Ahnengalerie - Rijksmuseum Twenthe

6
Het is voor het hedendaagse Franse zelfbewustzijn dan ook vast maar
goed dat we niet weten hoe Napoleon geklonken heeft. Wat, als die niet
zou passen bij zijn twee meest overweldigende portretten, dat van David
en dat van Ingres? Het ene hem weergevend als een nieuwe Alexander te
paard, het ander als een nieuwe Augustus op de troon: de meest
succesvolle veldheer en de meest succesvolle staatsman uit de klassieke
Oudheid. Dat die klassieke Oudheid niet alleen voor heerszuchtige
Corsicanen, maar ook in achttiende-eeuws Engeland een grote
inspiratiebron en spiegel vormde, toont hier in Enschede nu het portret
van de jarenlang in Rome vertoevende Lady Hamilton als Circe van
George Romney. Verkleedpartijen raakten toen, naarmate juist in die tijd
acteurs tot ook in hogere kringen graag geziene publieke helden
uitgroeiden, sowieso in de mode - zie het portret van Mrs. Siddons als
Mrs. Haller in "The Stranger", een vertaling van een stuk van de toen
zeer populaire Duitse toneelschrijver August von Kotzebue uit 1789.
Martiaal en majesteitelijk: het een of het ander - of beide - was voor
vorstelijke portretten van oudsher zeer gewenst, en de adel spiegelde
zich daaraan maar al te graag. Vorsten en edellieden in harnas, met een
veroverde stad op de achtergrond. Of met hun nieuw gebouwde paleis.
Altijd zeer zelfbewust, met een imponeerdersblik richting toeschouwer
gericht - denk aan het zo vaak gereproduceerde staatsieportret van de
Zonnekoning door Hyacinthe Rigaud. De meesten van U staat ongetwijfeld
ook het befaamde schilderij van Holbein van Hendrik VIII voor de
geest, wijdbeens poserend, de hele ruimte met zijn ferme postuur
vullend. Een van de meest rake zestiende-eeuwse portretten is overigens
dat van Hendriks dochter, de latere koningin Mary I, in het Prado. Dat zij
al spoedig de bijnaam Bloody Mary verwierf, snap je in een oogopslag.
Ik heb op een schilderij zelden iemand zo vuil zien kijken. Niet echt een
dame om in een donkere steeg in Londen tegen te komen, nadat je even
eerder ruzie met haar hebt gemaakt.
Wat in vergelijking daarmee aan de hier nu gepresenteerde portretten
opvalt, is daarentegen niet de wreedheid, maar de vredigheid. Het
Engeland van de achttiende eeuw is duidelijk een ander dan dat van de
zestiende. Geen veldslagen, maar bossen op de achtergrond. Ook geen
formele staatsie, maar informele intimiteit, als bij de tekenend aan een
venster geportretteerde Paul Sandby. Het knellende corset van de
hofetiquette is, zeker in de tweede eeuwhelft, inmiddels als ondraagbaar