Tekst: Jan Buevink | Foto: Peter Hilz (HH) - VNO-NCW

achtergrondDe veiling vanco -rechten2zou de Europeseindustrie aande rand van deafgrond hebbengebracht.Tekst: Jan Buevink | Foto: Peter Hilz (HH)20FORUM #01/15.01.09

21FORUM #01/15.01.09

achtergrondGelukkig ging ditvoorstel vorigemaand in Brusselgrotendeels vantafel. Eind goedal goed?stock.xchngstock.xchngec.europa.euHoe het allemaal begon...Jaren tachtig De Amerikaanse overheid introduceerthet systeem van emissiehandel in de strijdtegen de zure regen. Europese overheden willendit probleem aanpakken via wetgeving en milieubelasting.1997 Op aandringen van de Amerikanen krijgt deemissiehandel een plek in het Kyoto-verdrag.Daarin spreken verschillende landen zich uit vooreen vermindering van de uitstoot van broeikasgassenin de periode 2008 - 2012 met 6 procent.Stavros Dimas2005 Onder Eurocommissaris Stavros Dimas (milieu)start de EU de handel in rechten voor CO 2-uitstoot.Die worden op nationaal niveau verdeeld tussen debedrijven. Aanvankelijk vindt de verdeling plaats voorde periode tot 2007, later ook tot 2012.22FORUM #01/15.01.09

Het zou een flinke extra belasting hebben betekend voor de Europeseindustrie. Want áls de plannen van de Europese Commissie voor dehandel in emissierechten volledig waren doorgegaan, zouden ondernemerste maken krijgen met een lastenverzwaring die op kon lopentot maar liefst honderd miljard euro. En dat in een tijd waarin ze als gevolgvan de kredietcrisis al meer dan voldoende andere zaken aan hunhoofd hadden.Exact een jaar geleden presenteerde de Commissie een pakket voorstellenom ervoor te zorgen dat Europa de ambitieuze klimaat- enenergiedoelen zou halen die de regeringsleiders in 2007 hadden vastgesteld.Het moest duurzamer, minder en schoner. In 2020 zou 20procent van de energie moeten worden opgewekt uit hernieuwbarebronnen. Het totale energieverbruik moest omlaag met 20 procent. Deuitstoot van het broeikasgas CO 2 moest eveneens met 20 procent wordenteruggebracht.Om dat te bereiken, introduceerde de commissie iets nieuws: met ingangvan 2013 zou de Europese Unie als eerste en enige regio ter wereldde emissierechten voor CO 2 gaan veilen. De uitstootrechten, die nunog gratis verdeeld worden, zouden dan bij opbod verkocht worden.Bedrijven vreesden voor een enorme verslechtering van hun mondialeconcurrentiepositie. Een enkeling dacht er zelfs al over om het heleproductieproces dan maar te verplaatsen.drukPas na maandenlange druk vanuit het bedrijfsleven ging het plan vantafel, althans voor een flink deel. Op hun laatste ontmoeting van hetafgelopen jaar besloten de Europese regeringsleiders de voorstellenvan de Commissie op een belangrijk punt aan te passen. Kort daarnakregen ze daarvoor de instemming van het overgrote deel van hetEuropees Parlement.Het veilen gaat nu alleen van start voor bedrijven die de kosten kunnendoorberekenen aan hun klanten, zonder dat ze zich daarmee uit demarkt prijzen. In de praktijk betreft dat vooral de energiebedrijven. Deverdeling van de rechten op uitstoot van broeikasgassen gebeurt in deoverige sectoren op basis van een onderlinge vergelijking waarbij deschoonste bedrijven de norm zullen zetten (benchmarking).“Het grote probleem van het bedrijfsleven met het veilen was de internationaleonzekerheid”, zegt Europarlementariër Hans Blokland(ChristenUnie-sgp). De vice-voorzitter van de milieucommissie vanhet Europees Parlement was aanvankelijk wel enthousiast over hetidee om alle rechten te gaan veilen. “Het is de meest praktische engoedkope manier om die CO 2 -reductie te realiseren.” Maar Bloklandsnapt ook wel dat bedrijven er geen groot liefhebber van zijn als zedaarmee hun internationale concurrentiepositie zien verslechteren.En dat risico is levensgroot zolang andere belangrijke economieën nieteen soortgelijke stap zetten. Afspraken daarover zouden gemaakt kunnenworden op de internationale klimaatconferentie van de VerenigdeNaties die eind dit jaar zal plaatsvinden in Kopenhagen. Daar wordtgewerkt aan de opvolger van het Kyoto-verdrag. “Ik denk dat ze zichhebben willen indekken voor het geval daar geen akkoord komt.”niet schadenBloklands commissie was er lange tijd ook voor om alle rechten te veilen,maar de vice-voorzitter merkte dat de meningen in de loop van hetjaar gingen schuiven, met name als gevolg van de lobby van het Duitsebedrijfsleven. Kanselier Merkel, die een jaar eerder de drijvende krachtwas geweest achter het vaststellen van de ambitieuze milieudoelen,sprak nu ferm dat ze het Duitse bedrijfsleven niet mochten schaden.Blokland: “Je zag toen dat ook veel Duitse Europarlementariërs gingentwijfelen.”Het uiteindelijke compromis noemt hij suboptimaal. “Het had betergekund, maar dit soort compromissen zijn nou eenmaal de realiteit ineen onderhandelingscircuit. Ik denk dat het het beste is als we er straksin Kopenhagen in zullen slagen om internationale afspraken over CO 2 -reductie te maken. Zolang dat niet lukt, hebben we altijd deze afsprakennog om op terug te vallen. Laten we daar dan maar gewoon meeaan de slag gaan.” Colette Alma is een stuk enthousiaster. “Absoluut”,antwoordt de directeur van de vereniging van chemische bedrijvenstock.xchng23 januari 2008 De Europese commissie wilvanaf 2013 de emissierechten niet langer verdelenmaar veilen. vno-ncw verwacht een lastenverzwaringvoor het Nederlandse bedrijfsleven van5 miljard.ec.europa.eu5 maart 2008 De ondernemersorganisaties in deBenelux schrijven hun premiers aan de vooravondvan de Europese lentetop dat ze geen veilingwillen vanwege de lastenverzwaring die grotegevolgen kan hebben voor de industrie. Ookandere ondernemersorganisaties benaderen hunregeringen. Het heeft allemaal weinig succes.Jacqueline CramerMaria van der Hoeven30 mei Voorzitter Wientjes van vno-ncw verzoektde ministers Cramer en Van der Hoeven om er opEuropees niveau voor te pleiten om de veiling tebeperken tot de bedrijven die de extra kostenkunnen doorrekenen aan hun klanten.23FORUM #01/15.01.09

achtergrondWat is afgesproken?• CO 2-emissierechten voor de industrieworden na 2013 verdeeld op basis vanbenchmarking waarbij het schoonstebedrijf de norm stelt.• Emissierechten voor de energiesector(goed voor de helft van de totale CO 2-uitstoot) worden vanaf 2013 geveild• Oost-Europa krijgt tot 2020 een deelvan de energie-emissierechten gratis• Het totaal aantal emissierechten gaatin stappen omlaag tot min 21 procentin 2020• Als de milieutop eind dit jaar inKopenhagen een internationaalCO 2-akkoord oplevert, kan de EuropeseCommissie opnieuw voorstellen om in2013 alsnog te starten met het veilenvan emissierechten voor de industrie.Europa verhoogt zijn CO 2-reductiedoelendan van 20 naar 30 procent.(vnci) op de vraag of dit akkoord beter is dan de oorspronkelijke commissieplannen.“De klimaatdoelstellingen zijn overeind gebleven,maar de kans dat ze daadwerkelijk gehaald worden, is enorm toegenomen.”Als de oorspronkelijke plannen waren doorgegaan, zou datenorme gevolgen voor haar sector hebben gehad. Chemiebedrijvenzouden te maken krijgen met een extra kostenpost die voor de helesector al snel zou kunnen oplopen tot een half miljard. Concurrerenmet ondernemers van buiten de EU zou stukken moeilijker worden enbedrijven zouden in een neerwaartse spiraal terecht komen: mindermarktaandeel, minder mogelijkheden om te investeren, verouderdeapparatuur en zo verder naar beneden. Het zou zelfs aantrekkelijkerkunnen worden om de hele productie te verplaatsen naar het buitenlandwaar de regels minder streng zijn. Daardoor zou het milieu dusper saldo ook slechter af zijn, zegt Alma.“Het is onze verwachting dat 80 tot 90 procent van de maakindustrieniet aan de veiling hoeft deel te nemen”, zegt de vnci-directeur. Zegaat ervan uit dat alle bedrijven in de chemische sector tot die groepzullen behoren, maar zeker is ze daar niet van. “Er is nog niet exactvastgesteld welke subsectoren er precies toe behoren. Dat moet noggebeuren.” Belangrijk daarbij is dat verschillende producenten die ineen productieketen samenwerken wel onder hetzelfde regime vallen,zegt Alma. “Het product van de een, is de grondstof van de ander.”Directeur Gerrit Jan Koopman van de vereniging van papier- en kartonfabrieken(vnp) is minder blij met de afspraken van de Europeseregeringsleiders. Voor de kleinere papierbedrijven, die minder dan 25kiloton CO 2 produceren is het goed dat ze nu buiten de CO 2 -handelvallen. Voor de grote bedrijven is de situatie minder gunstig omdat zeop één lijn worden gezet met de elektriciteitsproducenten. Dat komtomdat ze ook elektriciteit produceren. Weliswaar niet als hoofdproductmaar via de restwarmte van de hete stoom die ze nodig hebbenvoor de papierproductie. Toch is volgens Koopman die gelijkstellingonterecht. “Dit gaat om volcontinu bedrijven die dag en nacht draaien.Als er ‘s nachts minder vraag naar stroom is, kunnen wij de productieecht niet lager zetten. Daardoor kunnen we ook lang niet de winstenhalen van de elektriciteitsbedrijven.”De vnp-directeur vindt het zuur dat in het uiteindelijke compromiswel soepeler regels zijn afgesproken voor andere groepen elektriciteitsproducenten:Oost-Europeanen en gebruikers van afvalgas. Lobbypogingenom ook zo’n positie te krijgen, leverden niks op. “Het wrangeis dat we bij de Nederlandse overheid geen enkel gehoor kregen. Er isnu een schijn level playing field ontstaan en de overheid heeft altijd gezegddat ze dat nou juist wilde voorkomen.”Koopman vindt het lastig om nu al te zeggen welke gevolgen dit zalhebben voor zijn sector. Hij verwacht dat het pas medio 2010 definitiefduidelijk is wie zijn rechten op de veiling moet kopen en wie niet. Danec.europa.euec.europa.euec.europa.euAngela Merkel Philippe de Buck (Business Europe) Nicolas SarkozyZomer 2008 De Duitse Bondskanselier Merkeltrapt op de rem. Ze zegt geen klimaatplan tezullen goedkeuren dat banen of investeringen inDuitsland in gevaar kan brengen.5 November BussinesEurope luidt de noodklok.Het Europese bedrijfsleven, dat toch al lijdt onderkredietcrisis, kan de lastenverzwaring als gevolgvan het nieuwe veilingsysteem niet aan zolang ergeen wereldwijde klimaatafspraken zijn.Vrijdag 13 december De Europese regeringsleidersbesluiten de veiling grotendeels te beperken tot deenergiesector. De overige rechten worden gratisverdeeld, waarbij de schoonste bedrijven de maatstafzijn. Het totale aantal emissierechten gaat elk jaarnaar beneden.24FORUM #01/15.01.09

is ook bekend of de klimaattop in Kopenhagen resultaat heeft opgeleverd.“Maar het zal duidelijk zijn: dit baart ons op dit moment grotezorgen.”miljardenVoordat het nieuwe systeem is werking kan treden, zal nog veel moetengebeuren, zegt vnci-directeur Alma. De precieze uitwerking vanhet benchmarksysteem zal nog best lastig worden, verwacht ze. “Jekunt zeggen dat een bedrijf voor het maken van een product X een bepaaldehoeveelheid CO 2 mag uitstoten, maar wat doe je als zo’n bedrijftien verschillende producten tegelijkertijd maakt?” Verder hebben delidstaten de mogelijkheid gekregen om bedrijven die veel elektriciteitgebruiken te compenseren voor de hogere kosten, zegt Alma. “Wemoeten ook nog afspreken hoe dat in Nederland gaat gebeuren.”Ook is het nog de vraag wat er gaat gebeuren met het geld dat de veilingvan de rechten van onder meer de energieproducenten zal opleveren.Uitgaande van een prijs van vijftig euro per ton gaat het daarbij al snelom een bedrag van 50 miljard voor de hele EU. De afspraken daaroverzijn niet helemaal helder. Het geld gaat in ieder geval naar de nationaleoverheden die het vervolgens kunnen inzetten voor milieubeleid, zoalsonderzoek naar schone energie of de opslag van kooldioxide.Europarlementariër Blokland verwacht niet dat de regering de opbrengstenin de eigen belastingzakken zal stoppen. Die angst heeft deEuroparlementariër vaker in de discussie gehoord om hem vervolgensals onzin terzijde te schuiven. “Geen enkele overheid zal zich kunnenpermitteren om dit als extra belastinggeld te zien. Een minister vanFinanciën die dat doet, kan zijn collega van Economische Zaken nooitmeer recht in de ogen kijken.”Alma vindt dat de overheid de veilingopbrengsten moet gebruikenom samen met het bedrijfsleven de technologieën te ontwikkelen diebedrijven nodig hebben om hun CO 2 -uitstoot te verminderen. “Latenwe niet vergeten dat die doelstelling van 20 procent minder er nog steedsstaat. Het zal nog een enorme inspanning vergen om die te halen.” ec.europa.eu17 december HetEuropees parlementstemt met overgrotemeerderheid in metklimaatpakket.stock.xchngDecember 2009 Op de VN-milieutop vanKopenhagen willen de regeringsleiders wereldwijdeafspraken maken voor het terugdringen vanhet broeikaseffect. Mochten ze er in slagen omafspraken te maken over het veilen van emissierechten,dan zullen ook de Europese landendaaraan meedoen.25FORUM #01/15.01.09