aan.• Houd een gestrekte rug, S-vorm,tijdens staan en lopen.• Ga niet achterover hangen in je rug.Het kind dragen op je heup• Probeer niet te draaien in je rug.• Plaats een hand onder de billen van het kind.• Draag het kind dicht tegen je aan.• Probeer het kind te steunen op je heup.• Probeer zoveel mogelijk afwisselend te dragen opje linker- of je rechterheup.21

B22

KIND IN EN UIT BOX TILLENBij voorkeur is de box op volwassen hoogte geplaatst.Dat willen zeggen tussen de 85 en 100 cm.Een hoge box maakt het gemakkelijker om zonderbukken een kind in de box te leggen of eruit te tillen.Ver reiken en werken in een gedraaide houding wordtvoorkomen als de box gemakkelijk toegankelijk is.Hiermee kan met het plaatsen van de box rekeninggehouden worden.Aandachtspunten voor het tillen van een baby uitde lage box• Leg alleen baby’s tot circa 8 kilo in de lage box.• Plaats de bodem in de verhoogde stand.• Zorg dat je recht voor de box staat.• Buk over de rand van de box, rol of schuif het kindnaar je toe.• Til het kind eerst tegen je lichaam en kom danovereind.Aandachtspunten voor tillen van een kind uitde hoge box• Open eerst het rekje.• Leg één hand onder de nek van het kind, de anderehand gaat tussen de beentjes door onder het middenvan het bekken van het kind.• Til het kind dicht tegen je aan.• Met kind en al kom je rechtop en doet een stapnaar achteren.Het kind in de box tillen gaat in de omgekeerdevolgorde als hier beschreven. Denk eraan dat je eersthet kind dicht tegen je aan houdt tijdens het vooroverbukken en het dan pas neerlegt.Het tillen van een kind uit een lage box is onmogelijkop een juiste manier uit te voeren. Dit komt omdat ergeen ruimte is voor de benen om te buigen.Je moet dus ver naar voren bukken waarbij de rug bolwordt (C-vorm).23

B24

KIND IN EN UIT BED TILLENEen hoog bed maakt het mogelijk om zonder bukkeneen kind in bed te leggen of eruit te tillen.Jonge kinderen die getild moeten worden, kunnendaarom het beste in hoge bedjes slapen.Grotere kinderen kan geleerd worden zelf in bed teklauteren. Het bed moet dan wel zo laag zijn dat depeuter er gemakkelijk zelf in en uit kan klimmen al danniet met behulp van een veilige trap of een opstapje.Houd bij de plaatsing van bedden rekening metvoldoende werkruimte zodat je zonder gedraaidehoudingen de verschillende werk- zaamheden kuntuitvoeren. Met name de lange zijde van het bedmoet afzonderlijk te bereiken zijn. In de normen staataangegeven dat het gangpad tussen de beddenminimaal 60 cm moet bedragen. Bij toepassing vaneen stapelbed is een werkruimte van minimaal 80 cmvereist en is het gangpad tussen de bedden dusminimaal 80 cm breed.Aandachtspunten bij tillen van kind in hoog bed• Open eerst het rekje.• Draag het kind dicht tegen je lichaam.• Houd het kind vast in de legrichting van het bedje,zodat je het kind als het eenmaal ligt niet meerhoeft te draaien.• Ga dicht tegen het bed staan met je voeten in eenspreidstand en je knieën licht gebogen.• Leg het kind op bed.Aandachtspunten bij tillen van kind in laag bedHier treedt hetzelfde probleem op als bij het tillen vaneen kind in de lage box. Door de opstaande rand vanhet bed is het moeilijk om te bukken zonder te buigenin de rug. Om het toch zo goed mogelijk te doen:• Ga niet met je buik tegen de zijkant van het bedstaan, hierdoor ontstaat snel een draaiing in de rug.• Ga in de richting waarin het kind ligt naast het bedstaan, je ene voet een stapje voor de andere.Je staat dus enigszins schuin.• Rol of schuif het kind naar je toe voordat je gaat tillen.Aandachtspunten bij verschonen van het bed• Verschonen van het beddengoed kan het beste opvolwassen hoogte plaatsvinden.• Til het matras uit het bed en leg het op een anderbed of op een werkblad zodat je het hoeslaken opeen goede hoogte kan verschonen.• Sta tijdens het verschonen goed rechtop en zorgervoor dat je niet draait in de rug.• Een goede bereikbaarheid van het bed zorgt dattijdens het verschonen van het bed de lichamelijkebelasting beperkt kan blijven.25

B26

B28

KIND VERSCHONENEen goede aankleedtafel aanschaffen is stap één, hetgebruiken ervan is een tweede. Wanneer de aankleedtafelop de juiste hoogte staat ingesteld, kun je rechtopstaan bij het verschonen. Dit is belangrijk omdatverschonen een vaak terugkerende bezigheid is.Verder is het raadzaam de aankleedtafel de aankleedtafelwaarop een kind verschoond en verzorgd wordtin de buurt van de leefruimte te plaatsen, zodat deafstand waarover een kind naar een aankleedtafelwordt gedragen zo kort mogelijk is. Als kinderen kunnenlopen kunnen ze zelf naar de aankleedtafel toe komenen zelf, met behulp van een trapje, opstapje of glijbaan,op en van de aankleedtafel gaan. Om zo min mogelijkte hoeven reiken en om te voorkomen dat je in eengebogen of gedraaide houding moet werken, is hetbelangrijk luiers en kleding op ‘grijpafstand’ te plaatsen.• Als je het kind dwars verschoont ga dan scheef voorde commode staan met je romp en gezicht naar hetkind en je benen in een spreidstand.• Houd de knieën losjes.• Probeer niet in de rug te draaien.• Probeer het tillen tijdens het verschonen zoveelmogelijk te voorkomen.Aandachtspunten bij kind verschonen• Zorg dat alles wat je nodig hebt klaar staat voordathet kind op de aankleedtafel ligt.• Als het kind zelf het trapje kan beklimmen, begeleidhet naar boven, zorg dat je hierbij je S-rug houdt.• Bij het tillen van het kind op de aankleedtafel, denkaan de juiste tiltechniek.• Als je het kind in de lengterichting verschoont gadan recht voor de commode staan met de benen ineen lichte spreidstand.29

B30

ZITTENOngeveer de helft van de tijd wordt met zittend werkdoorgebracht zoals knutselen, eten en drinken ofvoeden. Wanneer je kinderen wilt helpen die op laagmeubilair zitten, is de verleiding groot zelf ook op hetkindermeubilair te gaan zitten. Bedenk dan wel datlaag zitten belastend is voor je onderrug en benen.Het is altijd beter op volwassenen hoogte te zitten ende kinderen omhoog te brengen.Als de tafel op volwassenen hoogte is, kan je op eennormale stoel gaan zitten. Zo voorkom je het zitten ineen ongunstige houding, diep bukken en langdurigvoorovergebogen staan. Er bestaan ook verschillendehoge stoelen of banken voor kinderen.Vanaf een bepaalde leeftijd kunnen zij zelf op de stoelof de bank klimmen. Bovendien kan je stoel aan eentafel op volwassen hoogte goed aanschuiven waardoorje minder hoeft te reiken naar de spullen op tafel.Een bijkomend voordeel is het goede oogcontact met dekinderen, die ervaren dat over het algemeen als prettig.Aandachtspunten bij het hoog zitten• Stel de zithoogte zodanig in dat de hoek tussenboven- en onderbeen 90 o is en dat je je voeten platop de grond kan plaatsen.• Zorg dat je goed rechtop zit en steun goed tegende rugleuning.• Zorg dat je niet in de rug draait, werk recht voor je.• Zorg dat je stoel goed aangeschoven is, zodat jeminder hoeft te reiken.• Als je toch ver over de tafel moet reiken, loop danliever om of steun met de lege hand op de tafel.31

B32

ZITTEN OP DE GRONDLang op de grond zitten in een verkeerde houding isfysiek zwaar. Daarom is er een norm ontwikkeld dieaangeeft dat zittende activiteiten op de grond, dielanger dan vier minuten duren, alleen kunnen wordenuitgevoerd met een goede rugsteun, zitkussen of metandere hulpmiddelen. En ook met zo’n hulpmiddelmag je niet langer dan vijftien minuten aaneengeslotenbezig zijn op de grond.Aandachtspunten bij het zitten op de grond• Strek de rug goed op.• Zorg dat je niet in je rug draait.• Gebruik een rugsteun.• Houd je benen gestrekt voor je of in kleermakerszit.33

B34

OPRUIMEN VAN SPEELGOEDEN BUITENMATERIALENEen dagelijks terugkerende activiteit is het opruimenvan speelgoed en buitenmaterialen. De zwaarte vandeze activiteit is afhankelijk van de organisatie van hetopbergen van de materialen. Door materialen op eenlogische plek op te bergen kan de zwaarte van hetwerk beperkt blijven. Zware spullen laag opbergenzodat ze niet getild hoeven worden, lichte materialenkunnen hoog opgeborgen worden. De volgorde vanhet opbergen is ook van belang, plaats bijvoorbeeldeerst het materiaal op de planken voordat je hetvloeroppervlak helemaal vol gaat zetten.Aandachtspunten bij het opruimen van speelgoed/buitenmaterialen• Laat de kinderen zoveel mogelijk zelf doen.Fietsjes en karretjes zelf naar de berging laten rijden(laat indien nodig de drempel aanpassen zodat hetmateriaal gemakkelijk naar binnen kan rijden).• Veeg lichte en kleine materialen bij elkaar met eenbezem (bij voorkeur een rubberen hark, om stofniet mee te vegen). Vervolgens kunnen kinderenhelpen het speelgoed in een bak te gooien.• Maak, indien mogelijk, gebruik van rollen ofschuiven van materialen in plaats van tillen.• Til zware of onhandige voorwerpen met zijn tweeën.Probeer materialen zo op te bergen dat je gebruikkunt maken van rollen of schuiven, bijvoorbeeld inkratten op wieltjes maar ook vilt of wieltjes ondermeubilair. Eventueel kunnen drempels aangepastworden zodat spullen op wieltjes gemakkelijk vande ene naar de andere ruimte te verplaatsen zijn.35

B36

BOLDERKAR DUWENVaak gebruiken kinderdagverblijven of peuterspeelzaleneen bolderkar om kinderen te vervoeren die nog nietof nog niet zo lang kunnen lopen. Omdat het dekinderen goed bij elkaar houdt, kun je bovendiengevaarlijke verkeerssituaties voorkomen. Het gewichtvan een bolderkar zelf met daarbij zes kinderen erinbetekent een behoorlijke belasting bij het trekken ofduwen. Vooral bij hellingen, opstapjes of stoepranden.Een bolderkar met grote (lucht-) banden is gemakkelijkerde stoep op te krijgen dan één met massieve kleinewielen. Let bij de aanschaf van de bolderkar behalveop de grote wielen ook op het eigen gewicht van debolderkar. Als de bolderkar zelf heel zwaar is komt ditnog eens op bij het gewicht van de kinderen.Aandachtspunten bij het duwen van een bolderkar• Probeer de bolderkar met beide handen te duwen.• Probeer het sturen van de bolderkar niet vanuit deschouders te doen, maar vanuit de benen door bijhet maken van een bocht als het ware om de bolderkarheen te lopen (lukt alleen bij zwenkwielen).• Maak zoveel mogelijk gebruik van op- en afritjesvoor invaliden om de stoep op en af te gaan.Zijn deze er niet; maak dan gebruik van jelichaamsgewicht om de voorzijde iets op te tillen(bij de stoep op gaan of bij de hoek om gaan).• Breng de bolderkar rustig in beweging.37

Tot slotMet deze informatie en/of het volgen van de trainingheb je een basis gelegd voor het gezond werken in dekinderopvang en op peuterspeelzalen. De aandacht isgevestigd op gezond bewegen en hoe goed meubilair,hulpmiddelen, organisatie van het werk en je eigenbewegingsgedrag hieraan bij kunnen dragen.Maar het belangrijkste moet op de werkvloer gaanplaatsvinden.Samen met je collega's gaan vaststellen wat lastige enzware handelingen zijn op jullie groep en vervolgenssamen oplossingen bedenken hoe het beter kan.Met behulp van een ergocoach kunnen daarna afsprakengemaakt worden om daadwerkelijk het gezond werkente bevorderen.Stapje voor stapje kan gezond werken dan een zaakvan alledag worden.39

BijlageALGEMENE NORMEN VOORHANDELINGEN EN WERKHOUDINGTillen, langere tijd met gebogen rug werken, ver reikenen langdurig hurken, knielen of zitten op de vloer zijnbewegingen die gezondheidsrisico's met zich meebrengenals er bepaalde grenzen worden overschreden.Onderstaande normen voor tillen, werken met eengebogen rug, reiken, hurken en knielen, geven degrenzen aan in tijd en in gewicht bij het maken vandeze bewegingen.Norm A1Kinderen en goederen die zwaarder wegen dan 23 kgworden niet getild. Als regelmatig kinderen boven de23 kg handmatig worden getild, verplaatst of gedragen,zijn voorzieningen aanwezig om tillen te vermijden.Norm A2Kinderen en goederen onder de 23 kg worden alleengetild met toepassing van de meest gunstige tiltechniek.Norm A3Gedurende zwangerschap en de eerste drie maandenna de bevalling, mogen vrouwen niet worden verplichtmeer dan eenmaal per uur meer dan 5 kg te tillen of tedragen. Voor incidentele activiteiten geldt dat vrouwenniet kunnen worden verplicht meer dan 10 kg te tillenof te dragen.Norm A4Werken met een gebogen rug mag gedurende eenaaneengesloten periode van maximaal 4 minuten.Activiteiten van volwassenen met kinderen die langerduren dan 4 minuten aaneengesloten vinden plaatsop volwassen hoogte.Advies A5Het is aan te raden om voor zittende activiteiten op devloer; die bijna altijd gepaard gaan met gebogen zitten,de norm voor het werken met een gebogen rug tehanteren (norm A4), dat wil zeggen niet langer dan4 minuten aaneengesloten zitten.Norm A6Werken met geheven armen mag gedurende eenaaneengesloten periode van maximaal 3 minuten.Advies A7Het is aan te raden hurken en knielen tijdens het werkte beperken tot maximaal 15 minuten per dag.Bron: ErgonomieWijzerhet hoe en waarom van verminderen van fysiekebelasting in de kinderopvang en in peuterspeelzalen40

ColofonAugustus 2006Tilwijzer is een uitgave van FCB in het kader van hetproject Ergocoaches Welzijn en Maatschappelijke Dienstverlening,Jeugdzorg en Kinderopvang. FCB Dienstverlenen in Arbeidsmarktvraagstukkenis een initiatief van ABVAKABO FNV,CNV Publieke Zaak en MOgroep.Tekst en productieFCB Dienstverlenen in ArbeidsmarktvraagstukkenVoor meer informatieFCB Dienstverlenen in ArbeidsmarktvraagstukkenKoningin Wilhelminalaan 33527 LA UtrechtT 030 298 53 50F 030 298 53 33E post@fcbwjk.nlI www.fcbwjk.nlVormgevingRaak Grafisch OntwerpFotografieWim van HoogstratenIllustratiesLen Munnik, Prinsenbeek.Deze uitgave is met de grootste zorgvuldigheid samengesteld. Noch deschrijvers, noch de uitgever stellen zich echter aansprakelijk voor eventueleschade als gevolg van eventuele onjuistheden en/of onvolkomenheden indeze uitgave. Ondanks de informatie in deze uitgave zal altijd de officiëlegebruiksaanwijzing van hulpmiddelen gevolgd moeten worden enzodoende voorrang moeten krijgen boven de informatie in deze uitgave.Oplage5000Publicatienummer2006.0118Deze uitgave kunt u bestellen bij FCB, e-mail post@fcbwjk.nlonder vermelding van TilwijzerDeze uitgave is ook als PDF te downloaden vanaf www.fcbwjk.nl41

Koningin Wilhelminalaan 33527 LA UtrechtT 030 298 53 50F 030 298 53 33E post@fcbwjk.nlI www.fcbwjk.nl