Varend Erfgoed, Klassieke Schepen, Bruine Vloot en Chartervaart

Jacht Willem Barentsz herrijst in Harlinger haven400 jaar na de legendarischeexpeditie van Willem Barentsz‘om de Noord’ verrijst inHarlingen de reconstructie vanzijn schip. Op de kade van deWillemshaven zijn de eerstecontouren duidelijk zichtbaar.Vanaf de kielbalk steken devoor- en achtersteven de lucht in,een paar spanten schetsenruw de vorm van de romp.VakmanschapGerald de Weerdt is een van de initiatiefnemersvan het project. Hij kijkt goedkeurend toehoe een groep vrijwilligers een spant overeindtrekt. De Weerdt: ‘We bouwen het schip zoveelmogelijk volgens de bouwmethoden van de16e eeuw. Dat houdt bijvoorbeeld in dat wegeen ijzeren spijkers gebruiken maar houtenpennen. Je ziet het ook nu al aan de spanten.Tegenwoordig zouden we eerst alle spantenoprichten, en daar de huid omheen zetten. Inde tijd van Barentsz ging dat precies andersom.De spanten die we nu overeind zetten, zijnrichtspanten. Als die staan plaatsen we dehuidplanken, en geven daarmee de vorm aan.De rest van de spanten maken we daarna pasop maat. Daardoor moet er veel meer op hetoog. Dat is moeilijk, daar komt vakmanschap bijkijken.’OnderzoekOm tot een waarheidsgetrouwe replica tekomen, was veel onderzoek nodig. De Weerdt:‘Over schepen aan het eind van de 16e eeuw isweinig bekend. Dat is jammer, want het wasvoor de Nederlandse scheepsbouw eenbelangrijke tijd. Dit type schip is de overgangtussen kleinere, enkeldeks schepen voor kustvaarten de grote schepen die tijdens de GoudenEeuw de hele wereld over voeren. Gegevensover de bouw van de schepen zijn ernauwelijks. Timmerlui gaven kennis door overleveringdoor en hadden alleen een paar vuistregelsop papier. We onderzochten daaromboeken, schilderijen en wrakstukken uit die tijden vergeleken die met elkaar. Zo kregen westukje bij beetje meer informatie en kunnen wenu een spatzuivere reconstructie maken.’Het expeditieschip van Barentszin aanbouw op de werf te HarlingenPuzzelHet was soms flink puzzelen om alle informatiete begrijpen. Zo stond in de oudstepublicatie over Nederlandse scheepsbouw uit1671 beschreven dat huidplanken eerst tijdelijkmet zogenaamde ‘boeiklampen’ aan elkaarwerden gespijkerd: ‘Hoe dat precies in z’n werkging, bleef onduidelijk: er waren in scheepswrakkennooit ergens spijkergaatjes te zien. Totwij onder een zeventiende-eeuws scheepswrak,dat ter conservering lag te drogen, velekleine houten pennetjes op de grond ontdekten.Het bleek dat scheepsbouwers alle spijkergatennetjes opvulden met pennen, om rottingte voorkomen.’Hij rondt inderdaad de punt vanNova Zembla, maar loopt daar vast inhet pakijs. De mannen zijn gedwongende ijskoude winter door te brengenop Nova Zembla en bouwen een hutvan wrakhout: het Behouden Huys.MeebouwenVoor het schip te water gaat, moet er nog heelwat werk verzet. Dat wordt grotendeels uitgevoerddoor vrijwilligers. De Weerdt: ‘Iedereen iswelkom om mee te bouwen. Wie ook maar eenbeetje rechterhanden heeft, werkt binnen eenpaar dagen volwaardig mee. We bieden ook stageplaatsenvoor beroepsopleidingen: jongerenkunnen hier de oude technieken ontdekken.’ Deplanning is dat het schip over 4 jaar aan zijn eerstereis kan beginnen.Bezoekje waardBezoekers zijn van harte welkom op de werf.Een bezoekerscentrum geeft informatie over hetschip, Barentsz’ reis en oude ambachten. Hetschip in aanbouw zelf is natuurlijk ook te bezichtigen.Ook als het jacht straks het ruime sop kiestzijn bezoekers welkom. Groepen die meevaren,gaan zelf aan de slag: zeilen hijsen, de schotenbedienen, alles gaat net als aan het einde van de16e eeuw: met menskracht. Een unieke kans omhet reilen en zeilen op Barentsz’ schip zelf tebeleven.Na de barre winter ligt het schip nogsteeds vast. Barentsz geeft opdrachttwee reddingssloepen te verstevigenmet hout van het schip en zet daarmeekoers naar het zuiden.ZeileigenschappenOmdat het schip van Barentsz de eerste inzijn soort is dat herbouwd wordt, is weinigbekend over de zeileigenschappen:‘Een van de uitdagingen met dit schip is datwe uitgebreide zeilproeven kunnen doen.Zo kunnen we ontdekken welke capaciteiteneen jacht uit de 16e eeuw had’, aldus deWeerdt. Uitgebreide stabiliteitsberekeningenvoerden de Harlinger scheepsbouwers niet uit:het schip bewees 400 jaar geleden immers alzeewaardig te zijn.Kijk voor meer informatie opwww.dewillembarentsz.nlDe Scheepvaartkrant 9Themabijlage 19 oktober 2011