Verpleegkundige in de verstandelijk gehandicaptenzorg

2. Positionering van verpleegkundige zorg aan verstandelijkgehandicapten2.1 InleidingDit hoofdstuk geeft een beschrijving van de ontwikkeling van verpleegkunde in de VGZ en eenduiding van autonomie in handelen.2.2 OntwikkelingDoor de eeuwen heen is er steeds sprake geweest van zorg voor zwakkeren in de samenleving,onder wie verstandelijk gehandicapten. De wijze waarop deze zorg verleend wordt en de kwaliteitervan is niet constant, maar wordt beïnvloed door allerlei omstandigheden, zoals oorlogenepidemieën en economische neergang.In de Middeleeuwen leefde menig verstandelijk gehandicapte in kloostergemeenschappen. Zijverrichtten daar vooral handwerkzaamheden waar de monniken geen tijd voor hadden. Op hetbreukvlak tussen Middeleeuwen en Renaissance gaan stedelijke overheden zich geleidelijk aanbemoeien met de opvang van chronisch zieken, bejaarden en gehandicapten. Zij verzorgen opvangin dolhuizen. leprozenhuizen, maar ook in weeshuizen. Daarnaast ontstaat charitatieve opvang. Pashalverwege de vorige eeuw heeft de staat deze zorg vrijwel geheel overgenomen.De zorg aan uitvallers is lange tijd ongedifferentieerd geweest. Onder invloed van de sociale enchristelijke filantropie, is halverwege de 19 e eeuw een eerste aanzet gegeven voor een proces vandifferentiatie. Eind 19 e , begin 20 e eeuw zijn een aantal inrichtingen opgericht, zoals ’s Heerenloo inErmelo (1891) en Heimerstein in Rhenen (1901). Een landelijk dekkend netwerk van inrichtingen isontstaan na 1945, vanaf het moment dat de financiering voor een plaats in een inrichting door degemeenschap werd betaald.Parallel aan bovenstaande ontwikkelingen verloopt de differentiatie in degenen die zorg verlenenen het ontstaan van verschillende opleidingen. Eeuwen geleden werd de zorg verleend doormonniken, zusters en mensen van lage sociale komaf. Pas eind 19 e eeuw ontstaan verpleegkundigeopleidingen. Eind jaren ’20 van de 20 e eeuw wordt er een onderscheid aangebracht tussen hetdiploma A en diploma B, voor de verpleging van “zenuwzieken en krankzinnigen”. De ontwikkelingvan de Z-opleiding volgt eind jaren ’50 op een initiatief van enkele directeuren vanzwakzinnigeninstellingen en de Hoofdinspecteur van het Staatstoezicht op de GeestelijkeVolksgezondheid. Het leerplan moet het mogelijk maken aansluiting te vinden bij de A- en B-opleiding.Sinds 1967 zijn Z-verpleegkundigen opgeleid, hoewel deze opleiding pas in 1978 de wettelijkeerkenning van verpleegkundige opleiding krijgt. Sinds het ontstaan van het samenhangendopleidingsstelsel voor verpleegkundigen en verzorgenden in 1997 behoort de naam Z-verpleegkundige tot het verleden.De verpleegkundige in de VGZ heeft de taak om één of meerder zorgvragers zelfstandig teverplegen, op basis van de individuele zorg- en ondersteuningsvragen van de zorgvrager(s). Zijbevordert (preventie) of houdt hierbij de individuele gezondheid van de zorgvrager(s) in stand. Daarwaar sprake is van achteruitgang in gezondheid, geeft zij dusdanige verpleegkundige begeleidingdat de achteruitgang op een voor de zorgvrager acceptabele wijze verloopt.2.3 Autonomie in handelenDe verpleegkundige in de VGZ is een zelfstandig werkende beroepsbeoefenaar, die zonder directeaanwijzingen of richtlijnen haar zorg verleent.Algemene eenduidigheid over autonomie in het handelen van de verpleegkundige in de VGZ is ernog niet, gegeven het feit dat haar autonomie bepaald wordt door de organisatiecontextwaarbinnen zij functioneert. Een belangrijk aspect daarbij is het afstemmingsvraagstuk met anderedisciplines.9