Inhoudsopgave - Bulls Gym Berlaar

0 Inhoudsopgave
0 INHOUDSOPGAVE 1
1 INLEIDING 4
1.1 WAT IS SOCIOLOGIE? 4
1.1.1 ONTLEDING DEFINITIE 4
1.1.1.1 Wetenschap 4
1.1.1.2 Studie van de regelmatigheden in het sociale leven 4
1.1.1.3 Sociaal handelen 4
1.1.2 HET VERSCHIL TUSSEN SOCIOLOGIE EN ANDERE WETENSCHAPPEN 4
1.1.3 DEELDOMEINEN IN DE ALGEMENE SOCIOLOGIE 5
1.2 DE METHODEN EN TECHNIEKEN VAN DE SOCIOLOGIE 5
1.2.1 AFBAKENING VAN DE ONDERZOEKSVRAAG 5
1.2.2 DATAVERZAMELING 5
1.2.2.1 Observeren 5
1.2.2.2 Bevraging 6
1.2.2.3 Gebruik maken van bestaande informatie 6
1.2.3 DATAVERWERKING EN –ANALYSE 6
1.2.4 RAPPORTERING 6
2 CULTUUR 7
2.1 DE BOUWSTENEN VAN CULTUUR 7
2.1.1 WAARDEN 7
2.1.2 NORMEN 7
2.1.3 VERWACHTINGEN 8
2.2 DE VOERTUIGEN VAN CULTUUR 8
2.2.1 MATERIËLE VOORWERPEN 8
2.2.2 SYMBOOLSYSTEMEN = TAAL 9
2.3 VERDIEPING: HET EUROPEES WAARDENONDERZOEK 9
3 CULTURELE VERSCHEIDENHEID 9
3.1 DOMINANTE CULTUUR, SUBCULTUUR EN CONTRACULTUUR 9
3.1.1 SUBCULTUREN 9
3.1.2 DOMINANTE CULTUUR 9
3.1.3 CONTRACULTUUR 9
3.2 JEUGDSUBCULTUREN ALS ILLUSTRATIE 9
3.2.1.1 Voorbeelden van subculturen 9
3.2.1.2 Elementen van een subculturele stijl 10
3.2.2 FUNCTIES VAN JEUGDSUBCULTUUR 10
3.2.3 HET GEBRUIK VAN SYMBOLEN EN JEUGDSUBCULTUREN 10
3.2.4 DUBBELZINNIGE RELATIE TUSSEN MEDIA EN SUBCULTUREN 10
3.3 ILLUSTRATIE: VIDEO “EEN EEUW JEUGDCULTUUR” 11
Sociologie
1

4 SOCIALISATIE EN SOCIALE CONTROLE 11
4.1 SOCIALISATIE 11
4.1.1 3 SOCIALISATIEMILIEUS 12
4.1.1.1 Primaire socialisatie 12
4.1.1.2 Secundaire socialisatie 13
4.1.1.3 Tertiaire socialisatie 13
4.1.2 DE SOCIALISATIE IS KLASSENSPECIFIEK 13
4.1.2.1 Verschillende opvoedingspatronen 13
4.1.2.2 Verschillende omgang met taal 14
4.1.3 SOCIALISATIE IS GESLACHTSPECIFIEK 15
4.2 SOCIALE CONTROLE 15
4.3 MACHT EN GEZAG 15
4.3.1 MACHT 15
4.3.2 GEZAG 16
5 DEVIANTIE 16
5.1 EEN DEFINITIE 16
5.2 VERKLARINGEN VOOR DEVIANTIE 17
5.2.1 BIOLOGISCHE VERKLARINGEN: 17
5.2.2 PSYCHOLOGISCHE VERKLARINGEN: 17
5.2.3 SOCIOLOGISCHE VERKLARINGEN: 17
5.2.3.1 De ‘labelingstheorie’ van Howard Becker 17
5.2.3.2 De sociale controle theorie van Travis Hirschi 17
5.2.3.3 De anomie-theorie van Merton 18
5.3 FUNCTIONELE EN DISFUNCTIONELE GEVOLGEN VAN DIVIANTIE 19
6 POSITIES, STATUS EN ROLLEN 19
6.1 POSITIES 19
6.1.1 ROLLEN 19
6.1.2 STATUS 20
6.1.3 ROLATTRIBUTEN EN STATUSSYMBOLEN 20
7 GROEPERINGEN 21
7.1 MAATSTAVEN VOOR HET CLASSIFICEREN VAN GROEPERINGEN 21
7.2 DE TYPOLOGIE VAN MERTON 21
7.2.1 DE GROEP 22
7.2.2 DE COLLECTIVITEIT 22
7.2.3 DE SOCIALE CATEGORIE 22
7.2.4 DE TOGEHERNESS-SITUATION 22
7.3 LIDMAATSCHAPSGROEPERING VERSUS REFERENTIEGROEPERING 22
7.4 VERZUILING 22
7.5 FORMELE VERSUS INFORMELE STRUCTUUR 23
7.6 SOCIOLOGISCHE BETEKENIS VAN GROEPERINGEN 23
7.6.1 DE BETEKENIS VOOR HAAR LEDEN 23
Sociologie
2

8 SOCIALE STRATIFICATIE 23
8.1 SOCIALE ONGELIJKHEID 23
8.2 SOCIALE STRATIFICATIE 23
8.3 SOCIALE MOBILITEIT 23
Sociologie
3

1 Inleiding
1.1 Wat is sociologie?
Sociologie is de wetenschap van het sociaal handelen. Zij gaat op zoek naar de
regelmatigheden in het sociale leven en tracht deze op een wetenschappelijke manier te
beschrijven en te verklaren
Sociologie bestudeert niet alleen het sociaal handelen op zich, maar ze bestudeert ook
de (cultuur)patronen en structuren die voortkomen uit het sociaal handelen van mensen.
1.1.1 Ontleding definitie
1.1.1.1 Wetenschap
Wetenschap: observeren, meten, analyseren en verklaren met behulp van
wetenschappelijke methodes.
Vb: iemand wil weten hoe onveilig mensen een grootstad vinden
→ een onderzoek starten
→ vragen aan een groot aantal mensen
→ verschillende types mensen (leeftijd, afkomst ervaring, …)
1.1.1.2 Studie van de regelmatigheden in het sociale leven
• Cultuur: wat de mensen bindt (waarden en normen, sociale controle, deviatie, …)
• Structuur: hoe mensen verbonden zijn (groeperingen, sociale ongelijkheid,
sociale stratificatie, sociale status …)
1.1.1.3 Sociaal handelen
• Doelgericht handelen: gericht op het verwezenlijken van weloverwogen
doelstellingen.
vb: vriendelijk tegen een klasgenoot om later zijn/haar notities te kunnen lenen.
• Waarde rationeel handelen: bepaald door de overtuiging dat dit handelen een
betekenis heeft, onafhankelijk van het resultaat van het handelen.
vb: oude vrouw helpen terwijl ze gehaast is.
• Traditioneel handelen: handelen dat door gewoonte bepaald is.
vb: volkslied zingen uit gewoonte, voor de kerk trouwen wanneer je niet gelovig
bent.
• Affectief handelen: handelen op grond van emoties en gevoelens.
vb: passionele moord
1.1.2 Het verschil tussen sociologie en andere wetenschappen
Sociologie
4

Vb: De gebeurtenis op 11 september 2001
• Economist → Beurscrash
• Psycholoog → Hoe kan dit zover komen? Welke inpak heeft dit op de
slachtoffers.
• Socioloog → Hoe wordt de gedachte over islam? Inpak van de
media?
1.1.3 Deeldomeinen in de algemene sociologie
• Onderwijssociologie → Profiel van een pester/gespeste, hoe reageert de
maatschappij (ouders en andere kinderen), hoe evolueert de aandacht rond
pesten?
• Gezondheidssociologie → Rookgedrag: waarom wordt er eerder gerookt, wie
rookt er jonger (meisjes of jongens); anorexia en boulimie : is de media hiervoor
verantwoordelijk?
• Gezinssociologie → Echtscheidingen
• Communicatiesociologie → Inpakt op de mensen, op de reclame
1.2 De methoden en technieken van de sociologie
1.2.1 Afbakening van de onderzoeksvraag
Zie bronnenstudie (= vraag zuiver stellen)
1.2.2 Dataverzameling
• Enquêtes → Dit gebeurt meestal door gesloten ( beperkte antwoorden) vragen
te stellen. Om de mensen meer keuzes te geven, kan men het puntje ‘andere’
invoegen.
• Diepte-interviews → door open (verschillende antwoorden) vragen te stellen
Door te studeren en te analyseren ↓
1.2.2.1 Observeren
• Participerend ( het gedrag niet uitlokken)
vb: Het boek ‘Ik, Ali’ → De auteur verkleedt zich als Turkse gastarbeider
Niet-participerend ( het gedrag niet uitlokken)
vb: onderzoeker als tramreiziger, om de interacties tussen de mensen op de tram
te bestuderen.
• Experiment ( het gedrag wel uitlokken)
vb: onderzoeker belt naar een intrimbureau, zowel als allochtoon als Belg, met
dezelfde jobaanbieding.
Sociologie
5

1.2.2.2 Bevraging
• Enquête
o Face-to-face → vb: Vragen stellen op de Meir persoonlijk
o Telefonisch → vb: Vragen stellen over hoe mensen de Knack vinden
o Per post → vb: tevredenheid klanten
o Per web → vb: tevredenheid klanten
• Diepte-interview → Aan één persoon verschillende open vragen stellen en
misschien uitdiepen.
• Focusgroep → Aantal mensen in één groep zetten en dezelfde vragen stellen.
Het gevaar: mensen beïnvloeden elkaar bij het antwoorden.
Voor- en nadelen van de verschillende soorten bevraging
Face to
face
Telefonisch
Post web
Respons ++ + - -
Bevraging op geschikt moment voor respons + + ++ ++
Mogelijkheid tot stellen van moeilijke vragen ++ + - -
Mogelijkheid tot stellen van open vragen ++ + - -
Mogelijkheid tot stellen van
gevoelige/bedreigende vragen
- + ++ ++
Kostprijs per interview (laag) - - ++ ++
1.2.2.3 Gebruik maken van bestaande informatie
• Gebruik officieel materiaal / materiaal uit vorige onderzoeken
= SECUNDAIRE ANALYSE
vb: aanrandingen worden niet allemaal aangegeven
• Gebruik van beeld- / tekstmateriaal, onafhankelijk van onderzoeker ontstaan
= INHOUDSANALYSE
vb: rol van mannen en vrouwen in een soap (vrouwen ondergeschikt)
1.2.3 Dataverwerking en –analyse
• Statistieken
• Coderen van diepte-interviews
1.2.4 Rapportering
• Vertalen naar een duidelijke taal
Sociologie
6

2 Cultuur
= Wat mensen gemeenschappelijk hebben
Def: Cultuur is het geheel van waarden, normen en verwachtingen die mensen in een
samenleving (of een deel ervan) delen en verworven hebben via leerprocessen.
2.1 De bouwstenen van cultuur
2.1.1 Waarden
Waarden zijn algemene opvattingen die leven binnen een samenleving over wat goed
en nastrevenswaardig is.
→ centrale maatstaf in het handelen, gekregen door de opvoeding
vb: dankbaarheid, respect, privacy, vrijheid, beleefdheid
→ geen enkele waarde heeft absolute gelding
• Waarden aan tijd en plaats gebonden
vb: beleefdheid: tov van vroeger en nu
• Waarden hiërarchie
• Waarden conflict
vb: DHL: de economie wil meer jobs, de ecologie meer rust
→ Voorbeeld van verschillen doorheen de tijd: de veranderingen in de arbeidsethos
Naam Leeftijd
vandaag
Prototype Dominante kentrekken
Protestantse 55-75 De Hard werken, conservatief, loyaal
ethiek
burger tegenover aangegane verplichtingen
Existentialisme 40-55 De hippi Kwaliteit van het leven, autonomie, loyaal
tegenover zichzelf, non-conformistisch
Pragmatisme 30-40 De yuppi Succes, prestatie, carrièreloyaal, ambitie
Generatie x

• Zeden (verbod op incest, verbod op moord)
• Wetten (normen in de wettekst = makkelijker hanteerbaar)
→ Net als waarden zijn normen gebonden aan plaats en tijd.
Vb: In Indonesië wordt de linkerhand gebruikt voor het toilet, en de rechterhand bij een
ontmoeting. Er wordt hond of kat gegeten, geen paard.
2.1.3 Verwachtingen
Verwachtingen zijn opvattingen over wat kan of zal gebeuren.
→ Meestal context verbonden
• Tijdgebonden (2 opvattingen)
vb: Wanneer men om 18.00u verwacht wordt op bezoek, denkt met dat er
gegeten word. Dat is niet om 22.00u.
vb: Nu is het anders dan bij de grootouders.
• Plaatsgebonden vb: Men verwacht andere dingen op een discotheek dan op
school.
• Rolgebonden vb: Je gedraagt je anders als lief dan als student.
→ Twee soorten
• Cognitieve verwachtingen: steunen op de kennis op de regelmaat in het
sociale leven.
vb: Als een bus moet stoppen bij een bushalte, steek je je hand op. Wanneer je
dit niet weet, maar je ziet het andere mensen verschillende keren doen; heb je dit
na enige tijd door.
• Normatieve verwachtingen: steunen op normen
vb: Wanneer je een vriend op straat tegenkomt en hij knikt, verwacht hij dat je
terug knikt (teken van herkenning).
→ Omgaan met gefrustreerde verwachtingen (Candit Camera)
vb: Wanneer je op een deurbel drukt, komt er water uit = cognitief
Wanneer je aan de bakker een brood vraagt, en hij scheldt je uit = normatief
Reactie:
• Afwachten
• Humor
• Takt (doen alsof je het niet merkt)
• Uitleggen
• Verontschuldigingen aanbieden en vergiffenis vragen
Dit is een buffer vóór de sanctie of het uitschelden.
2.2 De voertuigen van cultuur
2.2.1 Materiële voorwerpen
• Vb: voeding → zegt iets over de eetgewoonten ( ook levensstijl → niet veel tijd →
geen drie-gangen menu → vrijdag = visdag)
Sociologie
8

• Vb: gebouwen → zegt iets over het samenleven van mensen (vroeger leefden de
arbeiders in ‘arbeiderswoningen’. Zij moesten zich wassen op één plaats. Omdat
de bazen vreesden dat zij groepen gingen vormen en in opstand gingen komen,
werden er nieuwe woningen gebouwd met een aparte wc en bad. Dit is nog altijd
te zien aan de hedendaagse woningen)
2.2.2 Symboolsystemen = taal
Vb: verkeersborden, vlag en volkslied
= het aspect van het handelen en van de voorwerpen dat de betekenis communiceert.
• Enkelvoudig opgesteld: ietsd at voor iets anders staat: bordje aan de deur “hond
aanwezig” → Mensen hebben geen schrik van het bordje, maar voor de
betekenis die erachter zit, de hond.
• Twee mogelijke soorten:
o Verwijzende functie : verkeersborden
o Expressieve functie: vlag en volkslied
2.3 Verdieping: het Europees Waardenonderzoek
Geen slides
3 Culturele verscheidenheid
3.1 Dominante cultuur, subcultuur en contracultuur
3.1.1 Subculturen
Definitie
= cultuurpatroon met afwijkingen en overeenstemmen t.o.v. het grotere geheel.
Specialisaties = wat ze gemeen hebben vb: gekleurd haar
universats = minderjarigen t.o.v. meerderjarigen
3.1.2 Dominante cultuur
= cultuur die in een samenleving toon aangeeft
3.1.3 Contracultuur
= subcultuur waarin protestelementen overheersen vb: pasifist, hippie, anarchist
= gemeenschappelijke reactie op situaties die als onjuist, onrechtvaardig of frustrerend
worden ervaren.
Vb: sekte, straithedger → symbool om boodschap naar buiten te brengen.
3.2 Jeugdsubculturen als illustratie
3.2.1.1 Voorbeelden van subculturen
• Subcultuur: housers, skaters, …
Sociologie
9

• Controcultuur: hippies, straight-edge, rappers
3.2.1.2 Elementen van een subculturele stijl
• Kleding
vb: punk = zwart → dood, negatieve levensstijl
hippie = kleur → blij
• Muziek
• Rituelen/gedragspatronen
• Taal
o Expressieve symbolen
o Stijl als vorm van communicatie
3.2.2 Functies van jeugdsubcultuur
• Sociale identiteit / sociale status: (wanneer kinderen het thuis niet goed hebben,
gaan ze in een subcultuur. Hier vinden ze meestal wat ze thuis moesten missen)
• Groepsgevoel en solidariteitsgevoelens binnen de groep
• Symbolische grens t.a.v. mensen buiten de groep (a.d.h.v. muziek en kleding
weten ze wie tot hun groep behoort)
• Symbolisch protest, weerstand (door uiterlijk vb kleding en kapsel, scheiden ze
zich af van de grote groep van mensen)
3.2.3 Het gebruik van symbolen en jeugdsubculturen
• Er is orde in de chaos → er is overeenkomst tussen stijl en waarden
vb: punk → zwart door hun levensfilosofie
heroïne → zware drugs = een vlucht uit de wereld
• Gebruik van bestaande symbolen, maar er vindt een proces van ‘re-signifation’
plaats. Iets krijgt een andere nieuwe betekenis door:
vb: punk gebruikt het vrede symbool
o Dingen in een andere context plaatsen → swartsica
o Dingen binnen een andere sociale groep plaatsen → arbeiders gingen
merken in kleding plakken omdat zij hogerop wilden geraken
o De betekenis te overdrijven → motorbendes willen hun ruige imago extra
in de verf zetten
o Bestaande betekenissen combineren tot een geheime taal of code → 88,
18
3.2.4 Dubbelzinnige relatie tussen media en subculturen
• De nood aan de media om bekendheid te verwerven
↕
• Vaak te negatieve berichtgeving over jeugdculturen
Sociologie
10

o Overdrijving (exaggeration) en/of veralgemening → ongevallen bij housediscotheek
worden in de verf gezet
o Vervorming van de boodschap (distorsion) → de boodschap van een
subcultuur wordt anders overgebracht
o Perspectivisme → een journalist kan een subcultuur anders voorstellen
omdat hij daar een slechte/goede herinnering van overhoudt uit zijn
jeugd.
• Commercionalisering: subculturele symbolen worden massaproducten
o Symbolen worden uitgelegd en ten grabbel gelegd: Peace-tekens op de
markt → de echte boodschap van het teken wordt verwaterd
o Symbolen, betekenissen worden bevrozen:Beeld blijft hangen zoals het
er is ingegooid → de snobs van jambers
o Recuperatie door de commercie
o banalisering en trivalisering → er een gewoonte van maken.
3.3 Illustratie: video “Een eeuw jeugdcultuur”
Geen slides
4 Socialisatie en sociale controle
4.1 Socialisatie
Definitie
Onder socialisatie verstaan we het geheel aan leerprocessen waardoor een individu zich
de waarden en normen van een samenleving (of een deel daarvan) eigen maakt.
Socialisatie is gericht op de internationalisatie van waarden en normen. Men hoopt dat
de vooropgestelde waarden die aanvankelijk geheel buiten ons bestaan langzamerhand
geabsorbeerd worden en een deel van onszelf worden.
→ vb: een kauwgom niet van de grond halen, een babbelde persoon niet slaan
→ zorgen dat je over bepaalde dingen niet meer moet nadenken
Het gaat van
• Externe dwang = wijzen op
naar
• Zelfdwang = het uiteindelijk geleerd hebben
Vandaag zijn mensen beheerster dan vroeger. De samenleving evolueert zo hard, men
staat in verband met veel mensen. Dus er is behoefte aan meer zelfdwang.
Sociologie
11

4.1.1 3 socialisatiemilieus
Primaire socialisatie → het gezin, peer groep (= vrienden en verwanten)
• Direct contact: face to face
• Informeel: niet formeel, men leert via het zien naar andere mensen, niet door de
les te spellen.
Secundaire socialisatie → de school, werkplaats
• Indirect contact: ‘hidden curriculum’ vb leren vinger opsteken in het eerste
leerjaar = discipline leren
• Formeel: leerplan volgen, taken doen
Tertiaire socialisatie → media
• Indirect contact: hoe mannen en vrouwen zich moeten gedragen
• Informeel
4.1.1.1 Primaire socialisatie
• Primaire socialisatie gebeurt binnen primaire groepen. Kenmerken:
o Klein
o Face-to-face relaties
o Voornamelijk informeel leren (niet expliciet leren)
o De groep kent een sterk wij-gevoel onder de leden, en vreemden worden
niet vlug toegelaten. → verbonden, het is indringender dan school, de
opvoeding speelt een grote rol
o De groep kan zorgen voor affectie, emotionele geborgenheid en identiteit
zorgen. → algemene gedragingen
• Gezin, peer-groep
• Binnen het proces van de primaire socialisatie worden voornameijk algemene
gedragingen, waarden en normen aangeleerd die eigen zijn aan een bepaalde
cultuur
De theorie van G.H. Mead: socialisatie via spel
• 0 tot +/- 3 jaar: pure imitatie
Sociologie
12

o vergelijkbaar met wat dieren doen
• vanaf +/- 3 jaar: playstadium
o overnemen van gedragspatronen in een spel
o spelen van geïsoleerde en weinig rollen
o meestal rollen van ‘significant other’ → mensen die een belangrijke rol in
het leven spelen vb: vader, moeder, juf, …
o vb: via poppenspel
• vanaf +/- 5 jaar: game-stadium
o het spel houdt meerdere en complexe rollen in.
o het spel is gebaseerd op gangbare waarden en normen van de
samenleving waarvan het kind deel uitmaakt.
o vb: basketbalspel / cowboy en indiaantje met kinderen
4.1.1.2 Secundaire socialisatie
• Secundaire socialisatie gebeurt binnen formele organisaties.
• School, bedrijfsleven, organisaties, verenigingen.
• Bij secundaire socialisatie leren mensen voornamelijk hoe zij zich moeten
gedragen in formele omstandigheden en omgevingen.
4.1.1.3 Tertiaire socialisatie
• Bij tertiaire socialisatie zijn er geen sociale contacten, zelfs niet van formele aard
tussen de socialiserende instelling en de persoon die gesocialiseerd wordt.
• Massamedia en reclame
• Overbrengen van gedragspatronen, attitudes, waarden en normen
4.1.2 De socialisatie is klassenspecifiek
4.1.2.1 Verschillende opvoedingspatronen
Er bestaat een evolutie van de bevelhuishouding ( de ouder heet het voor het zeggen en
weet wat goed is. → Waarom? Daarom => meestal arbeidersgezinnen) naar de
onderhandelingshouding (uitleggen waarom iets niet mag, geeft ruimte om te
onderhandelen => meestal rijke gezinnen)
REPRESSIEF OPVOEDINGSPATROON PARTICIPATIEF OPVOEDINGSPATROON
• Negatieve sancties
• Materiële sancties
• Niet verbale communicatie
• Eenrichtingscommunicatie
• Oudergerichte socialisatie
• Kind percipieert ouderlijke
wensen
Sociologie
• Positieve sancties
• Symbolische sancties
• Verbale communicatie
• Interactieve communicatie
• Kindgerichte socialisatie
• Ouder percipieert ouderlijke
wensen
13

Meer verspreid over lagere klassen Meer verspreid binnen hogere klassen
4.1.2.2 Verschillende omgang met taal
‘RESTRICTED CODE’ ‘ELABORATED CODE’
• Veelvuldig gebruik van uitingen
die men niet kan begrijpen los
van de context (die, daar).
• Korte, grammaticaal eenvoudige,
en vaak onvolledige zinnen.
• Veelvuldig gebruik van directe
rede (ik zeg ..)
Sociologie
• Veelvuldig gebruik van woorden die
logische en tijdruimtelijke relaties
aanduiden
• Grammaticaal complexe zinnen met
veelvuldig gebruik van
onderschikkende bijzinnen.
• Veelvuldig gebruik van indirecte
zinnen (er wordt gezegd dat …)
14

Erg bruikbaar om over praktische dingen Bruikbaar om te communiceren over
te communiceren.
abstracte ideeën, processen of relaties.
Meer verspreid binnen lagere klassen Meer verspreid binnen hogere klassen
4.1.3 Socialisatie is geslachtspecifiek
• ‘teken iemand die een wetenschap beoefent’ → 92% van middelbare scholieren
tekent een man.
• Onderscheid tussen sekse en gender:
o Sekse verwijst naar biologisch geslacht: man of vrouw
o Gender verwijst naar het sociale geslacht: de ideeën rond verwachtingen
rond ‘mannelijkheid’ en ‘vrouwelijkheid’. Deze zijn sociaal en cultureel
bepaald en worden voortdurend verandert, verfijnd en bijgeschaafd.
4.2 Sociale controle
• In een dorp kent iedereen iedereen → roddelen
• Onder sociale controle verstaan we het geheel aan beïnvloedingsprocessen die
mensen gebruiken om individuen waarden en normen te doen naleven die in een
samenleving of de groepering gelden. In essentie gaat het daarbij om de
gebruikmaking van positieve en negatieve sancties.
vb: iedereen loopt in de rij, anders volgen er sancties zoals negeren, pesten. Dit
zijn de negatieve sancties. Er zijn ook nog positieve sancties zoals knikje, ….
• Externe sancties: van buiten af → langs de sociale ….
• Interne sancties: een mechanisme dat autoritair iets verandert bij verkeerd
gedrag. Het maakt deel uit van de gesocialiseerde persoonlijkheid.
Typologie van de sancties
Extern Intern
Negatief Straf Gevoelens van straf en/of
schuld
Positief Beloning Gevoelens van trots,
waardering en/of
verbondenheid
4.3 Macht en gezag
4.3.1 Macht
Definitie
Macht is het vermogen om de gedragingen van anderen te beïnvloeden overeenkomstig
de bedoelingen van de machthebber.
Sociologie
15

Soorten macht
• Economische macht: vb geld, vroeg opstaan voor werkgever, olie
Steunt op de controle over de verdeling van begerenswaardige, schaarse
middelen.
• Sociale macht: vb vakbondsleider bij een staking
Steunt op de moegelijkheid om mensen te mobiliseren op basis van solidariteit of
verbondenheid met een zaak.
• Politieke macht: vb 50/uur op een autostrade
bezitten van de mogelijkheden om de doelstellingen en de daartoe benodigde
middelen van een samenleving te bepalen.
• Culturele macht: vb paus
de mogelijkheid om het gedrag van anderen te beïnvloeden door beroep te doen
hun waarde
• Deskundigheidsmacht: computerdeskundige in een bedrijf kan alles laten
mislukken.
4.3.2 Gezag
Definitie
Gezag is een specifieke gezagsvorm waarbij de beïnvloeding gebeurt met instemming
van diegene(n) waarover de macht wordt uitgevoerd.
Soorten gezag
• Charismatisch gezag: vb Hitler, Bin-Laden, Abou Jaja
de persoonlijkheid
• Traditioneel gezag; vb ouders
Het geloof van de ondergeschikten en de juistheid van de gevestigde gewoonten
en tradities.
• Rationeel-legaal gezag:
Gebaseerd op het aanvaarden van een verzameling onpersoonlijke regels.
5 Deviantie
5.1 Een definitie
Deviant gedrag is gedrag dat afwijkt van de normen van een groep of een samenleving.
vb: niet genoeg afstand bewaren
Deviant gedrag is geen synoniem voor crimineel gedrag. Crimineel gedrag verwijst naar
gedrag dat de elementaire wetten van een samenleving overtreedt.
De scheiding tussen datgene wat als normaal en datgene wat als deviant wordt
beschouwd is relatief. Het is afhankelijk van drie factoren:
• De cultuur van het samenlevingsverband (de ruimte)
aanraken in les kan misschien in Afrika, niet in België
Sociologie
16

• Het tijdstip
vroeger mocht de vrouw niet roken op straat
• De sociale positie
minister die geflitst wordt
5.2 Verklaringen voor deviantie
5.2.1 Biologische verklaringen:
ziekte/afwijkingen van het lichaam.
Biologische afwijkingen liggen aan de basis van het deviant gedrag
sommige mensen kunnen dit ook zien naar het uiterlijk vb: wenkbrauwen naar elkaar toe
is een dief. Pedofielen hebben een andere hormonenspiegel.
5.2.2 Psychologische verklaringen:
ziekte van de geest
Afwijkende persoonlijkheidskenmerken liggen aan de basis van het deviant gedrag.
Deze kunnen aangeboren zijn of het gevolg zijn van slechte ervaringen/psychische
trauma’s opgelopen tijdens de levensloop.
5.2.3 Sociologische verklaringen:
ziekte van de samenleving
Structurele en/of culturele kenmerken van de samenleving liggen mee aan de basis van
het deviant gedrag
o De labelingstheorie van Becker
o De sociale controletheorie van Hirschi
o De anomie-theorie van Merton
5.2.3.1 De ‘labelingstheorie’ van Howard Becker
Niet het afwijkend gedrag, maar wel de manier waarop de mensen op dit afwijkend
gedrag reageren staat centraal.
Vb: Wanneer men een stempel heeft van diviant gedrag, geraakt men er niet meer vanaf
Men geraakt ook niet van een etiket af → recisevisme
Vb: drugs op school
Stigmatisering en etikettering → Wanneer iemand als deviant bestempeld wordt, kan dat
leiden tot verder deviantie.
Stigma = een Grieks woord voor brandmerken voor slaven (soort tatu).
vb: afhakken van handen bij stelen van een goed.
5.2.3.2 De sociale controle theorie van Travis Hirschi
Sociologie
17

De vraag op zijn kop: waarom gedragen de meeste mensen zich niet diviant? (waarom
gedragen mensen zich normaal)
Omdat bij hen de band tussen het individu en de samenleving hecht genoeg is. Deze
band omvat vier componenten:
• Attachment: affectieve band
wie hechte banden heeft zet die niet snel op het spel.
Je maakt hechte banden met andere mensen. Door diviant gedrag, breng je
deze mensen in de problemen.
• Commitment: rationele band
mensen wegen risico’s af die verbonden zijn met deviantie
Stelen in een winkel. Wat zijn je baten, wat zijn je kosten (betrapt worden)
• Involvement: tijdsinvestering
mensen moeten tijd hebben om misdaden te plegen
Jongeren die in jeugdbewegingen zitten hebben minder tijd tot diviantie
• Belief: morele band
verwijst naar de mate waarin mensen de waarden en normen als correct en als
legitiem ervaren. Wie deze niet als correct ervaart zal vlugger deviant gedrag
vertonen.
mensen die akkoord gaan met het rechtssysteem hebben minder kans op
deviantie.
5.2.3.3 De anomie-theorie van Merton
• Merton: er bestaan vrijf individuele aanpassingsreacties op een anomische
situatie. Dwz een situatie van onevenwicht tussen de algemeen ervaarde doelen
(cultural goals) en de vooropgestelde middelen om die doelen te bereiken
(institutionolized means).
Met de doelen bedoeld men materiële rijkdom, succes. Met de middelen om die
doelen te bereiken studeren en werken.
• Er zijn ook twee cruciale vragen:
o Houdt men zich aan de vooropgestelde doelen?
(vb van een centraal doel in de samenleving: her verwerven van
maatschappelijk succes)
o Hout men zich aan de vooropgestelde middelen?
(vb van een aanvaard middel om bovenstand doel te bereiken: een goed
diploma halen en hard werken)
• Er zijn vijf types van mensen
Houd men vast aan Typevoorbeeld/omschrijving
Doelst Middelen
Conformiteit + + Blijven streven naar succes.
Ritualisme - + Hoop/doel opgeven, niet afwijken
Vb: bureaucraat (monotoon)
Terugtrekking - - Doel opgeven, terugtrekken van samenleving
Vb: landloper, kluizenaar
Innovatie + - Houden aan doelen, niet legaal
Sociologie
18

Vb: maffia, oplichter, fraudeur
Rebellie -+ -+ Nieuwe doelen ipv oude middelen
Vb: krakers, hippies
5.3 Functionele en disfunctionele gevolgen van diviantie
Disfunctioneel: diviantie kan leiden tot:
• verwarring
• angst/klimaat van wantrouwen vb: moord op van Gogh
• een verstoring van de maatschappelijke orde vb: man gaat naast u zitten in een
lege trein
• ‘besmetting’ van anderen
Functioneel: deviantie kan leiden tot:
• aandacht voor bepaald problematiek (signaalfunctie)
vb: moord kan aandacht trekken
• sociale verandering en vernieuwing
• versterking van de samenhorigheid vb: witte mars
• versterking van het normbesef vb: Deutraux heeft rechtssysteem verandert
6 Posities, status en rollen
6.1 Posities
Definitie
Een positie is de plaats die iemand inneemt in de maatschappij of een groepering in
verhouding tot anderen.
Positieset
Dit is wanneer een persoon 2 of meer posities bekleed.
Vb: student, praesis en adolescent
Vader, directeur, blanke
Twee manieren om een positie te bereiken:
• Toewijzing: bereiken los van de eigen inspanning, willen of niet
vb: Koning, blank, adolescent, man, …
• Verwering: na eigen inspanning (verkozen raken, studeren)
vb: praesis, student, directeur, …
We leven in een werkmaatschappij. Men moet werken om iets te bereiken. Vroeger ging
het beroep soms van vader op zoon. Vb een notaris.
6.1.1 Rollen
Rol → verwachtingen t.o.v. bepaalde positie
je kan dit vergelijken met een theaterstuk. Moeder Theresa gaat hier geen korte rok
dragen.
Sociologie
19

Rollenset: …
Rollenconflict:
• Intern: tegenstrijdige verwachtingen t.a.v. één welbepaalde positie
vb: een leerkracht:
o Studenten verwachten dat het niet te moeilijk en te veel is
o De directie verwacht dit wel
• Extern: tegenstrijdige verwachtingen t.a.v. meerdere posities die één persoon
tegelijk bekleed.
vb: een leerkracht
o In de klas is verschillend van thuis
o Een kind in de klas hebben
6.1.2 Status
Status → waardering t.o.v. bepaalde positie
Statushiërarchie = wanneer een beroep meer waardering heft in iemand anders ogen:
een dokter ↔ een brandweerman
Statuscongruëntietheorie = het gedrag stemt overeen met de positie
Een dokter: op rollerskates, golf spelen
6.1.3 Rolattributen en statussymbolen
Verwachtingen tav gedrag → Rol
Verwachtingen tav uiterlijk
o Rolattributen: met een bepaald nut (het kan een hulpmiddel of herkenningspunt
zijn)
vb: dokter: witte jas en stethoscoop
politie: uniform
o Statussymbolen: rolattribuut dat verwijst naar rijkdom, macht, prestige.
vb: lint praesis
auto, gsm, rolex
Ze zijn zo belangrijk geworden, dat men ermee gaat frauderen.
vb: nep-gsm
nep-logo’s
Sociologie
20

7 Groeperingen
7.1 Maatstaven voor het classificeren van groeperingen
Een groep is iedere verzameling van mensen…. (de rest niet opgeschreven of niet
gevonden)
Het wordt besproken op microniveau: dit betekent de persoon op zich.
• Aantal leden:
De grootte van het gezin is anders dan die van een school. Het geeft dan ook
een andere interactie.
• Mate van interactie
• Intensiteit (frequent)
• Duurzaamheid
• Al dan niet aanwezigheid van gezamenlijke waarden en normen
Hebben ze iets in gemeenschap?
neen → een klasgroep
ja → een politieke partij.
• Al dan niet aanwezigheid van samenhorigheidsgevoel
wij ↔ zij
vb: een voetbalploeg, tegen de tegenstander.
Maar wanneer er een nationale ploeg speelt, horen ze wel samen.
• Aard:
o Homogene groep: iedereen heeft ongeveer dezelfde positie: vb leger
o Heterogene groep: waar mensen verschillende posities bekleden: vb
klasgroep.
7.2 De typologie van Merton
Typologie van Merton gebaseerd op twee kenmerken
• Al dan niet aanwezigheid van gemeenschappelijke waarden en normen
• Mate van interactie
1. groep: vb een gezin
2. collectiviteit: vb politieke partij, neo-nazie
Ze hebben wel gemeenschappelijke waarden en normen, maar geen interactie.
Sociologie
21

3. sociale categorie vb alle blondines, alle VTM-kijkers
Ze hebben geen gemeeschappelijke waarden en normen, maar ook geen
interactie.
4. togetherness vb wachten op de bus en iets zeggen
Er is wel interactie, maar ze hebben niet met elkaar gemeen.
7.2.1 De groep
7.2.2 De collectiviteit
7.2.3 De sociale categorie
7.2.4 De togeherness-situation
7.3 Lidmaatschapsgroepering versus referentiegroepering
Lidmaatschapsgroepering: groepering waarvan men lid is
↕
Referentiegroepering: groepering waaraan individu zijn referentiekader ontleent
Lidmaatschaps- en referentiegroeperingen vallen vaak samen, maar daarom niet altijd.
• Anticiperende socialisatie vb: Carmen (FC de Kampioenen), Hyacint (Mss
Boequet) = gedrag afstemmen op een groep waar ze hopen lid van te worden
o Positieve effecten: taal verbeteren → meer kans op een job.
o Negatieve effecten: taal verbeteren → uitgesloten worden van je groep,
outsider.
• Volgende factoren spelen een rol:
o Mate van integratie in de niet lidmaatschapsgroepering
geen behoefte aan een andere groep
o Mate van prestige van de niet lidmaatschapsgroepering
golf, witte tornado’s
o Verkiesbaarheid van het niet lid
aanvaard worden
o Mobiliteitsgraad van de samenleving
opklimmen in de samenleving: van loketbediende naar directeur. In India
is dit anders. Daar kan je niet van kast veranderen.
•
7.4 Verzuiling
Het naast en tegenover elkaar staan van georganiseerde blokken in de samenleving op
basis van een levensbeschouwelijk criterium.
• Gezondheid sociaal of liberaal
• Onderwijs katholiek of gemeeschaps
• Vakbond
• Dagblad
• …
Sociologie
22

Er is een overgang van een theemutscultuur naar een walkman-ego.
Theemuts: iedereen met hetzelfde idee is verzameld
Walkman: individueel kiezen
7.5 Formele versus informele structuur
• Formele structuur
o omvat o.m. werkverdeling, regels, sancties, …
o officieel uitgetekend vb: wat er in verslagen staat
• Informele structuur
o verwijst naar de feitelijke gedragingen hoe het in het echte leven eraan
toe gaat. Vb een verpleegster kan meer zeggen dan een pas begonnen
dokter.
• Bureaucratische organisatie
o een zeer formele organisaties = zeer veel papparassen
o het strikt navolgen van de formele voorschriften wordt doel op zich = niet
gemakkelijk leven.
vb: een zwangerschap gaan aangeven met een briefje van de
genecoloog terwijl je een dikke buik hebt.
7.6 Sociologische betekenis van groeperingen
• Voor haar leden
o sociale identiteit hoe je bent, welke groeperingen
o veiligheid en geborgenheid zij ↔ wij
o referentiekaders men heeft een gestuurde mening
o onderscheiden men onderscheidt zich van anderen
� intern = van een lage positie naar een hoge gaan in een clan
� extern = zij ↔ wij
• Voor de samenleving
o Socialisatie → Sociaal-culturele verschillen blijven voortbestaan
wanneer je erin geboren wordt, kan je er niet meer snel uit
o Sociale contrôle → Stabiliteit
controle dat je niet buiten je warden en normen gaat.
7.6.1 De betekenis voor haar leden
Geen slides
8 Sociale stratificatie
8.1 Sociale ongelijkheid
8.2 Sociale stratificatie
8.3 Sociale mobiliteit
Geen slides
Sociologie
23