Ronald May - EFP

Interculturalisatie van deforensische psychiatrie(workshop)Intercultureel managementRONALD MAY, (ex)COÖRDINATOR INTERCULTUREELMANAGEMENT ALTRECHT, GGZ UTRECHT

Cultuur en de forensische psychiatrie;“Om de rechter te adviseren over de mate van toerekeningsvatbaarheid van eenverdachte, is het noodzakelijk om kennis te hebben van de sociaal-cultureleachtergrond van de verdachte. Alleen in deze context kan het gedrag (c.q. pathologieen delict) van de verdachte beoordeeld worden en krijgt het betekenis.Zowel biologische, psychologische als sociaal-culturele factoren wordenmeegenomen in het beoordelen van patiënten. Hoewel wordt erkend dat inverschillende samenlevingen verschillende opvattingen bestaan over goed en kwaaden ziek en gezond, geldt de Nederlandse norm als uitgangspunt.Om de behandeling te laten slagen is het van wezenlijkbelang om aan te sluiten bij de belevingswereld van de patiënt en dus bij zijn cultureleachtergrond. Door uit te gaan van het individu („zorg op maat‟) en het belang vansociale context te benadrukken geven respondenten blijk van een genuanceerdeopvatting over diversiteit.” (WODC, 2011)

Vragen:• Wat is interculturalisatie?• Waarom intercultureel hulpverlenen?• Heeft u ooit deelgenomen aan een opleiding/traininginterculturele hulpverlening?• Wat gaat jou/je afdeling goed af?• Waar loop je/de afdeling tegen aan?• Heeft uw instelling beleid t.a.v. interculturalisatie?• Wat zou er moeten gebeuren?• Welke inhoudelijke/organisatorische randvoorwaarden?• Noem een aanbeveling voor verbetering van de zorg.• Wat zou je van je collega‟s en/of leidinggevende willen?

INTERCULTURALISATIE:Beleid gericht op:Toegankelijke, effectieve en beschikbarezorg voor de multiculturele omgeving.Het bieden van gelijke toegang engelijkwaardige kwaliteit van zorg aanallochtone cliënten.

Doelgroep Forensische zorg:• Een kwart van alle tbs-gestelden is niet inNederland geboren;• Een derde deel van de tbs-populatie kan wordengerekend tot de eerste en tweede generatieallochtonen in Nederland.

Brief v.d.Staatssecretaris Justitie, 0709“… een veranderingsproces ondersteunen terverbetering van de kwaliteit van de diagnosestellingen behandeling van personen met een andereetnisch-culturele achtergrond.Daarnaast is het van belang om meer kennis teontwikkelen over de invloed van culturele factorenop de vaststelling van de geestelijke conditie.

Aanleiding interculturalisatie GGZ:• Allochtonen maken minder gebruik van GGZ-voorzieningen;• Een groot aandeel allochtonen wordt aangetroffen in crisiscentra;• Veel onvrijwillige opnames;• In de klinische sector zijn allochtonen sterk ondervertegenwoordigd;• De zorg begint vaak op het meest intensieve nivo;• Sommige diagnosen komen veel meer voor;• Vaak aanmelding met complexe problematiek;• Veel eenmalige contacten;• Ondervertegenwoordiging van M & T vrouwen;• Geen oudere allochtonen in de GGZ;• Hoog drop-out en no-show percentages;• Enz. enz. (RvZ, 2000)

Beleidssignalering GGZ:• Onvoldoende aansluiting tussen zorgvraag enzorgaanbod;• Opleidingen zijn onvoldoende gericht op dehulpvraag van allochtone cliënten;• De aanwezige kennis is schaars, of beperkt tot eenkleine groep deskundigen;• Het personeelsbestand is weinig divers.

Aanleiding interculturalisatie forensische zorg:• * Er is een risico van cultuurgebonden misinterpretaties bij debeoordeling van de relatie tussen geestelijke stoornis en delict.(toerekeningsvatbaarheid) Dit kan leiden tot een anderesanctieoplegging. (cie. Visser, 2006).• Etnocentrisme in de TBS kan leiden tot een afwijkende behandelingvan allochtonen, waardoor hun rechtspositie in het geding komt.(RSJ, 2007).• Allochtone verdachten hebben een kleinere kans psychiatrischonderzocht te worden en een grotere kans om volledig(on)toerekeningsvatbaar te worden verklaard en een kleinere kansom verminderd toerekeningsvatbaar te worden verklaard danautochtonen. (recent onderzoek van NIFP).

Signalering beleid:Culturele verschillen uiten zich op het terrein vancommunicatie (verbaal en non-verbaal),ziekteverklaring, ziektepresentatie en diagnostiek(met westers georiënteerde en gevalideerdeinstrumenten), individualisme versus collectivisme,man-vrouw-verhoudingen en machtsverhoudingen.Deze verschillen kunnen leiden tot etnocentrisme,discriminatie en onvoldoende vertrouwen tussenpatiënt en behandelaar.Interculturalisatie verdient een structurele basis in deorganisatie en de uitvoering van de tbsbehandeling.(RSJ, 2006)

Institutioneel racisme? Allochtonen,• Worden bij hetzelfde gedrag vaker ingeschat alsgevaarlijk (big, black and dangerous);• Worden vaker gedwongen opgenomen;• Komen vaker via de politie in de ggz;• Worden meer ristrictief behandeld (separeer)binnen de ggz;• Krijgen hogere doses medicatie;• Gaan vaker en sneller tegen advies met ontslag;• Worden vaker aangehouden en langer in detentiebij zelfde gedrag;• Blijven langer in verzekerde bewaring;• Krijgen hogere straffen voor hetzelfde vergrijp;

Vervolg: Institutioneel racisme?Allochtone kinderen krijgen bij eenzelfdeprestatieniveau op de CITO-toets een lagerschooladvies dan autochtone kinderen.Prof. Dr. F. Kortmann;Prof. Dr. F. Bovenkerk;Dr. M. Koomen.

WAAROM?1. Inspelen op veranderende vraag2. Maatschappelijkeverantwoordelijkheid3. Wettelijke plicht4. Bedrijfsbelang

Waar moet je beginnen?•De organisatie•Intercultureel Management•Doelen•Belangrijke domeinen•Altrecht als voorbeeld•Succesvoorwaarden•Bedrijfsbelang

Doelstellingen:• Realiseren van een cultuursensitief aanbod;• Aanstellen van deskundig (allochtoon)personeel;• Verbeteren van de organisatie van de zorg:Instelling wordt een cultuursensitieveorganisatie;• Verbeteren van interculturele keten-kwaliteit;• Onderzoek, Preventie en Informatie gerichtop alle gebruikers van de zorg: geenuitsluiting;• Samenwerking met organisaties envertrouwenspersonen van allochtonen.

BELANGRIJKE DOMEINEN•Hulpverlening•Personeel•Preventie/innovatie/informatie•Accommodatie•Opleiding en onderzoek•Samenwerking

ALTRECHT ALS VOORBEELD•Zorgaanbod is toegankelijk en geschikt•Éducation Permanente•Interculturele coach•Expertisetraject Mikado-Altrecht•Expertgroep interculturalisatie•Intercultureel Verpleegkindig Overleg•Intercultureel cliëntenperspectief•Samenwerking: in- en extern

Allochtone cliënten bij Altrecht:Nederland; Marokko; Turkije; Suriname; Indonesië; Iran; Duitsland; Ned. Antillen; Irak; Joegoslavië;Afghanistan; Groot Brittanië; Somalië; Polen; Bosnië Herzegovina; Griekenland; België; Italië; Colombia;Aruba; Sri Lanka; Zuidafrika; Ethiopië; Frankrijk; Spanje; Canada; India; Ver. Staten van Amerika;Brazilië; Rusland; Azerbajdjan; China; Soedan; Australië; Oostenrijk; Portugal; Sierra Leone; ZuidKorea;Armenië; Libanon; Vietnam; Fillipijnen; Angola; Dominicaanse Republiek; Ghana; Hongarije; Oekraine;Roemenië; Zwitserland; Algerije; Israel; Peru; Burundi; Chili; Korea; Kroatië; Noorwegen; Syrië; Egypte;Jemen; Nederlands Indië; Nigeria; Pakistan; Rwanda; Thailand; Tunesië; Venuzuela; Zweden; Cuba;Denemarken; Ecuador; Kenya; Koeweit; Kongo; Mexico; Nieuw-Zeeland; Tanzania; Uruguay;Argentinië; Bolivia; Brits Guyana; Bulgarije; Eritrea; Gambia; Georgië; Guinee; Haiti; Hongkong;Ierland;Ivoorkust; Japan; Liberia; Slowakije; SovjetUnie; Togo; Albanië; Cyprus; DDR; EquatoriaalGuinee; FransCongo; Frans Guyana; Jordanië; Kaapverdië; Kameroen; Laos; Litouwen; Luxemburg; Mozambique;Myamar; Namibië; Nepal; Puerto Rico; Senegal; Slovenië; Tjecho-Slowakije; Uganda; Zaire.

Initiatieven afgelopen 10 jaar…• Groot intern draagvlak;• Continue scholingactiviteiten;• Nuttige Altranet-site;• Generieke aandacht voor zorgaanbod;• Cultuursensitieve preventieprogramma‟s;• Samenwerking met Geestelijke verzorging en SekseSpecifiekeHulpverlening;• Aanbod aan Arts-assistenten; Anio‟s; Psychologen en Verpleegkundigen;• Interculturele cliëntenfora;• Specifieke, doelgroepgerichte initiatieven;• Overname en uitbreiding van NOAGG;• Intercultureel personeelsbeleid en coaching;• Verschillende netwerken van experts;• Stimulering van onderzoek; aan huisartsen en andere• Aanbod ketenpartners;• Samenwerken met allochtone (zelf) organisaties;• Training van Imams;• Deelname aan Gemeentelijke en provinciale en ministeriële overlegactiviteiten;• Regelmatige overdracht van kennis en kunde aan andere zorginstellingen;• Deelname aan commissies van de branche-organisaties;• Samenwerking met kenniscentra: Mikado; Pharos; Forum; Vilans; Movisie; NJI; Trimbos;TvCn;• Onderwijs aan Universiteit; Hogeschool en ROC;• Bibliotheek met de mooiste verzameling boeken over transculturele ggz;• Enz., enz.

SUCCESVOORWAARDEN•Organisatorisch draagvlak:top-down enbottom-up•Middelen en personeel•Effectieve initiatieven•Communicatie•Ruimte voor innovatie•Voldoende deskindigheid•Periodieke terugkoppeling•Lange adem; intensieve sturing•Interne en externe betrokkenheid

AANBEVELINGEN•Bezint eer ge begint;•Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe datook een ander niet;•Wie niet waagt, wie niet wint;•De kosten gaan voor de baten;

Aanbevelingen:• Waardeer de aanwezige interculturele kennis enstimuleer/faciliteer verdere ontwikkeling enverspreiding;• Vergroot het organisatorisch draagvlak: mensen;middelen en randvoorwaarden;• Communiceer over de mogelijkheden ensuccessen;• Speciale aandacht voor teamleiders enmanagement;• Ontwikkel externe druk;• Onderzoek de effecten van diagnostiek enbehandeling;• Ontwikkel voortdurend visie, beleid en innovatie.

Beter één vogel in de hand dantien in de lucht:•Eén zwaluw maakt nog geen zomer;- Investeer in realistisch en uitvoerbaar;- Hou vol en monitor je activiteiten;- Naast medewerkers, cliënten (enfamilie) is het (midden) managementvan groot belang.

INTERCULTURALISATIE IS NIETVANZELFSPREKEND:•Voortdurend overtuigen van het belang;•Uitgaan van een visie op diversiteit;•Is afhankelijk van intern en externklimaat;•Is instrumenteel en realationeel;•Vraagt om actieve managementondersteuning;•Vraagt om experimenteren, innoverenen borgen van succesvolle initiatieven;

Vervolg:•Kan alleen maar bij de gratie van eenondersteunend draagvlak in allegeledingen;•Kleine stappen met blijvendeconsequenties;•Gaat met vallen en opstaan;•Is succesvol bij blijvende aandacht.

Octavio Paz: The Labirinth ofSolitudeWhat sets world into motion is theinterplay of differences, their attractionsand repulsions. Life is plurality, death isuniformity. By supressing differences anpecularities, by eliminating differentcivilizations and cultures, progressweakens life and favors death. The idealof a single civilization for everyone,implicit in the cult of progress andtechnique, impoverishes and multiatesus. Every view of the world that becomesextinct, every culture that disappears,diminisches a possibility of life.

Interessante literatuur:Er zijn de afgelopen jaren een paar honderd boeken op dit terreinverschenen. Enkele belangrijke bij deze:1. Handboek Culturele psychiatrie en psychotherapie, J. De Jong enSj. Colijn (red.), De Tijdstroom, 2010;2. Transculturele vaardigheden voor therapeuten, N. Jessurun,Couthinho, 2010;3. Cultuur, Classificatie en Diagnose, R. Borra, R. van Dijk en H.Rohlof, Bohn Stafleu van Loghum, 2002;4. Cultuur en psychodiagnostiek, R. van Dijk, R. Borra en R. Verboom,Bohn Stafleu van Loghum, 2011;5. Culturen binnen Psychiatrie-muren, E. van Meekeren, A. Limburg-Okken en R. May, Boom, 2002.

Forensische psychiatrie: neem jeverantwoordelijkheid!IK DANK U VOOR UWAANDACHT!