Het zwarte goud. Die naam maakt olie de laatste tijd ... - Vno Ncw

42 Achtergrond Tekst: Jiska Vijselaar, foto’s: Shutterstock, bewerking CurveLang leve de dureHet zwarte goud. Die naam maakt olie de laatste tijd meerdan waar. Bedrijfsleven en consumenten zuchten onder dezware last. Maar er is ook een positieve kant: alternatievenworden ineens rendabel. Volop ruimte voor innovatie.

FORUM 4 september 2008 43Veel bedrijven bezig met energie-innovatiesBelangrijk dat Nederland voorop looptHet is de vraag of kabinet genoeg geld uittrektOlie is duur. Peperduur. En als de voorspellingen uitkomenblijft dat ook zo. Een aantal jaren geleden waren deskundigener nog van overtuigd dat het allemaal wel mee zouvallen. Maar inmiddels zijn de kaarten heel anders geschud.De vraag naar fossiele brandstoffen is gegroeid, sneller ensterker dan verwacht. Olieproducerende landen kunnen dievraag niet bijhouden. Zelfs als nu fors geïnvesteerd wordt inuitbreiding van de productiecapaciteit en het aanboren vannieuwe bronnen, zal dat de problemen op korte termijn nietoplossen. Die waarschuwing liet het energie-instituut vanClingendael een maand geleden horen. Bovendien raken devoorraden op. Kortom: dure olie is ‘here to stay’.Vliegmaatschappijen, transportbedrijven, consumenten,ie der een zucht onder de last van de explosief gestegen olieprijs.En niet alleen in Nederland. Overal ter wereld wordtgeklaagd. Een echt level playing field dus, dat wel. Dat biedtruimte voor innovatie, want alternatieven worden steedsaantrekkelijker. Dat geldt voor alternatieven voor fossielegrondstoffen, zoals biologische grondstoffen op basis vansuiker, zetmeelhoudende producten of plantenvezels, énvoor alternatieve vormen van energieopwekking, zoalszonne-energie, wind of geothermische energie. Ook investeringenin energiebesparing worden steeds rendabeler. Alsde prijsstijging van het zwarte goud één ding duidelijk heeftgemaakt, dan is het wel dat er volop ruimte is gekomen voorbedrijven die daarin voorop lopen. Lang leve de dure olie!olie!Goedkoper De overheid erkent dat het een rol heeft in hetstimuleren van de innovatiekracht van het bedrijfsleven.Minister van Economische Zaken Maria van der Hoevengaf een paar maanden geleden in de Industriebrief nog aanhiervoor meer geld te willen uittrekken. Of dat voldoende is,blijft de vraag. In een open economie als de Nederlandse zijnde gevolgen meteen merkbaar als ontwikkelingen elderssneller gaan. “Japan loopt enorm vooruit op het gebied vanbioplastics”, weet Peter Nossin verbonden aan het DutchPolymer Institute. Het instituut waarin industrie, overheiden wetenschap samenwerken om innovaties op het gebiedvan kunststof te ontwikkelen. “Een bedrijf als Toyota heeftbijvoorbeeld keiharde targets gesteld om traditionele plasticsin de auto’s te vervangen door bioplastics. Natuurlijkheeft dat ook te maken met de uitstraling die het bedrijf wilhebben op de markt, maar dankzij dure olie is het ook rendabeler.”Dat merkt ook een bedrijf als het Nederlandse dsm. Ditchemieconcern heeft een methode ontwikkeld om op basisvan biologische grondstoffen als stro of gras en op basis vaneen biologisch proces barnsteenzuur te maken. Een zuur datnú wordt gemaakt uit aardolie en aardgas. Het wordt ondermeer gebruikt als bouwsteen voor kunststoffen (polyme-e‘Japan loopt enorm vooruit ophet gebied van bioplastics’

44FORUM 4 september 2008Gezocht/gevonden: alternatieven voor olieInvesteringen in onderzoek naar alternatieven voor fossiele grondstoffen als olie en gaslonen steeds meer de moeite. Het bedrijfsleven zoekt er druk naar. En naar mogelijkhedenom fors op het gebruik van energie (olie en gas als brandstof) te besparen.Zo heeft csm gezocht naar een vervanging voor olie als grondstof. Het bedrijf ontwikkeldeeen methode om van suiker melkzuur en daarvan afgeleide stoffen te maken. Een grondstofvoor de productie van biopolymeren. Met dát halffabrikaat kunnen door de chemischeindustrie bioplastics gemaakt worden. Momenteel is csm bezig in een testfabriek deproductie van biopolymeren op te schalen.Een bedrijf als Akzo Nobel doet aan productinnovatie om energiebesparing voor zijnafnemers te genereren. Bijvoorbeeld op het gebied van poedercoatings, verf in poedervorm.De poederverfdeeltjes zijn voorzien van een elektrische lading waardoor ze zich hechtenaan een te verven product. Akzo is bezig poedercoatings te maken die bij lagerebaktemperaturen kunnen worden aangebracht. Bijvoorbeeld op plastics en hout. Als debaktemperaturen dalen, dalen ook de kosten voor de energie die nodig is voor de ovens.En die factor wordt steeds belangrijker.ren). Samen met het Franse bedrijf Roquette wordt op ditmoment een testfabriek gebouwd om het productieprocesverder te optimaliseren. En om barnsteenzuur op biobasisklaar te maken voor de markt. Nossin, óók werkzaam alsprogrammamanager sustainability bij dsm: “Alles staat ofvalt bij de kostprijs. Zoals het er nu uitziet is de productie opbasis van biologische grondstoffen energiezuiniger dan dehuidige methode met fossiele grondstoffen. Dan kunnen wehet zuur dus tegen een lagere kostprijs maken.” Bovendienkan van barnsteenzuur een zout gemaakt worden, dat weergebruikt kan worden om het ijs van vliegtuigen te halen. Nuwordt daar traditioneel zout voor gebruikt. Dit zorgt nietalleen voor roestvorming, maar is ook milieuonvriendelijk.Het zout van barnsteenzuur is daarentegen biologischafbreekbaar. En goedkoper. “Daarnaast”, stelt Nossin, “bindje het broeikasgas co 2 in plaats van dit vrij te laten komen bijhet maken van barnsteenzuur. Het gaat niet om grote hoeveelheden,maar het helpt wél.”Zonde Ook energiebesparing staat hoog op de agenda. Steedsmeer bedrijven ontwikkelen slimme methoden om hunverbruik aan banden te leggen. Of komen met innovatieswaardoor anderen de energierekening flink omlaag kunnenbrengen. kpn heeft een innovatief koelingsysteem ontwikkeld,waarmee meer dan 30 procent kan worden bespaardop het energieverbruik van datacentra. Buitenlucht wordtlangs een zogenoemd roterend koudewiel geleid, waarmeede lucht in het datacentrum wordt gekoeld.Het Nunspeetse Heliomax werkt samen met Saxion HogeschoolEnschede momenteel aan verbetering van de besturingselektronicavan zonnecollectoren en zonneboilers,zodat de installaties efficiënter gebruikt kunnen worden.En dus meer warmte op het juiste moment beschikbaaris. “Die ontwikkeling is de laatste jaren stil blijven staan,terwijl er wel is gezocht naar verbetering van de collectorenzelf.” Dat heeft Heliomax-directeur Henk Koning verbaasd.“Ook technieken voor koppeling van opwekking van zonthermische(warmte) en zonelektrische energie zijn tot nutoe nauwelijks van de grond gekomen. Terwijl het veel efficiënteris om bijvoorbeeld de pomp die nodig is om in wateropgeslagen zonnewarmte naar een boiler te verplaatsen ookop duurzame energie te laten lopen. Tot nu toe is teveel ingescheiden systemen gedacht. Dat willen wij doorbreken.De terugverdientijd van zonnecollectoren kan daarmee ookverder omlaag gebracht worden. Nu ligt die op gemiddeldvijf tot zeven jaar. Voor industriële toepassing van zonneenergieis dat nog te lang.”Rozenkwekerij Porta Nova (Waddinxveen) gebruikt zijn kasals energiebron. Samen met de Technische Universiteit Delften een installatiebedrijf werd een nieuwe kas ontworpenvoorzien van een zogenoemd semi-gesloten systeem. Zonnewarmteopgevangen in de kas wordt ‘s zomers opgeslagen inde grond, om die tijdens de wintermaanden te voorzien vanwarmte. In de zomermaanden wordt de kas gekoeld doorkoud grondwater op te pompen en in contact te brengenmet de warme lucht. Aardgas gebruikt de onderneming nuniet meer voor de kas. Sterker nog, Porta Nova is in staat omderden energie te leveren. Want gemiddeld wordt drie totvier keer meer zonne-energie opgeslagen dan nodig voorverwarming of koeling van de kas. De rozenkweker diendedaarom samen met een ander tuinbouwbedrijf een plan inbij de gemeente Waddinxveen om die warmte te leveren aaneen nieuw te bouwen woonwijk in de buurt. Directeur LeonDukker: “Op deze manier kunnen we 2.800 woningen vanduurzame, goedkope warmte voorzien.” Of dát doorgaat isnog niet zeker. De gemeente heeft de keuze nog niet bekendgemaakt. Dukker hoopt er uiteraard wel op: “Het alternatiefis de warmte de lucht in blazen. Dat zou zonde zijn.” y